Objective: The present study was undertaken to examine the correlation between the severity of liver disease and the presence and severity of bone disease in patients with hepatic cirrhosis.
Materials and methods: Between January 2005 and February 2006, 40 patients with cirrhosis and 22 healthy controls were enrolled in a cross-sectional study. All subjects underwent standard laboratory testing and bone densitometric studies of the lumbar spine and femoral neck using dual X-ray absorptiometry (DEXA).
Results: Cirrhotic patients had lower serum follicle-stimulating hormone (FSH) levels than controls. Male patients had lower serum free testosterone (fT) levels than male controls. 25-hydroxyvitamin D (25-OHD3) levels were significantly higher in the controls as compared to patients with cirrhosis. In the cirrhotic group, 25-OHD3 concentrations did not differ significantly between patients with Child B and C class cirrhosis. As compared to the control group, cirrhotic patients had significantly elevated levels of urinary deoxypyridinoline (DPD). The cirrhotic patients also had a significantly lower mean spinal (SD) bone mineral density (BMD) than the control group. BMD of the lumbar spine (LS) was noted to be significantly lower in the Child C group than in the Child B group. In the cirrhotic patients, there was a positive correlation between the BMD T score of the femoral neck (FN) and albumin levels whereas there was a negative correlation between BMD T scores of the FN and age, bilirubin and prothrombin time (PT).
Conclusion: Osteopenia and osteoporosis are highly prevalent in individuals with liver cirrhosis. Cirrhotic patients should undergo routine bone densitometric assessment and, if necessary, be treated for osteoporosis.
Giriş: Çalışmamızda karaciğer sirozlu hastalardaki karaciğer hastalığının şiddeti ile kemik hastalığı arasındaki ilişki değerlendirildi.
Gereç ve yöntem: Ocak 2005 ile Şubat 2006 arasında 40 sirozlu hasta ve 22 sağlıklı kontrol grubu üzerinde kesitsel çalışma yapıldı. Tüm vakalarda standart biyokimyasal parametreler incelendi, lomber vertebra ve femur boynunda, kemik mineral yoğunluğu çift enerji X-ışın absorbsiyometri (DEXA) ile ölçüldü.
Bulgular: Sirozlu hastaların serum folikül stimüle edici hormon seviyesi kontrol grubundan daha düşük idi. Erkek hastaların serbest testosteron seviyeleri kontrollerden daha düşük bulundu. Kontrol grubunda 25-hidroksi vitamin D seviyesi belirgin olarak daha yüksekti. Sirozlu grupta 25-OHD3 düzeyleri bakımından Child B ve C arasında fark tespit edilmedi. Üriner deoksipiridinolin seviyesi sirozlu grupta kontrol grubuna göre belirgin olarak yüksekti. Sirozlu grupta spinal kemik mineral dansitesi kontrol grubuna gore daha düşüktü. Sirozlu grupta lumbar kemik mineral dansitesi Child C evresindeki olgularda B ye göre daha düşük bulundu. Sirozlu hasta grubunda femur boynu T skoru ile albumin seviyeleri arasında pozitif korelasyon tespit edildi. Hasta grubunda femur boynu T skoru ile yaş, bilirubin ve protrombin zamanı arasında negatif korelasyon vardı.
Sonuç: Sirozlu hastalarda osteopeni ve osteoporoz oldukça sık izlenmektedir. Bu hastalarda kemik mineral dansite ölçümleri rutin olarak yapılarak gerekli olgularda anti-osteoporotik tedavi başlanmalıdır.
Keywords: Bone mineral density; Cirrhosis; Osteoporosis.