Gaan na inhoud

Pous Sixtus IV: Verskil tussen weergawes

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Blaai deur geskiedenis
← Ouer wysiging
Geskrapte inhoud Bygevoegde inhoud
VisueelWikiteks
k robot Bygevoeg: ka:სიქსტუს IV
No edit summary
 
(31 wysigings tussenin deur 19 gebruikers nie gewys nie)
Lyn 1: Lyn 1:
{{Inligtingskas Pous
{{Inligtingskas Pous
|Afrikaanse naam=Pous Sixtus IV
|Afrikaanse naam=Pous Sixtus IV
|beeld=[[Image:SixtusIV.jpg|200px]]
|beeld=[[Lêer:Joos Van Wassenhove e Pedro Berruguete – Sixtus Papa IV, Louvre.jpg|200px]]
|wapen=[[Image:C o a Sisto IV.svg|150px]]
|wapen=[[Lêer:C o a popes Della Rovere.svg|150px]]
|geboortenaam=Francesco della Rovere
|geboortenaam=Francesco della Rovere
|termyn_begin=[[9 Augustus]] [[1471]]
|termyn_begin=[[9 Augustus]] [[1471]]
|termyn_einde=[[12 Augustus]] [[1484]]
|termyn_einde=[[12 Augustus]] [[1484]]
|voorganger=[[Pous Paulus II |Paulus II]]
|voorganger=[[Pous Paulus II|Paulus II]]
|opvolger=[[Pous Innocentius VIII|Innocentius VIII]]
|opvolger=[[Pous Innocentius VIII|Innocentius VIII]]
|geboortedatum=[[21 Julie]] [[1414]]
|geboortedatum=[[21 Julie]] [[1414]]
Lyn 13: Lyn 13:
|sterfteplek=[[Rome]], [[Italië]]
|sterfteplek=[[Rome]], [[Italië]]
|ander=Sixtus
|ander=Sixtus
}}
}}
'''Sixtus IV''' was die 212de [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] van [[1471]] tot [[1484]]. Hy het die Sixtynse kapel laat oprig.


'''Sixtus IV''' was die 212de [[pous]] van die [[Rooms-Katolieke Kerk]] van [[1471]] tot [[1484]]. Hy het die [[Sixtynse kapel]] laat bou.
==Biografie==

'''Pous Sixtus IV'''<ref>Sixtus IV. (2008). Encyclopædia Britannica. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.</ref> is gebore as '''Francesco della Rovere''' op [[21 Julie]] [[1414]] in Celle naby [[Savona]], [[Italië]]. Hy is die seun van Leonardo della Rovere en Luchina Monleone. Die naam Rovere beteken akkerboom en die pous se wapen bevat 'n akkerboom met twaalf goue akkers. Hy word monnik by die Franciskaners en sy intellektuele vermoëns kom na vore tydens sy studie van filosofie en teologie aan die Universiteit van Pavia. Hy het aan verskeie Italiaanse universiteite doseer. Op [[14 April]] [[1444]] behaal hy 'n doktorsgraad in die teologie aan die universiteit van Padua behaal. Op [[19 Mei]] [[1464]] word hy Generaal van die orde van die Franciskaners. [[Pous Paulus II]] bevorder hom tot kardinaal op [[18 September]] [[1467]] op voorstel van kardinaal Basilius Bessarion. Op [[19 Mei]] [[1469]] tree hy af as generaal van die Franciskaners en wy hom aan sy werk in die Kurie. Hy publiseer ook twee traktate "De potentia Dei" (Oor die Goddelike krag) en "De sanguine Christi" (Oor die bloed van Christus). Op [[9 Augustus]] [[1471]] volg hy [[Pous Paulus II]] op en word gekroon op [[25 Augustus]] [[1471]] deur kardinaal [[Rodrigo Borja y Borja]]. Hy regeer tot sy dood op [[12 Augustus]] [[1484]] en word opgevolg deur [[Pous Innocentius VIII]].
== Biografie ==
'''Pous Sixtus IV'''<ref>Sixtus IV. (2008). [[Encyclopædia Britannica]]. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.</ref> is gebore as '''Francesco della Rovere''' op [[21 Julie]] [[1414]] in Celle naby [[Savona]], [[Italië]]. Hy is die seun van Leonardo della Rovere en Luchina Monleone. Die naam Rovere beteken akkerboom en die pous se wapen bevat 'n akkerboom met twaalf goue akkers. Hy word monnik by die Franciskaners en sy intellektuele vermoëns kom na vore tydens sy studie van filosofie en teologie aan die Universiteit van [[Pavia]]. Hy het aan verskeie Italiaanse universiteite doseer. Op [[14 April]] [[1444]] behaal hy 'n doktorsgraad in die teologie aan die universiteit van Padua behaal. Op [[19 Mei]] [[1464]] word hy Generaal van die orde van die Franciskaners. [[Pous Paulus II]] bevorder hom tot kardinaal op [[18 September]] [[1467]] op voorstel van kardinaal Basilius Bessarion. Op [[19 Mei]] [[1469]] tree hy af as generaal van die Franciskaners en wy hom aan sy werk in die Kurie. Hy publiseer ook twee traktate "De potentia Dei" (Oor die Goddelike krag) en "De sanguine Christi" (Oor die bloed van Christus). Op [[9 Augustus]] [[1471]] volg hy [[Pous Paulus II]] op en word gekroon op [[25 Augustus]] [[1471]] deur kardinaal [[Rodrigo Borja y Borja]]. Hy regeer tot sy dood op [[12 Augustus]] [[1484]] en word opgevolg deur [[Pous Innocentius VIII]].
Die naam ‘Sixtus’ beteken ‘die sesde’ in Latyn, maar die Grieks Xystus beteken ‘die gepoleerde‘ of 'die beskaafde".
Die naam ‘Sixtus’ beteken ‘die sesde’ in Latyn, maar die Grieks Xystus beteken ‘die gepoleerde‘ of 'die beskaafde".


==Pontifikaat==
== Pontifikaat ==
'''Pous Sixtus IV'''<ref>Butler, R.U. (1912). Pope Sixtus IV. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Besoek Junie 10, 2009 by: http://www.newadvent.org/cathen/14032b.htm</ref> het na sy verkiesing opnuut die kruistog teen die Turke in Smirna aangevoer. Die fondsinsameling het goed verloop, maar die bestorming van Smirna was halfhartig. Hy het ook vrugteloos probeer om met die Griekse en Russiese kerk te herenig. Vir die res van sy pontifikaat het hy hom toegespits op politieke en dinastiese sake. Sixtus het die dispuut met Lodewyk XI van Frankryk oor die Pragmatiese Sanksies van Bourges voortgesit. Die sanksies het ingehou dat pouslike dekrete eers deur die koning goedgekeur moet word voordat hulle in Frankryk van krag word. Die Galliese Kerk het daarop staat gemaak en solank as die pous nie Lodewyk se aansprake op die troon van Ferdinand I van Napels gesteun het nie, het Lodewyk nie toegegee nie. Die koninkryk van Napels was een van die pouslike gebiede en Sixtus kon dus nie Lodewyk steun nie.
'''Pous Sixtus IV'''<ref>Butler, R.U. (1912). Pope Sixtus IV. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Besoek Junie 10, 2009 by: http://www.newadvent.org/cathen/14032b.htm</ref> het na sy verkiesing opnuut die [[kruistog]] teen die Turke in Smirna aangevoer. Die fondsinsameling het goed verloop, maar die bestorming van Smirna was halfhartig. Hy het ook vrugteloos probeer om met die Griekse en Russiese kerk te herenig. Vir die res van sy pontifikaat het hy hom toegespits op politieke en dinastiese sake. Sixtus het die dispuut met Lodewyk XI van Frankryk oor die Pragmatiese Sanksies van Bourges voortgesit. Die sanksies het ingehou dat pouslike dekrete eers deur die koning goedgekeur moet word voordat hulle in Frankryk van krag word. Die Galliese Kerk het daarop staat gemaak en solank as die pous nie Lodewyk se aansprake op die troon van Ferdinand I van Napels gesteun het nie, het Lodewyk nie toegegee nie. Die koninkryk van Napels was een van die pouslike gebiede en Sixtus kon dus nie Lodewyk steun nie.


[[Beeld: Melozzo da Forlì 001.jpg|thumb|left|Pous Sixtus IV stel Platina aan as Prefek van die Vatikaanse Bibioteek, fresco deur Melozzo da Forlì]]
[[Lêer:Melozzo da Forlì 001.jpg|duimnael|links|Pous Sixtus IV stel Platina aan as Prefek van die Vatikaanse Bibioteek, fresco deur Melozzo da Forlì]]
Soos 'n aantal van sy voorgangers het Sixtus IV hom aan nepotisme skuldig gemaak. In die fresco van Melozzo da Forlì word hy vergesel van sy nefies, die apostoliese notaris Raffaelle Riario (aan sy regterkant), Girolamo Riario, die toekomstige [[Pous Julius II]] staan voor hom en Giovanni della Rovere agter die knielende Platina. Sy neef Pietro Riario was ook 'n begunstigde van sy nepotisme en word een van die rykste mense in Rome. Pietro het buitelandse aangeleenthede behartig en na sy ontydige dood in [[1474]] is die rol oorgeneem deur Giuliano della Rovere. Die rykdom van die della Rovere familie het aansienlik toegeneem toe Sixtus sy neef Giovanni die Signoria van Senigallia gemaak het en hom laat trou het met die dogter van Frederico III da Montefeltro, graaf van Urbino. Die della Roveres het Urbino regeer tot in [[1631]].
Soos 'n aantal van sy voorgangers het Sixtus IV hom aan nepotisme skuldig gemaak. In die fresco van Melozzo da Forlì word hy vergesel van sy nefies, die apostoliese notaris Raffaelle Riario (aan sy regterkant), Girolamo Riario, die toekomstige [[Pous Julius II]] staan voor hom en Giovanni della Rovere agter die knielende Platina. Sy neef Pietro Riario was ook 'n begunstigde van sy nepotisme en word een van die rykste mense in Rome. Pietro het buitelandse aangeleenthede behartig en na sy ontydige dood in [[1474]] is die rol oorgeneem deur Giuliano della Rovere. Die rykdom van die della Rovere familie het aansienlik toegeneem toe Sixtus sy neef Giovanni die Signoria van Senigallia gemaak het en hom laat trou het met die dogter van Frederico III da Montefeltro, graaf van Urbino. Die della Roveres het Urbino regeer tot in [[1631]].


In 'n poging om Florence onder die pouslike staat te bring, het die seun van die pous se niggie, kardinaal Raffaelle Riario op [[26 April]] [[1478]] probeer om [[Lorenzo de' Medici]] en sy broer te laat vermoor in 'n poging om hulle te vervang met 'n ander neef van die pous, Girolamo Riario. Francesco Salviati, aartsbiskop van Pisa, een van die hoofspelers van die komplot word opgehang aan die muur van die Palazzo della Signoria in Florence. Sixtus het 'n interdik teen Florence afgekondig en hy het twee jaar lank oorlog gevoer teen die stad. Hy het ook Venesië aangespoor om Ferrara aan te val omdat hy Ferrara wou hê vir 'n ander nefie. Die Italiaanse prinse het egter saamgespan en Sixtus gedwing om vrede te maak.
In 'n poging om Florence onder die pouslike staat te bring, het die seun van die pous se niggie, kardinaal Raffaelle Riario op [[26 April]] [[1478]] probeer om [[Lorenzo de' Medici]] en sy broer te laat vermoor in 'n poging om hulle te vervang met 'n ander neef van die pous, Girolamo Riario. Francesco Salviati, aartsbiskop van Pisa, een van die hoofspelers van die komplot word opgehang aan die muur van die Palazzo della Signoria in Florence. Sixtus het 'n interdik teen Florence afgekondig en hy het twee jaar lank oorlog gevoer teen die stad. Hy het ook [[Venesië]] aangespoor om Ferrara aan te val omdat hy Ferrara wou hê vir 'n ander nefie. Die Italiaanse prinse het egter saamgespan en Sixtus gedwing om vrede te maak.


As staatshoof het Sixtus verskeie sterk forte in die pouslike staat laat bou. Hy het Venesië gesteun in sy stryd teen Ercole I d'Este, graaf van Ferrara. Die Sforzas van Milaan, die Medici van Florence en die koning van Napels (eintlik 'n ondersteuner van die pous) het hom teengestaan. Omdat Venesië 'n bedreiging was vir die della Rovere dinastie in March het Sixtus Venesië onder interdik geplaas in [[1483]].
As staatshoof het Sixtus verskeie sterk forte in die pouslike staat laat bou. Hy het Venesië gesteun in sy stryd teen Ercole I d'Este, graaf van Ferrara. Die Sforzas van Milaan, die Medici van Florence en die koning van Napels (eintlik 'n ondersteuner van die pous) het hom teengestaan. Omdat Venesië 'n bedreiging was vir die della Rovere dinastie in March het Sixtus Venesië onder interdik geplaas in [[1483]].


Pous Sixtus IV het die Spaanse Inkwisisie goedgekeur in [[1478]] en 'n bul gepubliseer wat die Inkwisiteur van Seville aangestel het. Dit is gedoen onder druk van koning Ferdinand van Aragon wat gedreig het om militêre bystand aan Sisilië te weerhou. Sixtus het egter die mees flagrante optrede van die Inkwisisie veroordeel in [[1482]].
Pous Sixtus IV het die Spaanse [[Inkwisisie]] goedgekeur in [[1478]] en 'n [[Pouslike bul|bul]] gepubliseer wat die Inkwisiteur van Seville aangestel het. Dit is gedoen onder druk van koning Ferdinand van Aragon wat gedreig het om militêre bystand aan Sisilië te weerhou. Sixtus het egter die mees flagrante optrede van die Inkwisisie veroordeel in [[1482]].


In [[1479]] sluit hy 'n alliansie met die Switserse kantons wat hom in staat stel om huursoldate te bekom.
In [[1479]] sluit hy 'n alliansie met die Switserse kantons wat hom in staat stel om huursoldate te bekom.
Lyn 37: Lyn 38:


Sixtus IV is een van verskeie pouse wat verdink word van homoseksualiteit. Die basis hiervoor word gevind in die dagboek van Stefano Infessura een van die vyande van die pous.
Sixtus IV is een van verskeie pouse wat verdink word van homoseksualiteit. Die basis hiervoor word gevind in die dagboek van Stefano Infessura een van die vyande van die pous.

===De kollege van kardinale===
=== De kollege van kardinale ===
Sixtus het 34 kardinale aangestel, baie van hulle uit politieke oorwegings en ses familielede. Volgens Chacón en Moroni het die pous ook Thibaud de Luxembourg, biskop van Le Mans tot kardinaal bevorder in [[1474]], maar die naam is nooit gepubliseer nie.
Sixtus het 34 kardinale aangestel, baie van hulle uit politieke oorwegings en ses familielede. Volgens Chacón en Moroni het die pous ook Thibaud de Luxembourg, biskop van Le Mans tot kardinaal bevorder in [[1474]], maar die naam is nooit gepubliseer nie.
====Die konsistorie van [[16 Desember]] [[1471]]====
*Pietro Riario, kardinaal-nepoot, biskop van Treviso.
*[[Giuliano della Rovere]], kardinaal-nepoot, biskop van Carpentras, later [[Pous Julius II]].
====Die konsistorie van [[7 Mei]] [[1473]]====
*Philippe de Levis, biskop van Arles.
*Stefano Nardini, aartsbiskop van Milaan.
*Ausias Despuig, aartsbiskop van Monreale, Sisilië
*Pedro Gonzáles de Mendoza, biskop van Sigüenza, Spanje.
*Giacopo Antonio Venier, biskop van Cuenca, Spanje.
*[[Giovanni Battista Cibo]], biskop van Molfetta, later [[Pous Innocentius VIII]].
*Giovanni Arcimboldo, biskop van Novara.
*Philibert Hugonet, biskop van Mâcon, Frankryk.
====Die konsistorie van [[10 Desember]] [[1477]]====
*Cristoforo della Rovere, aartsbiskop van Tarentaise, kardinaal-nepoot.
*Girolamo Basso della Rovere, biskop van Recanati, kardinaal-nepoot.
*Georg Hesler, apostoliese proto-notaris en raadgewer van keiser Frederik III.
*Gabriele Rangone, aartsbiskop van Eger.
*Pietro Foscari, primicerius van die San Marco katedraal in Venesië.
*Giovanni d'Aragona, apostoliese proto-notaris, seun van koning Ferdinand I van Napels.
*Raffaele Sansoni Riario, apostoliese proto-notaris, kardinaal-nepoot.
====Die konsistorie van [[10 Februarie]] [[1478]]====
*Domenico della Rovere, apostoliese sub-diaken, kardinaal-nepoot.
====Die konsistorie van [[15 Mei]] [[1480]]====
*Paolo Fregoso, aartsbiskop van Genua.
*Cosma Orsini, aartsbiskop van Trani.
*Ferry de Clugny, biskop van Doornik (Tournai).
*Giovanni Battista Savelli, apostoliese proto-notaris.
*Giovanni Colonna, apostoliese proto-notaris.
====Die konsistorie van [[15 November]] [[1483]]====
*Giovanni Conti, aartsbiskop van Conza.
*Hélie de Bourdeilles, aartsbiskop van Tours, Frankryk.
*Juan Margarit i Pau, biskop van Gerona, Spanje.
*Giovanni Giacomo Schiaffinati, biskop van Parma.
*Giovanni Battista Orsini, apostolies proto-notarius.
====Die konsistorie van [[17 Maart]] [[1484]]====
*Ascanio Maria Sforza, biskop van Pavia.


==== Die konsistorie van [[16 Desember]] [[1471]] ====
==Nalatenskap==
* Pietro Riario, kardinaal-nepoot, biskop van Treviso.
[[Image:Roma - ponte Sisto.JPG|thumb|Ponte Sisto, die eerste brug wat in Rome gebou is sedert die Romeinse tyd]]
* [[Giuliano della Rovere]], kardinaal-nepoot, biskop van Carpentras, later [[Pous Julius II]].
Selfs die kritikus van pous Sixtus, die geskiedskrywer Stefano Infessura bewonder Sixtus se nalatenskap aan Rome. Daar is 'n inskrywing op die fresco van Melozzo da Forli in die Vatikaanse paleis waarop die pous geloof word vir sy temples, strate, pleine, forte en brûe en die herstel van die Vergine akwaduk tot by die Trevi-fontein. Die pous het die Sixtynse kapel laat oprig wat op [[15 Augustus]] [[1483]] in gebruik geneem is en die eerste brug sedert Romeinse tyd oor die Tiber laat bou. Die brug, die Ponte Sisto, het die Vatikaan verbind met die hart van Rome.


==== Die konsistorie van [[7 Mei]] [[1473]] ====
Aan die begin van [[1471]] het Sixtus die Capitoline museums gestig en verskeie Romeinse beeldhouwerke aan die museum geskenk. Hy het die Vatikaanse biblioteek heringestel en uitgebrei. Hy het Regiomontanus opdrag gegee om te begin om die Juliaanse kalender te herorganiseer en het verskeie komponiste insluitende Gaspar van Weerbeke, Marbrianus de Orto en Bertrandus Vaqueras na Rome gebring.
* Philippe de Levis, biskop van Arles.
* Stefano Nardini, aartsbiskop van Milaan.
* Ausias Despuig, aartsbiskop van Monreale, Sisilië
* Pedro Gonzáles de Mendoza, biskop van Sigüenza, Spanje.
* Giacopo Antonio Venier, biskop van Cuenca, Spanje.
* [[Giovanni Battista Cibo]], biskop van Molfetta, later [[Pous Innocentius VIII]].
* Giovanni Arcimboldo, biskop van Novara.
* Philibert Hugonet, biskop van Mâcon, Frankryk.

==== Die konsistorie van [[10 Desember]] [[1477]] ====
* Cristoforo della Rovere, aartsbiskop van Tarentaise, kardinaal-nepoot.
* Girolamo Basso della Rovere, biskop van Recanati, kardinaal-nepoot.
* Georg Hesler, apostoliese proto-notaris en raadgewer van keiser Frederik III.
* Gabriele Rangone, aartsbiskop van Eger.
* Pietro Foscari, primicerius van die San Marco katedraal in Venesië.
* Giovanni d'Aragona, apostoliese proto-notaris, seun van koning Ferdinand I van Napels.
* Raffaele Sansoni Riario, apostoliese proto-notaris, kardinaal-nepoot.

==== Die konsistorie van [[10 Februarie]] [[1478]] ====
* Domenico della Rovere, apostoliese sub-diaken, kardinaal-nepoot.

==== Die konsistorie van [[15 Mei]] [[1480]] ====
* Paolo Fregoso, aartsbiskop van Genua.
* Cosma Orsini, aartsbiskop van Trani.
* Ferry de Clugny, biskop van Doornik (Tournai).
* Giovanni Battista Savelli, apostoliese proto-notaris.
* Giovanni Colonna, apostoliese proto-notaris.

==== Die konsistorie van [[15 November]] [[1483]] ====
* Giovanni Conti, aartsbiskop van Conza.
* Hélie de Bourdeilles, aartsbiskop van Tours, Frankryk.
* Juan Margarit i Pau, biskop van Gerona, Spanje.
* Giovanni Giacomo Schiaffinati, biskop van Parma.
* Giovanni Battista Orsini, apostolies proto-notarius.

==== Die konsistorie van [[17 Maart]] [[1484]] ====
* Ascanio Maria Sforza, biskop van Pavia.

== Nalatenskap ==
[[Lêer:Ponte Sisto and Dome od St. Peter at night.jpg|duimnael|Ponte Sisto, die eerste brug wat in Rome gebou is sedert die Romeinse tyd]]
Selfs die kritikus van pous Sixtus, die geskiedskrywer Stefano Infessura bewonder Sixtus se nalatenskap aan Rome. Daar is 'n inskrywing op die fresco van Melozzo da Forli in die Vatikaanse paleis waarop die pous geloof word vir sy temples, strate, pleine, forte en brûe en die herstel van die Vergine akwaduk tot by die Trevi-fontein. Die pous het die [[Sixtynse kapel]] laat bou wat op [[15 Augustus]] [[1483]] in gebruik geneem is en die eerste brug sedert Romeinse tyd oor die Tiber laat bou. Die brug, die Ponte Sisto, het die Vatikaan verbind met die hart van Rome.

Aan die begin van [[1471]] het Sixtus die Capitoline museums gestig en verskeie Romeinse beeldhouwerke aan die museum geskenk. Hy het die Vatikaanse biblioteek heringestel en uitgebrei. Hy het Regiomontanus opdrag gegee om te begin om die [[Juliaanse kalender]] te herorganiseer en het verskeie komponiste insluitende Gaspar van Weerbeke, Marbrianus de Orto en Bertrandus Vaqueras na Rome gebring.


Sy grafmonument wat nou in die kelder van die Sint Pieterskerk is, is die werk van die goudsmit Antonio Pollaiuolo. Langs die kante is allegoriese vroue figure wat grammatika, retoriek, rekenkunde, meetkunde, musiek, skilderkuns, sterrekunde, filosofie en teologie voorstel. Elkeen van die figure bevat 'n akkerboom ("rovere" is akkerboom in Italiaans).
Sy grafmonument wat nou in die kelder van die Sint Pieterskerk is, is die werk van die goudsmit Antonio Pollaiuolo. Langs die kante is allegoriese vroue figure wat grammatika, retoriek, rekenkunde, meetkunde, musiek, skilderkuns, sterrekunde, filosofie en teologie voorstel. Elkeen van die figure bevat 'n akkerboom ("rovere" is akkerboom in Italiaans).
Lyn 86: Lyn 95:
Die pous het ook die wetenskap probeer bevorder. Hy het 'n bul gepubliseer wat biskoppe toegelaat het om die lyke van veroordeelde misdadigers en ongeïdentifiseerde lyke aan dokters en kunstenaars te gee vir disseksie. Dit was die reëling wat Vesalius en Jan Stephen van Calcar in staat gestel het om die anatomiese teks "De humani corporis fabrica" saam te stel.
Die pous het ook die wetenskap probeer bevorder. Hy het 'n bul gepubliseer wat biskoppe toegelaat het om die lyke van veroordeelde misdadigers en ongeïdentifiseerde lyke aan dokters en kunstenaars te gee vir disseksie. Dit was die reëling wat Vesalius en Jan Stephen van Calcar in staat gestel het om die anatomiese teks "De humani corporis fabrica" saam te stel.


===Bulle, Ensiklieke en Dekrete===
=== Bulle, Ensiklieke en Dekrete ===
*[[8 Februarie]] [[1475]] – Die groot aflaat van Chaumont. Die bul bepaal dat, wanneer die fees van Johannes die Doper ([[24 Junie]]) op 'n Sondag val, iemand wat die kollege van Johannes die Doper (In Chaumont) besoek, te bieg gaan en Nagmaal ontvang, 'n volle aflaat ontvang.
* [[8 Februarie]] [[1475]] – Die groot aflaat van Chaumont. Die bul bepaal dat, wanneer die fees van Johannes die Doper ([[24 Junie]]) op 'n Sondag val, iemand wat die kollege van Johannes die Doper (In Chaumont) besoek, te bieg gaan en Nagmaal ontvang, 'n volle aflaat ontvang.
*[[14 April]] [[1482]] – "Superna Caelestis" Oor die heiligverklaring van Sint Bonaventure.
* [[14 April]] [[1482]] – "Superna Caelestis" Oor die heiligverklaring van Sint Bonaventure.
*[[4 September]] [[1483]] – "Grave nimis" oor Maria se Onbevlekte Ontvangenis.
* [[4 September]] [[1483]] – "Grave nimis" oor Maria se Onbevlekte Ontvangenis.


===Heiligverklarings===
=== Heiligverklarings ===
*1481: Sint Acursies
* 1481: Sint Acursies
*1481: Sint Adjutus
* 1481: Sint Adjutus
*1481: Sint Berardes
* 1481: Sint Berardes
*1481: Sint Berard
* 1481: Sint Berard
*1481: Sint Otto
* 1481: Sint Otto
*1481: Sint Petronax van Monte Casino
* 1481: Sint Petronax van Monte Casino
*[[14 April]] [[1482]]: Sint Bonaventure van Bagnoregio.
* [[14 April]] [[1482]]: Sint Bonaventure van Bagnoregio.


==Bibliografie==
==Bibliografie==
*Duff, Eamon (2001). ''Saints and Sinners: A History of the Popes'', Yale University Press. ISBN 0300091656.
* Duff, Eamon (2001). ''Saints and Sinners: A History of the Popes'', Yale University Press. ISBN 0300091656.
*Maxwell-Stuart, P. G. (2002). ''Chronicle of the Popes: The Reign-by-Reign Record of the Papacy from St. Peter to the Present'', Thames & Hudson. ISBN 0500017980.
* Maxwell-Stuart, P. G. (2002). ''Chronicle of the Popes: The Reign-by-Reign Record of the Papacy from St. Peter to the Present'', Thames & Hudson. ISBN 0500017980.
*Infessura, Stefano "Römisches Tagebuch" vertaling deur Hermann Hefele, Jena 1913.
* Infessura, Stefano "Römisches Tagebuch" vertaling deur Hermann Hefele, Jena 1913.
==Verwysings==
{{reflist}}


==Eksterne skakels==
== Verwysings ==
{{Verwysings}}

== Eksterne skakels ==
{{En-Wikisource info|Catholic Encyclopedia (1913)/Pope Sixtus IV}}
{{En-Wikisource info|Catholic Encyclopedia (1913)/Pope Sixtus IV}}
*{{CE|http://www.newadvent.org/cathen/14032b.htm}}
* {{CE|http://www.newadvent.org/cathen/14032b.htm}}
*{{CF|http://www.catholic-forum.com/saints/pope0212.htm}}
* {{CF|http://www.catholic-forum.com/saints/pope0212.htm}}
*{{BBKL|http://www.bautz.de/bbkl/s/sixtus_iv_p.shtml}}
* {{BBKL|http://www.bautz.de/bbkl/s/sixtus_iv_p.shtml}}
*{{PTA|http://www.cfpeople.org/Books/Pope/POPEp210.htm#T1}}
* {{PTA|http://www.cfpeople.org/Books/Pope/POPEp210.htm#T1}}
*{{Bulle|http://www.papalencyclicals.net/sixtus04/index.htm}}
* {{Bulle|http://www.papalencyclicals.net/sixtus04/index.htm}}
*{{VH|http://www.vaticanhistory.de/vh/html/sixtus_iv_1.html}}
* {{VH|http://www.vaticanhistory.de/vh/html/sixtus_iv_1.html}}
*{{CA|http://www.fiu.edu/~mirandas/bios1467.htm#Dellarovere}}
* {{CA|http://www.fiu.edu/~mirandas/bios1467.htm#Dellarovere}}
{{Commons|Sixtus IV}}
{{Commons|Sixtus IV}}


==Nota==
== Nota ==
Saamgestel en vertaal uit die [[:nl:Paus Sixtus IV|Nederlandse]], [[:en:Pope Sixtus IV|Engelse]], [[:de:Sixtus IV.|Duitse]] en [[:fr:Sixte IV|Franse]] wikipedia en aangevul uit ander bronne soos aangedui.
Saamgestel en vertaal uit die [[:nl:Paus Sixtus IV|Nederlandse]], [[:en:Pope Sixtus IV|Engelse]], [[:de:Sixtus IV.|Duitse]] en [[:fr:Sixte IV|Franse]] wikipedia en aangevul uit ander bronne soos aangedui.


==Opvolging==
== Opvolging ==
{{s-start}}
{{s-start}}
{{s-bef|voor=[[Pous Paulus II|Paulus II]]}}
{{s-bef|voor=[[Pous Paulus II|Paulus II]]}}
Lyn 130: Lyn 140:
{{pouse}}
{{pouse}}
{{teenpouse}}
{{teenpouse}}
[[Kategorie: Pouse|Sixtus IV]]
[[Kategorie: Italiaanse pouse|Sixtus IV]]


{{Normdata}}
[[ar:سيكستوس الرابع]]

[[bg:Сикст IV]]
[[Kategorie:Geboortes in 1414]]
[[bs:Papa Siksto IV]]
[[Kategorie:Italiaanse pouse|Sixtus IV]]
[[ca:Sixt IV]]
[[cs:Sixtus IV.]]
[[Kategorie:Pouse|Sixtus IV]]
[[Kategorie:Sterftes in 1484]]
[[de:Sixtus IV.]]
[[Kategorie:Sixtynse kapel]]
[[en:Pope Sixtus IV]]
[[eo:Siksto la 4-a]]
[[es:Sixto IV]]
[[et:Sixtus IV]]
[[fa:سیکتوس چهارم]]
[[fi:Sixtus IV]]
[[fr:Sixte IV]]
[[gl:Sisto IV, papa]]
[[he:סיקסטוס הרביעי]]
[[hr:Siksto IV.]]
[[hu:IV. Szixtusz pápa]]
[[id:Paus Siktus IV]]
[[it:Papa Sisto IV]]
[[ja:シクストゥス4世 (ローマ教皇)]]
[[jv:Paus Sixtus IV]]
[[ka:სიქსტუს IV]]
[[ko:교황 식스토 4세]]
[[la:Sixtus IV]]
[[mk:Папа Сикст IV]]
[[mr:पोप सिक्स्टस चौथा]]
[[nl:Paus Sixtus IV]]
[[no:Sixtus IV]]
[[pl:Sykstus IV]]
[[pt:Papa Sisto IV]]
[[ro:Papa Sixt al IV-lea]]
[[ru:Сикст IV]]
[[simple:Pope Sixtus IV]]
[[sk:Sixtus IV.]]
[[sl:Papež Sikst IV.]]
[[sv:Sixtus IV]]
[[sw:Papa Sixtus IV]]
[[th:สมเด็จพระสันตะปาปาซิกส์ตุสที่ 4]]
[[tl:Sixto IV]]
[[uk:Сікст IV]]
[[vi:Giáo hoàng Xíttô IV]]
[[vls:Paus Sixtus IV]]
[[war:Papa Sixto IV]]
[[yo:Pope Sixtus IV]]
[[zh:西斯都四世]]

Huidige wysiging sedert 20:13, 14 Desember 2023

Pous Sixtus IV
Geboortenaam Francesco della Rovere
Pontifikaat begin 9 Augustus 1471
Pontifikaat eindig 12 Augustus 1484
Voorganger Paulus II
Opvolger Innocentius VIII
Gebore 21 Julie 1414
Savona, Italië
Sterf 12 Augustus 1484
Rome, Italië
Ander pouse genaamd Sixtus

Sixtus IV was die 212de pous van die Rooms-Katolieke Kerk van 1471 tot 1484. Hy het die Sixtynse kapel laat bou.

Biografie

[wysig | wysig bron]

Pous Sixtus IV[1] is gebore as Francesco della Rovere op 21 Julie 1414 in Celle naby Savona, Italië. Hy is die seun van Leonardo della Rovere en Luchina Monleone. Die naam Rovere beteken akkerboom en die pous se wapen bevat 'n akkerboom met twaalf goue akkers. Hy word monnik by die Franciskaners en sy intellektuele vermoëns kom na vore tydens sy studie van filosofie en teologie aan die Universiteit van Pavia. Hy het aan verskeie Italiaanse universiteite doseer. Op 14 April 1444 behaal hy 'n doktorsgraad in die teologie aan die universiteit van Padua behaal. Op 19 Mei 1464 word hy Generaal van die orde van die Franciskaners. Pous Paulus II bevorder hom tot kardinaal op 18 September 1467 op voorstel van kardinaal Basilius Bessarion. Op 19 Mei 1469 tree hy af as generaal van die Franciskaners en wy hom aan sy werk in die Kurie. Hy publiseer ook twee traktate "De potentia Dei" (Oor die Goddelike krag) en "De sanguine Christi" (Oor die bloed van Christus). Op 9 Augustus 1471 volg hy Pous Paulus II op en word gekroon op 25 Augustus 1471 deur kardinaal Rodrigo Borja y Borja. Hy regeer tot sy dood op 12 Augustus 1484 en word opgevolg deur Pous Innocentius VIII. Die naam ‘Sixtus’ beteken ‘die sesde’ in Latyn, maar die Grieks Xystus beteken ‘die gepoleerde‘ of 'die beskaafde".

Pontifikaat

[wysig | wysig bron]

Pous Sixtus IV[2] het na sy verkiesing opnuut die kruistog teen die Turke in Smirna aangevoer. Die fondsinsameling het goed verloop, maar die bestorming van Smirna was halfhartig. Hy het ook vrugteloos probeer om met die Griekse en Russiese kerk te herenig. Vir die res van sy pontifikaat het hy hom toegespits op politieke en dinastiese sake. Sixtus het die dispuut met Lodewyk XI van Frankryk oor die Pragmatiese Sanksies van Bourges voortgesit. Die sanksies het ingehou dat pouslike dekrete eers deur die koning goedgekeur moet word voordat hulle in Frankryk van krag word. Die Galliese Kerk het daarop staat gemaak en solank as die pous nie Lodewyk se aansprake op die troon van Ferdinand I van Napels gesteun het nie, het Lodewyk nie toegegee nie. Die koninkryk van Napels was een van die pouslike gebiede en Sixtus kon dus nie Lodewyk steun nie.

Pous Sixtus IV stel Platina aan as Prefek van die Vatikaanse Bibioteek, fresco deur Melozzo da Forlì

Soos 'n aantal van sy voorgangers het Sixtus IV hom aan nepotisme skuldig gemaak. In die fresco van Melozzo da Forlì word hy vergesel van sy nefies, die apostoliese notaris Raffaelle Riario (aan sy regterkant), Girolamo Riario, die toekomstige Pous Julius II staan voor hom en Giovanni della Rovere agter die knielende Platina. Sy neef Pietro Riario was ook 'n begunstigde van sy nepotisme en word een van die rykste mense in Rome. Pietro het buitelandse aangeleenthede behartig en na sy ontydige dood in 1474 is die rol oorgeneem deur Giuliano della Rovere. Die rykdom van die della Rovere familie het aansienlik toegeneem toe Sixtus sy neef Giovanni die Signoria van Senigallia gemaak het en hom laat trou het met die dogter van Frederico III da Montefeltro, graaf van Urbino. Die della Roveres het Urbino regeer tot in 1631.

In 'n poging om Florence onder die pouslike staat te bring, het die seun van die pous se niggie, kardinaal Raffaelle Riario op 26 April 1478 probeer om Lorenzo de' Medici en sy broer te laat vermoor in 'n poging om hulle te vervang met 'n ander neef van die pous, Girolamo Riario. Francesco Salviati, aartsbiskop van Pisa, een van die hoofspelers van die komplot word opgehang aan die muur van die Palazzo della Signoria in Florence. Sixtus het 'n interdik teen Florence afgekondig en hy het twee jaar lank oorlog gevoer teen die stad. Hy het ook Venesië aangespoor om Ferrara aan te val omdat hy Ferrara wou hê vir 'n ander nefie. Die Italiaanse prinse het egter saamgespan en Sixtus gedwing om vrede te maak.

As staatshoof het Sixtus verskeie sterk forte in die pouslike staat laat bou. Hy het Venesië gesteun in sy stryd teen Ercole I d'Este, graaf van Ferrara. Die Sforzas van Milaan, die Medici van Florence en die koning van Napels (eintlik 'n ondersteuner van die pous) het hom teengestaan. Omdat Venesië 'n bedreiging was vir die della Rovere dinastie in March het Sixtus Venesië onder interdik geplaas in 1483.

Pous Sixtus IV het die Spaanse Inkwisisie goedgekeur in 1478 en 'n bul gepubliseer wat die Inkwisiteur van Seville aangestel het. Dit is gedoen onder druk van koning Ferdinand van Aragon wat gedreig het om militêre bystand aan Sisilië te weerhou. Sixtus het egter die mees flagrante optrede van die Inkwisisie veroordeel in 1482.

In 1479 sluit hy 'n alliansie met die Switserse kantons wat hom in staat stel om huursoldate te bekom.

Sixtus het die fees van Maria se Onbevlekte Ontvangenis 8 Desember ingestel op 28 Februarie 1476 en die dekrete van die konsilie van Konstanz nietig verklaar.

Sixtus IV is een van verskeie pouse wat verdink word van homoseksualiteit. Die basis hiervoor word gevind in die dagboek van Stefano Infessura een van die vyande van die pous.

De kollege van kardinale

[wysig | wysig bron]

Sixtus het 34 kardinale aangestel, baie van hulle uit politieke oorwegings en ses familielede. Volgens Chacón en Moroni het die pous ook Thibaud de Luxembourg, biskop van Le Mans tot kardinaal bevorder in 1474, maar die naam is nooit gepubliseer nie.

Die konsistorie van 16 Desember 1471

[wysig | wysig bron]

Die konsistorie van 7 Mei 1473

[wysig | wysig bron]
  • Philippe de Levis, biskop van Arles.
  • Stefano Nardini, aartsbiskop van Milaan.
  • Ausias Despuig, aartsbiskop van Monreale, Sisilië
  • Pedro Gonzáles de Mendoza, biskop van Sigüenza, Spanje.
  • Giacopo Antonio Venier, biskop van Cuenca, Spanje.
  • Giovanni Battista Cibo, biskop van Molfetta, later Pous Innocentius VIII.
  • Giovanni Arcimboldo, biskop van Novara.
  • Philibert Hugonet, biskop van Mâcon, Frankryk.

Die konsistorie van 10 Desember 1477

[wysig | wysig bron]
  • Cristoforo della Rovere, aartsbiskop van Tarentaise, kardinaal-nepoot.
  • Girolamo Basso della Rovere, biskop van Recanati, kardinaal-nepoot.
  • Georg Hesler, apostoliese proto-notaris en raadgewer van keiser Frederik III.
  • Gabriele Rangone, aartsbiskop van Eger.
  • Pietro Foscari, primicerius van die San Marco katedraal in Venesië.
  • Giovanni d'Aragona, apostoliese proto-notaris, seun van koning Ferdinand I van Napels.
  • Raffaele Sansoni Riario, apostoliese proto-notaris, kardinaal-nepoot.

Die konsistorie van 10 Februarie 1478

[wysig | wysig bron]
  • Domenico della Rovere, apostoliese sub-diaken, kardinaal-nepoot.

Die konsistorie van 15 Mei 1480

[wysig | wysig bron]
  • Paolo Fregoso, aartsbiskop van Genua.
  • Cosma Orsini, aartsbiskop van Trani.
  • Ferry de Clugny, biskop van Doornik (Tournai).
  • Giovanni Battista Savelli, apostoliese proto-notaris.
  • Giovanni Colonna, apostoliese proto-notaris.

Die konsistorie van 15 November 1483

[wysig | wysig bron]
  • Giovanni Conti, aartsbiskop van Conza.
  • Hélie de Bourdeilles, aartsbiskop van Tours, Frankryk.
  • Juan Margarit i Pau, biskop van Gerona, Spanje.
  • Giovanni Giacomo Schiaffinati, biskop van Parma.
  • Giovanni Battista Orsini, apostolies proto-notarius.

Die konsistorie van 17 Maart 1484

[wysig | wysig bron]
  • Ascanio Maria Sforza, biskop van Pavia.

Nalatenskap

[wysig | wysig bron]
Ponte Sisto, die eerste brug wat in Rome gebou is sedert die Romeinse tyd

Selfs die kritikus van pous Sixtus, die geskiedskrywer Stefano Infessura bewonder Sixtus se nalatenskap aan Rome. Daar is 'n inskrywing op die fresco van Melozzo da Forli in die Vatikaanse paleis waarop die pous geloof word vir sy temples, strate, pleine, forte en brûe en die herstel van die Vergine akwaduk tot by die Trevi-fontein. Die pous het die Sixtynse kapel laat bou wat op 15 Augustus 1483 in gebruik geneem is en die eerste brug sedert Romeinse tyd oor die Tiber laat bou. Die brug, die Ponte Sisto, het die Vatikaan verbind met die hart van Rome.

Aan die begin van 1471 het Sixtus die Capitoline museums gestig en verskeie Romeinse beeldhouwerke aan die museum geskenk. Hy het die Vatikaanse biblioteek heringestel en uitgebrei. Hy het Regiomontanus opdrag gegee om te begin om die Juliaanse kalender te herorganiseer en het verskeie komponiste insluitende Gaspar van Weerbeke, Marbrianus de Orto en Bertrandus Vaqueras na Rome gebring.

Sy grafmonument wat nou in die kelder van die Sint Pieterskerk is, is die werk van die goudsmit Antonio Pollaiuolo. Langs die kante is allegoriese vroue figure wat grammatika, retoriek, rekenkunde, meetkunde, musiek, skilderkuns, sterrekunde, filosofie en teologie voorstel. Elkeen van die figure bevat 'n akkerboom ("rovere" is akkerboom in Italiaans).

Die pous het ook die wetenskap probeer bevorder. Hy het 'n bul gepubliseer wat biskoppe toegelaat het om die lyke van veroordeelde misdadigers en ongeïdentifiseerde lyke aan dokters en kunstenaars te gee vir disseksie. Dit was die reëling wat Vesalius en Jan Stephen van Calcar in staat gestel het om die anatomiese teks "De humani corporis fabrica" saam te stel.

Bulle, Ensiklieke en Dekrete

[wysig | wysig bron]
  • 8 Februarie 1475 – Die groot aflaat van Chaumont. Die bul bepaal dat, wanneer die fees van Johannes die Doper (24 Junie) op 'n Sondag val, iemand wat die kollege van Johannes die Doper (In Chaumont) besoek, te bieg gaan en Nagmaal ontvang, 'n volle aflaat ontvang.
  • 14 April 1482 – "Superna Caelestis" Oor die heiligverklaring van Sint Bonaventure.
  • 4 September 1483 – "Grave nimis" oor Maria se Onbevlekte Ontvangenis.

Heiligverklarings

[wysig | wysig bron]
  • 1481: Sint Acursies
  • 1481: Sint Adjutus
  • 1481: Sint Berardes
  • 1481: Sint Berard
  • 1481: Sint Otto
  • 1481: Sint Petronax van Monte Casino
  • 14 April 1482: Sint Bonaventure van Bagnoregio.

Bibliografie

[wysig | wysig bron]
  • Duff, Eamon (2001). Saints and Sinners: A History of the Popes, Yale University Press. ISBN 0300091656.
  • Maxwell-Stuart, P. G. (2002). Chronicle of the Popes: The Reign-by-Reign Record of the Papacy from St. Peter to the Present, Thames & Hudson. ISBN 0500017980.
  • Infessura, Stefano "Römisches Tagebuch" vertaling deur Hermann Hefele, Jena 1913.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Sixtus IV. (2008). Encyclopædia Britannica. Deluxe Edition. Chicago: Encyclopædia Britannica.
  2. ↑ Butler, R.U. (1912). Pope Sixtus IV. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Besoek Junie 10, 2009 by: http://www.newadvent.org/cathen/14032b.htm

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Wikisource
Wikisource
Die Engelse Wikisource bevat bronmateriaal oor hierdie onderwerp onder die titel:
  • BBKL Inskrywing (met Literatuurverwysings) in die Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (Duits)
  • PTA Inskrywing in "Popes through the Ages" deur J. Brusher S.J. (Engels)
  • Bulle 'n Databasis van pouslike ensiklieke, dekrete en bulle (in Engels)

Nota

[wysig | wysig bron]

Saamgestel en vertaal uit die Nederlandse, Engelse, Duitse en Franse wikipedia en aangevul uit ander bronne soos aangedui.

Opvolging

[wysig | wysig bron]
Voorafgegaan deur
Paulus II 		Pous (Pontifex Maximus)
1471 – 1484 		Opgevolg deur
Innocentius VIII
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Pous_Sixtus_IV&oldid=2636650"