Süleyman I.

Süleyman I.
Süleyman I. (Gmäld, wo män em Tizian zueschribt, öbbe 1530.)
Periode	Ufstiig vom Ottomanische Riich
Volle Naame	Süleyman I.
Uf ottomanischem Türkisch	سليمان
Uf d Wält cho	6. Novämber 1494, 27. April 1495 oder Mai 1496
Geburtsort	Trabzon
Gstorbe	7. Septämber 1566
Stärbensort	vor Szigetvár
Vorgänger	Selim I.
Noochfolger	Selim II.
Consort	Hürrem Sultan

Süleyman I., سليمان‎ / Süleymān, gnennt „dr Brächtigi“ und spööter قانونی‎ / Ḳānūnī /‚dr Gsetzgääber‘; (* 6. Novämber 1494, 27. April 1495 oder Mai 1496 z Trabzon; † 7. Septämber 1566 vor Szigetvár) het vo 1520 bis 1566 as dr zäänt Sultan vom Osmanische Riich regiert und gältet as äine vo de bedütendste Osmaneherrscher. Wääred sinere Herrschaft, wo mee as vierzig Joor duurt het, isch s Osmanische Riich uf em Hööpunggt vo sinere Usdeenig und Macht gsi.

Lääbe

Wo si Vater, dr Selim I. am 21. Septämber 1520 gstorben isch, het dr Süleyman dr Droon bestiige.

S Osmanische Riich mit de Erobrige vom Süleyman

Grad nochdäm er Sultan worden isch, het er e Fäldzuug gege Ungarn gmacht und Schabatz, Semlin und 1521 Belgrad eroberet. 1522 het er d Insle Rhodos iignoo und het d Johanniter wo sä verdädigt häi, lo abzie. Die häi sich 1530 uf Malta niidergloo und häi denn 1565 en Aagriff vom Süleyman erfolgriich abgweert. Im April 1526 isch er mit 100'000 Maa und 300 Kanone mo äinisch gege d Ungare zooge. Am 29.  Augusthet er sä in dr Schlacht bi Mohács gschlaage, und am 10. Septämber häi Pest und Buda (Ofe) kapituliert. Dr gröösser Däil vo Ungarn isch an d Osmane gfalle, dr chliiner an d Habsburger. Us däm het sich denn spööter die ööstriichisch-ungarischi Monarchii entwigglet.

1529 het dr Süleyman e dritte Fäldzuug gege Ungarn gfüert, am 8. Septämber Ofe iignoo und am 27. Septämber isch er mit 120'000 Maa vor Wien gstande. Er het bi dr Belaagerig 40'000 Maa verloore und isch am 14. Oktober abzooge.

Im Osmanisch-Safawidischen Krieg vo 1532 bis 1555 het en Armee under em Groosswesir Ibrahim d Festige Erciş, Ahlat und Van iignoo und am 13. Juli 1534 die persischi Hauptstadt Täbris. Au Bagdad isch no am 4. Dezämber in däm Joor bsetzt worde und vo dört us häi d Osmane s eroberete Land organisiert.

1547 häi d Habsburger mit de Osmane e Waffestillstand für fümf Joor abgschlosse und dr Süleyman het denn zwäi Joor lang wider gege Persie Chrieg gmacht und vo 1551 wider gege Ungarn.

Dr Sultan Selim II. wo dr Liichnaam vom Süleyman I. bi Belgrad aachoo isch
(Miniatur us em Nüzhet el-Esrar)

1566 het dr sibzigjöörig Süleyman non e Mol d Ungare aagriffe, isch aber am 5. Septämber wääred dr Belaagerig vo Szigetvár gstorbe. Dr Droonfolger isch si Soon Selim II. gsi.

Innepolitik und Rächtswääse

Dr Süleyman het Ornig gmacht in dr Staatsverwaltig. Er isch e wichdige Gsetzgääber gsi und het drfür dr Biinaame Kanuni überchoo. Dr Kodex vom Süleyman het vor allem s Finanz-, Stüür- und Booderächt kodifiziert und zum erste Mol au s Gwoonhäitsrächt.

Die vile Chrieg häi d Staatskasse gleert und immer mee Sonderstüüre si erhoobe worde.Au anderi Instituzioone wie dr Waqdf häi hööcheri Abgoobe afo verlange und e Hufe Buure häi iiri Hööf verloo und häi sich vilmol zu Bande zämmegschlosse. Es het so vil Unzfriideni gee, ass 1555 dr falsch Brinz „Mustafa“ mit 40'000 Ufständische het chönne dur Rumelie zie.

Litratuur

• Josef Matuz: Süleyman der Prächtige (Soliman). In: Kurt Fassmann (Hrsg.): Die Großen der Weltgeschichte. Zürich 1973, Bd. 4. S. 961–977. leicht veraltet, trotzdem informativ. Besucht am 2. April 2008. (PDF-Datei; 3,11 MB)
• André Clot: Soliman Le Magnifique. Fayard, Paris 1983, ISBN 2-213-01260-1.
• Klaus Kreiser/Christoph Neumann: Kleine Geschichte der Türkei. Reclam, Ditzingen 2003, ISBN 3-15-018669-2; 2. aktualisierte und erweiterte Ausgabe Stuttgart 2009.
• Josef Matuz: Das Osmanische Reich: Grundlinien seiner Geschichte. Darmstadt 1985. 4. Auflage 2006. ISBN 3-534-20020-9

Weblingg

 Commons: Süleyman I. – Sammlig vo Multimediadateie

• Literatur vu un iber Süleyman I. im Katalog vu dr Dütsche Nazionalbibliothek
• Usfüerlige Ardikel und Bibliografii in dr Encyclopaedia of Islam
• WDR ZeitZeichen Sändig vom 6. Septämber 2011, nachzuhören im Podcast (abgrüeft am 6. Septämber 2011).
• Illustration von Mathias van Somer von 1665: Sulthan Solyman, Turckisher Kayser (Digitalisat)

Fuessnoote

Vorgänger Selim I.

Sultan und Kalif vom Osmanische Riich 1520–1566

Nochfolger Selim II.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Süleyman_1.“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.