Saltar al conteníu

Diferencies ente revisiones de «Idioma xeorxanu»

Editar los enllaces
De Wikipedia
Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antigua
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
Limotecariu (alderique | contribuciones)
23 369 ediciones
Sin resumen de edición
Recuperando 1 referencia(es) y marcando 1 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5
 
(Nun s'amuesen 17 revisiones intermedies de 4 usuarios)
Llinia 3: Llinia 3:
' ქართული / ''Kartuli'' '<!--<br>[[Ficheru:ქართული.png|170px]]-->
' ქართული / ''Kartuli'' '<!--<br>[[Ficheru:ქართული.png|170px]]-->
|familia madre = Llingües caucásiques
|familia madre = Llingües caucásiques
|países= {{bandera2|Xeorxa}} <br />{{bandera2|Osetia del Sur}} <br />{{bandera2|Abḥasia}}<br />{{bandera2|Rusia}}<br />{{bandera2|Azerbaixán}}<br />{{bandera2|Armenia}}<br />{{bandera2|Turquía}}
|países= {{bandera2|Xeorxa}} <br />{{bandera2|Osetia del Sur}} <br />{{bandera2|Abkhasia}}<br />{{bandera2|Rusia}}<br />{{bandera2|Azerbaixán}}<br />{{bandera2|Armenia}}<br />{{bandera2|Turquía}}
|zona= [[Cáucasu]]
|zona= [[Cáucasu]]
|falantes= 4&nbsp;240&nbsp;000<ref name=Ethnologue>[http://www.ethnologue.com/language/kat Georgian] ([[Ethnologue]])</ref>
|falantes= 4&nbsp;240&nbsp;000<ref name=Ethnologue>[http://www.ethnologue.com/language/kat Georgian] ([[Ethnologue]])</ref>
|familia= [[Llingües kartvelianas]]<br />
|familia= [[Llingües kartvelianes]]<br />
[[Llingües Karto-Zan]]
[[Llingües Karto-Zan]]
'''Xeorxanu'''
'''Xeorxanu'''
Llinia 17: Llinia 17:
}}
}}
El '''xeorxanu''' (xeorxanu: ქართული ''Kartuli'') ye la [[llingua oficial]] de [[Xeorxa]].
El '''xeorxanu''' (xeorxanu: ქართული ''Kartuli'') ye la [[llingua oficial]] de [[Xeorxa]].
Fora d'esti país, fálase principalmente en [[Turquía]] y [[Rusia]], con comunidaes más pequeñes nel vecín [[Azerbaixán]], otres antigües [[repúbliques de la Xunión Soviética|repúbliques soviétiques]] ya [[Irán]], siendo en total 4&nbsp;240&nbsp;000 les persones que falen esti [[idioma]].<ref name=Ethnologue />
Fora d'esti país, fálase principalmente en [[Turquía]] y [[Rusia]], con comunidaes más pequeñes nel vecín [[Azerbaixán]], otres antigües [[repúbliques de la Xunión Soviética|repúbliques soviétiques]], [[Grecia]] ya [[Irán]], siendo en total 4&nbsp;240&nbsp;000 les persones que falen esti [[idioma]].<ref name=Ethnologue />
Amás, ye la principal llingua escrita pa tolos grupos étnicos [[xeorxanos]], inclusive pa los falantes de les otres [[llingües kartvelianas]] como'l [[Idioma svano|svano]], [[Idioma megreliano|mingreliano]] y [[Idioma laz|laz]].
Amás, ye la principal llingua escrita pa tolos grupos étnicos [[xeorxanos]], inclusive pa los falantes de les otres [[llingües kartvelianes]] como'l [[Idioma svano|svano]], [[Idioma megreliano|mingreliano]] y [[Idioma laz|laz]].


El xeorxanu utiliza un [[sistema d'escritura]] únicu, conocíu como [[alfabetu xeorxanu]]. Sicasí, al traviés de la historia utilizáronse tres alfabetos distintes, denominaos '''asomtavruli''', '''nusjuri''' y '''mjedruli'''.
El xeorxanu utiliza un [[sistema d'escritura]] únicu, conocíu como [[alfabetu xeorxanu]]. Sicasí, al traviés de la historia utilizáronse tres alfabetos distintes, denominaos '''asomtavruli''', '''nusjuri''' y '''mjedruli'''.


== Distribución xeográfica ==
== Distribución xeográfica ==
El xeorxanu ye la [[llingua materna]] de casi cuatro millones de xeorxanos, aprosimao'l 70% de la población de Xeorxa. En Rusia falen xeorxanu 171&nbsp;000 persones<ref>[http://www.ethnologue.com/country/RU Russian Federation] ([[Ethnologue]])</ref> y unes 40&nbsp;000 en Turquía ([[1983]]), ente que n'Irán pueden ser ente 1&nbsp;000 y 10&nbsp;000 les qu'empleguen esti idioma.<ref name=Promotora1>[http://www.proel.org/index.php?pagina=mundu/caucasica/kartvelio# Familia Kartvelia (Proel)]</ref>
El xeorxanu ye la [[llingua materna]] de casi cuatro millones de xeorxanos, aproximao'l 70% de la población de Xeorxa. En Rusia falen xeorxanu 171&nbsp;000 persones<ref>[http://www.ethnologue.com/country/RU Russian Federation] ([[Ethnologue]])</ref> y unes 40&nbsp;000 en Turquía ([[1983]]), ente que n'Irán pueden ser ente 1&nbsp;000 y 10&nbsp;000 les qu'empleguen esti idioma.<ref name=Promotora1>[http://www.proel.org/index.php?pagina=mundu/caucasica/kartvelio# Familia Kartvelia (Proel)]</ref>


N'otres antigües repúbliques soviétiques, el xeorxanu ye emplegáu por 34&nbsp;200 persones en [[Ucraína]],<ref>[http://www.ethnologue.com/country/UA Ukraine] ([[Ethnologue]])</ref>16&nbsp;300 persones n'Azerbaixán, 7&nbsp;700 en [[Kazakstán]]<ref>[http://www.ethnologue.com/country/UZ Uzbekistan] ([[Ethnologue]])</ref> y 4&nbsp;100 n'[[Uzbequistán]].<ref>[http://www.ethnologue.com/country/KZ Kazakhstan] ([[Ethnologue]])</ref>
N'otres antigües repúbliques soviétiques, el xeorxanu ye emplegáu por 34&nbsp;200 persones n'[[Ucraína]],<ref>[http://www.ethnologue.com/country/UA Ukraine] ([[Ethnologue]])</ref>16&nbsp;300 persones n'Azerbaixán, 7&nbsp;700 en [[Kazakstán]]<ref>[http://www.ethnologue.com/country/UZ Uzbekistan] ([[Ethnologue]])</ref> y 4&nbsp;100 n'[[Uzbequistán]].<ref>[http://www.ethnologue.com/country/KZ Kazakhstan] ([[Ethnologue]])</ref>
[[Armenia]] y [[Turkmenistán]] tamién cunten con pequeñes comunidaes de fala xeorxana.
[[Armenia]] tamién cunten con pequeñes comunidaes de fala xeorxana.


== Aspeutos históricos, sociales y culturales ==
== Aspeutos históricos, sociales y culturales ==
=== Historia ===
=== Historia ===
Créese que'l xeorxanu estremar del [[Idioma megreliano|mingreliano]] y del [[Idioma laz|laz]] hai unos 3000 años. Basándose nel grau del cambéu, dellos llingüistes como G. Klimov, T. Gamkrelidze y G. Machavariani plantegaron la posibilidá de que l'entamu del cambéu hubiera yá asocedíu nel segundu mileniu e. C. o más tempranu, estremando'l [[Idioma svano|svano]] de les otres llingües. Los idiomes mingreliano y laz estremar del xeorxanu aprosimao un mileniu más tarde.
Créese que'l xeorxanu estremar del [[Idioma megreliano|mingreliano]] y del [[Idioma laz|laz]] hai unos 3000 años. Basándose nel grau del cambéu, dellos llingüistes como G. Klimov, T. Gamkrelidze y G. Machavariani plantegaron la posibilidá de que l'entamu del cambéu hubiera yá asocedíu nel segundu mileniu e. C. o más tempranu, estremando'l [[Idioma svano|svano]] de les otres llingües. Los idiomes mingreliano y laz estremar del xeorxanu aproximao un mileniu más tarde.
[[Ficheru:Bolnisi Sioni - Georgian inscription.JPG|right|280px|thumb|Inscripción en xeorxanu en Bolnisi Sioni, [[494|494 d.C.]]]]
[[Ficheru:Bolnisi Sioni - Georgian inscription.JPG|right|280px|thumb|Inscripción en xeorxanu en Bolnisi Sioni, [[494|494 d.C.]]]]
La más antigua alusión al xeorxanu faláu pue ser un pasaxe del gramáticu romanu [[Marcu Cornelio Frontón]] nel [[sieglu II]]: Frontón imaxina a los iberianos (xeorxanos) dirixiéndose al emperador [[Marco Aurelio]] na so incomprensible llingua.
La más antigua alusión al xeorxanu faláu pue ser un pasaxe del gramáticu romanu [[Marcu Cornelio Frontón]] nel [[sieglu II]]: Frontón imaxina a los iberianos (xeorxanos) dirixiéndose al emperador [[Marco Aurelio]] na so incomprensible llingua.


La evolución del xeorxanu escontra una llingua escrita foi una consecuencia de la conversión de la élite xeorxana al [[cristianismu]] a mediaos del [[sieglu IV]]. La nueva llingua lliteraria construyóse sobre una infraestructura cultural yá bien asitiada, apoderándose de les funciones, convenciones y estatus del [[idioma araméu|araméu]], la llingua lliteraria de la Xeorxa pagana y la nueva relixón nacional. Los primeros testos xeorxanos son inscripciones y [[palimpsestu|palimpsestos]] dataos escontra'l [[sieglu V]].
La evolución del xeorxanu escontra una llingua escrita foi una consecuencia de la conversión de la élite xeorxana al [[cristianismu]] a mediaos del [[sieglu IV]]. La nueva llingua lliteraria construyóse sobre una infraestructura cultural yá bien asitiada, apoderándose de les funciones, convenciones y estatus del [[idioma araméu|araméu]], la llingua lliteraria de la Xeorxa pagana y la nueva relixón nacional. Los primeros testos xeorxanos son inscripciones y [[palimpsestu|palimpsestos]] dataos escontra'l [[sieglu V]].
La [[Inscripciones de Bir el-Qutt|más antigua inscripción en xeorxanu]], que data aprosimao del [[430]], foi afayada na [[década de 1950]] nes escavaciones d'un monasteriu xeorxanu nel [[desiertu de Xudea]]. Dientro de Xeorxa, la inscripción de mayor antigüedá (añu [[494]]) atopar nuna ilesia en [[Bolnisi]].
La [[Inscripciones de Bir el-Qutt|más antigua inscripción en xeorxanu]], que data aproximao del [[430]], foi afayada na [[década de 1950]] nes escavaciones d'un monesteriu xeorxanu nel [[desiertu de Xudea]]. Dientro de Xeorxa, la inscripción de mayor antigüedá (añu [[494]]) atopar nuna ilesia en [[Bolnisi]].


El primer diccionariu xeorxanu apaeció en [[1716]], ellaboráu por [[Sulkhan Saba Orbeliani]], ente que la primer gramática nativa corrió al cargu de Zurab Shanshovani en [[1737]].
El primer diccionariu xeorxanu apaeció en [[1716]], ellaboráu por [[Sulkhan Saba Orbeliani]], ente que la primer gramática nativa corrió al cargu de Zurab Shanshovani en [[1737]].
Yá nel [[sieglu XX]] ([[1950]]-[[1964]]), l'Academia Xeorxana entamó la redaición de los ocho volumes que componen el ''Diccionariu esplicativu de la llingua xeorxana'' (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი).<ref name=ELE/>
Yá nel [[sieglu XX]] ([[1950]]-[[1964]]), l'Academia Xeorxana entamó la redaición de los ocho volúmenes que componen el ''Diccionariu esplicativu de la llingua xeorxana'' (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი).<ref name=ELE/>


=== Lliteratura ===
=== Lliteratura ===
Llinia 49: Llinia 49:
=== Dialeutos ===
=== Dialeutos ===
Esisten siquier dieciocho [[dialeutu|dialeutos]] del xeorxanu, que inda caltienen carauterístiques úniques en términos de [[fonoloxía]], [[Morfoloxía verbal|morfoloxía]], [[sintaxis]] y [[vocabulariu]], anque virtualmente son dafechu intelixibles ente sigo.<ref>Manana Kock Kobaidze (2004-02-11) [https://web.archive.org/web/20070927075905/http://webzone.imer.mah.se/projects/georgianV04/DEMO/Lect04/StandGe.html ''From the history of Standard Georgian'']</ref>
Esisten siquier dieciocho [[dialeutu|dialeutos]] del xeorxanu, que inda caltienen carauterístiques úniques en términos de [[fonoloxía]], [[Morfoloxía verbal|morfoloxía]], [[sintaxis]] y [[vocabulariu]], anque virtualmente son dafechu intelixibles ente sigo.<ref>Manana Kock Kobaidze (2004-02-11) [https://web.archive.org/web/20070927075905/http://webzone.imer.mah.se/projects/georgianV04/DEMO/Lect04/StandGe.html ''From the history of Standard Georgian'']</ref>
Sicasí, les otres [[llingües kartvelianas]] —[[idioma mingreliano|mingreliano]], [[idioma svano|svano]] y [[idioma laz|laz]]— namái son parcialmente intelixibles pa los falantes de xeorxanu estándar o de los diversos dialeutos xeorxanos.
Sicasí, les otres [[llingües kartvelianes]] —[[idioma mingreliano|mingreliano]], [[idioma svano|svano]] y [[idioma laz|laz]]— namái son parcialmente intelixibles pa los falantes de xeorxanu estándar o de los diversos dialeutos xeorxanos.


Ente los dialeutos del xeorxanu qu'esisten en Xeorxa, na zona oeste del país, a lo llargo de la mariña del [[Mar Negru]], utilícense'l '''guriano''' —al sur de [[Mingrelia]]— y el '''adzhariano''' o '''ach'llabren'''. Al interior parten con el '''imiretiano'''.
Ente los dialeutos del xeorxanu qu'esisten en Xeorxa, na zona oeste del país, a lo llargo de la mariña del [[Mar Negru]], utilícense'l '''guriano''' —al sur de [[Mingrelia]]— y el '''adzhariano''' o '''ach'llabren'''. Al interior parten con el '''imiretiano'''.
Al norte d'esti postreru, asítiense los dialeutos noroccidentales: '''lechjumiano''' y escontra l'este'l '''rach'an'''.
Al norte d'esti postreru, asítiense los dialeutos noroccidentales: '''lechjumiano''' y escontra l'este'l '''rach'an'''.
Ente los dialeutos del norte, el '''mojeviano''' averar a les estribaciones meridionales del Cáucasu ente que el '''mtiuletiano''' fálase darréu al sur.
Ente los dialeutos del norte, el '''mojeviano''' averar a les estribaciones meridionales del Cáucasu ente que el '''mtiuletiano''' fálase darréu al sur.
Ente los dialeutos nororientales destaquen el '''jevsuriano''' —na área al este del mokeviano—, el '''pshaviano''' y, aislláu nos montes que dixebren [[Chechenia]] de [[Daguestán]], el '''tush'''.
Ente los dialeutos nororientales destaquen el '''jevsuriano''' —nel área al este del mokeviano—, el '''pshaviano''' y, aislláu nos montes que dixebren [[Chechenia]] de [[Daguestán]], el '''tush'''.
El '''k'ajetiano''' ye'l dialeutu oriental, ente que la estensa rexón central, el dialeutu utilizáu ye'l '''kartliano''', base de la llingua lliteraria moderna.
El '''k'ajetiano''' ye'l dialeutu oriental, ente que la estensa rexón central, el dialeutu utilizáu ye'l '''kartliano''', base de la llingua lliteraria moderna.
Los dialeutos meridionales inclúin al '''dzhavajiano''' —al suroeste del kartliano— y el '''mesjiano'''.
Los dialeutos meridionales inclúin al '''dzhavajiano''' —al suroeste del kartliano— y el '''mesjiano'''.


Fora de Xeorxa pueden atopase otros dialeutos del xeorxanu como'l '''ingiloano''', faláu na rexón [[Azerbaixán|azerí]] de Katala, el '''imerjeviano''', faláu al este de Turquía, y el '''fereydaniano''', dialeutu utilizáu en [[Fereydan]] ([[Irán]]).
Fora de Xeorxa pueden atopase otros dialeutos del xeorxanu como'l '''ingiloano''', faláu na rexón [[Azerbaixán|azerbaixana]] de Katala, el '''imerjeviano''', faláu al este de Turquía, y el '''fereydaniano''', dialeutu utilizáu en [[Fereydan]] ([[Irán]]).
Otra forma dialeutal conocida como '''qizlar-mozdokiano''', güei en desusu, falar n'El Cáucasu norte de resultes d'emigrantes que, procedentes de Xeorxa oriental, instaláronse ellí nel [[sieglu XVIII]].<ref name=ELE />
Otra forma dialeutal conocida como '''qizlar-mozdokiano''', güei en desusu, falar n'El Cáucasu norte de resultes d'emigrantes que, procedentes de Xeorxa oriental, instaláronse ellí nel [[sieglu XVIII]].<ref name=ELE />


Llinia 67: Llinia 67:
|añu= 2003
|añu= 2003
|isbn= 1-4020-1298-5 }}</ref>
|isbn= 1-4020-1298-5 }}</ref>
En gran midida comparte fonética, morfoloxía y sintaxis col xeorxanu, anque contién pallabres d'orixe [[idioma hebréu|hebréu]] y [[idioma araméu|araméu]].<ref>{{Obra citada |nome=
En gran midida comparte fonética, morfoloxía y sintaxis col xeorxanu, anque contién pallabres d'orixe [[idioma hebréu|hebréu]] y [[idioma araméu|araméu]].<ref>{{Obra citada
|nome= Yaacov
Yaacov |apellíu= Roʹi
|apellíu= Roʹi
⚫
|nome2= Avi |apellíu2= Beker
|nome2= Avi
⚫
|apellíu2= Beker
|títulu= Jewish Culture and Identity in the Soviet Union
|títulu= Jewish Culture and Identity in the Soviet Union
|url= https://books.google.com/books?vide=ISBN0814774326&id=Y_MxlYGaLggC&pg=PP1&lpg=PP1&dq=Jewish+Culture+and+Identity+in+the+Soviet+Union
|url= https://books.google.com/books?vide=ISBN0814774326&id=Y_MxlYGaLggC&pg=PP1&lpg=PP1&dq=Jewish+Culture+and+Identity+in+the+Soviet+Union
|editorial= NYU Press
|editorial= NYU Press
|añu= 1991
|añu= 1991
|isbn= 0-8147-7432-6 }}</ref>
|isbn= 0-8147-7432-6
}}</ref>


=== Influencia d'otres llingües ===
=== Influencia d'otres llingües ===
Llinia 88: Llinia 91:
La forma más antigua del alfabetu xeorxanu, l'alfabetu ''[[asomtavruli]]'' («mayúscules»), foi creáu'l [[412 e.C.|412 e. C.]] por sacerdotes xeorxanos del cultu de ''Matra'' ([[Mithra]] de [[Persia]]). L'alfabetu asomtavruli sufrió reformes nel añu [[284 e.C.|284 e. C.]] feches pol rei [[Parnavaz I d'Iberia]].
La forma más antigua del alfabetu xeorxanu, l'alfabetu ''[[asomtavruli]]'' («mayúscules»), foi creáu'l [[412 e.C.|412 e. C.]] por sacerdotes xeorxanos del cultu de ''Matra'' ([[Mithra]] de [[Persia]]). L'alfabetu asomtavruli sufrió reformes nel añu [[284 e.C.|284 e. C.]] feches pol rei [[Parnavaz I d'Iberia]].


L'alfabetu asomtavruli ye tamién conocíu como ''mrgvlovani'' («arrondáu»). Entá güei caltiénense amueses d'esti alfabetu n'inscripciones monumentales, tales como les que s'atopen na ilesia xeorxana de [[Bolnisi Sioni]] cerca de [[Tblisi]] (de los sieglos IV o V). Inclusive s'atoparon amueses más antigües, que daten del [[sieglu III e.C.|sieglu III&nbsp;e.&nbsp;C.]] al [[sieglu III|sieglu III&nbsp;d.&nbsp;C.]], en [[Armaztsikhe]] (cerca de [[Mtskheta]]) y [[Nekresi]] (na rexón de [[Kakheti]] al Este de Xeorxa), en [[1940]] y dende [[1995]] hasta'l [[2003]] espediciones científiques realizaes por [[Simon Janashia]] (1900–1947) y [[Levan Chilashvili]].<ref>[https://web.archive.org/web/20050817044816/http://ezone.mah.se/projects/georgianV04/DEMO/INTR3/Nekresi.html]</ref> Les inscripciones del Armaztsikhe fueron estudiaes por [[Pavle Ingorokva]].
L'alfabetu asomtavruli ye tamién conocíu como ''mrgvlovani'' («arrondáu»). Entá güei caltiénense muestres d'esti alfabetu n'inscripciones monumentales, tales como les que s'atopen na ilesia xeorxana de [[Bolnisi Sioni]] cerca de [[Tblisi]] (de los sieglos IV o V). Inclusive s'atoparon muestres más antigües, que daten del [[sieglu III e.C.|sieglu III&nbsp;e.&nbsp;C.]] al [[sieglu III|sieglu III&nbsp;d.&nbsp;C.]], en [[Armaztsikhe]] (cerca de [[Mtskheta]]) y [[Nekresi]] (na rexón de [[Kakheti]] al Este de Xeorxa), en [[1940]] y dende [[1995]] hasta'l [[2003]] espediciones científiques realizaes por [[Simon Janashia]] (1900–1947) y [[Levan Chilashvili]].<ref>[https://web.archive.org/web/20050817044816/http://ezone.mah.se/projects/georgianV04/DEMO/INTR3/Nekresi.html]</ref> Les inscripciones del Armaztsikhe fueron estudiaes por [[Pavle Ingorokva]].


L'alfabetu ''[[nusjuri]]'' («minúscules») o ''kutjovani'' («cuadriculáu») apaeció nun principiu nel sieglu IX. ''Asomtavruli'' y ''nusjuri'', conocíos como ''jutsuri'' (ხუცური, o «escritura eclesiástico»), fueron usaos pa escribir manuscritos relixosos, utilizando'l asomtavruli pa escribir les mayúscules.
L'alfabetu ''[[nusjuri]]'' («minúscules») o ''kutjovani'' («cuadriculáu») apaeció nun principiu nel sieglu IX. ''Asomtavruli'' y ''nusjuri'', conocíos como ''jutsuri'' (ხუცური, o «escritura eclesiástico»), fueron usaos pa escribir manuscritos relixosos, utilizando'l asomtavruli pa escribir les mayúscules.
Llinia 97: Llinia 100:
=== Clasificación ===
=== Clasificación ===
[[Ficheru:Caucasus-ethnic es.svg|thumb|350px|Grupos etnolingüísticos de la rexón del Cáucasu. El xeorxanu en naranxa, nel centru.]]
[[Ficheru:Caucasus-ethnic es.svg|thumb|350px|Grupos etnolingüísticos de la rexón del Cáucasu. El xeorxanu en naranxa, nel centru.]]
El xeorxanu ye la más falada ente les [[Llingües caucásiques meridionales|llingües caucásiques del sur]] o [[Llingües kartvelianas|kartvelianas]], familia que tamién inclúi'l [[Idioma svan|svano]] y el [[Idioma megreliano|megreliano]] (falaes principalmente al noroeste de Xeorxa), según el [[Idioma laz|laz]] (falada a lo llargo de la mariña del Mar Negru de Turquía, dende [[Trabzon]] hasta la frontera con Xeorxa).
El xeorxanu ye la más falada ente les [[Llingües caucásiques meridionales|llingües caucásiques del sur]] o [[Llingües kartvelianes|kartvelianes]], familia que tamién inclúi'l [[Idioma svan|svano]] y el [[Idioma megreliano|megreliano]] (falaes principalmente al noroeste de Xeorxa), según el [[Idioma laz|laz]] (falada a lo llargo de la mariña del Mar Negru de Turquía, dende [[Trabzon]] hasta la frontera con Xeorxa).
Los xeorxanos se autodenominan ''kartv-el-i'', d'ende la designación utilizada pa referise a la familia llingüística y p'aludir a los grupos étnicos que falen dalguna d'estes llingües.<ref name=ELE>{{cita llibru |apellíu=Price |nome=Glanville |títulu=Enciclopedia de les llingües d'Europa |fechaaccesu=17 de febreru de 2015|añu=2001 |editorial=Gredos |isbn=9788424923006 |capítulo=Lengua caucásiques |páxines=92-117}}</ref>
Los xeorxanos se autodenominan ''kartv-el-i'', d'ende la designación utilizada pa referise a la familia llingüística y p'aludir a los grupos étnicos que falen dalguna d'estes llingües.<ref name=ELE>{{cita llibru |apellíu=Price |nome=Glanville |títulu=Enciclopedia de les llingües d'Europa |fechaaccesu=17 de febreru de 2015|añu=2001 |editorial=Gredos |isbn=9788424923006 |capítulo=Lengua caucásiques |páxines=92-117}}</ref>


Llinia 187: Llinia 190:


L'orde de les pallabres ye relativamente llibre, pudiendo ser suxetu-verbu-oxeto, suxetu-oxeto-verbu o oxetu-suxetu-verbu.
L'orde de les pallabres ye relativamente llibre, pudiendo ser suxetu-verbu-oxeto, suxetu-oxeto-verbu o oxetu-suxetu-verbu.
Nun esiste [[xéneru gramatical]]; si precísase estremar ente sexos hai términos definíos que pueden añedir.
Nun esiste [[xéneru gramatical]]; si precísase estremar ente sexos hai términos definíos que pueden añader.
El marcador pal plural constituyir col [[sufixu]] -''eb''- dempués del raigañu.
El marcador pal plural constituyir col [[sufixu]] -''eb''- dempués del raigañu.
Per otra parte, nun esiste [[artículu determináu]]. El [[Numberal (llingüística)|numberal]] ''ert'', «unu», pue ser usáu como artículu indetermináu.<ref name=Promotora2 />
Per otra parte, nun esiste [[artículu determináu]]. El [[Numberal (llingüística)|numberal]] ''ert'', «unu», pue ser usáu como artículu indetermináu.<ref name=Promotora2 />
Llinia 193: Llinia 196:
El xeorxanu ye una [[llingua aglutinante]] na cual ciertos prefixos y sufixos xunir ente sigo col fin de construyir un verbu.
El xeorxanu ye una [[llingua aglutinante]] na cual ciertos prefixos y sufixos xunir ente sigo col fin de construyir un verbu.
En dellos casos, puede haber hasta ocho [[morfema|morfemes]] distintos nun verbu simultáneamente: por casu, en ''ageshenebinat'', «vós habeis construyíu», el verbu puede ser subdividíu como ''a-g-y-shen-eb-in-a-t'', onde cada morfema contribúi al significáu del [[tiempu verbal]] o a la persona que lleva a cabu l'acción.
En dellos casos, puede haber hasta ocho [[morfema|morfemes]] distintos nun verbu simultáneamente: por casu, en ''ageshenebinat'', «vós habeis construyíu», el verbu puede ser subdividíu como ''a-g-y-shen-eb-in-a-t'', onde cada morfema contribúi al significáu del [[tiempu verbal]] o a la persona que lleva a cabu l'acción.
La conxugación verbal tamién esibe [[polipersonalismo]]; un verbu puede incluyir morfemes qu'aluden tantu al suxetu como al oxetu.
La conxugación verbal tamién exhibe [[polipersonalismo]]; un verbu puede incluyir morfemes qu'aluden tanto al suxetu como al oxetu.


En cuanto al sistema verbal, ésti ye por demás complexu, estremándose ente verbos estáticos o dinámicos, y [[verbu transitivu|transitivos]] o [[Verbu intransitivu|intransitivos]], incluyendo nesta última categoría los verbos pasivos y medios.
En cuanto al sistema verbal, ésti ye por demás complexu, estremándose ente verbos estáticos o dinámicos, y [[verbu transitivu|transitivos]] o [[Verbu intransitivu|intransitivos]], incluyendo nesta última categoría los verbos pasivos y medios.


Una carauterística notable del xeorxanu, que comparte coles otres llingües kartvelianas, ye la [[Casu ergativo|construcción ergativa]] de la frase.
Una carauterística notable del xeorxanu, que comparte coles otres llingües kartvelianes, ye la [[Casu ergativo|construcción ergativa]] de la frase.
El [[Suxetu (gramática)|suxetu]] d'un verbu transitivu marcar por un casu especial, ergativo, ente que'l casu del [[oxetu direutu]] ye'l mesmu que'l del suxetu nos verbos intransitivos: ''kac-i'' (nominativu) ''midis'', «l'home va», pero ''kac-ma'' (ergativo) ''molda datv-i'' (nominativu), «l'home mató al osu».<ref name=Promotora2>[http://www.proel.org/index.php?pagina=mundu/caucasica/kartvelio/xeorxanu Xeorxanu (Proel)]</ref>
El [[Suxetu (gramática)|suxetu]] d'un verbu transitivu marcar por un casu especial, ergativo, ente que'l casu del [[oxetu direutu]] ye'l mesmu que'l del suxetu nos verbos intransitivos: ''kac-i'' (nominativu) ''midis'', «l'home va», pero ''kac-ma'' (ergativo) ''molda datv-i'' (nominativu), «l'home mató al osu».<ref name=Promotora2>[http://www.proel.org/index.php?pagina=mundu/caucasica/kartvelio/xeorxanu Xeorxanu (Proel)]</ref>


Llinia 209: Llinia 212:


El xeorxanu, al igual que'l [[vascu]] o'l francés, tien un [[sistema numbéricu]] vigesimal, basáu nun sistema de numberación de 20.
El xeorxanu, al igual que'l [[vascu]] o'l francés, tien un [[sistema numbéricu]] vigesimal, basáu nun sistema de numberación de 20.
Pa espresar un númberu mayor que 20 y menor que 100, primero enúnciase'l númberu como múltiplu de venti y depués añedir el númberu restante. Asina, el 93 esprésase como ოთხმოცდაცამეტი - ''otkh-m-ots-da-tsamet'i'' (lit. cuatro veces venti y trelce).
Pa espresar un númberu mayor que 20 y menor que 100, primero enúnciase'l númberu como múltiplu de venti y depués añader el númberu restante. Asina, el 93 esprésase como ოთხმოცდაცამეტი - ''otkh-m-ots-da-tsamet'i'' (llit. cuatro veces venti y trelce).


=== Espresiones útiles en xeorxanu ===
=== Espresiones útiles en xeorxanu ===
Llinia 250: Llinia 253:
{{interwiki|code=ka}}
{{interwiki|code=ka}}
* Guía de conversación billingüe: http://georgiano-espanol.blogspot.com/
* Guía de conversación billingüe: http://georgiano-espanol.blogspot.com/
* Diccionariu esplicativu del xeorxanu antiguu (con delles traducciones al griegu y al rusu) http://web.sanet.ge/meskhitb/lexicon/#ie
* Diccionariu esplicativu del xeorxanu antiguu (con delles traducciones al griegu y al rusu) http://web.sanet.ge/meskhitb/lexicon/#ie {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928064320/http://web.sanet.ge/meskhitb/lexicon/#ie |date=2007-09-28 }}
* Diccionariu Inglés-Xeorxanu, Xeorxanu-Inglés http://www.translate.ge
* Diccionariu Inglés-Xeorxanu, Xeorxanu-Inglés http://www.translate.ge
* Diccionaro de les voces foranes en xeorxanu (Diccionariu de pallabres estranxeres en Xeorxanu) http://words.interes.ge/
* Diccionaro de les voces foranes en xeorxanu (Diccionariu de pallabres estranxeres en Xeorxanu) http://words.interes.ge/
Llinia 267: Llinia 270:
{{control d'autoridaes}}
{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Idioma xeorxanu| ]]
[[Categoría:Idioma xeorxanu| ]]
[[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]]

Revisión actual a fecha de 02:13 16 ago 2024

Xeorxanu
ქართული / Kartuli
Faláu en Bandera de Xeorxa Xeorxa
Plantía:Xeodatos Osetia del Sur
 Abkhasia
Bandera de Rusia Rusia
Bandera d'Azerbaixán Azerbaixán
Bandera d'Armenia Armenien
Bandera de Turquía Turquía
Rexón Cáucasu
Falantes 4 240 000[1]
Familia Llingües kartvelianes

Llingües Karto-Zan Xeorxanu

Alfabetu Alfabetu xeorxanu
Estatus oficial
Oficial en Bandera de Xeorxa Xeorxa

Plantía:Xeodatos Osetia del Sur

Reguláu por Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1 ka
ISO 639-2 geo (B), kat (T)
ISO 639-3 kat

Estensión del xeorxanu

El xeorxanu (xeorxanu: ქართული Kartuli) ye la llingua oficial de Xeorxa. Fora d'esti país, fálase principalmente en Turquía y Rusia, con comunidaes más pequeñes nel vecín Azerbaixán, otres antigües repúbliques soviétiques, Grecia ya Irán, siendo en total 4 240 000 les persones que falen esti idioma.[1] Amás, ye la principal llingua escrita pa tolos grupos étnicos xeorxanos, inclusive pa los falantes de les otres llingües kartvelianes como'l svano, mingreliano y laz.

El xeorxanu utiliza un sistema d'escritura únicu, conocíu como alfabetu xeorxanu. Sicasí, al traviés de la historia utilizáronse tres alfabetos distintes, denominaos asomtavruli, nusjuri y mjedruli.

Distribución xeográfica

[editar | editar la fonte]

El xeorxanu ye la llingua materna de casi cuatro millones de xeorxanos, aproximao'l 70% de la población de Xeorxa. En Rusia falen xeorxanu 171 000 persones[2] y unes 40 000 en Turquía (1983), ente que n'Irán pueden ser ente 1 000 y 10 000 les qu'empleguen esti idioma.[3]

N'otres antigües repúbliques soviétiques, el xeorxanu ye emplegáu por 34 200 persones n'Ucraína,[4]16 300 persones n'Azerbaixán, 7 700 en Kazakstán[5] y 4 100 n'Uzbequistán.[6] Armenia tamién cunten con pequeñes comunidaes de fala xeorxana.

Aspeutos históricos, sociales y culturales

[editar | editar la fonte]

Historia

[editar | editar la fonte]

Créese que'l xeorxanu estremar del mingreliano y del laz hai unos 3000 años. Basándose nel grau del cambéu, dellos llingüistes como G. Klimov, T. Gamkrelidze y G. Machavariani plantegaron la posibilidá de que l'entamu del cambéu hubiera yá asocedíu nel segundu mileniu e. C. o más tempranu, estremando'l svano de les otres llingües. Los idiomes mingreliano y laz estremar del xeorxanu aproximao un mileniu más tarde.

Inscripción en xeorxanu en Bolnisi Sioni, 494 d.C.

La más antigua alusión al xeorxanu faláu pue ser un pasaxe del gramáticu romanu Marcu Cornelio Frontón nel sieglu II: Frontón imaxina a los iberianos (xeorxanos) dirixiéndose al emperador Marco Aurelio na so incomprensible llingua.

La evolución del xeorxanu escontra una llingua escrita foi una consecuencia de la conversión de la élite xeorxana al cristianismu a mediaos del sieglu IV. La nueva llingua lliteraria construyóse sobre una infraestructura cultural yá bien asitiada, apoderándose de les funciones, convenciones y estatus del araméu, la llingua lliteraria de la Xeorxa pagana y la nueva relixón nacional. Los primeros testos xeorxanos son inscripciones y palimpsestos dataos escontra'l sieglu V. La más antigua inscripción en xeorxanu, que data aproximao del 430, foi afayada na década de 1950 nes escavaciones d'un monesteriu xeorxanu nel desiertu de Xudea. Dientro de Xeorxa, la inscripción de mayor antigüedá (añu 494) atopar nuna ilesia en Bolnisi.

El primer diccionariu xeorxanu apaeció en 1716, ellaboráu por Sulkhan Saba Orbeliani, ente que la primer gramática nativa corrió al cargu de Zurab Shanshovani en 1737. Yá nel sieglu XX (1950-1964), l'Academia Xeorxana entamó la redaición de los ocho volúmenes que componen el Diccionariu esplicativu de la llingua xeorxana (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი).[7]

Lliteratura

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Lliteratura en xeorxanu

El xeorxanu tien una prolífica tradición lliteraria. El testu escritu más antiguu en xeorxanu qu'inda se caltién ye'l Martiriu de la reina Santa Shushanik (წამებაჲ წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისაჲ, C'amebaj c'midisa Shushanik'isi dedoplisaj) escritu por Iakob Tsurtaveli ente 476 y 483. El primer manuscritu fecháu de los Evanxelios ye'l Manuscritu de Adysh (897). Mientres la edá d'oru» de Xeorxa —reináu de la reina Tamar (1184-1213)— compúnxose'l poema nacional épicu El caballeru na piel de tigre, considerada la obra magna de la lliteratura nesta llingua.

Dialeutos

[editar | editar la fonte]

Esisten siquier dieciocho dialeutos del xeorxanu, que inda caltienen carauterístiques úniques en términos de fonoloxía, morfoloxía, sintaxis y vocabulariu, anque virtualmente son dafechu intelixibles ente sigo.[8] Sicasí, les otres llingües kartvelianes —mingreliano, svano y laz— namái son parcialmente intelixibles pa los falantes de xeorxanu estándar o de los diversos dialeutos xeorxanos.

Ente los dialeutos del xeorxanu qu'esisten en Xeorxa, na zona oeste del país, a lo llargo de la mariña del Mar Negru, utilícense'l guriano —al sur de Mingrelia— y el adzhariano o ach'llabren. Al interior parten con el imiretiano. Al norte d'esti postreru, asítiense los dialeutos noroccidentales: lechjumiano y escontra l'este'l rach'an. Ente los dialeutos del norte, el mojeviano averar a les estribaciones meridionales del Cáucasu ente que el mtiuletiano fálase darréu al sur. Ente los dialeutos nororientales destaquen el jevsuriano —nel área al este del mokeviano—, el pshaviano y, aislláu nos montes que dixebren Chechenia de Daguestán, el tush. El k'ajetiano ye'l dialeutu oriental, ente que la estensa rexón central, el dialeutu utilizáu ye'l kartliano, base de la llingua lliteraria moderna. Los dialeutos meridionales inclúin al dzhavajiano —al suroeste del kartliano— y el mesjiano.

Fora de Xeorxa pueden atopase otros dialeutos del xeorxanu como'l ingiloano, faláu na rexón azerbaixana de Katala, el imerjeviano, faláu al este de Turquía, y el fereydaniano, dialeutu utilizáu en Fereydan (Irán). Otra forma dialeutal conocida como qizlar-mozdokiano, güei en desusu, falar n'El Cáucasu norte de resultes d'emigrantes que, procedentes de Xeorxa oriental, instaláronse ellí nel sieglu XVIII.[7]

A lo último, xudeoxeorxanu, llingua falada polos xudíos de Xeorxa, nun ye considerada por dellos autores una llingua separada, sinón solamente un dialeutu del xeorxanu.[9] En gran midida comparte fonética, morfoloxía y sintaxis col xeorxanu, anque contién pallabres d'orixe hebréu y araméu.[10]

Influencia d'otres llingües

[editar | editar la fonte]

El xeorxanu cunta con traces llingüístiques de tolos imperios que tuvieron presentes n'El Cáucasu. Tien elementos grecorromanos, perses, árabes, turcos y rusos, siendo los d'orixe persa y rusu los más significativos. Tamién s'identificaron elementos procedentes del otru llau del Cáucasu, como por casu muxa(j), «carbayu», d'orixe naj (Daguestán).[7]

Alfabetu

[editar | editar la fonte]
Ver tamién: Alfabetu xeorxanu

L'alfabetu xeorxanu modernu tien 33 lletres. Anque nun principiu constaba de 38, delles lletres quedaron obsoletas.

Manuscritu en Nusjuri, sieglos XIII-XIV.

Historia del alfabetu

[editar | editar la fonte]

La forma más antigua del alfabetu xeorxanu, l'alfabetu asomtavruli («mayúscules»), foi creáu'l 412 e. C. por sacerdotes xeorxanos del cultu de Matra (Mithra de Persia). L'alfabetu asomtavruli sufrió reformes nel añu 284 e. C. feches pol rei Parnavaz I d'Iberia.

L'alfabetu asomtavruli ye tamién conocíu como mrgvlovani («arrondáu»). Entá güei caltiénense muestres d'esti alfabetu n'inscripciones monumentales, tales como les que s'atopen na ilesia xeorxana de Bolnisi Sioni cerca de Tblisi (de los sieglos IV o V). Inclusive s'atoparon muestres más antigües, que daten del sieglu III e. C. al sieglu III d. C., en Armaztsikhe (cerca de Mtskheta) y Nekresi (na rexón de Kakheti al Este de Xeorxa), en 1940 y dende 1995 hasta'l 2003 espediciones científiques realizaes por Simon Janashia (1900–1947) y Levan Chilashvili.[11] Les inscripciones del Armaztsikhe fueron estudiaes por Pavle Ingorokva.

L'alfabetu nusjuri («minúscules») o kutjovani («cuadriculáu») apaeció nun principiu nel sieglu IX. Asomtavruli y nusjuri, conocíos como jutsuri (ხუცური, o «escritura eclesiástico»), fueron usaos pa escribir manuscritos relixosos, utilizando'l asomtavruli pa escribir les mayúscules.

L'alfabetu modernu, llamáu mjedruli (მხედრული, «secular» o «escritura de los caballeros»), apaeció per primer vegada nel sieglu X. Utilizar con fines non relixosos hasta'l sieglu XVIII, que foi cuando remplazó por completu al khutsuri. Los llingüistes qu'estudien xeorxanu cataloguen el so ortografía como fonémica.

Descripción llingüística

[editar | editar la fonte]

Clasificación

[editar | editar la fonte]
Grupos etnolingüísticos de la rexón del Cáucasu. El xeorxanu en naranxa, nel centru.

El xeorxanu ye la más falada ente les llingües caucásiques del sur o kartvelianes, familia que tamién inclúi'l svano y el megreliano (falaes principalmente al noroeste de Xeorxa), según el laz (falada a lo llargo de la mariña del Mar Negru de Turquía, dende Trabzon hasta la frontera con Xeorxa). Los xeorxanos se autodenominan kartv-el-i, d'ende la designación utilizada pa referise a la familia llingüística y p'aludir a los grupos étnicos que falen dalguna d'estes llingües.[7]

Fonoloxía

[editar | editar la fonte]
Consonantes

Onde hai trés consonantes nun mesmu puntu d'articulación l'orde ye: sorda, sonora, sorda eyectiva; onde hai dos (sacante l, r) l'orde ye: sorda, sonora.

  Billabial Dental Palatal Velar Uvular Glotal
Oclusiva pʰ b pʼ
ფ ბ პ 		tʰ d tʼ
თ დ ტ 		kʰ g kʼ
ქ გ კ 		qʼ
ყ
Fricativa v
ვ 		s z
ს ზ 		ʃ ʒ
შ ჟ 		x ɣ
ხ ღ 		h
ჰ
Africada   ʦʰ ʣ t͡s'
ც ძ წ 		ʧʰ ʤ t͡ʃ'
ჩ ჯ ჭ
Nasal m
მ 		n
ნ 		       
Líquida l, r
ლ, რ

Nótese qu'en xeorxanu hai soníos similares que son distintos fonémicamente:

  • ქ, k (aspirada) y კ, kʼ (eyectiva)
  • თ, t (aspirada) y ტ, tʼ (eyectiva)
  • ფ, p (aspirada) y პ, pʼ (eyectiva)
  • ც, ʦ (aspirada) y წ, ʦʼ (eyectiva)
  • ჩ, ʧ (aspirada) y ჭ , ʧʼ (eyectiva)
Vocales
Anterior Central Posterior

style="font-size:larger;" |ɪ ი

  ʊ უ

style="font-size:larger;" |ɛ ე

  ɔ ო
  a ა  

Gramática

[editar | editar la fonte]

El xeorxanu modernu tien cinco vocales y ventiocho consonantes, ente que l'antiguu tenía les mesmes vocales pero trenta consonantes. Nel sistema de consonantes, les oclusives y africaes son sonores, sordes y glotalizadas. Magar la mayor parte de los raigaños de les pallabres empiecen con una o dos consonantes, hai munches pallabres con grupos de consonantes na posición inicial; dalgunos d'estos grupos pueden constar d'hasta seis consonantes, como na voz prckvna, «pulgando».[3]

L'acentu tónicu asítiase na primera sílaba en pallabres bisílabes pero en pallabres más llargues tiende a cayer na primera o na antepenúltima sílaba.

L'orde de les pallabres ye relativamente llibre, pudiendo ser suxetu-verbu-oxeto, suxetu-oxeto-verbu o oxetu-suxetu-verbu. Nun esiste xéneru gramatical; si precísase estremar ente sexos hai términos definíos que pueden añader. El marcador pal plural constituyir col sufixu -eb- dempués del raigañu. Per otra parte, nun esiste artículu determináu. El numberal ert, «unu», pue ser usáu como artículu indetermináu.[12]

El xeorxanu ye una llingua aglutinante na cual ciertos prefixos y sufixos xunir ente sigo col fin de construyir un verbu. En dellos casos, puede haber hasta ocho morfemes distintos nun verbu simultáneamente: por casu, en ageshenebinat, «vós habeis construyíu», el verbu puede ser subdividíu como a-g-y-shen-eb-in-a-t, onde cada morfema contribúi al significáu del tiempu verbal o a la persona que lleva a cabu l'acción. La conxugación verbal tamién exhibe polipersonalismo; un verbu puede incluyir morfemes qu'aluden tanto al suxetu como al oxetu.

En cuanto al sistema verbal, ésti ye por demás complexu, estremándose ente verbos estáticos o dinámicos, y transitivos o intransitivos, incluyendo nesta última categoría los verbos pasivos y medios.

Una carauterística notable del xeorxanu, que comparte coles otres llingües kartvelianes, ye la construcción ergativa de la frase. El suxetu d'un verbu transitivu marcar por un casu especial, ergativo, ente que'l casu del oxetu direutu ye'l mesmu que'l del suxetu nos verbos intransitivos: kac-i (nominativu) midis, «l'home va», pero kac-ma (ergativo) molda datv-i (nominativu), «l'home mató al osu».[12]

Vocabulariu

[editar | editar la fonte]

El xeorxanu tien un ricu sistema de pallabres derivaes. A partir d'un raigañu, la adición de determinaos prefixos y sufixos dexa llograr diversos sustantivos y axetivos rellacionaos. Por casu, partiendo del raigañu -kartv-, pueden derivase los términos Kartveli, «persona de Xeorxa», Kartuli, «idioma xeorxanu» y Sakartvelo, «Xeorxa».

La mayoría de los apellíos xeorxanos terminen en -dze, «fíu» (Xeorxa occidental), -shvili, «neñu» (Xeorxa oriental), -ia (Xeorxa occidental, Samegrelo), -ani (Xeorxa occidental, Svaneti) o -uri (este de Xeorxa). La partícula -eli a la fin indica nobleza, equivalente al de francés o al von alemán.

El xeorxanu, al igual que'l vascu o'l francés, tien un sistema numbéricu vigesimal, basáu nun sistema de numberación de 20. Pa espresar un númberu mayor que 20 y menor que 100, primero enúnciase'l númberu como múltiplu de venti y depués añader el númberu restante. Asina, el 93 esprésase como ოთხმოცდაცამეტი - otkh-m-ots-da-tsamet'i (llit. cuatro veces venti y trelce).

Espresiones útiles en xeorxanu

[editar | editar la fonte]

Ente paréntesis la pronunciación averada al español. (kh pronúnciase como la J del español, dzh pronúnciase como la J del inglés)

  • გამარჯობა (gamardzhoba) – Hola *

გაგიმარჯოს (gaguimardzhos) – Hola (respuesta)

  • როგორ ხარ? (rogor khar?) – ¿Qué tal tas?
  • ნახვამდის (nakhvamdis) – Hasta depués, hasta la vista *

გმადლობ (gmadlob) – Gracies

  • დიდი მადლობა (didi madloba) – Munches gracies
  • გთხოვ (gtkhov) – Por favor
  • ბოდიში (bodishi) – Perdón
  • მიყვარხარ(თ) (miqvarkhar(t)) – Te(Vos) quiero *

მე ქართველი/ესპანელი ვარ (me kartveli/espaneli var) – Yo soi xeorxanu(a)/español(a)

  • რა გქვია შენ? (ra gkvia shen?) – ¿Cómo te llames?
  • მე მქვია გიორგი (me mkvia Guiorgui) – Llámome Guiorgui
  • სასიამოვნოა თქვენი გაცნობა (sasiamovnoa tkveni gatsnoba) – Un prestar conocelo(la)
  • გაუმარჯოს! (gaumardzhos!) – ¡Chinchín! ¡Salú! (al brindar)
  • გილოცავ (guilotsav) – Norabona, Felicidaes

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]

Referencies en testu

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ 1,0 1,1 Georgian (Ethnologue)
  2. ↑ Russian Federation (Ethnologue)
  3. ↑ 3,0 3,1 Familia Kartvelia (Proel)
  4. ↑ Ukraine (Ethnologue)
  5. ↑ Uzbekistan (Ethnologue)
  6. ↑ Kazakhstan (Ethnologue)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Price, Glanville (2001). Enciclopedia de les llingües d'Europa. Gredos, páx. 92-117. ISBN 9788424923006.
  8. ↑ Manana Kock Kobaidze (2004-02-11) From the history of Standard Georgian
  9. ↑ Language Policy in the Soviet Union, Springer, ISBN 1-4020-1298-5 
  10. ↑ Jewish Culture and Identity in the Soviet Union, NYU Press, ISBN 0-8147-7432-6, https://books.google.com/books?vide=ISBN0814774326&id=Y_MxlYGaLggC&pg=PP1&lpg=PP1&dq=Jewish+Culture+and+Identity+in+the+Soviet+Union 
  11. ↑ [1]
  12. ↑ 12,0 12,1 Xeorxanu (Proel)

Referencies xenerales

[editar | editar la fonte]
  • Pavle Ingorokva. Inscripciones antigües en xeorxanu.- Boletín de ENIMK, vol. X, Tbilisi, 1941, páxs. 411-427 (en xeorxanu)
  • Zaza Aleksidze. Epistoleta Tsigni, Tblisi, 1968, 150 pp (en xeorxanu)
  • Korneli Danelia, Zurab Sarjveladze. Cuestiones sobre la paleografía del xeorxanu, Tblisi, 1997, 150 pp (en xeorxanu, sumariu n'inglés).
  • Elene Machavariani. Grafía del alfabetu xeorxanu, Tblisi, 1982, 107 pp (en xeorxanu, sumariu en francés)
  • Ivane Dzhavakhishvili. Paleografía xeorxana, Tblisi, 1949, 500 pp (en xeorxanu)
  • Ramaz Pataridze. El asomtavruli xeorxanu, Tblisi, 1980, 600 pp (en xeorxanu)
  • Gran descubrimientu (sobre la espedición del académicu Levan Chilashvili).- Periódicu "Kviris Palitra", Tblisi, abril 21-27, 2003 (en xeorxanu)

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]





Esti artículu foi traducíu automáticamente y precisa revisase manualmente
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Idioma_xeorxanu&oldid=4253836»