بۆ ناوەڕۆک بازبدە

شێرکۆ بێکەس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
گەڕان بە مێژوودا
→ گۆڕانکاریی کۆنتر
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
No edit summary
ب بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی عێراق، وێژە و دەیەی ٢٠١٠
 
(١٥ دەستکاری لەلایەن ٧ بەکارھێنەرەوە پیشاننادرێت)
ھێڵی ٦: ھێڵی ٦:
| وێنە = Xaliqi and Sherko (cropped-01).jpg
| وێنە = Xaliqi and Sherko (cropped-01).jpg
| قەبارەی وێنە =
| قەبارەی وێنە =
| لێدوان = شێرکۆ بێکەس و [[ئەحەی ڕەعە]]
| لێدوان = شێرکۆ بێکەس
| سەردێڕ =
| سەردێڕ =
| ناوی خۆماڵی = شێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا
| ناوی خۆماڵی = شێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا
| زمانی ناو = کوردی
| زمانی ناو = کوردی
| ناوی کاتی لەدایکبوون = شێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا
| ناوی کاتی لەدایکبوون = شێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا بێکەس
| ڕێکەوتی لەدایکبوون = {{birth date|١٩٤٠|٥|٢}}
| ڕێکەوتی لەدایکبوون = {{birth date|١٩٤٠|٥|٢}}
| شوێنی لەدایکبوون = [[سمود]]، {{ئاڵا|کوردستان}}
| شوێنی لەدایکبوون = [[سلێمانی]]، {{ئاڵا|کوردستان}}
| ڕێکەوتی مردن = {{death date and age|df=yes|٢٠١٣|٨|٤|١٩٤٠|٥|٢}}
| ڕێکەوتی مردن = {{death date and age|df=yes|٢٠١٣|٨|٤|١٩٤٠|٥|٢}}
| شوێنی مردن = [[ستۆکھۆڵم]]، {{ئاڵا|سوید}}
| شوێنی مردن = [[ستۆکھۆڵم]]، {{ئاڵا|سوید}}
| شوێنی گۆڕ = پارکی ئازادی، [[سلێمانی]]
| شوێنی گۆڕ = پارکی ئازادی، [[سلێمانی]]
| نازناو = جوامێر
| پیشە = {{flatlist|
| پیشە = {{flatlist|
* [[شاعیر]]
* [[شاعیر]]
ھێڵی ٢٩: ھێڵی ٣٠:
| قوتابخانەی ئەدەبی =
| قوتابخانەی ئەدەبی =
| کارە دیارەکان =
| کارە دیارەکان =
| خەڵاتە دیارەکان = خەڵاتی تۆخۆڵسکی <small>(١٩٨٧)</small>{{ھن}}خەڵاتی پیرەمێرد <small>(٢٠٠١)</small>{{ھن}}خەڵاتی قەقنەسی زێڕین <small>(٢٠٠٥)</small><ref name="نزوا ۱">[https://www.nizwa.com/شيركو-بيكه-س-رائد-الحداثة-الكردي/ نزوا: ''شێرکۆ بێکەس، پێشەنگی تازەگەڕیی کوردی'' (بە عەرەبی)، نووسراو لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣؛] سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.</ref>
| خەڵاتە دیارەکان = خەڵاتی تۆخۆڵسکی (١٩٨٧)
| ساڵانی چالاکی = ١٩٦٨–٢٠١٣
| ساڵانی چالاکی = ١٩٦٨–٢٠١٣
| ھاوسەر = نەسرین ئەحمەد میرزا <small>(١٩٦٩-٢٠١٣)</small><ref>[https://rojnews.news/?p=28704 ڕۆژنیوز: ''شێرکۆ بێکەس، شاعیری سەدەیەک''، نووسراو لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٠؛] سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.</ref>
| ھاوسەر = نەسرین ئەحمەد میرزا <small>(١٩٦٩-٢٠١٣)</small><ref name="ڕۆژنیوز ۱">[https://rojnews.news/?p=28704 ڕۆژنیوز: ''شێرکۆ بێکەس، شاعیری سەدەیەک''، نووسراو لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٠؛] سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.</ref>
| یار =
| یار =
| منداڵەکان = {{flatlist|
| منداڵەکان = [[ھەڵۆ شێرکۆ بێکەس|ھەڵۆ]]، ھانا، ھەڵبەست، ھێژا
| خزمەکان = [[فایەق بێکەس]] (باوک){{ھن}}شەفیقە سەعید (دایک)<ref name="ڕۆژنیوز ٢">[https://rojnews.news/?p=39385 ڕۆژنیوز: ''دایکی شێرکۆ بێکەس لە تەمەنی ٩٩ ساڵییدا کۆچی دوایی کرد''، نووسراو لە ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧؛] سەردان لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.</ref>
* [[ھەڵۆ شێرکۆ بێکەس|ھەڵۆ]]
* ھانا
* ھەڵبەست
* ھێژا}}
| خزمەکان = [[فایەق بێکەس]] (باوک){{ھن}}شەفیقە سەبیح (دایک)
| واژوو =
| واژوو =
| لێدوانی واژوو =
| لێدوانی واژوو =
ھێڵی ٤٤: ھێڵی ٤١:
}}
}}


'''شێرکۆ بێکەس''' (لەدایکبووی ٢ی ئایاری ١٩٤٠ لە [[سلێمانی]]، [[عێراق]] – مردووی ٤ی ئابی ٢٠١٣ لە [[ستۆکھۆڵم]]، [[سوێد]]) شاعیرێکی کورد بوو. کوڕی [[فایەق بێکەس]] بوو، و یەکێک بوو لەو شاعیرانەی کە شیعری ھاوچەرخی کوردیی دامەزراندووە شاعیرێکی بە توانا بوە.
'''شێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا بێکەس''' (لەدایکبووی ٢ی ئایاری ١٩٤٠ لە [[سلێمانی]]، [[ھەرێمی کوردستان|هەرێمی کوردستان]] – کۆچکردووی ٤ی ئابی ٢٠١٣ لە [[ستۆکھۆڵم]]، [[سوێد]]) شاعیرێکی کورد بوو. کوڕی هەڵبەستوانی کوردی سەدەی بیستەم [[فایەق بێکەس]] بوو، و یەکێک بوو لەو شاعیرانەی کە شیعری ھاوچەرخی کوردیی دامەزراندووە و شاعیرێکی زۆر بەتوانا بەنێوبانگ بووە.

شێرکۆ بێکەس یەکەم وەزیری ڕۆشنبیری لە ھەرێمی کوردستان و ھەروەھا لە [[خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان-عێراق|خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان]] ئەندامی پەرلەمانیش بووە. شێکۆ بێکەس ئەندامی [[یەکێتیی نووسەرانی کورد]]، [[سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی کوردستان]] و یەکێتیی نووسەرانی سوێد بوو.<ref name="پەرلەمانی کوردستان ۱">[https://www.parliament.krd/mps/previous-mps/mps-term-1/شێركۆ-فائیق-عه-بدوڵڵا/ پەرلەمانی کوردستان-عێراق: ''مێژووی ھەڵبژاردن خولی یەکەم ١٩٩٢'' (بە سۆرانی)؛] سەردان لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.</ref>


== ژیان ==
== ژیان ==
شێرکۆ بێکەس ڕۆژی ٢ی مەیی ساڵی ١٩٤٠ لە گەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایکبووە. شێرکۆ یەکەمین شیعری خۆی لە تەمەنی ١٧ ساڵیدا بڵاوکردەوە. ساڵی ١٩٦٨ یەکەمین پەرتووکی شیعری خۆی بە ناوی «تریفەی ھەڵبەست» لە (بەغدا) لە چاپ دا. لە ساڵی ١٩٧٠ لەگەڵ کۆمەڵێک لە شاعیرانی بەناوبانگی ئەو سەردەمە بانگەوازێکیان بۆ گۆڕانکاری لە شیعری کوردی و بە تایبەت چوون بە لای شیعری نوێی کوردییەوە بڵاو کردەوە.
شێرکۆ بێکەس ڕۆژی ٢ی ئایاری ساڵی ١٩٤٠ لە گەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایک بووە. بێکەس یەکەمین شیعری خۆی لە تەمەنی ١٧ساڵیدا بڵاو کردەووەتە. ساڵی ١٩٦٨ یەکەمین پەرتووکی شیعری خۆی بە ناوی «تریفەی ھەڵبەست» لە بەغدا چاپ کردووە. ساڵی ١٩٧٠ لەگەڵ کۆمەڵێک لە شاعیرانی بەناوبانگی ئەو سەردەمە بانگەوازێکیان بۆ گۆڕانکاری لە شیعری کوردی و بەتایبەت چوون بە لای شیعری نوێی کوردییەوە بڵاو کردەوە.


ساڵی ١٩٨۷ لە وڵاتی سوید خەڵاتی «تۆخۆڵسکی» پێ بەخشرا و شیعرەکانی بە زۆر زمانی دنیا وەرگێڕدا. لە ساڵی ١٩٩٨ەوە ھەتا کۆتایی ژیان، ئەندامی ئەنتەلۆجیای خوێندنی پۆلەکانی ئامریکا و کەنەدا بوو. لە ھەمان ساڵدا بە یارمەتی کۆمەڵێ کەس و ھاوڕێی، «دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم» ی دامەزراند.
ساڵی ١٩٨۷ لە وڵاتی سوێد خەڵاتی «تۆخۆڵسکی» پێ بەخشرا و شیعرەکانی بە زۆر زمانی دنیا وەرگێڕدرا. لە ساڵی ١٩٩٨ەوە ھەتا کۆتاییی ژیانی، ئەندامی ئەنتەلۆجیای خوێندنی پۆلەکانی ئامریکا و کەنەدا بوو. لە ھەمان ساڵدا بە یارمەتی کۆمەڵێک کەس و ھاوڕێی خۆی، «[[دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم]]»یان دامەزراند.


لە ساڵی ٢٠٠١ ناوەندی چاپ و ڕاگەیاندنی «خاک» خەڵاتی پیرەمێردی شاعیری بە شێرکۆ بەخشی. لە ساڵی ٢٠٠٩دا تەواوی بەرھەمەکانی لە ھەشت ھەزار پەڕەدا لە چاپ درا.<ref>[https://web.archive.org/web/20130809191427/http://www.kurdpress.com/NSite/FullStory/News/?Id=26556 کوردپرێس: ''شێرکۆ بێکەس لە کورتەیەکدا''، نووسراو لە ٤ی ئابی ٢٠١٣، ئەرشیڤکراو لە ٩ی ئابی ٢٠١٣؛] سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.</ref>
ساڵی ٢٠٠١ ناوەندی چاپ و ڕاگەیاندنی «خاک» خەڵاتی پیرەمێردی شاعیری بە شێرکۆ بێکەس بەخشی. لە ساڵی ٢٠٠٩دا تەواوی بەرھەمەکانی لە ھەشت ھەزار لاپەڕەدا لە چاپ درا.<ref>[https://web.archive.org/web/20130809191427/http://www.kurdpress.com/NSite/FullStory/News/?Id=26556 کوردپرێس: ''شێرکۆ بێکەس لە کورتەیەکدا''، نووسراو لە ٤ی ئابی ٢٠١٣، ئەرشیڤکراو لە ٩ی ئابی ٢٠١٣؛] سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.</ref>


== شیعر ==
== شیعر ==
شێرکۆ بێکەس یەکێک بوە لە دامەزرێنەرانی سەردەمی شیعری نوێی کوردی و ھونەری کوردی بە زمانی شیعری نوێ ناساند. شیعری شێرکۆ زۆرجار باسی لە نیشتمانپەروەری و خۆشەویستی ئاو و خاک کردووە.{{ژێدەر پێویستە}}
شێرکۆ بێکەس یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی سەردەمی شیعری نوێی کوردی و ھونەری کوردی بە زمانی شیعری نوێ ناساند. شیعری شێرکۆ زۆر جار باسی لە نیشتمانپەروەری و خۆشەویستیی ئاو و خاک کردووە.{{ژێدەر پێویستە}}


== نموونەی ھەڵبەستی شێرکۆ بێکەس ==
== نموونەی ھەڵبەستی شێرکۆ بێکەس ==
[[پەڕگە:شێرکۆ بێ کەس 2.jpg|وێنۆک|سەدرەدین عارف، جەلالی میرزا کەریم، حسێن عارف، شێرکۆ بێ‌کەس، کەمال ڕەئووف محەمەد (لە دواوە)، جەمال شارباژێڕی (لە پێشەوە).]]
[[پەڕگە:شێرکۆ بێ کەس 3.jpg|وێنۆک|شێرکۆ بێکەس و ئەحمەد سەلام]]
=== نموونەی یەکەم ===
=== نموونەی یەکەم ===
<poem>
<poem>
ھێڵی ٧٩: ھێڵی ٨٠:
عەرەب و کورد
عەرەب و کورد
بە ھەر چواریان
بە ھەر چواریان
وێنەی پیاوێکیان دروستکرد
وێنەی پیاوێکیان دروست کرد
یەکەم: سەری
یەکەم: سەری
دووەم: دەستی
دووهەم: دەستی
سێیەم: لەشی و قاچەکانی
سێیەم: لەشی و قاچەکانی
چوارەم: چەکی
چوارەم: چەکی کردە شانی!
کردە شانی!
</poem>
</poem>


ھێڵی ٩٩: ھێڵی ٩٩:
* ''[[داستانی ھەڵۆی سوور]]'' (١٩٨٥)
* ''[[داستانی ھەڵۆی سوور]]'' (١٩٨٥)
* ''[[کەشکۆڵی پێشمەرگە]]'' (١٩٨٥)
* ''[[کەشکۆڵی پێشمەرگە]]'' (١٩٨٥)
* ''[[شایی شەھید]]'' (١٩٨٥)
* ''[[شاییی شەھید]]'' (١٩٨٥)
* ''[[ئاوێنە بچکۆلەکان]]'' (١٩٨٦)
* ''[[ئاوێنە بچکۆلەکان]]'' (١٩٨٦)
* ''[[داڵ (شێرکۆ بێکەس)|داڵ]]'' (١٩٨٧)
* ''[[داڵ (شێرکۆ بێکەس)|داڵ]]'' (١٩٨٧)
ھێڵی ١٣١: ھێڵی ١٣١:
* ''[[ئێستا کچێک نیشتمانمە]]'' (٢٠١١)
* ''[[ئێستا کچێک نیشتمانمە]]'' (٢٠١١)
* ''[[ئەسپێک لە پەڕەی گوڵاڵە]]'' (٢٠١٢)
* ''[[ئەسپێک لە پەڕەی گوڵاڵە]]'' (٢٠١٢)
* ''[[خێراکە مردن خەریکە بگات]]'' (٢٠١٣)
* ''[[خێرا کە مردن خەریکە بگات]]'' (٢٠١٣)
{{div col end}}
{{div col end}}


ھێڵی ١٤٨: ھێڵی ١٤٨:
* ''[[نووسین بە ئاوی خۆڵەمێش]]'' (٢٠١٣)
* ''[[نووسین بە ئاوی خۆڵەمێش]]'' (٢٠١٣)


== وەرگێران ==
== وەرگێڕان ==
* ''مەرایا ساغیرە''، وێنەکراوی فواد عەلی، ١٢٥ پەڕە، چاپی الاھالی، دیمەشق، سوریا ١٩٨٨
* ''مەرایا ساغیرە''، وێنەکراوی فواد عەلی، ١٢٥ پەڕە، چاپی الاھالی، دیمەشق، سوریا ١٩٨٨
* ''سما سپێگلار: دیکتەر ١٩٧٨–١٩٨٩''، نۆرسبێرگ، چاپخانەی کوردستان، ١٩٨٩.ISBN 91-87096-05-6
* ''سما سپێگلار: دیکتەر ١٩٧٨–١٩٨٩''، نۆرسبێرگ، چاپخانەی کوردستان، ١٩٨٩.ISBN 91-87096-05-6


== وەسیەتنامە ==
== وەسیەتنامە ==
{{بۆکسی وتە||title =وەسیەتنامە|quote =من نامەوێت لە ھیچ کام لە گرد و گردۆڵەکەکاندا بنێژرێم کە دیارن و ناویان ئەبرێ، یەکەم لەبەرئەوەی پڕبونەتەوە و دووەم لەبەرئەوەی من حەز بە قەرەباڵغی زۆر ناکەم، من ئەمەوێ ئەگەر سەرۆکی شارەوانی و ئەنجومەنی شارەوانی شارەکەم ڕێگەم پێبدا و ئەوەم پێ ڕەوا ببینن کە لە پارکی ئازادیدا و بە تەنیشت مۆنۆمێنتەکەی شەھیدانی ١٩٦٣ی سلێمانییەوە بمنێژن، ئەوێ خۆشترە و تەنگەنەفەس نابم، من حەز ئەکەم بە مردویش نزیکی ئەو خەڵکەو ژن و پیاوی شارەکەم و دەنگی مۆسیقا و گۆرانی و ھەڵپەڕکێ و یانە جوانەکانی ئەو پارکە بم.
{{بۆکسی وتە||title =وەسیەتنامە|quote =من نامەوێت لە ھیچ کام لە گرد و گردۆڵەکەکاندا بنێژرێم کە دیارن و ناویان ئەبرێ، یەکەم لەبەر ئەوەی پڕ بوونەتەوە و دووەم لەبەر ئەوەی من حەز بە قەرەباڵغیی زۆر ناکەم، من ئەمەوێ ئەگەر سەرۆکی شارەوانی و ئەنجومەنی شارەوانیی شارەکەم ڕێگەم پێ بدا و ئەوەم پێ ڕەوا ببینن کە لە پارکی ئازادیدا و بە تەنیشت مۆنۆمێنتەکەی شەھیدانی ١٩٦٣ی سلێمانییەوە بمنێژن، ئەوێ خۆشترە و تەنگەنەفەس نابم، من حەز ئەکەم بە مردویییش نزیکی ئەو خەڵکە و ژن و پیاوی شارەکەم و دەنگی مۆسیقا و گۆرانی و ھەڵپەڕکێ و یانە جوانەکانی ئەو پارکە بم.
با کتێبخانەکەم و دیوانەکانم و وێنەکانم ببرێن بۆ شوێن مەزارەکەم، با کافتریایەک و باخچەیەکی بچکۆلانە لەو شوێنەدا ھەبێت بۆئەوەی شاعیران و نوسەران و کچ و کوڕی دڵدار ببنە میوانم، من ئەمەوێ لە ئێستەوە بەچاوی خەیاڵ تەماشای ئەو پارکە بکەم و دوای مردنی خۆم ببینم، ئەمەوێ بەدەم چریکەی دیلان و ئەڵڵا وەیسییەکەی مەردان و سرودی خوایە وەتەن ئاواکەیەوە ئاڵای کوردستانم تێوە پێچرابێ و بنێژرێم، من ئەمەوێ لە پرسەکەمدا مۆسیقا لێبدرێت، لەناو مەزارەکەمدا تابلۆی جوانی ھونەرمەندانی شارەکەم ھەڵبواسن، من ئەمەوێ دوای خۆم و بەناوی «بێکەس» ەوە خەڵاتێکی ساڵانە تەرخان بکرێ و بدرێت بە جوانترین دیوانە شیعری ھەڵبژێردراوی ئەو ساڵە و خەرجی ئەم خەڵاتەیش لەو میراتە بدرێ کە جێیدەھێڵم.|author =شێرکۆ بێکەس
با کتێبخانەکەم و دیوانەکانم و وێنەکانم ببرێن بۆ شوێن مەزارەکەم، با کافتریایەک و باخچەیەکی بچکۆلانە لەو شوێنەدا ھەبێت بۆ ئەوەی شاعیران و نووسەران و کچ و کوڕی دڵدار ببنە میوانم، من ئەمەوێ لە ئێستەوە بە چاوی خەیاڵ تەماشای ئەو پارکە بکەم و دوای مردنی خۆم بیبینم، ئەمەوێ بەدەم چریکەی دیلان و ئەڵڵاوەیسییەکەی مەردان و سروودی (خوایە وەتەن ئاوا کەی)ەوە ئاڵای کوردستانم تێوە پێچرابێ و بنێژرێم، من ئەمەوێ لە پرسەکەمدا مۆسیقا لێ بدرێت، لەناو مەزارەکەمدا تابلۆی جوانی ھونەرمەندانی شارەکەم ھەڵبواسن، من ئەمەوێ دوای خۆم و بە ناوی «بێکەس»ەوە خەڵاتێکی ساڵانە تەرخان بکرێ و بدرێت بە جوانترین دیوانە شیعری ھەڵبژێردراوی ئەو ساڵە و خەرجی ئەم خەڵاتەیش لەو میراتە بدرێ کە جێی دەھێڵم.|author =شێرکۆ بێکەس
}}
}}
{{-}}
{{-}}
== سەرچاوە ==
== خەڵاتەکان ==
* خەڵاتی تۆخۆڵسکی، سوێد (١٩٨٧)
⚫
{{سەرچاوەکان}}
* خەڵاتی پیرەمێرد، [[ناوەندی چاپەمەنی و ڕاگەیاندنی خاک|ناوەندی خاک]]، ھەرێمی کوردستان (٢٠٠١)<ref name="ڕۆژنیوز ۱">[https://rojnews.news/?p=28704 ڕۆژنیوز: ''شێرکۆ بێکەس، شاعیری سەدەیەک''، نووسراو لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٠؛] سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.</ref>
* خەڵاتی قەقنەسی زێڕین، عێراق (٢٠٠٥)<ref name="نزوا ۱">[https://www.nizwa.com/شيركو-بيكه-س-رائد-الحداثة-الكردي/ نزوا: ''شێرکۆ بێکەس، پێشەنگی تازەگەڕیی کوردی'' (بە عەرەبی)، نووسراو لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣؛] سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.</ref>

== پەیکەر ==
[[پەڕگە:Shwan kamal.jpg|alt=پەیکەری شێرکۆ بێکەس|وێنۆک|شوان کەمال خەریکی پەیکەری شێرکۆ بێکەسە.]]
لە بەر دەم دەزگا و پەخشی سەردەم لە شەقامی [[سالم]] لە شاری [[سلێمانی]] پەیکەرێک لەسەر شێوەی پۆرترەیت دروست کراوە کە بە قەبارە سێ ئەوەندەی شێوەی سروشتی گەورەیە و هونەرمەند و پەیکەرسازی کورد [[شوان کەمال]] ساڵی ٢٠١٤ دروستی کردووە. لە پارکی ئازادی و لە سەر گڵکۆی شێرکۆ بێکەس، ڕیلفێکی دیواربەندی لەسەر شێوەی مۆنۆمینت دروست کراوە . ئەم پڕۆژەیەش ساڵی ٢٠١٥ پەیکەرساز شوان کەمال لەسەر داواکاری و ئەرکی خانەوادەکەی دروستی کردووە .<ref>{{Citation|title=شوان کەمال|date=2024-04-05|url=https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%A9%DB%95%D9%85%D8%A7%D9%84&oldid=1204266|work=ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد|access-date=2024-04-05}}</ref><ref>{{Cite web|last=کوردیپێدیا|first=Kurdipedia-|title=شوان کەمال|url=https://www.kurdipedia.org/?q=201007221638434544|access-date=2024-04-05|website=Kurdipedia.org|language=zh-CN}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1607201514|access-date=2024-04-05|website=www.rudaw.net}}</ref>

== سەرچاوەکان ==
⚫
{{سەرچاوەکان|٢}}


== بەستەرە دەرەکییەکان ==
== بەستەرە دەرەکییەکان ==
ھێڵی ١٦٤: ھێڵی ١٧٣:


{{شێرکۆ بێکەس}}
{{شێرکۆ بێکەس}}
{{شاعیرانی کورد}}
{{شیعری نوێی کوردی}}
{{شیعری نوێی کوردی}}
{{تووڵی دەروازە|شیعر|وێژەی کوردی|ژیاننامە}}
{{تووڵی دەروازە|شیعر|وێژەی کوردی|ژیاننامە|عێراق|وێژە|دەیەی ٢٠١٠}}
{{پۆلی کۆمنز|Sherko Bekas}}


[[پۆل:شێرکۆ بێکەس]]
[[پۆل:شێرکۆ بێکەس]]
ھێڵی ١٧٨: ھێڵی ١٨٩:
[[پۆل:شاعیرانی عێراقی سەدەی ٢٠ەم]]
[[پۆل:شاعیرانی عێراقی سەدەی ٢٠ەم]]
[[پۆل:کورد]]
[[پۆل:کورد]]
[[پۆل:وەرگێڕەکانی عەرەبی–کوردی]]

دوایین پێداچوونەوەی ‏١٨:٥٧، ٢٠ی ئابی ٢٠٢٤

  ئەم وتارە سەبارەت بە شێرکۆ بێکەس نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە ‏بێکەس (ڕوونکردنەوە).
شێرکۆ بێکەس
شێرکۆ بێکەس
ناوی خۆماڵیشێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا
لەدایکبوونشێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا بێکەس
(١٩٤٠-0٥-0٢) ٢ی ئایاری ١٩٤٠
سلێمانی،  کوردستان
مردن٤ی ئابی ٢٠١٣(٢٠١٣-٠٨-٠٤) (٧٣ ساڵ ژیاوە)
ستۆکھۆڵم،  سوێد
شوێنی گۆڕپارکی ئازادی، سلێمانی
نازناوجوامێر
پیشە
زمانکوردی
نەتەوەکورد
خەڵاتە دیارەکانخەڵاتی تۆخۆڵسکی (١٩٨٧)
خەڵاتی پیرەمێرد (٢٠٠١)
خەڵاتی قەقنەسی زێڕین (٢٠٠٥)[١]
چالاکی ساڵانی١٩٦٨–٢٠١٣
ھاوسەرنەسرین ئەحمەد میرزا (١٩٦٩-٢٠١٣)[٢]
منداڵەکانھەڵۆ، ھانا، ھەڵبەست، ھێژا
خزمەکانفایەق بێکەس (باوک)
شەفیقە سەعید (دایک)[٣]

شێرکۆ فایەق عەبدوڵڵا بێکەس (لەدایکبووی ٢ی ئایاری ١٩٤٠ لە سلێمانی، هەرێمی کوردستان – کۆچکردووی ٤ی ئابی ٢٠١٣ لە ستۆکھۆڵم، سوێد) شاعیرێکی کورد بوو. کوڕی هەڵبەستوانی کوردی سەدەی بیستەم فایەق بێکەس بوو، و یەکێک بوو لەو شاعیرانەی کە شیعری ھاوچەرخی کوردیی دامەزراندووە و شاعیرێکی زۆر بەتوانا بەنێوبانگ بووە.

شێرکۆ بێکەس یەکەم وەزیری ڕۆشنبیری لە ھەرێمی کوردستان و ھەروەھا لە خولی یەکەمی پەرلەمانی کوردستان ئەندامی پەرلەمانیش بووە. شێکۆ بێکەس ئەندامی یەکێتیی نووسەرانی کورد، سەندیکای ڕۆژنامەنووسانی کوردستان و یەکێتیی نووسەرانی سوێد بوو.[٤]

ژیان

[دەستکاری]

شێرکۆ بێکەس ڕۆژی ٢ی ئایاری ساڵی ١٩٤٠ لە گەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایک بووە. بێکەس یەکەمین شیعری خۆی لە تەمەنی ١٧ساڵیدا بڵاو کردەووەتە. ساڵی ١٩٦٨ یەکەمین پەرتووکی شیعری خۆی بە ناوی «تریفەی ھەڵبەست» لە بەغدا چاپ کردووە. ساڵی ١٩٧٠ لەگەڵ کۆمەڵێک لە شاعیرانی بەناوبانگی ئەو سەردەمە بانگەوازێکیان بۆ گۆڕانکاری لە شیعری کوردی و بەتایبەت چوون بە لای شیعری نوێی کوردییەوە بڵاو کردەوە.

ساڵی ١٩٨۷ لە وڵاتی سوێد خەڵاتی «تۆخۆڵسکی» پێ بەخشرا و شیعرەکانی بە زۆر زمانی دنیا وەرگێڕدرا. لە ساڵی ١٩٩٨ەوە ھەتا کۆتاییی ژیانی، ئەندامی ئەنتەلۆجیای خوێندنی پۆلەکانی ئامریکا و کەنەدا بوو. لە ھەمان ساڵدا بە یارمەتی کۆمەڵێک کەس و ھاوڕێی خۆی، «دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم»یان دامەزراند.

ساڵی ٢٠٠١ ناوەندی چاپ و ڕاگەیاندنی «خاک» خەڵاتی پیرەمێردی شاعیری بە شێرکۆ بێکەس بەخشی. لە ساڵی ٢٠٠٩دا تەواوی بەرھەمەکانی لە ھەشت ھەزار لاپەڕەدا لە چاپ درا.[٥]

شیعر

[دەستکاری]

شێرکۆ بێکەس یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی سەردەمی شیعری نوێی کوردی و ھونەری کوردی بە زمانی شیعری نوێ ناساند. شیعری شێرکۆ زۆر جار باسی لە نیشتمانپەروەری و خۆشەویستیی ئاو و خاک کردووە.[ژێدەر پێویستە]

نموونەی ھەڵبەستی شێرکۆ بێکەس

[دەستکاری]
سەدرەدین عارف، جەلالی میرزا کەریم، حسێن عارف، شێرکۆ بێ‌کەس، کەمال ڕەئووف محەمەد (لە دواوە)، جەمال شارباژێڕی (لە پێشەوە).
شێرکۆ بێکەس و ئەحمەد سەلام

نموونەی یەکەم

[دەستکاری]

لە لای ئەوان
لە پشت ھەموو پیاوێکەوە ژنێک ھەیە
دەس بە مۆم و دەس بە کتێب و ڕۆژنامە و
بە شمشاڵ و بە کەمانچە و
دەس بە شەوبۆی خۆشەویستی
لە لای ئێمەش
لە پشت ھەموو ژنێکەوە پیاوێک ھەیە
دەس بە مار و بە بلۆک و بە دڕکەزی و
بە بەردەکانی تەڵاق و
دەس بە خوێنی مەرگدۆستی

نموونەی دووەم

[دەستکاری]

وێنەیەک

چوار منداڵی..
تورک و فارس و
عەرەب و کورد
بە ھەر چواریان
وێنەی پیاوێکیان دروست کرد
یەکەم: سەری
دووهەم: دەستی
سێیەم: لەشی و قاچەکانی
چوارەم: چەکی کردە شانی!

بەرھەمەکان

[دەستکاری]

شیعر

[دەستکاری]

شانۆنامە

[دەستکاری]

وەرگێڕان

[دەستکاری]

منداڵان

[دەستکاری]

بیرەوەری

[دەستکاری]

وەرگێڕان

[دەستکاری]
  • مەرایا ساغیرە، وێنەکراوی فواد عەلی، ١٢٥ پەڕە، چاپی الاھالی، دیمەشق، سوریا ١٩٨٨
  • سما سپێگلار: دیکتەر ١٩٧٨–١٩٨٩، نۆرسبێرگ، چاپخانەی کوردستان، ١٩٨٩.ISBN 91-87096-05-6

وەسیەتنامە

[دەستکاری]
وەسیەتنامە

من نامەوێت لە ھیچ کام لە گرد و گردۆڵەکەکاندا بنێژرێم کە دیارن و ناویان ئەبرێ، یەکەم لەبەر ئەوەی پڕ بوونەتەوە و دووەم لەبەر ئەوەی من حەز بە قەرەباڵغیی زۆر ناکەم، من ئەمەوێ ئەگەر سەرۆکی شارەوانی و ئەنجومەنی شارەوانیی شارەکەم ڕێگەم پێ بدا و ئەوەم پێ ڕەوا ببینن کە لە پارکی ئازادیدا و بە تەنیشت مۆنۆمێنتەکەی شەھیدانی ١٩٦٣ی سلێمانییەوە بمنێژن، ئەوێ خۆشترە و تەنگەنەفەس نابم، من حەز ئەکەم بە مردویییش نزیکی ئەو خەڵکە و ژن و پیاوی شارەکەم و دەنگی مۆسیقا و گۆرانی و ھەڵپەڕکێ و یانە جوانەکانی ئەو پارکە بم. با کتێبخانەکەم و دیوانەکانم و وێنەکانم ببرێن بۆ شوێن مەزارەکەم، با کافتریایەک و باخچەیەکی بچکۆلانە لەو شوێنەدا ھەبێت بۆ ئەوەی شاعیران و نووسەران و کچ و کوڕی دڵدار ببنە میوانم، من ئەمەوێ لە ئێستەوە بە چاوی خەیاڵ تەماشای ئەو پارکە بکەم و دوای مردنی خۆم بیبینم، ئەمەوێ بەدەم چریکەی دیلان و ئەڵڵاوەیسییەکەی مەردان و سروودی (خوایە وەتەن ئاوا کەی)ەوە ئاڵای کوردستانم تێوە پێچرابێ و بنێژرێم، من ئەمەوێ لە پرسەکەمدا مۆسیقا لێ بدرێت، لەناو مەزارەکەمدا تابلۆی جوانی ھونەرمەندانی شارەکەم ھەڵبواسن، من ئەمەوێ دوای خۆم و بە ناوی «بێکەس»ەوە خەڵاتێکی ساڵانە تەرخان بکرێ و بدرێت بە جوانترین دیوانە شیعری ھەڵبژێردراوی ئەو ساڵە و خەرجی ئەم خەڵاتەیش لەو میراتە بدرێ کە جێی دەھێڵم.

شێرکۆ بێکەس


خەڵاتەکان

[دەستکاری]
  • خەڵاتی تۆخۆڵسکی، سوێد (١٩٨٧)
  • خەڵاتی پیرەمێرد، ناوەندی خاک، ھەرێمی کوردستان (٢٠٠١)[٢]
  • خەڵاتی قەقنەسی زێڕین، عێراق (٢٠٠٥)[١]

پەیکەر

[دەستکاری]
پەیکەری شێرکۆ بێکەس
شوان کەمال خەریکی پەیکەری شێرکۆ بێکەسە.

لە بەر دەم دەزگا و پەخشی سەردەم لە شەقامی سالم لە شاری سلێمانی پەیکەرێک لەسەر شێوەی پۆرترەیت دروست کراوە کە بە قەبارە سێ ئەوەندەی شێوەی سروشتی گەورەیە و هونەرمەند و پەیکەرسازی کورد شوان کەمال ساڵی ٢٠١٤ دروستی کردووە. لە پارکی ئازادی و لە سەر گڵکۆی شێرکۆ بێکەس، ڕیلفێکی دیواربەندی لەسەر شێوەی مۆنۆمینت دروست کراوە . ئەم پڕۆژەیەش ساڵی ٢٠١٥ پەیکەرساز شوان کەمال لەسەر داواکاری و ئەرکی خانەوادەکەی دروستی کردووە .[٦][٧][٨]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ ئ ا نزوا: شێرکۆ بێکەس، پێشەنگی تازەگەڕیی کوردی (بە عەرەبی)، نووسراو لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.
  2. ^ ئ ا ڕۆژنیوز: شێرکۆ بێکەس، شاعیری سەدەیەک، نووسراو لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٠؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.
  3. ^ ڕۆژنیوز: دایکی شێرکۆ بێکەس لە تەمەنی ٩٩ ساڵییدا کۆچی دوایی کرد، نووسراو لە ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧؛ سەردان لە ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.
  4. ^ پەرلەمانی کوردستان-عێراق: مێژووی ھەڵبژاردن خولی یەکەم ١٩٩٢ (بە سۆرانی)؛ سەردان لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.
  5. ^ کوردپرێس: شێرکۆ بێکەس لە کورتەیەکدا، نووسراو لە ٤ی ئابی ٢٠١٣، ئەرشیڤکراو لە ٩ی ئابی ٢٠١٣؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣.
  6. ^ "شوان کەمال", ویکیپیدیا، ئینسایکڵۆپیدیای ئازاد, 2024-04-05, retrieved 2024-04-05
  7. ^ کوردیپێدیا, Kurdipedia-. "شوان کەمال". Kurdipedia.org (بە Chinese (China)). Retrieved 2024-04-05.
  8. ^ www.rudaw.net https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1607201514. Retrieved 2024-04-05. {{cite web}}: Missing or empty |title= (help)

بەستەرە دەرەکییەکان

[دەستکاری]


وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=شێرکۆ_بێکەس&oldid=1286059»