Yuya salima
Yuya salima nyɛla yɛltɔɣa biɛlima din mali tiri daadama, binyɛra, binkɔbiri n-ti pahi kpiɛŋlana Naawuni ka di mali ninyambo ka kpaŋsiri tuun'viɛla tumbu ti biɛhigu ni.[1][1][2]
Naawuni
Naawuni salima sheŋa n-nyɛ[3]
- Chalpaŋ Duuma
- Niɣima Duuma
- Anduniya Ʒira
- Nagɔringondili
- Zaachi
- Binnamda Naa
- Natitamlana
- Zallakudura Naa
- Nakarigu
- Goni
- Nagaŋa
- Yikonaa
- Zuɣusaa ni tiŋlana
- Ŋun kura ka chɛra
- Ŋun niŋ aŋma, ka so kani niŋdi anara
- Kpiɛŋ lana Naa
- Ŋun nam du ka timisa
- Tihi ni mɔri lana
- Duuma.
- Saa lana
- Ŋmarisi duuma
- Kunkuna ni naɣilima lana
- Yuŋ ni wuntaŋ lana
- Dabari zaana
- Lunfa titali lana
Yaa Naa
Yaa Naa salima m-bɔŋɔ:
- Gbewaa zuu
- Shitobu zuu
- Ʒirili mini Fɔɣu zuu
- Gbuɣinli zuu
- Zuɣusaa ni tiŋlana
- Tihi ni mɔrilana
- Andunia Naawuni
- Andunia balinda
9. Saɣimlana
10. Ban mali laamba ba
11. Ban ka laamba ba
12. Ŋun su kunkuna ni naɣilima
13. Siɣiri ni tɔbu duri ni nam
14. Yɔɣu tolandi
15. Yɔɣu nabia
16. Ŋun kɔhiri shɛba ka dari shɛba lana zuu
17. Gbuɤinli
Salinima[4]
Dabba
- Salifu - Ojei
- Ibrahim -Looya
- Alaasani - Karikari Baako
- Fushɛni - Juuna
- Mahammaru - Zanjina/Mankaanu
- Abukali - Sadi Gariba
- Abilaai - Tooka/Ʒiɛɣu
8. Yakubu - Gubili, Gommashaara
9. Adam - Katakule
10. Bawa - Garizama
11. Tampuli - Laɣimsaɣiri
12. Wumbei - Nyaɣisi
13. Iddrisu - Kɔribaabi /Maza
14. Sulemana - Bindawude
15. Ziblim - Bandamda
16. Musah - Kalaamullaahi
17. Sayibu- Zunzɔŋ
Paɣaba
- Mariam - Yambu
- Amina - Ntaawa
- Memunatu - Baamunu
- Zenabu - Gadabsi
- Awa - Kafirigu/Ʒini duu ka nya ŋmariga
- Adamu - Katakule
- Lukayatu - Maande
- Laabi- Badawiya
- Rahama- Dahamalana
- Azima- Bubangani/ Kaɣili piɛɣu kun pili ŋmani
Tinsi
Tinsi salima m-bɔŋɔ[5]
B
- Banvum - Tiŋpili yili
- Biɛɣu- Ŋmangalima yili
- Binbɛɣubee yili
- Binduli
- Botiŋli
- Bɔɣu
- Buŋluŋ
C
- Chaankpiɛŋ
- Chanshegu - Gbandari yili
- Chaŋnaa yili
- Chegu
- Cheshaɣu
- Chirifoyili
- Chirifoyili - Kambondala ni dɛi Molayili
- Choggu - Ŋamayili
D
- Daboɣushee
- Dalimbihi
- Daliŋ - Yaɣiriyili
- Dibolo
- Dimabi- Fanduriyili
- Diyali (Diari) - Kambaŋ yili[2]
- Dohini - Bobʒia yili
- Dungu -Dunkurugu yili
F
- Fihini -
- Fooshɛɣu -Fara Kpɛŋ yili
G
- Ga - Tuuvɛligi yili
- Galinʒaɣu
- Galiwee - Fandiriyili/ faŋyili
- Gawaɣu -Tizaa ni niŋli yili/ Tomblima yili
- Gbali- Nyeʒiɛri yili
- Gbambaya
- Gbambu
- Gbanyamni-Tibala yili
- Gbaŋjɔŋ
- Gbarinaa yili
- Gbira tiŋa
- Gbuɣili- Dayalingiyili
- Gbulahigu
- Gbulahigu -Tuui simdi kun tuui biεri
- Gbuliŋ
- Gbuliŋ - Lurikpaayili
- Gizaa
- Gizaa gundaa
- Go
- Gukpeɣu- Tulebiyili
- Gukpeɣu- Tulebiyili
- Gunaayili
- Gupanarigu-Dasaŋa yili
- Gurigu- Tandum yili
- Gusheɣu -Duŋshɛliyili
- Gurugu-Tandum yili
- Gushagu
J
- Jaanjɔri kukuo
- Jagbo
- Jashei
- Jimli -Batakpaɣiyayili
- Jiso-tɔribandiyili
- Jisonayili-Tɔribana yili
- Jonshɛɣʋ - Shɛkuŋ yili
K
- Kaangbaɣu -
- Kaaŋfɛhi yili
- Kalipɔham - Kɔriguɣʋ yili
- Kanvili
- Kanvili -Karishiem yili
- Karaga - Beemoniyili, Tinkpaŋ yili, Bumbɔŋ yili
- Kasaligu
- Kasuiiyiii -Shεbilandiyili
- Kasuliyili - Shariyili
- Katariga - Sombiliyili
- Kpabia- Nam Yelayili
- Kpachaa
- Kpalguŋ
- Kpanashe
- Kpanashe
- Kpanyili
- Kpatiŋa
- Kpawumo - Zalkuya yili
- Kpeendua - Gbengberiyili
- Kpene
- Kpɛinduu - Jengbɛriyili
- Kpilginni
- Kpilo - Zabsuu yili
- Kpimi
- Kpuɣu
- Kumbungu - Saɣindari yili, lɔɣubuyya yili, bimbiɛm yili
- Kuɣlogu - Jɛgbanayili
- Kuɣulɔɣu
- Kushibo - Zalikuya yili
L
- Lamashɛɣu(Lamashegu) - Gumbiliya-yili
- Liŋgbiŋ - Diŋɔɣuyili
- Liŋgbuŋ
- Liŋgbuŋ gundaa
- Liŋgbuŋ vawaɣiri
M
- Malishεɣu- jεbobili yili”
- Malshɛɣʋ-Jebɔbili yili
- Maŋguli - Yɛlisaa yili
- Mɔɣalaa-Dakahigi yili
N
- Naabɔɣu -
- Naɣbiligu -
- Nambaɣila - Zaligɔma yili
- Namdu -
- Namdu gbulahigu -
- Nanton - Bataŋyili, Zabiʒirigu yili
- Nanvili -
- Naŋgbaɣu -
- Napolgu -
- Naya - Saankara yili
- Nlaalaayili -
- Nyako -
- Nyankpal- Gawaɣu -
- Nyankpal-Tuunayili -
- Nyankpala -
- Nyankpala – Beyomyili
- Nyantuo -
- Nyariʒiɛɣu - Naawayya yili
- Nyeshie - Kpaŋsiburi yili
- Nyɛriʒee -
Ŋ
- Ŋɔli
P
- Paɣazaa
- Pishiɣu- Namgbanayili
- Pong Tamale
S
- Saachabu
- Saakuba- Kpamba yaliya yili
- Saambu - Kurisabiyili
- Saatiŋli-Balinkpe yili
- Sabɛɣu
- Sagbarigu
- Sagnarigu - Duŋkurugu yili, No'nyarigu ku kɔŋ kpamyili
- Sakoya
- Sakoya -
- Salaa
- Salinkpaŋ -
- Sanchaba
- Saŋ - Zoyayili
- Savulugu Dungu
- Shalilanyili
- Shishaɣu -
- Sinsina
- Siŋa- laliyɔɣu yili, dumbari ku nɛm bobili yili
- Sunsɔŋ - Buɣyaliguyili
- Sunsɔŋ- Buɣuyɛliguyili
- Suri
- Surunaayili
T
- Tamaligu- Goozabiliyili
- Tampiɔŋ- Kpimbeeyili
- Tarikpaa- Laliyɔɣuyili
- Tendaŋ
- Tibɔɣunaa yili
- Tibuŋ -Dam tia ku dam saa yili/ Salinkɔm ni kumsi lɔna yili
- Tidaŋ -
- Tijo
- Tijo - Kparigu naa
- Tindaŋ - Sincheeyili
- TiŋgoIi- Yεli namayili
- Tiriŋ
- Toligu- Zɔbirigu yili
- Tolon Koblimahigu
- Tuɣu (Tugu)- Saaŋmaniyili, Katamyili
- Tuɣu yapala
- Tuunaayili-Bunbɔŋ yili
- Vawaɣiri
- Vitiŋ-Ŋmana yili
- Voɣu - Naanwalimayili, Bambiliyayili
W
- Wariboɣu
- Wariboɣu kamonaa yili
- Wariboɣu Kukuo
- Wayamba - Suɣimeeyili
- Wurishe-Namkpana yili
Y
- Yaɣbɔɣu
- Yaɣingu
- Yapalsi-ŋmeriguya yili
- Yemo karaga -
- Yishe
- Yobʒɛri
- Yogu- Gbamoyili
- Yuɣu yili
Z
- Zabizuɣu - Yɛlizoli yili
- Zagbalisi
- Zagua- Moyaayili
- Zaɣiyuri
- Zakali yili
- Zali-Tuɣlanyili
- Zaŋgbaliŋ -Dalaayili
- Zɔɣu- galimburiyili
- Zuɣu - Waa yili
- Zujung - ŋmaaʒiya-yili
- Zulɔɣu
Ʒ
- Ʒiɛŋ - Ʒɛnʒama yili
Binkɔbiri/ Binnema salima[6]
- Juɣu - Kwankwan Sache
- Wabigu - Jiiwa
- Peenyua - Fulalana
- Jɛŋkuno/Zambaŋa - Duudɔɣu/ Sakɔa/ Naamam
- Jɛngbini - Daballi
- Kpatindaringa - Kpenkɔɣu
- Kunduŋ - Kula, Sapili
- Gbuɣinli - Yo'naa
- Nyabiga - Banche karima
- Nɔŋa- Okirekire namirinyi/ Kuɣubihi kamonaa
Paɣapuulana
Paɣapuhi nim salima sheŋa n-nyɛ
- Tuhi naa soli kun damdi tiŋa
- Kum kore kun ŋubi nɔŋa
- Onaale naale
- Salichi
- Gogaandiba yaan-naa
Sapashinnima
Sapashinnnima salima sheŋa n-nyɛ[7]
- Kwapim ŋmɛrigu
- Nya ʒim min waligu
- Jankoni
- Kuɣulana tintini
- Zuɣinli
- Dantini ŋmɛrigu
- Bofo ŋmɛrigu
- Zuɣimazuɣima
- Nyamanyama ka dali
- Ka bɛ yɛri ni biɛɣu ni ka o yɛni zu ŋɔ
- Chaŋ biɛla ka tumo labi yiŋa
- Durisuŋ dari kum
- Jukaŋgbanim kɔri yila yila ka zunzuya wɔri nyaɣiboli
- Ku sibilaa Biɛli ka O nyɛli kum kaai biɛɣu
- Ŋun kpiri ni bobiri
Kundivihira
- ↑ 1.0 1.1 Appelletion Mountain (English). appellationmountain.net. Retrieved January 3, 2021.
- ↑ 2.0 2.1 "[https://www.longdom.org/articles/the-bellowing-bulls-shall-seek-each-other-out-dagba-praise-names-as-epithets-narratives-and-history.pdf THE BELLOWING BULLS SHALL SEEK EACH OTHER OUT: DAGBAŊ PRAISE NAMES AS EPITHETS, NARRATIVES AND HISTORY]" (in English). Global Journal of Interdisciplinary Social Sciences vol. 3 (3). ISSN 2319-8834. Retrieved May-June, 2014.
- ↑ Praying the Names and Attributes of God (English). Navigators.
- ↑ Abu Shardow Abarry. The Significance of Names in Ghanaian Drama (English). jstor.org.
- ↑ Puumaya. Dagbaŋ tinsi salimi (Dagbani). incubator.wikimedia.org. Retrieved 2015-07-09.
- ↑ Linda. Praise from Animals (English). pinterest.com.
- ↑ The book of African Names (PDF) (in English). library.duke.edu/digitalcollections.