Futbalo: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Kani (diskuto | kontribuoj) |
Moldur (diskuto | kontribuoj) e la ĝusta nomo estas Virgul-IN-insuloj, vidu Diskuto:Virgulininsuloj |
||
| (45 mezaj versioj de 14 uzantoj ne montriĝas) | |||
Linio 1:
{{Informkesto Sporta fako
| sporta fako = Futbalo
| dosiero priskribo = futbala ludo
| supera fako = <!--(nedeviga)-->
Linio 21 ⟶ 20:
| kategorio = Futbalo
}}
[[Dosiero:Demetri and Madison Playing Foosball.jpg|eta|dekstra|180px|{{centre|[[Tablofutbalo]]}}]]
'''Futbalo'''
Ĝi estas ludata sur [[ortangulo|ortangula]] [[kampo]] inter du dekunuhomaj [[teamo]]j. La celo estas enigi la [[pilko]]n, ne uzante la [[brako]]jn (jen per la [[kapo]], jen per la [[brusto]], sed ĉefe per la [[piedo]]j), en la [[golejo]]n defendatan de [[golulo]] de la kontraŭa teamo.
Laŭ studo farita de la [[FIFA|Federacio Internacia de Futbalo]] (FIFA), publikigita en [[2001]], oni taksas pli ol 240 milionoj la nombron da homoj kiuj ofte ludas futbalon en pli ol 200 landoj tutmonde. En multaj partoj de la mondo — ĉefe en [[Eŭropo]], [[Latinameriko]] kaj [[Afriko]] — futbalo elvokas egajn pasiojn kaj ludas gravan rolon en la vivo de fervoruloj, lokaj komunumoj, kaj eĉ nacioj. Pro tiu entuziasmo, oni ofte diras, ke ĝi estas la plej populara teamsporto tutmonde.
== Etimologio ==
La nomo futbalo estas esperantigo de la angla ''football'' kiu estas mallongigo de ties plena nomo ''association football'' (laŭvorte asocia piedpilkado). Tiu nomo origine celis indiki, ke la sporto sekvas la regulojn kreitajn de [[The Football Association]] en Anglio, kaj la nomo ''association football'' estis elektita por ne konfuzi la ludon kontraŭ aliaj specoj de piedpilkado kiel la pli malnova ludo [[rugbeo]] (angle, ''rugby football''). La kromnomo ''soccer'' ([[Internacia Fonetika Alfabeto|IFA]]: [ˈsɒkə]) estis uzita de universitatanoj en Britio kiel neformalismo, derivita el la ''soc'' en ''asociation football'' kaj ''-er'' (-ano). Similaj vortoj estis uzita por aliaj ludoj kiel ''rugger'' por rugbeo. La nomo ''soccer '' ne daŭre estis uzita en Britio sed iĝis la plej ofta nomo en kelkaj landoj kiel Usono, Kanado, Japanio, ktp. kaj interŝanĝebla kun ''football'' en kelkaj landoj kiel Aŭstralio, Nov-Zelando, Sud-Afriko, ktp. Ĉar asocia piedpilkado iĝis la plej populara speco de piedpikado en Britio kaj la neanglalingva mondo, la nomo ''football'' iĝis la plej populara nomo en plejparto de la mondo. Ĉar ĉi tiu, multaj neĝuste kredas, ke la vorto ''soccer'' estas vorto de usona origino.
== Historio ==
Linio 56 ⟶ 58:
En [[1872]] okazis la unua oficiala internacia ludo en [[Glasgovo]] inter [[Skota nacia teamo de futbalo|Skotlando]] kaj [[Angla nacia teamo de futbalo|Anglujo]] (rezulto 0:0). Samjare okazis ankaŭ la unua nacia konkurso, la [[FA Cup]]. Du jarojn poste estiĝis la [[arbitracianto]], kiu gvidis la ludon senpartie.
[[Dosiero:Boisko linie liczby.svg|eta|200px|
== Reguloj ==
Linio 71 ⟶ 73:
=== Ludejo ===
Ĉe profesia futbalo la ludejo estu ebena [[rektangulo]] sen iaj obstakloj kies surfaco (grundo) konsistas el laŭeble uniforma [[falĉado|falĉita]] [[razeno]], malofte el malmola surfaco (okaze de malfacilaj ludebloj), sed pli kaj pli ofte el artefarita razeno (pli kaj pli disvastigita kaj produktita industrie).
[[Dosiero:futbalejo.gif|
La longecoj de la mallongaj flankoj ([[golejo|golejlinioj]]) estu inter 45 kaj 90 metroj (inter 64 kaj 75 metrojn longaj por internaciaj matĉoj); tiuj de la longaj flankoj (flanklinioj) inter 90 kaj 120 metroj (inter 100 kaj 110 metrojn longaj por internaciaj matĉoj; kaj kutimaj mezuroj estas inter 68 metroj kaj 105). Tiuj longecoj estas ekde [[2008]] devigaj ĉe internaciaj ludoj<ref>„[http://de.fifa.com/aboutfifa/federation/bodies/media/newsid=707753.html#ifab+legt+torlinien+technologie+eis IFAB legt Torlinien-Technologie auf Eis] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20090627042719/http://de.fifa.com/aboutfifa/federation/bodies/media/newsid=707753.html#ifab+legt+torlinien+technologie+eis |date=2009-06-27 }}“, raporto de la Fifa pri la kunveno de [[International Football Association Board|IFAB]], dum kiu estis decidita la mezuroj.</ref>).
La ludkampo estas limigita de blankaj linioj, kutime el [[kalko]]. Ĉiu linio estu maksimume dek du centimetrojn larĝa.
Linio 79 ⟶ 81:
Krom la eksteraj flankoj estu markitaj: la ''centra linio'', la ''ekluda cirklo'' en diametro de 9,15 m ĉirkaŭ la ekluda punkto, la ''[[Penalo (futbalo)|penalareo]]'' kun duoncirklo (diametro: 9,15 m), la goleja areo kaj la angula kvaroncirklo (diametro: 1 m). <br />
La kvar anguloj estu markitaj per stango kun flago. (La stango havu alton de minimume 1,50 metroj kaj nepre ne estu pinta).
== Taktiko ==
[[Dosiero:3232Diagonale.png|eta|200px|
Parto de la ludtaktiko estas la planita kunludado de la diversaj skipanoj, poziciigo sur la ludkampo kaj laŭvica defendo kaj atako. La taktiko dependas de la forto de la kontraŭa skipo, de la ludevoluo kaj de interŝanĝo de skipanoj pro vundiĝo aŭ malpermesiĝo.
La anoj de skipoj havas diversajn funkciojn kaj poziciojn sur la kampo kaj ĉefe [[defendanto]]j klopodas malpermesi la liberan aliron de kontraŭaj atakantoj, dum [[avanulo]]j klopodas aliri proksime de la kontraŭa golejo por fari golon. Plej verŝajne avanuloj estas plej popularaj futbalistoj, dum foje goluloj povas "savi la vivon" de matĉoj kaj ĉampionadoj, ekzemple okaze de preskaŭ fina kontraŭa golklopodo aŭ postfinaj [[punŝoto]]j.<ref>Rekomendinda termino ĉe Tibor Újlaky-Nagy, vidu ĉe Referencoj</ref>
Teknike, la diversaj ludantoj povas plenumi ankaŭ diversajn funkciojn, laŭ kiuj ili povas ricevi diversajn specifajn nomojn, kiel centrulo (tiu kiu okupas la centron de la atakorajdo, tute antaŭ la rivala golejo), meza avanulo (kiu movas la pilkon antaŭen), meza sturmanto (kiu krome atakas) ktp.
Estas tri tipoj de defendotaktikoj:<ref>
''1)'' '''Individua defendo''' en kiu la respondeco estas establita rilate al la rekta kontraŭeco defendanto/atakanto ([[avanulo]]), kaj oni ne atentas tiom al la racia organizado de la spaco. Estas agresema defendo, kiu ebligas la rapidan rekuperadon de la pilko. Postulas grandan fizikan forton, okazigas multajn spacojn, kio povas esti profitita de la rivala teamo kaj oni fifaras per tiutipa defendo pli grandan nombron de [[faŭlo]]j.
Linio 99 ⟶ 101:
[[Mezulo]], mezkampisto, mezkampulo aŭ mezludisto, estas la futbalisto ĉu atakanta ĉu defendanta kiu ludas ĉefe en la centro de la ludejo. Ties ĉefaj funkcioj estas la jenaj: ekvilibrigi la teamon inter la defendo kaj la atako, konstrui kaj organizi la ludon, pasigi la pilkon al la avanuloj, rekuperi la pilkon kiam tiu estas posedata de la kontraŭa teamo, inter aliaj.
[[Dosiero:La mejor Hinchada de Futbol Argentino.jpg|eta|En piedpilko, la fundamenta celo de la ŝatantoj estas kuraĝigi sian teamon dum la matĉo.]]
[[Dosiero:Football world popularity.png|
Laŭ sondado fare de la [[FIFA]] en [[2006]],<ref name="Encuesta" >[https://web.archive.org/web/20200209195241/https://www.fifa.com/mm/document/fifafacts/bcoffsurv/bigcount.statspackage_7024.pdf artikolo «FIFA Big Count 2006: 270 million people active in football» (angle: Granda kalkulo de FIFA en 2006: 270 milionoj da homoj aktivaj en futbalo"), arkivigita en februaro 2020] el la oficiala retejo de [[FIFA]]</ref> ĉirkaŭ 270 milionoj da personoj en la mondo estas aktive metitaj en futbalo, inklude futbalistojn, arbitraciistojn kaj direktorojn. El tiuj, 265 milionoj ludas futbalon regule ĉu [[profesio|profesie]], duon-profesie aŭ [[Ŝatokupo|amatore]], konsiderante kaj [[viro]]jn kaj [[virino]]jn, kaj [[junulo]]jn kaj [[infano]]jn. Tiu cifero estas ĉirkaŭ 4 % de la tutmonda loĝantaro. La [[FIFA|konfederacio]] kun pli granda procento de personoj aktive enkondukitaj en futbalo estas la [[Concacaf]], kun 8,53 % de la loĝantaro. Ties kontraŭo estas en la zono de la [[AFC]], kie la procento estas nur de 2,22 %. La [[UEFA]] havas procenton de partopreno de 7,59 %; la [[Confederación Sudamericana de Fútbol|CONMEBOL]] de 7,47 %; la [[OFC|Oceania Futbal-Konfederacio]] de 4,68 %; kaj la [[CAF|Konfederacio de Afrika Futbalo]] de 5,16 %. Estas pli ol 1,7 milionoj da teamoj en la mondo kaj proksimume 301 000 kluboj.<ref>Ene de unu klubo povas ekzisti kelkaj teamoj, keil ekzemple por kategorioj de junuloj, infanoj kaj filiaj teamoj.</ref>
La lando kun plej da futbalistoj kiuj ludas regule (sen kalkuli infanojn) estas [[Popola Respubliko Ĉinio|Ĉinio]], kiu havas 26,1 milionojn da futbalistoj. Venas poste: [[Usono]] (24,4 milionoj), [[Barato]] (20,5), [[Germanio]] (16,3), [[Brazilo]] (13,1), [[Kolombio]] (9,2) kaj [[Meksiko]] (8,4). Kontraste, la Federacioj kun malpli kvanto de futbalistoj kiuj ludas regule (sen kalkuli infanojn) estas [[Moncerato]], kun nur 300 futbalistoj, la [[Britaj
[[
La [[virina futbalo]] kreskis malrapide en la moderna futbalo, ĉefe pro sociaj kaj kulturaj malhelpoj kiuj ne permesis la plenan eniron de la virinoj al sporto.<ref>[https://web.archive.org/web/20070701060317/http://es.fifa.com/aboutfifa/developing/women/womenmissions.html «Misión y objetivos: Fútbol femenino».] Oficiala retejo de la FIFA. Arkivita el la originalo la 1an de julio 2007. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref> La unua matĉo de virinoj laŭ la reguloj de futbalo el kiu oni havas registron okazis en [[1892]] en [[Glasgovo]], [[Skotlando]].<ref>[http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=409 «A Brief History of Women’s Football».] Oficiala retejo de la Scottish FA. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref> Fine de [[1921]] la futbalo de virinoj estis malpermesita en [[Anglio]], kio malhelpis ties disvastigon al la cetero de la mondo. En [[1969]] la futbalo de virinoj reorganiziĝis en [[Anglio]], pro kio ĝi ekdisvastiĝis ekster tiu teritorio. La unua internacia matĉo de landaj teamoj de futbalo de virinoj okazis en [[1972]], hazarde 100 jaroj post la unua matĉo de futbalo de viroj, en kiu [[Angla virina nacia teamo de futbalo|Anglio]] venkis super [[Skotlando]] pro 3 kontraŭ 2.<ref>[http://www.thefa.com/Womens/EnglandSenior/NewsAndFeatures/Postings/2006/05/England_Brief_history.htm «Women's football: A brief history».] Oficiala retejo de la FA. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref> La unuaj tutmondaj ĉampionecoj ekludiĝis en la [[1990-aj jaroj]]: nome la [[Virina Futbala Mondpokalo]] ekde [[1991]] kaj kiel sporto de la [[Olimpiaj ludoj]] ekde [[1996]].
▲[[Archivo:UEFA-Women's Cup Final 2005 at Potsdam 1.jpg|thumb|Un encuentro de [[fútbol femenino]].]]
Laŭ enketo farita de la [[FIFA]], estas ĉirkaŭ 26 milionoj da ludantinoj en la mondo. Averaĝe, por ĉiuj 10 futbalistoj (de ambaŭ seksoj) estas nur unu virino futbalisto en la mondo.<ref name="Encuesta" />
== Ekonomio ==
[[Dosiero:Brasil ball 2006.JPG|eta|maldekstre|Partikularigitaj objektoj kiel tiu pilko de [[Brazilo]] estas klaraj ekzemploj de merkatigo.]]
Laŭ kalkuloj fare de la [[FIFA]], dum la periodo [[2003]]-[[2006]] tiu organismo enspezis 3238 milionojn da [[Svisa franko|svisaj frankoj]] (CHF)<ref>Ekde la 1a de januaro 2007 la FIFA uzas [[usona dolaro|usonajn dolarojn]]. Tiu informo estas farita en [[Svisa franko|svisaj frankoj]] ĉar ĝi kovras informon nur ĝis la 31a de decembro 2006.[http://es.fifa.com/mm/document/affederation/administration/2006_fifa_ar_sp_1769.pdf] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20110426180815/http://es.fifa.com/mm/document/affederation/administration/2006_fifa_ar_sp_1769.pdf |date=2011-04-26 }} En Wayback [http://es.fifa.com/mm/document/affederation/administration/2006_fifa_ar_sp_1769.pdf] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20110426180815/http://es.fifa.com/mm/document/affederation/administration/2006_fifa_ar_sp_1769.pdf |date=2011-04-26 }} 2011-04-26</ref> kaj elspezis 2422 milionojn da, kio egalas pluson de 816 milionoj da CHF. La 92 % (2986 milionoj da CHF) de la enspezoj estas rilataj al la internaciaj konkurencoj, partikulare al la elsendo per [[televido]] de la [[Futbala Mondpokalo 2006]], kio konsistigas 1660 milionojn da CHF de tiu valoro. La cetero de la enspezo estas dividitaj en similaj partoj inter financaj enspezoj kaj aliaj enspezoj pro funkciado. De la totalo de la enspezoj, 714 milionoj da CHF estis atingitaj pro koncepto de rajtoj de merkatigo. Multo el tiuj enspezoj devenas el vendejoj de la ĉirkaŭoj de la stadionoj de la [[Futbala Mondpokalo]].<ref>[https://web.archive.org/web/20071011104206/http://fifa.com/aboutfifa/marketingtv/releases/newsid%3D94187.html «First official 2006 FIFA World Cup™ shop opens in Berlin».] Oficiala retejo de la FIFA. Arkivita el la originalo en la 11a de oktobro 2007. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref> Pri elspezoj, la 69 % (1682 milionoj da CHF) de tiuj estas destinitaj al la organizado de ĉampionecoj kaj al disvolvigo de la [[sporto]]: 46 % de la totalaj elspezoj (1 125 milionoj da CHF) kaj 23 % (557 milionoj da CHF) respektive. La 26 % (622 milionoj da CHF) estis destinita al operaciaj elspezoj, kiel transporto, lupagoj, juraj elspezoj, komunikado, inter aliaj. La cetera 5 % (118 milionoj da CHF) rilatas al ŝanĝo de valutoj kaj interezoj.<ref name="Finanzas">Comisión de Finanzas. [https://es.fifa.com/mm/document/affederation/administration/2006_fifa_ar_sp_1769.pdf «Informe sobre las finanzas de la FIFA 2006».] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20151104091954/http://es.fifa.com/mm/document/affederation/administration/2006_fifa_ar_sp_1769.pdf |date=2015-11-04 }} Fédération Internationale de Football Association.</ref>
La [[buĝeto]]j de la futbalkluboj povas esti tre variaj depende de la zono de la mondo en kiu ili estas. La plej altaj buĝetoj estas en [[Eŭropo]], partikulare en la ĉefaj ligoj de [[Unua germania ligo de futbalo (Bundesliga)|Germanio]], [[Hispanio]], [[Italio]] kaj [[F.A. Supra Ligo|Anglio]].<ref name="«Soccer Team Valuations»">[https://www.forbes.com/fdc/welcome_mjx.shtml «Soccer Team Valuations».] Forbes. Konsultita la 29an de marto 2007.</ref> En granda parto de [[Sudameriko]] la plej altaj enspezoj devenas de la transigo de ludistoj al kluboj de la ligoj [[Eŭropo|eŭropaj]], de la enspezoj ricevitaj pro la elsendado per televido kaj reklamado sur ĉemizetoj.<ref>[https://www.ellitoral.com/index.php/diarios/2006/12/24/economia1/ECON-06.html «Principales ingresos de los equipos de fútbol».] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20200320005000/https://www.ellitoral.com/index.php/diarios/2006/12/24/economia1/ECON-06.html |date=2020-03-20 }} El Litoral. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref><ref>[http://historico.elpais.com.uy/Registro/Login.asp?refacc=3&vurl=%252F06%252F12%252F06%252Fpecono%255F251617%252Easp&erracc=11&url_qs= «Pases son 50% de ingresos de clubes».] El País digital (Uruguay).</ref> La [[buĝeto]]j de la futbalkluboj povas esti tre variaj depende de la zono de la mondo en kiu ili estas. La plej altaj buĝetoj estas en [[Eŭropo]], partikulare en la ĉefaj ligoj de [[Unua germania ligo de futbalo (Bundesliga)|Germanio]], [[Hispanio]], [[Italio]] kaj [[F.A. Supra Ligo|Anglio]].<ref name="«Soccer Team Valuations»"/> Pri la flanko de la kluboj de [[Eŭropo]], la rajtoj pro televida elsendado, la reklamado, la vendado de enirbiletoj kaj la merkatigo de la plej diversaj varoj okazigas grandan parton de la buĝeto.<ref>[http://edant.clarin.com/diario/2005/06/13/conexiones/t-994334.htm «Fútbol, pa$ion de multitude$».] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20170730030145/http://edant.clarin.com/diario/2005/06/13/conexiones/t-994334.htm |date=2017-07-30 }} Clarín. Konsultita la 29an de julio 2007.</ref><ref>[https://www.clarin.com/deportes/manchester-club-rico-mundo_0_ry7zw0ayAYx.html «Manchester, el club más rico del mundo».] Clarín. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref>
La futbalo plenumas ankaŭ solidaran rolon. Unu de la ĉefaj kontribuoj de la [[FIFA]] al la disvolvigo de la [[sporto]] en areoj en kiu tio malfacilas pro manko de rimedoj, materialoj kaj teknikoj de disvolvigo estas la Programo Goal. Aliflanke, la [[FIFA]] laboras kun [[UNICEF]] ekde [[1999]], havigante labormaterialon rilatan kun la futbalo por ke tiu estus disdonita fare de tiu organizo de la [[Unuiĝintaj Nacioj]].<ref>[https://www.unicef.org/spanish/football/index_intro_33800.html «UNICEF y la FIFA».] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20200320011046/https://www.unicef.org/spanish/football/index_intro_33800.html |date=2020-03-20 }} Oficiala retejo de UNICEF. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref> Regule oni realigas en la tuta mondo senkonkurencajn matĉojn cele al aliro de bonfaraj financoj, kies iniciatantoj kutime estas steluloj de la tutmonda futbalo.<ref>[https://web.archive.org/web/20070501002647/http://www.larepublica.com.uy/lr3/larepublica/2007/03/20/deportes/250230/amigos-de-zidane-derrotaron-5-2-a-los-de-ronaldo-en-partido-benefico/ «Amigos de Zidane derrotaron 5-2 a los de Ronaldo en partido benéfico».] La República (Uruguay). Arkivita el la originalo la 1an de majo 2007. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/latin_america/newsid_3852000/3852177.stm «Haití: fútbol para la paz».] BBC Mondo. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20071011174623/http://noticias.info/asp/aspcomunicados.asp?nid=294421 «Real Madrid: fiesta del fútbol en honor a la paz en Israel con una goleada del Campeón de Liga».] Arancha Díaz, noticias.info. Arkivita el la originalo la 11an de oktobro 2007. Konsultita la 20an de marto 2020.</ref>
== Futbalo en Esperanto ==
Post kelkaj izolaj klopodoj el la 1960-aj al la [[1980-aj jaroj]], jam en la [[21a jarcento]] oni sukcesis arigi teamon de junaj esperantistoj por okazigi eksterkonkurencajn matĉojn ĉefe dum la okazigo de la [[Universalaj Kongresoj de Esperanto]] kaj ĉefe kontraŭ amatoraj aŭ ne regulaj futbalkluboj de la loka kongresurbo. Tiel ili ludis sian unuan matĉon koincide kun la [[UK 2014]] kontraŭ teamo de armendevenuloj en [[Argentino]] (la esperanta teamo estis venkita 8-3). Post unu jaro ili ludis la “Pokalon Zamenhof” honore al la fondinto de la lingvo en [[Lille]] dum la [[UK 2015|100-a Universala Kongreso de Esperanto]] kontraŭ teamo de [[Okcidenta Saharo]]. Poste ili ludis kontraŭ teamo de reprezentantoj de lokaj sindikatoj en Slovakio ([[Nitro]]) dum la [[UK 2016]] kaj ili malvenkis (4-5),<ref>[https://web.archive.org/web/20180310063609/http://stanobelov.blogspot.ru/2018/03/futbala-matco-en-nitro-slovakio.html Futbala matĉo en Nitro: Slovakio - Esperantujo ] Alirita la 20an de marto 2020.</ref> kontraŭ teamo de [[Mapuĉoj]] kaj kontraŭ korea teamo dum la [[UK 2017]] en [[Seulo]] (kie ili atingis sian unuan venkon, 1-0). Dum la [[UK 2018|Universala Kongreso de 2018]] ili ludis en [[Lisbono]] kontraŭ teamo de veteranoj de Quinta do Conde.<ref>[https://tonicruzprensa.com/2018/08/03/el-esperanto-y-su-seleccion-internacional-de-futbol-esperantoft/ El Esperanto y su selección (inter)nacional de fútbol] Alirita la 20an de marto 2020.</ref>
== Internacia federacio ==
Linio 125 ⟶ 137:
== Turniroj ==
[[Dosiero:Ivory Coast penalty.jpg|
=== Por viraj teamoj ===
* [[Futbala Mondpokalo]]
Linio 138 ⟶ 151:
=== Por virinaj teamoj ===
[[
* [[Virina Futbala Mondpokalo]]
* [[Azia Virina Futbal-Ĉampionado]]
Linio 154 ⟶ 167:
* [[Brazila Ligo]]
* [[Unua germania ligo de futbalo (Bundesliga)|Bundesliga]] (Germanio)
* [[
* [[J. Ligo]] (Japanio)
== Famaj ludistoj ==
[[Dosiero:Selo Pelé 1000 gols 10 cts.jpg|eta|dekstre|Brazila poŝtmarko de 1969 rememoriga de la milo da goloj fare de Pelé; kiu aparte siatempe iel apogis esperanton.]]
<!--[[Dosiero:DFB-Pokal 2007 Nürnberg.jpg|alternative=|eta|300x300ra|'''La pokalo de la [[Germana Futbal-Asocio|DFB]]''']]--><!--[[Dosiero:Maradona 1985.jpg|dekstre|eta|[[Diego Maradona]] with [[ SSC Napoli |Napoli]] en 1985. Li ĉiam porits la numeron 10 kaj por kluboj kaj por lando.]]-->
{{Div col|cols = 3}}
* [[Éric Abidal]]
Linio 256 ⟶ 269:
{{Div col end}}
== Kelkaj elektitaj famaj teamoj ==
{{Div col|cols = 3}}
* [[Ajax]]
Linio 290 ⟶ 303:
== Futbala terminaro ==
* [[Ofsajdo]]<ref>
* [[Ora Pilko]]
* [[Ŝoto]]
Linio 299 ⟶ 312:
* [[Defendanto]] aŭ [[arierulo]]
== En arto kaj kulturo ==
=== En kino ===
* ''¡Goal!'' estas argentina filmo de [[1936]], reĝisorita de Luis José Moglia Barth kun geaktoroj Sofía Bozán, Severo Fernández kaj Pedro Quartucci. Produktorita de Argentina Sono Film, ĝi estis la unua filmo tute dediĉita al sporta temo. La filmo estis malsukcesa, sed la venontan jaron, kun simila historio, la produktoroj faris novan filmon, ankaŭ kun Pedro Quartucci, kiu rezultis sukceso: ''¡Segundos afuera!''.
* ''La Raulito'' estas argentina filmo de [[1975]], reĝisorita de la ĉilia Lautaro Murúa kaj protagonizita de Marilina Ross. Ĝi estis premierita la 10an de julio 1975, en Bonaero. La scenaro estis farita de José María Paolantonio, Juan Carlos Gené kaj Martha Mercader, bazita sur la reala historio de María Esther Duffau plej bone konata kiel "La Raulito", nome fanulino de la [[Club Atlético Boca Juniors]], kiu vivus en korektejo, [[prizono]] kaj [[frenezulejo]].
* ''Historias de fútbol'' (Futbalaj historioj) estas ĉilia filmo de [[1997]], reĝisorita de Andrés Wood, en kiu aperas tri historioj kun komuna temo: futbalo.
* ''El portero'' (La golulo) estas hispana filmo de [[2000]], reĝisorita de Gonzalo Suárez en kiu stelulas Carmelo Gómez kaj [[Maribel Verdú]]; tiu golulo estis de unuadivizia Real Madrid, sed post la [[Hispana Enlanda Milito]] devas vivteni sin per vaganta defiado al punŝotoj kun lokanoj: lia historio komplikiĝas pro la konfliktoj inter civilgvardianoj kaj kontraŭfrankismaj gerilanoj.
* ''Días de fútbol'' (Futbalaj tagoj) estas hispana komedia filmo de [[2003]], reĝisorita de David Serrano de la Peña. Temas pri malvenkuloj kiuj decidas organizi futbalteamon.
* ''El penalti más largo del mundo'' estas hispana filmo de [[2005]], reĝisorita kaj scenarigita de Roberto Santiago, baze sur rakonto de la argentina verkisto [[Osvaldo Soriano]], titolita ''El penal más largo del mundo''. En tiu filmo stelulas la fama aktoro Fernando Tejero, konata pro siaj roluloj en televidserioj kiel ''Aquí no hay quien viva'' aŭ ''La que se avecina''.
=== En literaturo ===
[[Dosiero:Francisco Platko
* La poemo ''Oda a Platko'', de la hispana poeto [[Rafael Alberti]], baziĝas sur la heroa konduto de hungardevena golulo [[:es:Franz Platko|Franz Platko]] dum la unua matĉo de la finalo de la [[Copa del Rey]] de [[1928]] en
* ''Die Angst des Tormanns beim Elfmeter'' (La timo de l'golulo dum penalo) estas germanlingva literatura verko de [[Peter Handke]], kies titolo estas ofte citata (kvankam apenaŭ sen la komento, ke la fiaskotimo de la ŝotanto multe pli grandas).
Linio 320 ⟶ 333:
* [[Rugbeo]]
* [[Gaela piedpilko]]
* [[Homfutbalo]]
* [[Florenca piedpilko]]
* [[Stranda futbalo]]
* [[Tablofutbalo]]
* [[Usona piedpilko]]
* [[Kanada piedpilko]]
Linio 327 ⟶ 343:
* [[Esperanta teamo de futbalo]]
==
{{Referencoj|2}}
==
* Tibor Újlaky-Nagy, La sporta lingvo en Esperanto, Hungara Esperanto-Asocio, 1972 [www.freeweb.hu/eventoj/steb/sportalingvo.rtf]
▲* Paulo Sergio Viana, ''Ridinda golo'', [[Beletra Almanako]], nº 9, oktobro 2010, pp. 13-15.
== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj|commons=Association_football|commonscat=Association_football|n=Kategorio:Futbalo}}
* [http://www.fifa.com paĝoj de FIFA, la Federacio Internacia de Futbalo]▼
=== En Esperanto ===
* [http://www.uefa.com paĝoj de UEFA, la Unuiĝo Eŭropa de Futbalaj Asocioj]▼
* [https://www.monato.be/2004/008319.html Garbhan MacAoidh/gla: SPORTO: Multvizaĝa futbalo] [[Monato (gazeto)|Monato]] (2004/6, p. 18)
* [https://www.monato.be/2002/007840.html alia paĝo pri futbalo]
* [http://www.esperanto-muenchen.de/Fakvortlistoj/fussball/fussball_unua.html Terminaro Futbalo (esperante, germane)] Futbalo - - fakvortlisto de Norbert Gütter ĉe E-Klubo en München
* [http://stanobelov.blogspot.com/search/label/futbalo Artikoloj pri futbalo] {{eo}}
=== Alilingve ===
▲* [http://www.fifa.com paĝoj de FIFA, la Federacio Internacia de Futbalo]
▲* [http://www.uefa.com paĝoj de UEFA, la Unuiĝo Eŭropa de Futbalaj Asocioj]
{{Internacia futbalo}}
{{Olimpikaj sportoj}}
* {{Tradukita|lingvo= es |artikolo=Fútbol |revizio=122387192 }}
{{Leginda|2022|08|14}}
{{Bibliotekoj}}
{{Havenda artikolo|Futbalo}}
| |||