Saltu al enhavo

La Militarto: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝo
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
EmausBot (diskuto | kontribuoj)
Robotoj
289 654 redaktoj
e r2.7.3) (robota aldono de: ms:Seni Peperangan
Aldono de dua Esperanto-traduko. (Vilhelmo)
 
(30 mezaj versioj de 17 uzantoj ne montriĝas)
Linio 1: Linio 1:
{{Informkesto libro}}'''''La Militarto''''' (ĉine: ''Sūnzǐ Bīngfǎ'', 孫子兵法) estas antikva [[Ĉinio|ĉina]] armea traktaĵo, kies aŭtoreco estas atribuita al [[Sun Tzu]] (konata ankaŭ sub la nomoj "Sunzi" kaj "Sun Wu"), elstara armea [[generalo]] kaj strategiisto dum la malfrua Periodo de Printempo kaj Aŭtuno (ekzistas opinioj, ke la traktaĵo ne estis kompletigita antaŭ la Milittempa periodo) <ref>[http://books.google.com/books?id=lYwJqWYT3t0C&pg=PA18&dq=%22Sun+Tzu%22+%22warring+states%22&cd=4#v=onepage&q=%22Sun%20Tzu%22%20%22warring%20states%22&f=false Griffith, ''Illustrated Art of War'', p. 17–18]</ref>. Havante 13 ĉapitrojn, ĉiu el kiuj estas dediĉita al unu aspekto de militado, la traktaĵo estas laŭdire la plej plena definitiva verko pri armeaj strategioj kaj taktikoj de sia tempo, kaj estas plu valora danke al siaj unikaj militaj informoj. Ĝi estas komparita al la graveco de la nuntempa koncepto de [[Realecpolitiko]],<ref>Wealth and Power</ref> kio en Ĉinio nomiĝus ''Leĝismo''.[[Dosiero:Inscribed bamboo-slips of Art of War.jpg|eta|300px|Bambuaj volvaĵoj kun la teksto de "La Militarto"]]"La Militarto" estas unu el la plej malnovaj kaj samtempe la plej sukcesaj libroj pri armea strategio en la mondo. Ĝi estis la plej fama kaj influa el la serio de sep klasikaj libroj pri [[milito]]: "dum la lastaj du mil jaroj ĝi restis la plej grava armea traktaĵo en Azio, kie eĉ la ordinaraj homoj konis ĝian nomon." <ref name="Ancient China 2007. p. 149">{{aut|Sawyer, Ralph D.}} ''The Seven Military Classics of Ancient China''. New York: Basic Books. 2007. p. 149.</ref> Ĝi havis influon al la orientaj militistara pensmaniero, negoca taktiko kaj al aliaj sferoj de homa vivo.
[[Dosiero:Inscribed bamboo-slips of Art of War.jpg|thumb|300px|Bambuaj rolaĵoj kun la teksto de "La Militarto"]]
'''''La Militarto''''' (angle "The Art of War") estas antikva [[Ĉinio|ĉina]] armea traktaĵo, kies aŭtoreco estas atribuita al [[Sun Tzu]] (konata ankaŭ sub la nomoj "Sunzi" kaj "Sun Wu"), prominenta armea generalo kaj strategiisto dum la malfrua Periode de Printempo kaj Aŭtuno (ekzistas opinioj, ke la traktaĵo ne estis kompletigita antaŭ la Milittempa periodo) <ref>[http://books.google.com/books?id=lYwJqWYT3t0C&pg=PA18&dq=%22Sun+Tzu%22+%22warring+states%22&cd=4#v=onepage&q=%22Sun%20Tzu%22%20%22warring%20states%22&f=false Griffith, ''Illustrated Art of War'', p. 17–18]</ref>. Havante 13 ĉapitrojn, ĉiu el kiuj estas dediĉita al unu aspekto de militado, la traktaĵo estas laŭdire la plej plena definitiva verko pri armeaj strategioj kaj taktikoj de sia tempo, kaj estas plu valora dank al siaj unikaj militaj informoj.


[[Sun Tzu]] emfazis la gravecon de pozicio en la armea [[strategio]], kaj ke la decido kiel trovi ĝustan pozicion por [[armeo]] devas esti bazita kaj sur la objektivaj kondiĉoj de la ĉirkaŭo, kaj sur la subjektivaj kredoj pri alia, konkurencaj agantoj en tiu ĉirkaŭo. Li opiniis, ke strategio ne estas planado laŭ la antaŭdifinita listo de agoj, male ĝi postulas rapidajn kaj konvenajn respondojn al ŝanĝiĝemaj kondiĉoj. Planado estas ago, kiu povas okazi sub antaŭvideblaj sekvoj, sed milita strategio devas agi en ŝanĝiĝemaj kondiĉoj, kiam planoj kolizias unu kun la alia, kio rezultigas neatenditajn situaciojn.
"La Militarto" estas unu el la plej malnovaj kaj samtempe la plej sukcesaj libroj pri armea strategio en la mondo. Ĝi estis la plej fama kaj influa el la serio de sep klasikaj libroj pri milito: "dum la lastaj du mil jaroj ĝi restis la plej grava armea traktaĵo en Azio, kie eĉ la ordinaraj homoj konis ĝian nomon." <ref name="Ancient China 2007. p. 149">{{aut|Sawyer, Ralph D.}} ''The Seven Military Classics of Ancient China''. New York: Basic Books. 2007. p. 149.</ref> Ĝi havis influon sur la orienta militistara pensmaniero, negoca taktiko kaj al aliaj sferoj de homa vivo.


La libro estis unue tradukita en la [[franca lingvo|francan lingvon]] en 1772 pere de la franca jezuito [[Jean Joseph Marie Amiot]], kaj en la [[angla]]n de brita oficiro Everard Ferguson Calthrop en 1905. Tiom diversaj gvidantoj kiaj [[Mao Zedong]], la generalo [[Võ Nguyên Giáp]], la barono [[Antoine-Henri Jomini]], la generalo [[Douglas MacArthur]] kaj la gvidantoj de la [[Imperia Japanio]] ĉerpis siajn inspirojn de tiu verko. ''La Militarto'' estis ankaŭ uzata en [[komerco]] kaj manaĝeraj strategiaj ludoj<ref name="Ancient China 2007. p. 149"/><ref>Floyd, Raymond E.http://www.allbusiness.com/management/benchmarking-strategic-planning/338250-1.html</ref>.
[[Sun Tzu]] emfazis la gravecon de pozicio en la armea strategio, kaj ke la decido kiel trovi ĝustan pozicion por armeo devas esti bazita kaj sur la objektivaj kondiĉoj de la ĉirkaŭo, kaj sur la subjektivaj kredoj de alia, konkurencaj agantoj en tiu ĉirkaŭo. Li opiniis, ke strategio ne estas planado laŭ la antaŭdefinita listo de agoj, male ĝi postulas rapidajn kaj konvenajn respondojn al ŝanĝemaj kondiĉoj. Planado estas ago io povas okazi sub antaŭvideblaj sekvoj, sed milita strategio devas agi en ŝanĝemaj kondiĉoj, kiam planoj kolizias unu kun la alia kio rezultas en neatenditaj situacioj.

La libro estis unue tradukita en la francan lingvon en 1772 pere de la franca jezuito [[Tiu de Jean Joseph Marie Amiot]], kaj en la anglan de brita oficiro Everard Ferguson Calthrop en 1905. Tiom diversaj gvidantoj kiel [[Mao Zedong]], la generalo [[Vo Nguyen Giap]], la barono [[Antoine-Henri Jomini]], la generalo [[Douglas MacArthur]] kaj la gvidantoj de la Imperia Japanio ĉerpis siajn inspirojn de tiu verko. La Militarto estis ankaŭ uzata komerco kaj manaĝeraj strategiaj ludoj.<ref name="Ancient China 2007. p. 149"/><ref>Floyd, Raymond E.http://www.allbusiness.com/management/benchmarking-strategic-planning/338250-1.html</ref>


== La 13 ĉapitroj ==
== La 13 ĉapitroj ==
[[Dosiero:Bamboo book - binding - UCR.jpg|thumb|Komenco de ''La Militarto'', en la formo de klasika bambua libro el la rego-tempo de [[Qianlong]].]]
[[Dosiero:Bamboo book - binding - UCR.jpg|eta|Komenco de ''La Militarto'', en la formo de klasika [[Bambuo|bambua]] libro el la rego-tempo de [[Qianlong]].]]
''La Militarto'' konsistas el 13 ĉapitroj (''piān''), kaj la tuta kolekto de la ĉapitroj estas nomata [unu] ''chuán'' ("la tuto" aŭ en alia traduko "la kroniko"). Diversaj tradukoj enhavas malsamajn titolojn por la ĉaptiroj, sube estas prezentita la kompilaĵo el la plej konataj titoloj.
''La Militarto'' konsistas el 13 ĉapitroj (''piān''), kaj la tuta kolekto de la ĉapitroj estas nomata [unu] ''chuán'' ("la tuto" aŭ en alia traduko "la kroniko"). Diversaj tradukoj enhavas malsamajn titolojn por la ĉapitroj, sube estas prezentita la kompilaĵo el la plej konataj titoloj.


{| class="wikitable" style="text-align:center; margin:auto; width:80;"
{| class="wikitable" style="text-align:center; margin:auto; width:80;"
Linio 19: Linio 16:
! Chow-Hou Wee (2003)
! Chow-Hou Wee (2003)
|-
|-
| I
| I (1)
| Ek al la planoj
| Ek al la planoj
| La kalkuloj
| La kalkuloj
| Komencaj pritaksoj
| Komencaj pritaksoj
| Pritakso de la detaloj kaj planado<br />(ĉine: 始計，始计)
| Pritakso de la detaloj kaj planado<br />(ĉine: 始計，始计)
|-
|-
| II
| II (2)
| Militado
| Militado
| La Edifo
| La Defio
| Militado
| Militado
| Militado<br />(ĉine: 作戰，作战)
| Militado<br />(ĉine: 作戰，作战)
|-
|-
| III
| III (3)
| Atako de stratego
| Atako de stratego
| La plano de atako
| La plano de atako
Linio 37: Linio 34:
| Strategiaj atakoj<br />(ĉine: 謀攻，谋攻)
| Strategiaj atakoj<br />(ĉine: 謀攻，谋攻)
|-
|-
| IV
| IV (4)
| Taktika lokigo
| Taktika lokigo
| Poziciigo
| Poziciigo
Linio 43: Linio 40:
| Lokigo de la armeo<br />(ĉine: 軍形，军形)
| Lokigo de la armeo<br />(ĉine: 軍形，军形)
|-
|-
| V
| V (5)
| Energio
| Energio
| Direktado
| Direktado
Linio 49: Linio 46:
| Armeoj<br />(ĉine: 兵勢，兵势)
| Armeoj<br />(ĉine: 兵勢，兵势)
|-
|-
| VI
| VI (6)
| Malfortaj kaj fortaj flankoj
| Malfortaj kaj fortaj flankoj
| Iluzio kaj realo
| Iluzio kaj realo
Linio 55: Linio 52:
| Malfortoj kaj Potencoj<br />(Chinese: 虛實，虚实)
| Malfortoj kaj Potencoj<br />(Chinese: 虛實，虚实)
|-
|-
| VII
| VII (7)
| Manovrado
| Manovrado
| Apliko de la forto
| Apliko de la forto
| Milita batalo
| Milita [[batalo]]
| Militaj manovroj<br />(ĉine: 軍爭，军争)
| Militaj manovroj<br />(ĉine: 軍爭，军争)
|-
|-
| VIII
| VIII (8)
| Variaĵoj de Taktiko
| Variaĵoj de taktiko
| Naŭ variantoj
| Naŭ variantoj
| Naŭ ŝanĝoj
| Naŭ ŝanĝoj
| Variado kaj Adaptado<br />(ĉine: 九變，九变)
| Variado kaj Adaptado<br />(ĉine: 九變，九变)
|-
|-
| IX
| IX (9)
| Armej dum marŝado
| Armeoj dum marŝado
| Movado de Armeoj
| Movado de Armeoj
| Manovrante la Armeon
| Manovrante la Armeon
| Movado kaj progresigo de armeaj taĉmentoj<br />(ĉine: 行軍，行军)
| Movado kaj progresigo de armeaj taĉmentoj<br />(ĉine: 行軍，行军)
|-
|-
| X
| X (10)
| Grundo
| Tereno
| Situacia poziciigo
| Situacia poziciigo
| Tipoj de grundo
| Tipoj de tereno
| Grundo<br />(ĉine: 地形)
| Tereno<br />(ĉine: 地形)
|-
|-
| XI
| XI (11)
| La naŭ situacioj
| La naŭ situacioj
| La naŭ situacioj
| La naŭ situacioj
| Naŭ grundo-tipoj
| Naŭ tereno-tipoj
| Naŭ diversaj batalkampoj<br />(Chinese: 九地)
| Naŭ diversaj batalkampoj<br />(Chinese: 九地)
|-
|-
| XII
| XII (12)
| Atako per fajro
| Atako per fajro
| Fiera atako
| Fajra atako
| Incendia atako
| Fajra atako
| Atakado per fajro<br />(ĉine: 火攻)
| Atakado per fajro<br />(ĉine: 火攻)
|-
|-
| XIII
| XIII (13)
| Uzo de spionoj
| Uzo de [[spiono]]j
| Uzo de milita esploro
| Uzo de milita esploro
| Dungado de spionoj
| Dungado de spionoj
Linio 99: Linio 96:
|}
|}


=== Resumoj de ĉiu unuopa ĉapitro ===
=== Resumoj de la unuopaj ĉapitroj ===
[[Dosiero:Bamboo book - closed - UCR.jpg|eta|dekstre|240px|''La Militarto''''.'']]
<!--# '''Laying Plans/The Calculations''' explores the five fundamental factors (the Way, seasons, terrain, leadership, and management) and seven elements that determine the outcomes of military engagements. By thinking, assessing and comparing these points, a commander can calculate his chances of victory. Habitual deviation from these calculations will ensure failure via improper action. The text stresses that war is a very grave matter for the state, and must not be commenced without due consideration.
# Detala Takso kaj Planado (ĉine: 始計，始计) esploras la kvin fundamentajn faktorojn (la maniero, sezonoj, tereno, gvidado kaj administrado) kaj sep elementojn kiuj determinas la rezultojn de armeaj engaĝiĝoj. Pensante, taksante kaj komparante tiujn punktojn, [[komandanto]] povas kalkuli siajn eblecojn de venko. Rutina devio de tiuj kalkuloj certigos fiaskon per nedeca ago. La teksto emfazas ke milito estas tre grava afero por la [[ŝtato]] kaj ne devas esti komencita sen ŝuldata konsidero.
# '''Waging War/The Challenge''' explains how to understand the economy of warfare, and how success requires winning decisive engagements quickly. This section advises that successful military campaigns require limiting the cost of competition and conflict.
# Militado (ĉine: 作戰，作战) klarigas kiel kompreni la [[ekonomio]]n de militado kaj kiel sukceso postulas akiri decidajn engaĝiĝojn rapide. Tiu sekcio konsilas ke sukcesaj kampanjoj postulas limigi la koston de konkurado kaj konflikto.
# '''Attack by Stratagem/The Plan of Attack''' defines the source of strength as unity, not size, and discusses the five factors that are needed to succeed in any war. In order of importance, these critical factors are: Attack, Strategy, Alliances, Army, and Cities.
# Strategia Atako (ĉine: 謀攻，谋攻) difinas la fonton de forto kiel unueco, ne kiel grandeco, kaj diskutas la kvin faktorojn kiuj estas necesaj por sukcesi ĉe iu milito. En ordo de graveco, tiuj kritikaj faktoroj estas: atako, strategio, aliancoj, armeo kaj [[grandurbo]]j.
# '''Tactical Dispositions/Positioning''' explains the importance of defending existing positions until a commander is capable of advancing from those positions in safety. It teaches commanders the importance of recognizing strategic opportunities, and teaches not to create opportunities for the enemy.
# Aranĝo de la armeo (ĉine: 軍形，军形) klarigas la gravecon de defendado de ekzistantaj pozicioj ĝis komandanto estu kapabla je avancado de tiuj pozicioj en sekureco. Ĝi instruas al komandantoj la gravecon de rekonado de strategiaj ŝancoj, kaj instruas ne krei ŝancojn por la malamiko.
# '''Energy/Directing''' explains the use of creativity and timing in building an army's momentum.
# Fortoj (ĉine: 兵勢，兵势) klarigas la uzon de kreivo kaj tempigo en konstruado de la impetatako de armeo.
# '''Weak Points & Strong/Illusion and Reality''' explains how an army's opportunities come from the openings in the environment caused by the relative weakness of the enemy in a given area.
# Malfortecoj kaj Fortecoj (ĉine: 虛實，虚实) klarigas kiel la ŝancoj de armeo venas de la malfermaĵoj en la medio kaŭzita de la relativa malforteco de la malamiko kaj kiel reagi al ŝanĝoj en la fluida batalkampo super antaŭfiksita areo.
# '''Manoeuvring/Engaging The Force''' explains the dangers of direct conflict and how to win those confrontations when they are forced upon the commander.
# Armeaj Manovroj (ĉine: 軍爭，军争) klarigas pri la danĝeroj de rekta konflikto kaj kiel gajni tiujn konfrontiĝojn kiam ili estas devigitaj fare de la komandanto.
# '''Variation in Tactics/The Nine Variations''' focuses on the need for flexibility in an army's responses. It explains how to respond to shifting circumstances successfully.
# Varioj kaj Adaptableco (ĉine: 九變，九变) fokusigas la bezonon de fleksebleco en la respondoj fare de armeo. Ĝi klarigas kiel respondi al ŝanĝado de cirkonstancoj sukcese.
# '''The Army on the March/Moving The Force''' describes the different situations in which an army finds itself as it moves through new enemy territories, and how to respond to these situations. Much of this section focuses on evaluating the intentions of others.
# Movado kaj Disvolvigo de Trupoj (Evoluo de [[soldato]]j) (ĉine: 行軍，行军) priskribas la malsamajn situaciojn en kiuj armeo troviĝas kiam ĝi moviĝas tra novaj malamikaj teritorioj, kaj kiel respondi al tiuj situacioj. Granda parto de tiu sekcio fokusigas al analizado de la intencoj de aliaj.
# '''Terrain/Situational Positioning''' looks at the three general areas of resistance (distance, dangers, and barriers) and the six types of ground positions that arise from them. Each of these six field positions offer certain advantages and disadvantages.
# Tereno (ĉine: 地形) rigardas la tri ĝeneralajn areojn de rezisto (distanco, danĝeroj kaj barieroj) kaj la ses specojn de grundpozicioj kiuj ekestiĝas de ili. Ĉiu el tiuj ses kampopozicioj havigas certaj avantaĝojn kaj malavantaĝojn.
# '''The Nine Situations/Nine Terrains''' describes the nine common situations (or stages) in a campaign, from scattering to deadly, and the specific focus that a commander will need in order to successfully navigate them.
# La Naŭ Batalkampoj (ĉine: 九地) priskribas la naŭ oftajn situaciojn (aŭ enscenejojn) en kampanjo, de disiĝado al mortiga, kaj la specifa fokuso kiun komandanto bezonas por sukcese navigadi super ili.
# '''The Attack by Fire/Fiery Attack''' explains the general use of weapons and the specific use of the environment as a weapon. This section examines the five targets for attack, the five types of environmental attack, and the appropriate responses to such attacks.
# Ataki per Fajro (ĉine: 火攻) klarigas la ĝeneralan uzon de [[armilo]]j kaj la specifan uzon de la medio kiel armilo. Tiu sekcio ekzamenas la kvin celojn por atako, la kvin specojn de laŭmedia atako kaj la konvenajn respondojn al tiaj atakoj.
# '''The Use of Spies/The Use of Intelligence''' focuses on the importance of developing good information sources, and specifies the five types of intelligence sources and how to best manage each of them.
# Inteligenteco kaj Spionado (ĉine: 用間，用间) fokusigas la gravecon de disvolviĝantaj bonaj informfontoj, kaj precizigas la kvin specojn de spionfontoj kaj kiel plej bone administri ĉiun el ili.
-->

== Laŭhistoriaj konsideroj ==
[[Dosiero:The Art of War Running Press.jpg|eta|200px|Miniatura eldono de Running Press de la traduko de [[1994]] de Ralph D. Sawyer, presita en 2003.]]

=== Tradiciisma vidpunkto ===
Tradiciismaj akademiuloj atribuas la verkadojn de [[Sun Tzu]] al la historia Sun Wu, kiu estas registrita kaj en la ''Tàishǐgōng shū'' (Registroj de la Granda Historiisto aŭ ''Ŝiji'') kaj en la ''Chūnqiū'' (Analoj de printempo kaj aŭtuno) kiel aktiva en la ŝtato Wu ĉirkaŭ la fino de la sesa jarcento a.K., komenciĝante en 512 a.K. La tradicia interpreto finas ke la teksto devus tial origini de tiu periodo, kaj devus rekte reflekti la taktikojn kaj strategiojn uzitajn kaj kreitajn fare de Sun Wu. La tradiciisma aliro supozas ke nur tre negravaj revizioj eble okazis baldaŭ post la morto de Sun Wu, en la komenco de la 5a jarcento a.K., ĉar la korpo de liaj skribaĵoj eble devis esti kompilita por formi la kompletan, modernan tekston.<ref>Sawyer, Ralph D. ''The Seven Military Classics of Ancient China''. New York: Basic Books. 2007. pp. 149–150.</ref>

La teksta subteno por la tradiciisma opinio estas tiel ke pluraj de la plej malnovaj de la [[Sep Primilitaj Klasikaĵoj]] kunhavas fokuson en specifaj literaturaj konceptoj (kiel ekzemple terenklasifikoj) pri kiuj tradiciismaj akademiuloj supozas estis kreitaj fare de Sun Tzu. ''La Militarto'' ankaŭ kunhavas plurajn tutajn frazojn en komuno kun la aliaj militaj klasikaĵoj, implicante ke aliaj tekstoj estis pruntitaj de ''La Militarto'', kaj/aŭ ke ''La Militarto'' pruntis de aliaj tekstoj. Laŭ tradiciistaj akademiuloj, la fakto ke ''La Militarto'' estis la plej vaste reproduktita kaj cirkulita primilta teksto de la [[Militŝtata periodo]] indikas ke ĉiu teksta pruntepreno inter primilitaj tekstoj devis esti faritaj ekskluzive de La Militarto ĝis aliaj tekstoj kaj ne inverse.<ref>Sawyer, Ralph D. ''The Seven Military Classics of Ancient China''. New York: Basic Books. 2007. p. 150.</ref> La klasikaj tekstoj kiuj la plejparte simile reflektas la kondiĉojn kaj frazeologion de Sun Tzu estas la ''Ŭei Liaozi'' kaj ''La Militarto de Sun Bin''.<ref>Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 422.</ref>

== En Esperanto ==
En 2003, aperis ĉe Ĉina E-Eldonejo la traduko ''La Militarto de Sun Zi.'' La tradukisto estis Zeng Zhao-tian.

En 2022 aperis SUN Wu: La militarto de SUN Zi. 孙 武  著: 孙 子 兵 法. Esperantigita de WANG Chongfang. 王崇芳 世译. Dulingva eldono, en Esperanto kaj la ĉina. Embres-et-Castelmaure, Monda Asembleo Socia (MAS), 2022, ISBN 978-2-36960-308-5 (= MAS-libro n-ro 285).


== Referencoj ==
== Referencoj ==
{{Referencoj}}
<references />


== Bibliografio ==
{{havenda artikolo|La Militarto}}
* {{cite book |first1 = Krzysztof |last1 = Gawlikowski |first2 = Michael |last2 = Loewe |author2-link = Michael Loewe |chapter = ''Sun tzu ping fa'' 孫子兵法 |editor-first = Michael |editor-last = Loewe |title = Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide |year = 1993 |location = Berkeley, CA |publisher = Society for the Study of Early China; Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley |pages = 446–55 |isbn = 978-1-55729-043-4 }}
* {{Citaĵo el libro|titolo=Medieval Chinese Warfare, 300-900|familia nomo=Graff|persona nomo=David A.|jaro=2002|serio=Warfare and History|loko=Londono|eldoninto=Routledge|ISBN=978-0415239554}}
* {{Citaĵo el libro|titolo=Sun Tzu: The Illustrated Art of War|familia nomo=Griffith|persona nomo=Samuel|jaro=2005|loko=Nov-Jorko|eldoninto=Oxford University Press|ISBN=978-0195189995}}
* {{cite book |last = Lewis |first = Mark Edward |author-link = |chapter = Warring States Political History |editor1-first = Michael |editor1-last = Loewe |editor1-link = Michael Loewe |editor2-first = Edward |editor2-last = Shaughnessy |editor2-link = Edward Shaughnessy |title = The Cambridge History of Ancient China |location = Cambridge |publisher = Cambridge University Press | year = 1999 | pages = 587–650 | isbn=978-0-521-47030-8 }}
* {{Citaĵo el libro|titolo=The Art of War: Sun Zi's Military Methods|familia nomo=Mair|persona nomo=Victor H.|jaro=2007|loko=Nov-Jorko|eldoninto=Columbia University Press|ISBN=978-0-231-13382-1}}
* {{cite book |first = Kidder |last = Smith |chapter = The Military Texts: The ''Sunzi'' |editor-first = Wm. Theodore |editor-last = de Bary |editor-link = William Theodore de Bary |title = Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600, Volume 1 |edition = 2nd |location = New York|publisher = Columbia University Press |year=1999 |pages = 213–24 |isbn = 978-0-231-10938-3 }}
* {{Citaĵo el libro|url=https://books.google.com/books?id=EwQqBgAAQBAJ&pg=PA110|titolo=Deciphering Sun Tzu: How to Read 'The Art of War'|familia nomo=Yuen|persona nomo=Derek M. C.|jaro=2014|eldoninto=Oxford University Press|ISBN=978-0199373512}}
* {{cite book |title = Еволюція воєнного мистецтва: у 2 ч. |first1 = Д. В. |last1 = Вєдєнєєв |first2 = О. А. |last2 = Гавриленко |first3 = С. О. |last3 = Кубіцький |editor-first = В. В. |editor1-last = Остроухова |year=2017 }}


{{Havenda artikolo|La Militarto}}
{{DEFAULTSORT:Militarto, La}}
{{Projektoj}}
[[Kategorio:Milita tekniko]]
{{Bibliotekoj}}
[[Kategorio:Eseoj]]


{{DEFAŬLTORDIGO:Militarto, La}}
[[an:L'arte d'a guerra]]

[[ar:فن الحرب]]
[[Kategorio:Milita ekipaĵo]]
[[ast:L'arte de la guerra]]
[[Kategorio:Eseoj]]
[[bar:De Kunst vom Kriag]]
[[Kategorio:Kulturo de Ĉinio]]
[[be:Мастацтва вайны]]
[[be-x-old:Мастацтва вайны]]
[[bg:Изкуството на войната]]
[[ca:L'Art de la Guerra]]
[[cs:Umění války]]
[[da:Krigskunsten]]
[[de:Die Kunst des Krieges (Sunzi)]]
[[el:Η Τέχνη του Πολέμου]]
[[en:The Art of War]]
[[es:El arte de la guerra]]
[[et:Sõja seadused]]
[[fa:هنر رزم]]
[[fi:Sodankäynnin taito]]
[[fr:L'Art de la guerre]]
[[gl:A arte da guerra]]
[[he:אמנות המלחמה]]
[[hr:Umijeće ratovanja]]
[[id:Sun Zi Bingfa]]
[[is:Hernaðarlistin]]
[[it:L'arte della guerra]]
[[ja:孫子 (書物)]]
[[ka:ომის ხელოვნება]]
[[ko:손자병법]]
[[la:Ars belli (Suncius)]]
[[mk:Умешноста на војувањето]]
[[ms:Seni Peperangan]]
[[nl:De kunst van het oorlogvoeren]]
[[nn:Kunsten å krige]]
[[no:Kunsten å krige]]
[[oc:L'Art de la Guèrra]]
[[pl:Sztuka wojenna Sun Zi]]
[[pt:A Arte da Guerra]]
[[ru:Искусство войны]]
[[sh:Umjetnost ratovanja (knjiga)]]
[[simple:The Art of War]]
[[sl:Umetnost vojne]]
[[sq:Arti i luftës]]
[[sr:Умеће ратовања]]
[[sv:Krigskonsten]]
[[ta:போர்க் கலை (நூல்)]]
[[th:ตำราพิชัยสงครามของซุนวู]]
[[tr:Savaş Sanatı]]
[[uk:Мистецтво війни]]
[[ur:فن حرب]]
[[vi:Binh pháp Tôn Tử]]
[[war:An Arte han Gera]]
[[zh:孙子兵法]]
[[zh-classical:孫子兵法]]
[[zh-yue:孫子兵法]]

Nuna versio ekde 00:21, 5 mar. 2024

孫子兵法
skribita verko
Aŭtoroj
Aŭtoro Sun Tzu
Lingvoj
Lingvo klasika ĉina lingvo
Eldonado
Ĝenro ekonomiko • traktaĵo • traktaĵo pri milito
v • d • r

La Militarto (ĉine: Sūnzǐ Bīngfǎ, 孫子兵法) estas antikva ĉina armea traktaĵo, kies aŭtoreco estas atribuita al Sun Tzu (konata ankaŭ sub la nomoj "Sunzi" kaj "Sun Wu"), elstara armea generalo kaj strategiisto dum la malfrua Periodo de Printempo kaj Aŭtuno (ekzistas opinioj, ke la traktaĵo ne estis kompletigita antaŭ la Milittempa periodo) [1]. Havante 13 ĉapitrojn, ĉiu el kiuj estas dediĉita al unu aspekto de militado, la traktaĵo estas laŭdire la plej plena definitiva verko pri armeaj strategioj kaj taktikoj de sia tempo, kaj estas plu valora danke al siaj unikaj militaj informoj. Ĝi estas komparita al la graveco de la nuntempa koncepto de Realecpolitiko,[2] kio en Ĉinio nomiĝus Leĝismo.

Bambuaj volvaĵoj kun la teksto de "La Militarto"

"La Militarto" estas unu el la plej malnovaj kaj samtempe la plej sukcesaj libroj pri armea strategio en la mondo. Ĝi estis la plej fama kaj influa el la serio de sep klasikaj libroj pri milito: "dum la lastaj du mil jaroj ĝi restis la plej grava armea traktaĵo en Azio, kie eĉ la ordinaraj homoj konis ĝian nomon." [3] Ĝi havis influon al la orientaj militistara pensmaniero, negoca taktiko kaj al aliaj sferoj de homa vivo.

Sun Tzu emfazis la gravecon de pozicio en la armea strategio, kaj ke la decido kiel trovi ĝustan pozicion por armeo devas esti bazita kaj sur la objektivaj kondiĉoj de la ĉirkaŭo, kaj sur la subjektivaj kredoj pri alia, konkurencaj agantoj en tiu ĉirkaŭo. Li opiniis, ke strategio ne estas planado laŭ la antaŭdifinita listo de agoj, male ĝi postulas rapidajn kaj konvenajn respondojn al ŝanĝiĝemaj kondiĉoj. Planado estas ago, kiu povas okazi sub antaŭvideblaj sekvoj, sed milita strategio devas agi en ŝanĝiĝemaj kondiĉoj, kiam planoj kolizias unu kun la alia, kio rezultigas neatenditajn situaciojn.

La libro estis unue tradukita en la francan lingvon en 1772 pere de la franca jezuito Jean Joseph Marie Amiot, kaj en la anglan de brita oficiro Everard Ferguson Calthrop en 1905. Tiom diversaj gvidantoj kiaj Mao Zedong, la generalo Võ Nguyên Giáp, la barono Antoine-Henri Jomini, la generalo Douglas MacArthur kaj la gvidantoj de la Imperia Japanio ĉerpis siajn inspirojn de tiu verko. La Militarto estis ankaŭ uzata en komerco kaj manaĝeraj strategiaj ludoj[3][4].

La 13 ĉapitroj

[redakti | redakti fonton]
Komenco de La Militarto, en la formo de klasika bambua libro el la rego-tempo de Qianlong.

La Militarto konsistas el 13 ĉapitroj (piān), kaj la tuta kolekto de la ĉapitroj estas nomata [unu] chuán ("la tuto" aŭ en alia traduko "la kroniko"). Diversaj tradukoj enhavas malsamajn titolojn por la ĉapitroj, sube estas prezentita la kompilaĵo el la plej konataj titoloj.

Ĉapitro Lionel Giles (1910) R.L. Wing (1988) Ralph D. Sawyer (1996) Chow-Hou Wee (2003)
I (1) Ek al la planoj La kalkuloj Komencaj pritaksoj Pritakso de la detaloj kaj planado
(ĉine: 始計，始计)
II (2) Militado La Defio Militado Militado
(ĉine: 作戰，作战)
III (3) Atako de stratego La plano de atako Planado de atakoj Strategiaj atakoj
(ĉine: 謀攻，谋攻)
IV (4) Taktika lokigo Poziciigo Milita lokigo Lokigo de la armeo
(ĉine: 軍形，军形)
V (5) Energio Direktado Strategia milita potenco Armeoj
(ĉine: 兵勢，兵势)
VI (6) Malfortaj kaj fortaj flankoj Iluzio kaj realo Vakeco kaj substanco Malfortoj kaj Potencoj
(Chinese: 虛實，虚实)
VII (7) Manovrado Apliko de la forto Milita batalo Militaj manovroj
(ĉine: 軍爭，军争)
VIII (8) Variaĵoj de taktiko Naŭ variantoj Naŭ ŝanĝoj Variado kaj Adaptado
(ĉine: 九變，九变)
IX (9) Armeoj dum marŝado Movado de Armeoj Manovrante la Armeon Movado kaj progresigo de armeaj taĉmentoj
(ĉine: 行軍，行军)
X (10) Tereno Situacia poziciigo Tipoj de tereno Tereno
(ĉine: 地形)
XI (11) La naŭ situacioj La naŭ situacioj Naŭ tereno-tipoj Naŭ diversaj batalkampoj
(Chinese: 九地)
XII (12) Atako per fajro Fajra atako Fajra atako Atakado per fajro
(ĉine: 火攻)
XIII (13) Uzo de spionoj Uzo de milita esploro Dungado de spionoj Esploroj kaj Spionado
(ĉine: 用間，用间)

Resumoj de la unuopaj ĉapitroj

[redakti | redakti fonton]
La Militarto'.
  1. Detala Takso kaj Planado (ĉine: 始計，始计) esploras la kvin fundamentajn faktorojn (la maniero, sezonoj, tereno, gvidado kaj administrado) kaj sep elementojn kiuj determinas la rezultojn de armeaj engaĝiĝoj. Pensante, taksante kaj komparante tiujn punktojn, komandanto povas kalkuli siajn eblecojn de venko. Rutina devio de tiuj kalkuloj certigos fiaskon per nedeca ago. La teksto emfazas ke milito estas tre grava afero por la ŝtato kaj ne devas esti komencita sen ŝuldata konsidero.
  2. Militado (ĉine: 作戰，作战) klarigas kiel kompreni la ekonomion de militado kaj kiel sukceso postulas akiri decidajn engaĝiĝojn rapide. Tiu sekcio konsilas ke sukcesaj kampanjoj postulas limigi la koston de konkurado kaj konflikto.
  3. Strategia Atako (ĉine: 謀攻，谋攻) difinas la fonton de forto kiel unueco, ne kiel grandeco, kaj diskutas la kvin faktorojn kiuj estas necesaj por sukcesi ĉe iu milito. En ordo de graveco, tiuj kritikaj faktoroj estas: atako, strategio, aliancoj, armeo kaj grandurboj.
  4. Aranĝo de la armeo (ĉine: 軍形，军形) klarigas la gravecon de defendado de ekzistantaj pozicioj ĝis komandanto estu kapabla je avancado de tiuj pozicioj en sekureco. Ĝi instruas al komandantoj la gravecon de rekonado de strategiaj ŝancoj, kaj instruas ne krei ŝancojn por la malamiko.
  5. Fortoj (ĉine: 兵勢，兵势) klarigas la uzon de kreivo kaj tempigo en konstruado de la impetatako de armeo.
  6. Malfortecoj kaj Fortecoj (ĉine: 虛實，虚实) klarigas kiel la ŝancoj de armeo venas de la malfermaĵoj en la medio kaŭzita de la relativa malforteco de la malamiko kaj kiel reagi al ŝanĝoj en la fluida batalkampo super antaŭfiksita areo.
  7. Armeaj Manovroj (ĉine: 軍爭，军争) klarigas pri la danĝeroj de rekta konflikto kaj kiel gajni tiujn konfrontiĝojn kiam ili estas devigitaj fare de la komandanto.
  8. Varioj kaj Adaptableco (ĉine: 九變，九变) fokusigas la bezonon de fleksebleco en la respondoj fare de armeo. Ĝi klarigas kiel respondi al ŝanĝado de cirkonstancoj sukcese.
  9. Movado kaj Disvolvigo de Trupoj (Evoluo de soldatoj) (ĉine: 行軍，行军) priskribas la malsamajn situaciojn en kiuj armeo troviĝas kiam ĝi moviĝas tra novaj malamikaj teritorioj, kaj kiel respondi al tiuj situacioj. Granda parto de tiu sekcio fokusigas al analizado de la intencoj de aliaj.
  10. Tereno (ĉine: 地形) rigardas la tri ĝeneralajn areojn de rezisto (distanco, danĝeroj kaj barieroj) kaj la ses specojn de grundpozicioj kiuj ekestiĝas de ili. Ĉiu el tiuj ses kampopozicioj havigas certaj avantaĝojn kaj malavantaĝojn.
  11. La Naŭ Batalkampoj (ĉine: 九地) priskribas la naŭ oftajn situaciojn (aŭ enscenejojn) en kampanjo, de disiĝado al mortiga, kaj la specifa fokuso kiun komandanto bezonas por sukcese navigadi super ili.
  12. Ataki per Fajro (ĉine: 火攻) klarigas la ĝeneralan uzon de armiloj kaj la specifan uzon de la medio kiel armilo. Tiu sekcio ekzamenas la kvin celojn por atako, la kvin specojn de laŭmedia atako kaj la konvenajn respondojn al tiaj atakoj.
  13. Inteligenteco kaj Spionado (ĉine: 用間，用间) fokusigas la gravecon de disvolviĝantaj bonaj informfontoj, kaj precizigas la kvin specojn de spionfontoj kaj kiel plej bone administri ĉiun el ili.

Laŭhistoriaj konsideroj

[redakti | redakti fonton]
Miniatura eldono de Running Press de la traduko de 1994 de Ralph D. Sawyer, presita en 2003.

Tradiciisma vidpunkto

[redakti | redakti fonton]

Tradiciismaj akademiuloj atribuas la verkadojn de Sun Tzu al la historia Sun Wu, kiu estas registrita kaj en la Tàishǐgōng shū (Registroj de la Granda Historiisto aŭ Ŝiji) kaj en la Chūnqiū (Analoj de printempo kaj aŭtuno) kiel aktiva en la ŝtato Wu ĉirkaŭ la fino de la sesa jarcento a.K., komenciĝante en 512 a.K. La tradicia interpreto finas ke la teksto devus tial origini de tiu periodo, kaj devus rekte reflekti la taktikojn kaj strategiojn uzitajn kaj kreitajn fare de Sun Wu. La tradiciisma aliro supozas ke nur tre negravaj revizioj eble okazis baldaŭ post la morto de Sun Wu, en la komenco de la 5a jarcento a.K., ĉar la korpo de liaj skribaĵoj eble devis esti kompilita por formi la kompletan, modernan tekston.[5]

La teksta subteno por la tradiciisma opinio estas tiel ke pluraj de la plej malnovaj de la Sep Primilitaj Klasikaĵoj kunhavas fokuson en specifaj literaturaj konceptoj (kiel ekzemple terenklasifikoj) pri kiuj tradiciismaj akademiuloj supozas estis kreitaj fare de Sun Tzu. La Militarto ankaŭ kunhavas plurajn tutajn frazojn en komuno kun la aliaj militaj klasikaĵoj, implicante ke aliaj tekstoj estis pruntitaj de La Militarto, kaj/aŭ ke La Militarto pruntis de aliaj tekstoj. Laŭ tradiciistaj akademiuloj, la fakto ke La Militarto estis la plej vaste reproduktita kaj cirkulita primilta teksto de la Militŝtata periodo indikas ke ĉiu teksta pruntepreno inter primilitaj tekstoj devis esti faritaj ekskluzive de La Militarto ĝis aliaj tekstoj kaj ne inverse.[6] La klasikaj tekstoj kiuj la plejparte simile reflektas la kondiĉojn kaj frazeologion de Sun Tzu estas la Ŭei Liaozi kaj La Militarto de Sun Bin.[7]

En Esperanto

[redakti | redakti fonton]

En 2003, aperis ĉe Ĉina E-Eldonejo la traduko La Militarto de Sun Zi. La tradukisto estis Zeng Zhao-tian.

En 2022 aperis SUN Wu: La militarto de SUN Zi. 孙 武  著: 孙 子 兵 法. Esperantigita de WANG Chongfang. 王崇芳 世译. Dulingva eldono, en Esperanto kaj la ĉina. Embres-et-Castelmaure, Monda Asembleo Socia (MAS), 2022, ISBN 978-2-36960-308-5 (= MAS-libro n-ro 285).

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ Griffith, Illustrated Art of War, p. 17–18
  2. ↑ Wealth and Power
  3. ↑ 3,0 3,1 Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 149.
  4. ↑ Floyd, Raymond E.http://www.allbusiness.com/management/benchmarking-strategic-planning/338250-1.html
  5. ↑ Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. pp. 149–150.
  6. ↑ Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 150.
  7. ↑ Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 422.

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]
  • Gawlikowski, Krzysztof. (1993) “Sun tzu ping fa 孫子兵法”, Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide. Berkeley, CA: Society for the Study of Early China; Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley, p. 446–55. ISBN 978-1-55729-043-4.
  • Graff, David A.. (2002) Medieval Chinese Warfare, 300-900, Warfare and History. Londono: Routledge. ISBN 978-0415239554.
  • Griffith, Samuel. (2005) Sun Tzu: The Illustrated Art of War. Nov-Jorko: Oxford University Press. ISBN 978-0195189995.
  • Lewis, Mark Edward. (1999) “Warring States Political History”, The Cambridge History of Ancient China. Cambridge: Cambridge University Press, p. 587–650. ISBN 978-0-521-47030-8.
  • Mair, Victor H.. (2007) The Art of War: Sun Zi's Military Methods. Nov-Jorko: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13382-1.
  • Smith, Kidder. (1999) “The Military Texts: The Sunzi”, Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600, Volume 1, 2‑a eldono, New York: Columbia University Press, p. 213–24. ISBN 978-0-231-10938-3.


Bibliotekoj
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=La_Militarto&oldid=8652115"