Saladin I.a: berrikuspenen arteko aldeak

Saladin I.a
	; Irudi gehiago
emir of Kerak (en)
Diyar Bakr (en) Emir
Aleppoko emirra
Damaskoko sultan
Egiptoko sultan
Vizier of the Fatimid Caliphate (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	يُوسُف بن نجم الدين أيُّوب
Jaiotza	Tikrit Castle (en) , 1137
Talde etnikoa	Etnia kurdua
Heriotza	Damasko, 1193ko martxoaren 4a (54/55 urte)
Hobiratze lekua	Q12192636
Heriotza modua	: gaixotasun infekziosoa
Familia
Aita	Karim Ali Abdallah Ayoub
Ama	Sitt al-Mulk Khatun
Ezkontidea(k)	Ismat ad-Din Khatun (en)
Seme-alabak	ikusi Al-Afdal ibn Salah ad-Din; Al-Aziz Uthman (en) ; Az-Zahir Ghazi (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Turan-Shah; Al-Adil I.a; Rabia Khatoon; Tughtakin ibn Ayyub; Sitt al-Sham; Nur al-Din Shahanshah;
Familia	ikusi Shirkuh (en) (aitaldeko osaba);
Leinua	Aiubtar leinua
Hezkuntza
Hizkuntzak	arabiera; kurduera
Jarduerak
Jarduerak	militarra eta gobernadorea
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Crusader invasions of Egypt (en) ; Battle of Montgisard (en) ; Siege of Kerak (en) ; Battle of Marj Ayyun (en) ; Battle of Jacob's Ford (en) ; Battle of Belvoir Castle (en) ; Battle of Al-Fule (en) ; Battle of Cresson (en) ; Hattingo gudua; Siege of Jerusalem (en) ; Siege of Tyre (en) ; Akreko setioa; Battle of Arsuf (en) ; Battle of Jaffa (en) ; Battle of the Horns of Hama (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 18:13, 18 maiatza 2024 data duena

Saladin I.a^[1]^[2] edo An-Nasir Salah ad-Din Yusuf ibn Ayyub (arabieraz: صلاح الدين يوسف بن أيوب‎, Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb, «Jusuf, Aiuben semea»; kurdueraz: سەلاحەدینی ئەییووبی, Selahedînê Eyûbî; Tikrit, 1137 – Damasko, 1193ko martxoaren 4a), Egiptoko sultan aiubtarra izan zen 1171-1193 urteetan, eta Siriakoa 1174-1193 bitartean. Historiako agintari islamikorik handienetarikoa izan zen.

Islamaren defendatzailea, bereziki sunismoarena, Ekialde Hurbila batu zuen politikaren eta erlijioaren aldetik, kristauei aurre eginez eta Abbastar Kalifa-herriko kultu ofizialetik urrun zeuden edozein doktrina amaiaraziz. Bereziki ezaguna da Lurralde Santuak gurutzatuei kentzeagatik eta Jerusalem musulmanei itzultzeagatik. Gertaera hura kolpe latza izan zen Mendebaldearentzat, eta beste gurutzada bat antolatu zen, Rikardo I.a Ingalaterrakoa buru zela.

Bizitza

Familia kurdu ahaltsu bateko semea zen. Dinastia Ararat mendiaren oinean zegoen hiri oparo batetik zetorren, Dwin izenekoa, Aras ibaiaren ekialdeko ertzean, Armenia eta Turkiaren arteko mugan. Han armeniar kristau eta kurdu mahometarrak bizi ziren, horien artean Ayub, Saladinoren familia, geroago Irakera joango zena Zengi Mosulgo gobernadore turkomanoaren zerbitzura jartzeko. Ayub Najim, Saladinoren aita eta aiubidar dinastiaren sortzailea, 1130 inguruan bere kontrola Tikrit alderaino hedatuko zuen, Tigris ibaiaren gainean, non Saladin jaio zen zortzi urte beranduago, horregatik Irakeko probintzia honek Salahattin izena darama. Haren aita, Ayub Najimek, Zengiren bizia salbatu zuen Bagdadeko sultan selyuzidoak galdu ondoren, eta, horregatik, kurduek eta turkmeniarrek osatutako armadaren buru jarri zuen Damaskoko arabiarrei laguntzeko, kristauen inbasio baten mehatxupean baitzeuden.

Saladin, beraz, Alepo, Baalbek eta Damaskon hazi zen eta hiri horietan egin zituen erlijio ikasketak. Egiptora abiatutako hiru espedizio militarretan parte hartu zuen lurraldea gurutzatuen esku gera ez zedin, Palestina haien mende baitzegoen jada. 1169. urtean Egiptoko bisir izendatu zuten, eta 1174. urtean, Siriako emirra hil zenean, musulmanen mendeko Siriaz jabetu zen. Hurrengo hamabi urteetan Siria, Mesopotamia, Palestina eta Egiptoko indar musulmanak batzen saiatu zen.

1187. urtean Saladinen armadek gurutzatuenak garaitu zituzten Seforis eta Hatinen (Tiberiadestik gertu), Palestinako iparraldean. Onodorioz, hiru hilabeteren buruan ia Jerusalemgo Erresuma guztia zegoen Saladinen mende. 1187. urteko urrian, 88 urtez kristauen mende egon ondoren, Jerusalem hiri santua hartu zuten Saladinen gizonek.

Musulmanek Jerusalem hartu zuteneko albistea Europara heldu zenean, Hirugarren Gurutzada antolatu zen eta Europako hiru errege abiatu ziren, nor bere armadaren buru zela, hiri santura Saladin garaitzeko asmoz. 1192. urtean Rikardo Lehoibihotzak, Saladinen areriorik handienak, Europarako bidea hartu zuenean, gerra irabazitzat jo zuen Saladinek eta Damaskora erretiratu zen betiko.

Izan ere, 1192an, Nafarroako Berengela printzesa, Antso VII .aren arreba, senarrarekin, Rikardo Lehoi Bihotzarekin, izan zen Hirugarren Gurutzada hartan. Rikardo Ingalaterrakoak ezin izan zuen Jerusalem birkonkistatu, eta bake-negoziazioei ekin zien. Negoziazio horietan Malek, Saladinoren anaia gaztea, eta Juana, Ricardoren arreba, ezkontzea ere proposatu zuten. Ezkontza ez zen gauzatu, baina Jerusalem "hiri irekia" izendatu eta kristautasunaren leku santuak errespetatzen zituen akordio onuragarria lortu zen.^[3].

Saladinok jarrera tolerante izanaren irudia utzi du, ezberdinen arteko bizikidetzak erraztearena, bai Armenian, bai Irakeko iparraldean, edo korronte musulman ezberdinen artean, suniten eskola teologikoko jarraitzailea, tolerante jotzen dena, kurduen artean gehiengoarena.

Tifusak jota hil zen 1193an bertan eta Damaskoko Omeiatarren meskitaren kanpoaldean berari eskeinitako mausoleo batean lurperatu zuten. Gilen II .a enperadore alemaniarrak marmolezko sarkofago bat eman zuen, baina bere gorputza ez dago bertan. Bere hilobian originala erakusten da, egurrezkoa, non gorputza dagoen, eta marmolezkoa, berriz, hutsik dago.

Bere seme Al-Afdal izan zuen oinordeko Siriako tronuan, honela Ayyubtarren dinastiari tokia emanez.

Genealogia

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2016/06/18 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (2016-09-30). (PDF) 181. araua: Erdi Aroko pertsona-izenak. Iruñea, 14 or..
↑ Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak, hezkuntza.ejgv.euskadi.eus
↑ (Gaztelaniaz)Martorell, M. (2016). Kurdos. Madril: Los libros de la catarata argitaletxea. ISBN 978-84-9097-125-3

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Saladin I.a

Datuak: Q8581
Multimedia: Saladin / Q8581

[1] Euskaltzaindia. (2016-09-30). (PDF) 181. araua: Erdi Aroko pertsona-izenak. Iruñea, 14 or..

[2] Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak, hezkuntza.ejgv.euskadi.eus

[3] (Gaztelaniaz)Martorell, M. (2016). Kurdos. Madril: Los libros de la catarata argitaletxea. ISBN 978-84-9097-125-3

[1]

[2]

[3]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+{{Wikipedia1000}}
-[[Fitxategi:Salah ad-Din Jusuf ibn Ajub.jpg|thumb|Saladin]]
+{{biografia infotaula automatikoa
+|jaiotza data = [[1137]]
+|heriotza data = [[1193]]ko [[martxoaren 4]]a
+}}
+'''Saladin I.a'''<ref>{{Euskaltzaindia181|orrialdea=14}}</ref><ref>[http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.eus/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak], hezkuntza.ejgv.euskadi.eus</ref> edo '''An-Nasir Salah ad-Din Yusuf ibn Ayyub''' ({{lang-ar|صلاح الدين يوسف بن أيوب}}, ''Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb'', «Jusuf, Aiuben semea»; {{lang-ku|سەلاحەدینی ئەییووبی}}, ''Selahedînê Eyûbî''; [[Tikrit]], [[1137]] &ndash; [[Damasko]], [[1193]]ko [[martxoaren 4]]a), [[Egipto]]ko sultan aiubtarra izan zen [[1171]]-[[1193]] urteetan, eta [[Siria]]koa [[1174]]-1193 bitartean. Historiako agintari islamikorik handienetarikoa izan zen.
-'''Yusuf ibn Ayub Salah-ed-din''' edo '''Salah ad-Din Yusuf al-Ayyubi''' —[[kurduera]]z ''Selaheddîn Eyûbîen'', [[arabiera]]z صلاح الدين يوسف الأيوبي «Yusub, Ayuben semea», [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] Saladin izenaz ezagunagoa— ([[Tikrit]], [[1138]] - [[Damasko]], [[1193]]), islamiar agintaririk handienetarikoa izan da. [[Egipto]], [[Siria]] eta [[Palestina]]ko sultana izan zen, bai eta [[Arabia]], [[Libia]] eta [[Mesopotamia]]ko eskualde batzuetakoa ere.
-[[Islam]]ren defendatzailea, bereziki [[sunnismo]]arena, [[Ekialde Hurbila]] batu zuen politikaren eta erlijioaren aldetik, kristauei aurre eginez eta [[Abbastar Kaliferri]]ko kultu ofizialetik urrun zeuden edozein doktrina amaiaraziz. Bereziki ezaguna da Lurralde Santuak [[gurutzadak|gurutzatuei]] kentzeagatik eta [[Jerusalem]] musulmanei itzultzeagatik. Gertaera hura hain kolpe latza izan zen mendebaldearentzat, beste [[Hirugarren Gurutzada|gurutzada]] bat ekarri zuen, [[Rikardo I.a Ingalaterrakoa]] buru zela.
+[[Islam]]aren defendatzailea, bereziki [[sunismo]]arena, [[Ekialde Hurbila]] batu zuen politikaren eta erlijioaren aldetik, kristauei aurre eginez eta [[Abbastar Kalifa-herria|Abbastar Kalifa-herriko]] kultu ofizialetik urrun zeuden edozein doktrina amaiaraziz. Bereziki ezaguna da Lurralde Santuak [[gurutzadak|gurutzatuei]] kentzeagatik eta [[Jerusalem]] musulmanei itzultzeagatik. Gertaera hura kolpe latza izan zen Mendebaldearentzat, eta [[Hirugarren Gurutzada|beste gurutzada bat]] antolatu zen, [[Rikardo I.a Ingalaterrakoa]] buru zela.
+== Bizitza ==
-[[Kategoria:Agintariak]]
+Familia [[kurdu]] ahaltsu bateko semea zen.
-[[Kategoria:Gurutzadak]]
+Dinastia [[Ararat]] mendiaren oinean zegoen hiri oparo batetik zetorren, [[Dwin]] izenekoa, [[Aras_(ibaia)|Aras ibaiaren]] ekialdeko ertzean, [[Armenia]] eta [[Turkia]]ren arteko mugan. Han armeniar kristau eta kurdu mahometarrak bizi ziren, horien artean [[Ayyubtarren_dinastia|Ayub]], Saladinoren familia, geroago Irakera joango zena [[Zengi]] [[Mosul]]go gobernadore turkomanoaren zerbitzura jartzeko.
-[[Kategoria:1138ko jaiotzak]]
+Ayub Najim, Saladinoren aita eta aiubidar dinastiaren sortzailea, [[1130]] inguruan bere kontrola [[Tikrit]] alderaino hedatuko zuen, Tigris ibaiaren gainean, non Saladin jaio zen zortzi urte beranduago, horregatik [[Irak]]eko probintzia honek Salahattin izena darama.
-[[Kategoria:1193ko heriotzak]]
+Haren aita, Ayub Najimek, Zengiren bizia salbatu zuen [[Bagdad]]eko sultan selyuzidoak galdu ondoren, eta, horregatik, kurduek eta turkmeniarrek osatutako armadaren buru jarri zuen [[Damasko]]ko arabiarrei laguntzeko, kristauen inbasio baten mehatxupean baitzeuden.
-[[Kategoria:Kurduak]]
+Saladin, beraz, [[Alepo]], [[Baalbek]] eta [[Damasko]]n hazi zen eta hiri horietan egin zituen erlijio ikasketak. [[Egipto]]ra abiatutako hiru espedizio militarretan parte hartu zuen lurraldea [[Gurutzadak|gurutzatuen]] esku gera ez zedin, [[Palestina]] haien mende baitzegoen jada. [[1169]]. urtean Egiptoko [[bisir]] izendatu zuten, eta [[1174]]. urtean, Siriako [[emir]]ra hil zenean, musulmanen mendeko [[Siria]]z jabetu zen. Hurrengo hamabi urteetan Siria, [[Mesopotamia]], [[Palestina]] eta [[Egipto]]ko indar musulmanak batzen saiatu zen.
-{{NA lotura|ur}}
+[[1187]]. urtean Saladinen armadek gurutzatuenak garaitu zituzten [[Seforis]] eta Hatinen ([[Tiberiades]]tik gertu), Palestinako iparraldean. Onodorioz, hiru hilabeteren buruan ia [[Jerusalemgo Erresuma Latindarra|Jerusalemgo Erresuma]] guztia zegoen Saladinen mende. [[1187]]. urteko urrian, 88 urtez kristauen mende egon ondoren, Jerusalem hiri santua hartu zuten Saladinen gizonek.
-[[af:Saladin]]
-[[als:Saladin]]
+Musulmanek [[Jerusalem]] hartu zuteneko albistea [[Europa]]ra heldu zenean, [[Hirugarren Gurutzada]] antolatu zen eta Europako hiru errege abiatu ziren, nor bere armadaren buru zela, hiri santura Saladin garaitzeko asmoz. [[1192]]. urtean [[Rikardo I.a Ingalaterrakoa|Rikardo Lehoibihotzak]], Saladinen areriorik handienak, Europarako bidea hartu zuenean, gerra irabazitzat jo zuen Saladinek eta Damaskora erretiratu zen betiko.
-[[an:Saladín]]
-[[ar:صلاح الدين الأيوبي]]
+Izan ere, 1192an, [[Nafarroa]]ko [[Berengela_Nafarroakoa|Berengela printzesa]], [[Antso_VII.a_Nafarroakoa|Antso VII .aren]] arreba, senarrarekin, Rikardo Lehoi Bihotzarekin, izan zen Hirugarren Gurutzada hartan. Rikardo Ingalaterrakoak ezin izan zuen Jerusalem birkonkistatu, eta bake-negoziazioei ekin zien. Negoziazio horietan Malek, Saladinoren anaia gaztea, eta Juana, Ricardoren arreba, ezkontzea ere proposatu zuten. Ezkontza ez zen gauzatu, baina Jerusalem "hiri irekia" izendatu eta kristautasunaren leku santuak errespetatzen zituen akordio onuragarria lortu zen.<ref>{{es}}Martorell, M. (2016). ''Kurdos''. Madril: Los libros de la catarata argitaletxea. ISBN 978-84-9097-125-3 </ref>.
-[[arz:صلاح الدين]]
-[[ast:Saladín]]
+Saladinok jarrera tolerante izanaren irudia utzi du, ezberdinen arteko bizikidetzak erraztearena, bai Armenian, bai Irakeko iparraldean, edo korronte musulman ezberdinen artean, [[Sunismo|suniten eskola teologikoko]] jarraitzailea,  tolerante jotzen dena, kurduen artean gehiengoarena.
-[[az:Səlahəddin Əyyubi]]
-[[bat-smg:Saladėns]]
+Tifusak jota hil zen [[1193]]an bertan eta Damaskoko [[Omeiatarren_meskita|Omeiatarren meskitaren]] kanpoaldean [[Saladinen hilobia|berari eskeinitako mausoleo batean]] lurperatu zuten. [[Gilen II.a Alemaniakoa|Gilen II .a enperadore alemaniarrak]] marmolezko sarkofago bat eman zuen, baina bere gorputza ez dago bertan. Bere hilobian originala erakusten da, egurrezkoa, non gorputza dagoen, eta marmolezkoa, berriz, hutsik dago.
-[[be:Саладзін]]
-[[be-x-old:Саладын]]
+Bere seme Al-Afdal izan zuen oinordeko Siriako tronuan, honela [[Ayyubtarren dinastia]]ri tokia emanez.
-[[bg:Салах ад-Дин]]
-[[bn:সালাদিন]]
+== Genealogia ==
-[[br:Saladin]]
+{{genealogia}}
-[[bs:Salahudin]]
-[[ca:Saladí]]
+== Erreferentziak ==
-[[ckb:سەلاحەددینی ئەییووبی]]
+{{ lur | data=2016/06/18}}
-[[cs:Saladin]]
+{{erreferentzia_zerrenda}}
-[[cy:Saladin]]
+{{commonskat}}
-[[da:Saladin]]
-[[de:Saladin]]
+{{bizialdia|1138ko|1193ko|Saladin 01}}
-[[el:Σαλαντίν]]
-[[en:Saladin]]
+[[Kategoria:Egiptoko sultanak]]
-[[eo:Saladino]]
-[[es:Saladino]]
+[[Kategoria:Gurutzadak]]
-[[et:Saladin]]
+[[Kategoria:Kurduak]]
+[[Kategoria:Siriako suniak]]
-[[fa:صلاح‌الدین ایوبی]]
-[[fi:Saladin]]
-[[fiu-vro:Saladin]]
-[[fr:Saladin]]
-[[fy:Saladin]]
-[[ga:Saladin]]
-[[gl:Saladino]]
-[[he:צלאח א-דין]]
-[[hi:सलाउद्दीन]]
-[[hif:Saladin]]
-[[hr:Saladin]]
-[[hu:Szaladin egyiptomi szultán]]
-[[hy:Սալահ ադ Դին]]
-[[id:Salahuddin Ayyubi]]
-[[is:Saladín]]
-[[it:Saladino]]
-[[ja:サラーフッディーン]]
-[[jv:Shalahuddin al Ayyubi]]
-[[ka:სალადინი]]
-[[kab:Salaḥ Ddin]]
-[[kk:Салах ад-Дин]]
-[[ko:살라딘]]
-[[ku:Selahedînê Eyûbî]]
-[[la:Saladinus]]
-[[lad:Selahaddin]]
-[[lbe:СалахӀуддин Айюби]]
-[[li:Saladin]]
-[[lij:Saladin]]
-[[lt:Saladinas]]
-[[lv:Saladīns]]
-[[mk:Саладин]]
-[[ml:സലാദിൻ]]
-[[mn:Саладин]]
-[[mr:सालादिन]]
-[[ms:Salahuddin al-Ayyubi]]
-[[mwl:Saladino]]
-[[my:ဆလာဒင်]]
-[[new:सलादिन]]
-[[nl:Saladin]]
-[[nn:Saladin]]
-[[no:Saladin]]
-[[oc:Saladin]]
-[[pl:Saladyn]]
-[[pnb:صلاح الدین ایوبی]]
-[[ps:صلاح الدين ايوبي]]
-[[pt:Saladino]]
-[[ro:Saladin]]
-[[ru:Салах ад-Дин]]
-[[rue:Саладін]]
-[[sa:सलाउद्दीन]]
-[[sc:Saladinu]]
-[[scn:Saladinu]]
-[[sh:Saladin]]
-[[simple:Saladin]]
-[[sk:Saladin]]
-[[sl:Saladin]]
-[[so:Salaaxudiin al-Ayyuubi]]
-[[sq:Saladini]]
-[[sr:Саладин]]
-[[su:Salahuddin Al-Ayyubi]]
-[[sv:Saladin]]
-[[sw:Salah ad-Din]]
-[[ta:சலாகுத்தீன்]]
-[[te:సలాహుద్దీన్ అయ్యూబీ]]
-[[th:ศอลาฮุดดีน]]
-[[tl:Saladin]]
-[[tr:Selahaddin Eyyubi]]
-[[uk:Салах ад-Дін]]
-[[ur:صلاح الدین ایوبی]]
-[[vi:Saladin]]
-[[wa:Saladin l' Aayoubî]]
-[[war:Saladin]]
-[[yi:סאלאדין]]
-[[zh:萨拉丁]]