Irailaren 13

Irailaren 13a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita hamaseigarren eguna da, 257.a bisurteetan. 109 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Amado Alonso Jaiotza: Lerin, 1896 Heriotza: Arlington, 1952ko maiatzaren 26a Ramiro Pinilla Jaiotza: Bilbo, 1923 Heriotza: Getxo, 2014ko urriaren 23a Juan Cruz Sol Jaiotza: Elgoibar, 1947 Heriotza: Valentzia, 2020ko azaroaren 10a Antonio María Oriol Jaiotza: Getxo, 1913 eta 1913 Heriotza: Madril, 1996ko martxoaren 22a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Daniel Defoe Jaiotza: Londres eta Ward of Cripplegate (en) , 1660, 1660, 1660 eta 1660 Heriotza: Moorfields (en) , 1731ko apirilaren 24a Arnold Schönberg Jaiotza: Viena, 1874 Heriotza: Los Angeles, 1951ko uztailaren 13a Roald Dahl Jaiotza: Llandaf, 1916 Heriotza: Oxford, 1990eko azaroaren 23a Trajano Jaiotza: Italica eta Pedraza, 53, 53, 53, 53ko iraila eta 53 Heriotza: Selinus (en) eta Cilicia (en) , 117ko abuztua Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 13ko jaiotzak Hermann Huber • Konstantinos Carathéodory • J. J. Grandville • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Joan Alaba Jaiotza: Zigoitia, 1480 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Salamanca, 1537 Antonio Gezala Jaiotza: Bilbo, 1889ko ekainaren 11 Heriotza: Bilbo, 1956 Martín Domínguez Jaiotza: Donostia, 1897ko abenduaren 26a Heriotza: New York, 1970 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Michel de Montaigne Jaiotza: Saint-Michel-de-Montaigne, 1533ko otsailaren 28a Heriotza: Saint-Michel-de-Montaigne, 1592 Tupac Shakur Jaiotza: Ekialdeko Harlem, 1971ko ekainaren 16a Heriotza: University Medical Center of Southern Nevada (en) , 1996 Filipe II.a Espainiakoa Jaiotza: Palacio de Pimentel (en) , 1527ko maiatzaren 21a Heriotza: San Lorenzo de El Escorial monasterioa, 1598 Jean-Luc Godard Jaiotza: Parisko 7. barrutia, 1930eko abenduaren 3a Heriotza: Rolle, 2022 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 13ko heriotzak Charles James Fox • Jean-Pierre Claris de Florian • Edward Coke • George Wallace • Noor Inayat Khan • William Henry Bartlett • György Konrád • Nogi Maresuke • Eddie Money • Julius Röntgen • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Miguel Primo de Rivera. 1256 - Alfontso X.ak herri izena eman zion Tolosari. 1923 - Primo de Riverak (irudian) estatu kolpe bat eman zuen Espainian, diktadura ezarriz. 2009 - Romain Sicard euskal herritar txirrindulariak Etorkizuneko Tourra irabazi zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Iraila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Astelehena 2022: Asteartea 2023: Asteazkena 2025: Larunbata 2026: Igandea 2027: Astelehena Izendegia Santutegia: Joan Krisostomo, Martzelino Kartagokoa, Amatu Siongoa Seaska egutegia: Jainko/Gainko eta Mendia/Mendi/Mendigaina/Mendigaña.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1256 - Alfontso X.ak Tolosari 1256. Alfontso X.ak herri izena eman zion Tolosari
• 1936 - Espainiako Gerra Zibilean, tropa faxistek Donostia eskuratu zuten.
• 1974 - Bonba batek hamabi pertsona hil zituen Madrilgo Rolando kafetegiaren aurkako atentatuan. Poliziak ETAri egotzi zion ardura eta erakundeak ukatu.
• 1979 - ETAk Modesto Carriega Perez banku zuzendaria hil zuen Barakaldon.
• 1980 - ETAk Jose Maria Urquizu Goyogana militarra hil zuen Durangon.

Mundua

• 1923 - Primo de Riverak Espainiar Estatuan estatu kolpea eman eta diktadura ezarri zuen.
• 2006 - Marbellako alkate ohia fidantzapean libre utzi zuten.
• 2009 - Arenys de Munt udalerriak (Bartzelona) Kataluniaren independentziari buruzko galdeketa egin zuen. %41eko parte-hartzearekin, independentziak irabazi zuen: baiezko 2.568 boto, ezezko 61, zurizko 29, eta balio gabeko 12.

Arte eta kultura

Mundua

• 1951 - Raoul Walsh estatubatuar zinema zuzendariaren Captain Horatio Hornblower filma estreinatu zen.
• 2008 - O arame, Juan Duránen musika eta Manuel Lourenzoren galizierazko libretoa duen ganberako opera estreinatu zen Coruñan.

Kirolak

Euskal Herria

• 2009 -
  • Romain Sicard euskal herritar txirrindulariak Etorkizuneko Tourra irabazi zuen.
  • Maialen Chourraut euskal herritar piraguista munduko azpitxapeldun izan zen, emakumezkoen slalomean.
  • Kaikuk Kontxako Bandera irabazi zuen, Castrori hogeita bi segundoren aldea ateraz.
• 2020 - 2020ko Kontxako Bandera: Hondarribiak 14. bandera eskuratu zuen, hirugarrena jarraian, eta Oriok bigarrena emakumezkoetan.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1546 - Antonio Peralta, Faltzesko IV. markes eta Leringo kondea (h. 1596).
• 1718 - Juan de Orobiogoitia Agirre, bizkaitar merkataria (h. 1794).
• 1786 - Juan Bautista Mugiro, nafar bankari eta politikaria.
• 1878 - Maria Unzueta, gipuzkoar pilotaria, ezagutzen den lehenengo emakume puntista (h. 1948).
• 1885 - Carmen Cascante, nafar maistra (h. 1982).
• 1896 - Amado Alonso, nafar literatura-kritikari eta hizkuntzalaria (h. 1952).
• 1901 - Francisca García Torres, 112 urte eta 165 egun bizi izan zen eta Nafarroan bizi izandako Jaéndarra, Euskal Herrian bizi izan den pertsonarik zaharrena (h. 2014).
• 1913 - Julián Bergara, nafar futbolaria (h. 1987).
• 1914 - Angel Cruz Jaka, gipuzkoar historialaria (h. 2005).
• 1923 - Ramiro Pinilla, bizkaitar idazlea, Euskal Herrian gaztelaniaz idatzi duen idazlerik oparoenetako bat (h. 2014).
• 1937 - Jose Antonio Urbiola, nafar abokatu eta politikari jeltzalea (h. 2019).
• 1940 - Plácido Bilbao, bizkaitar futbolaria (h. 2014).
• 1947 - Juan Cruz Sol, gipuzkoar futbolaria (h. 2020).
• 1952 - Blanca Gomez de Segura, bizkaitar buztinlaria.
• 1959 - Iñaki Beti, Deustuko Unibertsitateko irakaslea, kritiko literarioa, idazlea eta Psikologian eta Literaturan doktorea (h. 2012).
• 1960 - Patxi Ripodas, nafar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1963 - Txaro Arrazola, arabar margolaria.
• 1961 - Javier Caballero Martínez, UPNko nafar politikaria.
• 1968 - Javier Muro, nafar eskultorea.
• 1972 - Maite Artola, gipuzkoar kazetaria.
• 1974 - Oskar Vales, bizkaitar futbolari ohia.
• 1977 - Edu Roldán, arabar futbolari ohia.
• 1981 - Koldo Fernandez de Larrea, arabar txirrindularia.
• 1996 - Eva Martín, bizkaitar abeslaria.
• 1998 - Eukene Larrarte, gipuzkoar txirrindularia.
• 2003 - Raúl Chasco, nafar futbolaria.

Mundua

• 1087 - Joan II.a Komneno, Bizantziar enperadorea (h. 1143).
• 1475 - Cesare Borgia, italiar politikari eta elizgizona eta Iruñeko apezpikua (h. 1507).
• 1583 - Girolamo Frescobaldi, italiar musikagilea eta organo-jotzailea (h. 1643).
• 1601 - Jan Brueghel Gaztea, flandriar margolaria (h. 1678).
• 1688 - Maria Luisa Savoiakoa, Espainiako erregina ezkontidea (h. 1714).
• 1819 - Clara Schumann, alemaniar musikagilea (h. 1896).
• 1830 - Marie von Ebner-Eschenbach, austriar idazlea (h. 1916).
• 1843 - Louis Duchesne, Erromatar Eliza Katolikoko prelatua eta jakituna (h. 1922).
• 1851 - Walter Reed, estatubatuar kirurgialaria, patologoa eta bakteriologoa (h. 1902).
• 1853 -
  • Hans Christian Gram, daniar mikrobiologoa, Gram tindaketaren asmatzailea (h. 1938).
  • Sofia Perovskaia, errusiar iraultzailea, Alexandro II.a Errusiakoaren hilketaren antolatzailea (h. 1881).
• 1856 - Sergei Vinogradski, mikrobiologian nabarmendutako errusiar zientzialaria (h. 1953).
• 1860 - John Joseph Pershing, estatubatuar jenerala (h. 1948).
• 1863 - Arthur Henderson, eskoziar politikari laborista, 1934ko Bakearen Nobel Saria (h. 1935).
• 1867 - Jean-Joseph Saroïhandy, frantziar hizkuntzalaria (h. 1932).
• 1874 - Arnold Schönberg, austriar musikagile, zuzendari eta irakaslea (h. 1951).
• 1876 - Sherwood Anderson, estatubatuar idazlea (h. 1941).
• 1879 - Annie Kenney, ingeles sufragista (h. 1953).
• 1885 - Aquilino Gomes Ribeiro, portugaldar idazlea (h. 1963).
• 1886 - Robert Robinson, ingeles kimikaria, 1947ko Kimikako Nobel Saria (h. 1975).
• 1887 - Leopold Ružička, kroaziar kimikaria, 1939ko Kimikako Nobel Saria (h. 1976).
• 1894 - John Boynton Priestley, ingeles eleberrigile eta antzerkigilea (h. 1984).
• 1903 - Claudette Colbert, frantziar-estatubatuar aktorea (h. 1996).
• 1908 -
  • Georges Devereux, estatubatuar psikoanalista eta etnologoa (h. 1985).
  • Sicco Mansholt, herbeheretar politikari eta diplomazialaria, Europako Batzordeko 4. lehendakaria (h. 1995).
  • Mae Questel, estatubatuar aktorea (h. 1998).
• 1913 - Tadao Horie, japoniar futbolaria (h. 2003).
• 1916 - Roald Dahl, eleberri eta ipuin laburren galestar idazlea (h. 1990).
• 1917 - Alizia Borboi Parmakoa, Borboi leinuko partaidea (h. 2017).
• 1919 - Mary Midgley, ingeles filosofoa, etikan aditua (h. 2018).
• 1920 - Else Holmelund Minarik, Haur Literaturako estatubatuar idazlea (h. 2012).
• 1923 -
  • Édouard Boubat, Frantziako gerra-ondorengo argazkilari eta argazki-berriemale ospetsua (h. 2008).
  • Natália Correia, portugaldar idazlea (h. 1993).
  • Miroslav Holub, txekiar poeta eta immunologoa (h. 1998).
• 1924 - Maurice Jarre, frantziar konposatzailea eta zuzendaria (h. 2009).
• 1925 - Ian Hamilton, eskoziar abokatu eta ekintzaile abertzalea (h. 2022).
• 1928 - Robert Indiana, Pop Art mugimenduko estatubatuar artista (h. 2018).
• 1929 - Nikolái Giaúrov, bulgariar opera-abeslaria, baxua (h. 2004).
• 1930 - Jimmy McLane, estatubatuar igerilaria (h. 2020).
• 1936 -
  • Stefano Delle Chiaie, eskuin muturreko militante neofaxista eta pistolaria, ETAren aurkako borroka zikinean parte hartu zuena (h. 2019).
  • Marifé de Triana, espainiar kopla-abeslaria eta aktorea (h. 2013).
• 1939 -
  • Arleen Augér, estatubatuar sopranoa (h. 1993).
  • Richard Kiel, estatubatuar aktorea (h. 2014).
• 1940 - Óscar Arias, Costa Ricako presidente ohia eta 1987ko Bakearen Nobel Saria.
• 1941 -
  • Tadao Ando, japoniar arkitektoa.
  • Ahmet Necdet Sezer, Turkiako presidentea.
• 1943 -
  • Luis Eduardo Aute, espainiar kantari, pintore eta zinemagilea (h. 2020).
  • Christiane Nord, alemaniar itzultzailea, doktorea Filologian eta Traduktologian katedratiko emeritua.
• 1944 - Jacqueline Bisset, ingeles aktorea.
• 1951 - Salva Kiir Mayardit, Sudango presidenteorde ohia eta eta Hego Sudango lehendabiziko presidentea.
• 1954 -
  • Ben Barres, estatubatuar neurobiologoa, Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionalean sartu den lehenengo zientzialari ageriki transexuala (h. 2017).
  • Shigeharu Ueki, japoniar futbolari ohia.
• 1956 -
  • Alain Ducasse, bearnotar sukaldaria, hiru aldiz hiru Michelin izar jasotakoa.
  • Anne Geddes, australiar-estatubatuar argazkilaria, jaioberrien argazkietan nabarmendua.
  • Martin Hurson, Behin-Behineko IRAko kidea (h. 1981).
  • Nicolas Tiangaye, Afrika Erdiko Errepublikako lehen ministro ohia.
• 1958 - Robert Millar, eskoziar txirrindulari ohia.
• 1959 - Chris Hansen, estatubatuar telebista aurkezlea.
• 1960 -
  • Greg Baldwin, estatubatuar aktorea.
  • Kevin Carter, hegoafrikar kazetaritza-argazkilaria (h. 1994).
• 1961 - Dave Mustaine, estatubatuar musikaria, Megadeth taldeko gitarra-jotzailea, konposatzailea eta abeslaria.
• 1964 - Mladen Mladenović, kroaziar futbolari ohia.
• 1967 - Michael Johnson, estatubatuar atleta ohia.
• 1968 - Santi Millán, kataluniar aktorea eta telebistako aurkezlea.
• 1969 -
  • Tang Fei, taiwandar abeslaria (h. 2017).
  • Shane Warne, australiar kriket jokalaria (h. 2022).
• 1970 - Martín Herrera, argentinar futbolari ohia, Alaveseko inoizko jokalari hoberenetakoa.
• 1971 -
  • Ezio Bosso, italiar orkesta zuzendari, musikagile eta musikaria (h. 2020).
  • Goran Ivanišević, kroaziar tenislari ohia, inoizko sakerik hoberenetakoa izateagatik ezaguna.
  • Stella McCartney, britainiar moda diseinatzailea.
• 1973 - Fabio Cannavaro, italiar futbolari ohia.
• 1977 - Fiona Apple, estatubatuar kantautore eta pianojolea.
• 1980 - Gilberto Ribeiro Gonçalves, Gil, brasildar futbolaria.
• 1982 - Soraya Arnelas, estremadurar abeslaria.
• 1986 -
  • Gemma Lavender, britainiar astronomo, idazle eta kazetaria.
  • Elena Molina, espainiar dokumentalgilea.
• 1988 - Laura Campos, espainiar gimnasta ohia.
• 1990 - Sergio Llorente, espainiar saskibaloi jokalaria.
• 1991 - Olta Boka, albaniar abeslaria.
• 1992 - Adrian González Velasco, espainiar txirrindularia.
• 1993 - Alice Merton, alemaniar pop abeslaria.
• 1996 - Lili Reinhart, estatubatuar aktore eta ekoizlea.
• 1998 - Youssouf Diarra, maliar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1864 - Federico Victoria de Lezea, bizkaitar politikari liberala, Bilboko alkatea (j. 1809).
• 1936 - Félix Urtubi, Espainiako Aireko Armadako bizkaitar hegazkinlaria, Espainiako Gerra Zibilean Errepublikaren alde borrokatu zena (j. 1906).
• 1956 - Antonio Gezala, bizkaitar margolaria eta idazlea (j. 1889).
• 1970 - Martín Domínguez, gipuzkoar arkitektoa, New Yorken (j. 1897).
• 1979 - Modesto Carriegas, bizkaitar politikaria, ETAk eraila (j. 1932).
• 2002 - Blanca de Silos, arabar antzezlea (j. 1914).

Mundua

• 81 - Tito, erromatar enperadorea (j. 39).
• 1213 - Petri II.a Aragoikoa, Aragoiko errege eta Bartzelonako kondea (j. 1178).
• 1506 - Andrea Mantegna, italiar margolari eta grabatzailea.
• 1565 - Guillaume Farel, frantziar ebangelaria, Erreforma Protestantearen zalea (j. 1489).
• 1592 - Michel de Montaigne, frantziar idazlea (j. 1533).
• 1598 - Filipe II.a Espainiakoa, Espainiako eta Portugalgo erregea eta Ingalaterra eta Irlandako errege ezkontidea (j. 1527).
• 1657 - Jacob van Campen, herbehereetar margolari eta arkitekto barrokoa (j. 1596).
• 1705 - Imre Thököly, Késmárkeko kondea, hungariar politikaria (j. 1657).
• 1759 - James Wolfe, britainiar militarra (j. 1727).
• 1847 - Nicolas Oudinot, frantziar mariskala (j. 1767).
• 1872 - Ludwig Feuerbach, alemaniar filosofoa eta moralista (j. 1804).
• 1894 - Emmanuel Chabrier, frantziar musikagile erromantikoa (j. 1841).
• 1912 - Joseph Furphy, australiar idazlea (j. 1843).
• 1928 - Italo Svevo, italierazko idazlea (j. 1861).
• 1931 - Lili Elbe, daniar artista, sexu berresleitze kirurgiari men egin zion lehenengo pertsona (j. 1882).
• 1936 - Juan Hartmann, alemaniar astronomoa (j. 1865).
• 1939 - Olav Duun, norvegiar eleberrigilea (j. 1876).
• 1946 - Amon Göth, SS-etako austriar ofiziala (j. 1908)
• 1949 - August Krogh, daniar fisiologoa, 1920ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1874).
• 1959 - Alfonsina Strada, italiar txirrindularia, Lonbardiako Giroa bukatu zuen lehenengo emakumea (j. 1891).
• 1971 -
  • Lin Biao, txinatar militarra eta politikaria, lehen Armada Gorriko buruzagia (j. 1907).
  • Pedro Patiño, espainiar igeltsero sindikalista, Guardia Zibilak eraila (j. 1937).
• 1977 - Leopold Stokowski, ingalaterran jaiotako estatubatuar orkestra-zuzendaria (j. 1882).
• 1987 -
  • Aníbal Gordon, argentinar kriminala, Triple A talde parapolizialaren burua (j. 1930).
  • - Mervyn LeRoy, estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoilaria, eta vaudeville aktorea (j. 1900).
• 1989 - Gilles Andriamahazo, Madagaskargo presidentea (j. 1919).
• 1995 - Claude Boujon, haur eta gazte literaturako idazle eta ilustratzaile frantziarra (j. 1930).
• 1996 -
  • Xosé Filgueira Valverde, galiziar idazle eta historialaria (j. 1906).
  • Tupac Shakur, estatubatuar rapero eta aktorea, historiako rapero garrantzitsuenetakoa (j. 1971).
• 1997 - Roger Frey, frantziar politikaria (j. 1913).
• 2001 - Dorothy McGuire, estatubatuar aktorea (j. 1916).
• 2003 - Julena Steinheider Duncombe, estatubatuar zientzialaria, astronomoa (j. 1911).
• 2011 -
  • Walter Bonatti, italiar alpinista, historia osoko onenenetakoa (j. 1930).
  • Richard Hamilton, ingeles margolaria, pop art britainiarraren aitzindarietako bat (j. 1922).
• 2012 - Dilhan Eryurt, turkiar astrofisikari, astronomo eta ikerlari zientifikoa (j. 1926).
• 2015 - Moses Malone, estatubatuar saskibaloi jokalaria (j. 1955).
• 2021 -
  • Antony Hewish, britainiar astronomoa, 1974ko Fisikako Nobel Saria (j. 1924).
  • Borisav Jović, Jugoslaviako presidentea (j. 1928).
• 2022 - Jean-Luc Godard, frantziar-suitzar zinema zuzendari, gidoigile, ekoizle eta kritikaria (j. 1930).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Jainko/Gainko eta Mendia/Mendi/Mendigaina/Mendigaña

Kanpo estekak

• Datuak: Q2848
• Multimedia: 13 September / Q2848

Irailaren 12 | Urteko egutegi | Irailaren 14