مصطفی چمران: تفاوت میان نسخه‌ها
تمیزکاری مقدمه و زندگی |
کم کردن تکرارها برچسب‌ها: حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار ویرایشگر دیداری |
||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
'''دکتر مصطفی چمران ساوه‌ای''' (۱۰ مهر ۱۳۱۱ – ۳۱ خرداد ۱۳۶۰)<ref>{{پک|صدری افشار|حکمی|حکمی|۱۳۸۳}}</ref><ref>{{پک|چمران، مهدی|ک=دانشنامه جهان اسلام|رف=دانشنامه جهان اسلام|زبان=fa}}</ref> [[فیزیک‌دان]]، [[سیاستمدار]] عضو [[نهضت آزادی ایران]]،<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=All&NewsId=4240 |عنوان = ابراهیم یزدی: غرضی، چمران را اذیت می‌کرد/ عضویت چمران در نهضت آزادی قابل انکار نیست |ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۷ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20170828230240/http://tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=All&NewsId=4240 |archivedate = ۲۸ اوت ۲۰۱۷ |dead-url = yes}}</ref> [[وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران|وزیر دفاع ایران]] در دولت [[مهدی بازرگان]] و دوره [[شورای انقلاب]] از همراهان [[موسی صدر]] در تشکیل [[جنبش امل|جنبش امل (لبنان)]]، [[فهرست نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی|نماینده دوره اول]] [[مجلس شورای اسلامی]]، از فرماندهان [[جنگ ایران و عراق]] و بنیانگذار [[ستاد جنگ‌های نامنظم]] بود.<ref>{{پک|چمران، مهدی|ک=دانشنامه جهان اسلام|رف=دانشنامه جهان اسلام|زبان=fa}}</ref> |
'''دکتر مصطفی چمران ساوه‌ای''' (۱۰ مهر ۱۳۱۱ – ۳۱ خرداد ۱۳۶۰)<ref>{{پک|صدری افشار|حکمی|حکمی|۱۳۸۳}}</ref><ref>{{پک|چمران، مهدی|ک=دانشنامه جهان اسلام|رف=دانشنامه جهان اسلام|زبان=fa}}</ref> [[فیزیک‌دان]]، [[سیاستمدار]] عضو [[نهضت آزادی ایران]]،<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=All&NewsId=4240 |عنوان = ابراهیم یزدی: غرضی، چمران را اذیت می‌کرد/ عضویت چمران در نهضت آزادی قابل انکار نیست |ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۷ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20170828230240/http://tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php?Lang=fa&TypeId=All&NewsId=4240 |archivedate = ۲۸ اوت ۲۰۱۷ |dead-url = yes}}</ref> [[وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران|وزیر دفاع ایران]] در دولت [[مهدی بازرگان]] و دوره [[شورای انقلاب]] از همراهان [[موسی صدر]] در تشکیل [[جنبش امل|جنبش امل (لبنان)]]، [[فهرست نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی|نماینده دوره اول]] [[مجلس شورای اسلامی]]، از فرماندهان [[جنگ ایران و عراق]] و بنیانگذار [[ستاد جنگ‌های نامنظم]] بود.<ref>{{پک|چمران، مهدی|ک=دانشنامه جهان اسلام|رف=دانشنامه جهان اسلام|زبان=fa}}</ref> |
||
در [[دانشگاه تهران]]، لیسانی [[الکترومکانیک]] گرفت و برای ادامه تحصیل به [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] رفت. دکترای [[فیزیک پلاسما]] کسب کرد. پس از گذراندن آموزشهای نظامی در [[مصر]]، به [[لبنان]] رفت و به همراه [[موسی صدر]]، در تشکیل [[جنبش امل]] نقش داشت.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/48965/1/مصطفی-چمران مصطفی چمران] تابناک</ref> چمران در دانشگاه تهران از شاگردان [[مهدی بازرگان]] بود که عامل مهمی در ورود او به سیاست شد. پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] در سازمان [[نهضت مقاومت ملی]] زیر نظر [[مهدی بازرگان]]، [[سید رضا زنجانی]] و [[سید محمود طالقانی]] ، فعالیت کرد. در زمان تحصیل در امریکا به همراه [[ابراهیم یزدی]]، [[علی شریعتی]] و [[صادق قطب‌زاده]]، شاخه خارج از کشور [[نهضت آزادی ایران]] و همچنین [[انجمن اسلامی دانشجویان]] در آمریکا را تأسیس کرد.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/6137495/نگاهی-به-ویژگی‌های-علمی-و-شخصیتی-شهید-چمران-عشق-هدف-حیات-و-محرك-زندگی-من-است | عنوان=نگاهی به ویژگی‌های علمی و شخصیتی شهید چمران/ عشق هدف حیات و محرک زندگی من است | ناشر=باشگاه خبرنگاران جوان}}</ref> |
در [[دانشگاه تهران]]، لیسانی [[الکترومکانیک]] گرفت و برای ادامه تحصیل به [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] رفت. دکترای [[فیزیک پلاسما]] کسب کرد. پس از گذراندن آموزشهای نظامی در [[مصر]]، به [[لبنان]] رفت و به همراه [[موسی صدر]]، در تشکیل [[جنبش امل]] نقش داشت.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/tags/48965/1/مصطفی-چمران مصطفی چمران] تابناک</ref> چمران در دانشگاه تهران از شاگردان [[مهدی بازرگان]] بود که عامل مهمی در ورود او به سیاست شد. پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] در سازمان [[نهضت مقاومت ملی]] زیر نظر [[مهدی بازرگان]]، [[سید رضا زنجانی]] و [[سید محمود طالقانی]] ، فعالیت کرد. در زمان تحصیل در امریکا به همراه [[ابراهیم یزدی]]، [[علی شریعتی]] و [[صادق قطب‌زاده]]، شاخه خارج از کشور [[نهضت آزادی ایران]] و همچنین [[انجمن اسلامی دانشجویان]] در آمریکا را تأسیس کرد.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/6137495/نگاهی-به-ویژگی‌های-علمی-و-شخصیتی-شهید-چمران-عشق-هدف-حیات-و-محرك-زندگی-من-است | عنوان=نگاهی به ویژگی‌های علمی و شخصیتی شهید چمران/ عشق هدف حیات و محرک زندگی من است | ناشر=باشگاه خبرنگاران جوان}}</ref> از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای [[ارتش جمهوری اسلامی ایران|ارتش]]، [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه]] و نیروهای داوطلب مردمی بود.<ref>[http://www.aviny.com/news/83/03/30/05.aspx آوینی]</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://chamrannews.ir/fa/news/79/شهید-چمران-که-بود |title=شهید چمران که بود؟ |accessdate=۲۹ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304200325/http://chamrannews.ir/fa/news/79/شهید-چمران-که-بود |archivedate=۴ مارس ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.irdc.ir/fa/calendar/34/default.aspx |title=مصطفی چمران |accessdate=۶ فوریه ۲۰۱۶ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114210952/http://www.irdc.ir/fa/calendar/34/default.aspx |archivedate=۱۴ نوامبر ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref><ref>[http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/03/30/775710/روایت-حماسه-های-شهید-مصطفی-چمران-از-کالیفرنیا-تا-سوسنگرد روایت حماسه‌های چمران از کالیفرنیا تا سوسنگرد]</ref> |
||
| ⚫ | |||
از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای [[ارتش جمهوری اسلامی ایران|ارتش]]، [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه]] و نیروهای داوطلب مردمی بود. سرانجام در مسیر [[دهلاویه]]–[[سوسنگرد]] بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش کشته شد.<ref>[http://www.aviny.com/news/83/03/30/05.aspx آوینی]</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://chamrannews.ir/fa/news/79/شهید-چمران-که-بود |title=شهید چمران که بود؟ |accessdate=۲۹ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304200325/http://chamrannews.ir/fa/news/79/شهید-چمران-که-بود |archivedate=۴ مارس ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب |url=http://www.irdc.ir/fa/calendar/34/default.aspx |title=مصطفی چمران |accessdate=۶ فوریه ۲۰۱۶ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151114210952/http://www.irdc.ir/fa/calendar/34/default.aspx |archivedate=۱۴ نوامبر ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref><ref>[http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/03/30/775710/روایت-حماسه-های-شهید-مصطفی-چمران-از-کالیفرنیا-تا-سوسنگرد روایت حماسه‌های چمران از کالیفرنیا تا سوسنگرد]</ref> |
|||
| ⚫ | مصطفی چمران در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در خیابان پانزده خرداد [[تهران]]، بازار آهنگرها، محله [[سرپولک]] به دنیا آمد. او فرزند حسن چمران ساوه‌ای بود که از [[چمران (ساوه)|روستای چمران]] [[ساوه]] به تهران مهاجرت کرد.[[پرونده:Mostafa Chamran Report card 2.jpg|250px|بندانگشتی|کارنامه پنجم و شش دبستان مصطفی چمران با نام خانوادگی کامل وی]] |
||
== زندگی == |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[پرونده:Mostafa Chamran Report card 2.jpg|250px|بندانگشتی|کارنامه پنجم و شش دبستان مصطفی چمران با نام خانوادگی کامل وی]] |
|||
[[پرونده:Mostafa Chamran Report card 1.jpg|250px|بندانگشتی|کارنامه سوم دبیرستان مصطفی چمران]] |
[[پرونده:Mostafa Chamran Report card 1.jpg|250px|بندانگشتی|کارنامه سوم دبیرستان مصطفی چمران]] |
||
تحصیلات ابتدایی را در مدرسه انتصاریه [[پامنار (تهران)|پامنار]]، متوسطه را در [[دارالفنون]] و [[دبیرستان البرز|البرز]] طی کرد. در ۱۳۳۲ با رتبه ۱۵ در رشته الکترومکانیک [[دانشکده فنی دانشگاه تهران]] پذیرفته شد. در اواخر دهه ۳۰شمسی (احتمالا ۱۳۳۸-۱۹۵۹) با بورس تحصیلی به [[دانشگاه تگزاس ای اند ام]] آمریکا<ref>{{Cite journal|last=Chamran-Savehi|first=Mostafa|date=1959|title=An integrator based on motion and electrostatic charge|url=https://oaktrust.library.tamu.edu/handle/1969.1/ETD-TAMU-1959-THESIS-C453|language=en-US}}</ref> رفت و درجه کارشناسی ارشد را در رشته مهندسی برق کسب نمود.<ref>«[http://www.worldcat.org/title/integrator-based-on-motion-and-electrostatic-charge/oclc/5974555&referer=brief_results یک انتگرال‌گیر بر مبنای حرکت و بار الکترواستاتیک]»، تز کارشناسی ارشد مصطفی چمران، [WorldCat.org].</ref>سپس در سال ۱۹۶۳م-۱۳۴۲ش دکترای پلاسما فیزیک را از [[دانشگاه کالیفرنیا، برکلی|دانشگاه برکلی ایالت کالیفرنیا]] گرفت<ref>[https://www2.eecs.berkeley.edu/Pubs/Dissertations/Years/1963.html عناوین تزهای دکترای سال 1963 دانشکدهٔ مهندسی برق و علوم رایانه دانشگاه برکلی.]</ref> گفته شده است که پایان‌نامه او مرجع ۲ مقاله علمی در زمینه پلاسما فیزیک شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://scholar.google.nl/scholar?rlz=1C1CHFX_enNL764NL764&um=1&ie=UTF-8&lr&cites=904864998555560696|عنوان=محقق Google|بازبینی=2017-10-29}}</ref> |
تحصیلات ابتدایی را در مدرسه انتصاریه [[پامنار (تهران)|پامنار]]، متوسطه را در [[دارالفنون]] و [[دبیرستان البرز|البرز]] طی کرد. در ۱۳۳۲ با رتبه ۱۵ در رشته الکترومکانیک [[دانشکده فنی دانشگاه تهران]] پذیرفته شد. در اواخر دهه ۳۰شمسی (احتمالا ۱۳۳۸-۱۹۵۹) با بورس تحصیلی به [[دانشگاه تگزاس ای اند ام]] آمریکا<ref>{{Cite journal|last=Chamran-Savehi|first=Mostafa|date=1959|title=An integrator based on motion and electrostatic charge|url=https://oaktrust.library.tamu.edu/handle/1969.1/ETD-TAMU-1959-THESIS-C453|language=en-US}}</ref> رفت و درجه کارشناسی ارشد را در رشته مهندسی برق کسب نمود.<ref>«[http://www.worldcat.org/title/integrator-based-on-motion-and-electrostatic-charge/oclc/5974555&referer=brief_results یک انتگرال‌گیر بر مبنای حرکت و بار الکترواستاتیک]»، تز کارشناسی ارشد مصطفی چمران، [WorldCat.org].</ref>سپس در سال ۱۹۶۳م-۱۳۴۲ش دکترای پلاسما فیزیک را از [[دانشگاه کالیفرنیا، برکلی|دانشگاه برکلی ایالت کالیفرنیا]] گرفت<ref>[https://www2.eecs.berkeley.edu/Pubs/Dissertations/Years/1963.html عناوین تزهای دکترای سال 1963 دانشکدهٔ مهندسی برق و علوم رایانه دانشگاه برکلی.]</ref> گفته شده است که پایان‌نامه او مرجع ۲ مقاله علمی در زمینه پلاسما فیزیک شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://scholar.google.nl/scholar?rlz=1C1CHFX_enNL764NL764&um=1&ie=UTF-8&lr&cites=904864998555560696|عنوان=محقق Google|بازبینی=2017-10-29}}</ref> |
||
| خط ۷۳: | خط ۶۷: | ||
علاوه بر [[زبان فارسی]] به [[زبان عربی|عربی]]، [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی]]، [[زبان فرانسوی|فرانسوی]]، [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] و [[زبان آلمانی|آلمانی]] مسلط بود و به هنر نیز توجه داشت.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.dana.ir/news/791888.html/شهید-چمران--در-خدمت-به-اسلام-مرز-نمی-شناخت | عنوان=شهید چمران، در خدمت به اسلام مرز نمی‌شناخت | ناشر=دانا}}</ref><ref name="فارسی14" /> |
علاوه بر [[زبان فارسی]] به [[زبان عربی|عربی]]، [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی]]، [[زبان فرانسوی|فرانسوی]]، [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] و [[زبان آلمانی|آلمانی]] مسلط بود و به هنر نیز توجه داشت.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.dana.ir/news/791888.html/شهید-چمران--در-خدمت-به-اسلام-مرز-نمی-شناخت | عنوان=شهید چمران، در خدمت به اسلام مرز نمی‌شناخت | ناشر=دانا}}</ref><ref name="فارسی14" /> |
||
== خانواده == |
|||
بار اول در سال ۱۳۴۰ با یک دختر آمریکایی به نام تامس(پروانه) هیمن<ref name=jahannews.com-about-chamrans-love>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.jahannews.com/vdcgwt9x7ak9yw4.rpra.html |عنوان = دربارهٔ عشق چمران به فرزندان و همسر اولش|ناشر = جهان نیوز}}</ref> ازدواج کرد. و ثمره این ازدواج، یک دختر به نام روشن و سه پسر به نام‌های رحیم، علی و جمال بود؛ جمال در کودکی در استخر خانه پدر زنش غرق شد. |
بار اول در سال ۱۳۴۰ با یک دختر آمریکایی به نام تامس(پروانه) هیمن<ref name=jahannews.com-about-chamrans-love>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.jahannews.com/vdcgwt9x7ak9yw4.rpra.html |عنوان = دربارهٔ عشق چمران به فرزندان و همسر اولش|ناشر = جهان نیوز}}</ref> ازدواج کرد. و ثمره این ازدواج، یک دختر به نام روشن و سه پسر به نام‌های رحیم، علی و جمال بود؛ جمال در کودکی در استخر خانه پدر زنش غرق شد. |
||
اکنون فرزندانش در کناره غربی آمریکا زندگی می‌کنند. رحیم یک آتشنشان است و علی در یک کارخانه جعبه سازی کار میکند. پروانه پس از رفتن به [[لبنان]] و زندگی کردن در آنجا، به دلیل شرایط سخت به امریکا بازگشت و در سال ۱۹۷۳-۱۳۵۲ش از او جدا شد تا اینکه در سال ۲۰۰۹ درگذشت.<ref name="jahannews.com-about-chamrans-love" /><ref>[http://isna.ir/fa/news/92111510451 عکس فرزند چمران در آمریکا]</ref> |
اکنون فرزندانش در کناره غربی آمریکا زندگی می‌کنند. رحیم چمران یک آتشنشان است و علی چمران در یک کارخانه جعبه سازی کار میکند. پروانه پس از رفتن به [[لبنان]] و زندگی کردن در آنجا، به دلیل شرایط سخت به امریکا بازگشت و در سال ۱۹۷۳-۱۳۵۲ش از او جدا شد تا اینکه در سال ۲۰۰۹ درگذشت.<ref name="jahannews.com-about-chamrans-love" /><ref>[http://isna.ir/fa/news/92111510451 عکس فرزند چمران در آمریکا]</ref> چمران قصد نداشت دیگر با آنها ارتباط داشته باشد و معتقد بود زندگی آنها به گونه‌ای دیگر و زندگی او به گونه‌ای دیگر است. وقتی به ایران برگشت حتی یکی از فرزندانش نوار ضبط کرده و برای وی فرستاده بود اما وی پاسخی به او نداد .<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.fardanews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C-86/944426-%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%DA%86%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B9%D8%AF|عنوان=سرنوشت فرزندان چمران}}</ref> |
||
چمران در ۱۹۷۷-۱۳۵۶ش با [[غاده جابر]] لبنانی ازدواج کرد. واسطه ازدواج، [[موسی صدر]] و یک روحانی ایرانی به نام سید غروی بوده‌اند.<ref>[http://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/03/29/82173/ازدواج-به-سبک-شهید-چمران ازدواج به سبک شهید چمران]</ref> |
چمران در ۱۹۷۷-۱۳۵۶ش با [[غاده جابر]] لبنانی ازدواج کرد. واسطه ازدواج، [[موسی صدر]] و یک روحانی ایرانی به نام سید غروی بوده‌اند.<ref>[http://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/03/29/82173/ازدواج-به-سبک-شهید-چمران ازدواج به سبک شهید چمران]</ref> |
||
| خط ۸۳: | خط ۷۷: | ||
[[پرونده:خانه موزه چمران.JPG|بندانگشتی|موزه مصطفی چمران]] |
[[پرونده:خانه موزه چمران.JPG|بندانگشتی|موزه مصطفی چمران]] |
||
== |
== فعالیت‌ها == |
||
چمران |
چمران در دهه ۱۳۴۰ عضو نهضت آزادی به رهبری [[مهدی بازرگان]] و بهمراه ابراهیم یزدی، صادق قطب زاده و علی شریعتی جناح خارجی رادیکال بودند. |
||
چمران پس از فارغ |
چمران پس از فارغ التحصیلی در ۱۳۴۲-۱۹۶۳، برای آموزش نظامی به کوبا رفت. در دسامبر ۱۹۶۳، به همراه قطب‌زاده و یزدی، به مصر رفتند و آموزش چریکی دیدند. با مقامات مصری ملاقات کردند تا یک سازمان ضد شاه در این کشور تأسیس کنند که ساما (SAMA) سازمان ویژه اتحاد و اقدام شد و چمران رئیس شاخه نظامی آن بود. |
||
در ۱۹۶۵ به امریکا برگشت و گروه تشیع سرخ(Red Shiism) را در شهر سن خوزه كاليفرنيا با هدف آموزش شبه نظامیان تأسیس کرد. در ۱۹۶۸، انجمن دانشجویان مسلمان آمریکا(MSA) را تأسیس کرد که رهبری آن را ابراهیم یزدی بر عهده داشت. این گروه، موفق به تأسیس شعبه‌هایی در انگلستان و فرانسه نيز شد. |
|||
| ⚫ | در |
||
| ⚫ | |||
چمران به همراه صادق قطب زاده در جناح موسوم به «مافیای سوری»، در دربار خمینی بودند كه بین گروه او و گروه لیبی دوست آنان به رهبری محمد منتظری، اختلاف و نزاع درگرفت. |
|||
چمران و [[صادق قطب‌زاده|صادق قطب زاده]] در جناح موسوم به «مافیای سوری»، دربار خمینی بودند كه بین گروه او و گروه لیبی به رهبری [[محمد منتظری]]، اختلاف و نزاع درگرفت. با وقوع انقلاب به ایران بازگشت. در سال ۱۳۵۸ به عنوان معاون نخست وزیر در کابینه مهدی بازرگان خدمت کرد. او عملیات نظامی در کردستان را رهبری کرد که در آن کردها علیه دولت موقت ایران قیام کرده بودند.او از شهریور ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹ وزیر دفاع بود و اولین وزیر دفاع غیرنظامی جمهوری اسلامی بود.{{مدرک}} |
|||
=== ترتیب زمانی === |
|||
| ⚫ | |||
۱۳۳۲ ورود به دانشگاه تهران |
|||
۱۳۳۸ اعزام به امریکا |
|||
۱۳۳۹ ازدواج |
|||
۱۳۴۰ اخذ فوق لیسانس |
|||
۱۳۴۲ اخذ دکتری |
|||
۱۳۴۲ زمستان اعزام به مصر بهمراه یزدی |
|||
۱۳۴۴ بازگشت به امریکا و تاسیس گروه شیعه سرخ |
|||
۱۳۴۷ تاسیس گروه دانشجویان مسلمان آمریکا |
|||
۱۳۵۰ رفتن به لبنان آشنایی با موسی صدر و شرکت در جنبش امل |
|||
۱۳۵۷ بازگشت به ایران |
|||
۱۳۵۸ معاون نخست وزیر در کابینه مهدی بازرگان |
|||
۱۳۵۹ وزیر دفاع |
|||
== فعالیت سیاسی == |
== فعالیت سیاسی == |
||
چمران از سن پانزده سالگی در جلسه‌های تفسیر قرآن [[سید محمود علایی طالقانی]] حاضر می‌شد؛ در درس‌های فلسفه و منطق [[مرتضی مطهری]] نیز حضور پیدا می‌کرد.<ref name="فارسی14"/> عضو [[انجمن اسلامی دانشجویان]] دانشگاه تهران بود. در مبارزات دوران [[مصدق]]، از دوره چهاردهم [[مجلس شورای ملی]] تا [[ملی شدن صنعت نفت]] شرکت داشت. ر روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ در حمله گارد به [[دانشکده فنی دانشگاه تهران]] جزو معترضان به حضور [[نیکسون]]، [[معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا]]، بود. از مسئولان نهضت مقاومت ملی و عضو [[جبهه ملی ایران]] در دانشگاه تهران بود. در آمریکا به همراه تنی چند از هم‌فکرانش شاخه [[نهضت آزادی ایران]] در خارج از کشور را تأسیس کرد. با همکاری [[ابراهیم یزدی]] برای اولین بار [[انجمن اسلامی دانشجویان]] آمریکا را پایه‌ریزی کرد و از مؤسسان انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی [[کالیفرنیا]] بود. به دلیل این فعالیت‌ها، بورس تحصیلی شاگرد ممتازی وی قطع شد و تا پایان دوره دکتری در دانشگاه برکلی به عنوان پژوهش‌یار ای آی مشغول به کار شد.<ref>[http://www.elmotafakor.com/ArticleView.aspx?aid=15 زندگینامه شهید مصطفی چمران] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211018170824/https://www.elmotafakor.com/ArticleView.aspx?aid=15 |date=۱۸ اكتبر ۲۰۲۱ }} علم و تفکر</ref><ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/52170/زندگینامه-مصطفی-چمران-۱۳۱۱-۱۳۶۰ زندگینامه: مصطفی چمران (۱۳۱۱- ۱۳۶۰)] سایت روزنامه همشهری</ref> |
|||
| ⚫ | در سال ۱۹۶۳ پس از فارغ‌التحصیل شدن با خانواده خود به [[نیوجرسی]] منتقل شد و ضمن عضویت در شورای مرکزی [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] به عنوان عضو هیئت اجرایی و مسئول مالی به فعالیت پرداخت. تدارک اعتراضات و بسیج دانشجویان در جلوی [[سازمان ملل]] در [[نیویورک]]، جلوی [[کاخ سفید]] در [[واشینگتن، دی.سی.|واشینگتن]] و همچنین سفارت ایران در شهر واشینگتن و سایر کنسول‌گری‌ها در شهرهای [[شیکاگو]]، نیویورک، [[سانفرانسیسکو]] در جهت اعتراض به وضعیت سیاسی ـ اجتماعی ایران بخش عمده‌ای از تلاش و فعالیت‌های او در این سال‌ها است.<ref name="خاطرات ابراهیم یزدی">خاطرات ابراهیم یزدی</ref> |
||
=== در آمریکا === |
|||
چمران با بورس شاگرد اولی در [[دانشگاه تهران]] برای ادامه تحصیل به [[آمریکا]] رفت و در دوره‌های [[کارشناسی ارشد]] (الکترونیک) در [[دانشگاه تگزاس A&M|دانشگاه تگزاس اِی اَند اِم]]<ref>[http://www.worldcat.org/title/integrator-based-on-motion-and-electrostatic-charge/oclc/5974555&referer=brief_results An integrator based on motion and electrostatic charge. (Book, 1959) [WorldCat.org]<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> و دکتری (رشته فیزیک پلاسما و الکترونیک) در [[دانشگاه برکلی]] تحصیل نمود.<ref>مصطفی چمران، (N.D) بیوگرافی (صوتی)</ref> |
|||
[[پرونده:Fil- Mostafa Chamran (1932–1981) in Lab.jpg|بندانگشتی|چمران در حال کار در آزمایشگاه هسته‌ای|329x329پیکسل]] |
[[پرونده:Fil- Mostafa Chamran (1932–1981) in Lab.jpg|بندانگشتی|چمران در حال کار در آزمایشگاه هسته‌ای|329x329پیکسل]] |
||
| ⚫ | در سال ۱۹۶۳ پس از فارغ‌التحصیل شدن با خانواده خود به [[نیوجرسی]] منتقل شد و ضمن عضویت در شورای مرکزی [[جبهه ملی ایران|جبهه ملی]] به عنوان عضو هیئت اجرایی و مسئول مالی به فعالیت پرداخت. تدارک اعتراضات و بسیج دانشجویان در جلوی [[سازمان ملل]] در [[نیویورک]]، جلوی [[کاخ سفید]] در [[واشینگتن، دی.سی.|واشینگتن]] و همچنین سفارت ایران در شهر واشینگتن و سایر کنسول‌گری‌ها در شهرهای [[شیکاگو]]، نیویورک، [[سانفرانسیسکو]] در جهت اعتراض به وضعیت سیاسی ـ اجتماعی ایران بخش عمده‌ای از تلاش و فعالیت‌های او در این سال‌ها است.<ref name="خاطرات ابراهیم یزدی">خاطرات ابراهیم یزدی</ref> |
||
در دسامبر ۱۹۶۳ چمران بهمراه قطب زاده و یزدی امریکا را به مقصد مصر ترک کرد تا در آموزشهای چریکی شرکت کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Abbas William Samii (1997). "The Shah's Lebanon policy: the role of SAVAK". Middle Eastern Studies. 33 (1): 66–91. doi:10.1080/00263209708701142.}}</ref> |
|||
=== بست نشستن در عبادتگاه سازمان ملل === |
=== بست نشستن در عبادتگاه سازمان ملل === |
||
محلی به عنوان معبد در سازمان ملل هست که دوازده نفر از ایرانیان طبق قرار قبلی در این محل حاضر شده و بست می‌نشینند. پس از چند دقیقه |
محلی به عنوان معبد در سازمان ملل هست که دوازده نفر از ایرانیان طبق قرار قبلی در این محل حاضر شده و بست می‌نشینند. پس از چند دقیقه ماموران خواستار خروج ایشان از عبادتگاه می‌شوند. آنها خواستار ملاقات با [[دبیرکل سازمان ملل متحد|دبیرکل سازمان ملل]] می‌شوند که با مخالفت مأموران روبه‌رو می‌شود. عده‌ای از اعضای جبهه ملی و دانشجویان در خارج از ساختمان تجمع کرده و پلاکاردها و بیانیه‌هایی به زبان انگلیسی در اعتراض به شاه و هیئت حاکمه ایران بین مردم توزیع می‌کنند. گارد مخصوص دست و پای آنها را گرفته، کشان‌کشان از سازمان ملل بیرون می‌برند و خبرنگاران خارجی و تلویزیون‌ها فیلم‌برداری می‌کنند.<ref>[http://www.afkarnews.ir/بخش-اجتماعی-5/195-شهید-دکتر-مصطفی-چمران مصطفی چمران - افکار نیوز]</ref> ---'''- زمان این حادثه باید آورده شود منابع معتبر نیستند''' |
||
=== در مصر === |
=== در مصر === |
||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۳۵: | ||
در سال ۱۳۵۰ [[موسی صدر]]، رهبر [[شیعه|شیعیان]] لبنان، در سفری به تهران ضمن ملاقات با مهدی بازرگان و گزارش خدمات در [[لبنان]]، از تشکیل یک مدرسه در شهر [[صور (لبنان)|صور]] خبر می‌دهد و از ایشان معرفی یک مهندس مجرب جهت اداره مدرسه را خواستار می‌شود. مهندس بازرگان، چمران را معرفی می‌نماید. پس از تماس موسی صدر با چمران، این امر مورد قبول او قرار گرفته و وی دوباره همه چیز را رها کرده و به سوی لبنان رهسپار می‌گردد.<ref>خاطرات ابراهیم یزدی</ref> |
در سال ۱۳۵۰ [[موسی صدر]]، رهبر [[شیعه|شیعیان]] لبنان، در سفری به تهران ضمن ملاقات با مهدی بازرگان و گزارش خدمات در [[لبنان]]، از تشکیل یک مدرسه در شهر [[صور (لبنان)|صور]] خبر می‌دهد و از ایشان معرفی یک مهندس مجرب جهت اداره مدرسه را خواستار می‌شود. مهندس بازرگان، چمران را معرفی می‌نماید. پس از تماس موسی صدر با چمران، این امر مورد قبول او قرار گرفته و وی دوباره همه چیز را رها کرده و به سوی لبنان رهسپار می‌گردد.<ref>خاطرات ابراهیم یزدی</ref> |
||
چمران در لبنان، در کنار موسی صدر، به فعالیت‌های فرهنگی و چریکی می‌پردازد. |
چمران در لبنان، در کنار موسی صدر، به فعالیت‌های فرهنگی و چریکی می‌پردازد. هشت سال مدیریت [[مدرسه صنعتی جبل عامل]] بود. محمد نصرالله عضو هیئت رئیسه جنبش اَمل آن زمان و رهبر کنونی حزب ا… که حکم فرماندهی منطقه خود را از چمران دریافت کرده در بارهٔ او می‌گوید: چمران بر حسب خواست موسی صدر از مصر به لبنان آمد. همسرو فرزندانش نیز به لبنان آمدند. اما به دلیل عدم وجود مدرسه نتوانستند در لبنان زندگی کنند و چمران از همسرش جدا شد. <ref>[[ساختار سیاسی اجتماعی لبنان]]-ص ۱۲۶</ref> |
||
تأسیس پایگاه چریکی تعلیم مبارزان ایرانی در لبنان، از دیگر اهداف چمران بود.<ref>[http://parchamdaran.org/زندگینامه-شهید-چمران/ زندگینامه شهید چمران] پرچمداران</ref> او در لبنان به موسی صدر کمک کرد تا [[سازمان امل]]، به عنوان شاخه نظامی، «حرکةالمحرومین» را پایه‌گذاری کند.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.chamran.org/old/biography.htm |title=افزودن منبع |accessdate=۱۰ ژانویه ۲۰۱۴ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140922043534/http://www.chamran.org/old/biography.htm |archivedate=۲۲ سپتامبر ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref> |
|||
چمران از سال ۱۹۷۱ کلاس‌های ایدئولوژیک راه می‌اندازد. از هر دهی یک یا دو نفر از معلمان را انتخاب کرد که در کل حدود ۱۵۰ نفر می‌شدند؛ هفته‌ای یک بار به مدرسه می‌آمدند و جلسات برپا می‌شد. موسی صدر، مهدی شمس الدین، [[محمدحسین فضل‌الله]] و رجال دیگر سخنرانی می‌کردند و خودش دروس ایدئولوژیک بیان می‌کرد. این افراد هسته‌های سازمان «حرکت المحرومین» را تشکیل دادند. او در [[بیروت]] نیز نظیر این اقدام را انجام داد.<ref>{{cite book|last1=Chehabi|first1= Houchang |last2=Abisaab |first2=Rula Jurdi |title=Distant Relations: Iran and Lebanon in the Last 500 Years|date=2006|publisher=I.B.Tauris|location=|isbn=978-1-86064-561-7|url=https://books.google.com/books?id=elHww0W0ZO4C&pg=PA184&dq=Chamran+Lebanon&hl=fa&sa=X&ved=0ahUKEwij4_uQtK_NAhWGA5oKHfnbCaIQ6AEIJDAB#v=onepage&q=Chamran%20Lebanon&f=false|accessdate=17 June 2016}}</ref>{{rp|184}} |
|||
هنگامی که منطقه شیعه‌نشین [[نبعه]] توسط [[حزب فالانژ لبنان|فالانژها]] محاصره شده بود، چمران |
هنگامی که منطقه شیعه‌نشین [[نبعه]] توسط [[حزب فالانژ لبنان|فالانژها]] محاصره شده بود، چمران سوار بر زره‌پوش خود را به منطقه محاصره شده می‌رساند. در میان راه فالانژیست‌ها زره‌پوش را متوقف می‌کنند و می‌خواهند در آن را باز کنند که چمران از داخل دستگیره در را محکم می‌گیرد و آنها فکر می‌کنند در قفل است و وقتی از شیشه کوچک به داخل نگاه می‌کنند او خود را پنهان میکند؛ آنها نیز با تصور اینکه کسی داخل نیست منصرف می‌شوند. چمران پس از سه روز ماندن در نبعه تصمیم به مراجعت می‌گیرد.<ref>[http://tarikhirani.ir/fa/news/7228/بانی-امل-در-وادی-مقاومت-نگاهی-اجمالی-به-دوران-حضور-چمران-در-لبنان بانی امل در وادی مقاومت/ نگاهی اجمالی به دوران حضور چمران در لبنان] تاریخ ایرانی</ref> برای بازگشت زره‌پوشی نبود؛ لذا با [[ارمنی‌ها]] تماس می‌گیرد؛ ارمنی‌ها در قبال گرفتن پول، شیعیان را به بیروت می‌رساندند لیکن اکثریت آنها در میان راه به اسارت می‌افتادند و کشته می‌شدند. چمران با اتومبیل، همراه سه نفر ارمنی، وارد منطقه فالانژیست‌ها می‌شود و در پست ایست و بازرسی فالانژها با استفاده از گذرنامه یک شخص فرانسوی که شباهتی به چمران داشته، شروع به صحبت به زبان فرانسه با مأموران میکند و بدین ترتیب از محاصره آنها خارج می‌شود. او گزارشی از وضعیت وخیم شیعیان جنگ زده نبعه به موسی صدر می‌دهد. موسی صدر با دوستی در [[فرانسه]] تماس گرفته و تقاضای کمک می‌نماید؛ او نیز با [[سازمان پزشکان بدون مرز]] تماس برقرار میکند و اکیپی متشکل از چهار پزشک فرانسوی به همراه سه پرستار عازم نبعه می‌شوند. چمران دوباره همراه با اکیپ فرانسوی عازم نبعه می‌شود که در میان راه اتومبیل آنها را به رگبار می‌بندند می‌کنند.<ref>[https://www.bafghfarda.com/54384-یادی-از-یاران-انقلاب-شهید-چمران-2/ یادی از یاران انقلاب شهید چمران] بافق فردا</ref> |
||
چمران نسبت به گروه‌های سیاسی لبنان شناخت زیادی داشت، وی آزردگی خاطر خویش را از |
چمران نسبت به گروه‌های سیاسی لبنان شناخت زیادی داشت، وی آزردگی خاطر خویش را از تهمت‌هایی که گروه‌های مختلف سیاسی به او می‌زدند کتمان نمی‌کند. از جمله اتهامات که به چمران زده بودند، تسلیم نمودن اردوگاه بزرگ [[مردم فلسطین|فلسطینی]] [[تل زعتر]] به کتائب (فالانژها) بوده‌است. چمران با رهبران فلسطینی و در رأس آنها، [[یاسر عرفات]] نیز تماس و همکاری نزدیک داشته‌است به‌طوری‌که یاسر عرفات و [[ابوجهاد]] می‌آمدند و از او مشورت می‌گرفتند. با بروز درگیری‌ها، موسی صدر جوانان امل را به تل زعتر فرستاد. مناقشه اصلی دربارهٔ نقش چمران در ماجرای تل زعتر اینجا اتفاق می‌اُفتد. برخی اعتقاد دارند که این نیروهای امل بودند که تل زعتر را به فالانژها واگذار کردند و با عدم حمایت از فلسطینیان حاضر در آن منطقه باعث شدند فالانژها به داخل اردوگاه رفته ساکنان را قتل‌عام کنند اما حامیان موسی صدر معتقدند اداره تل زعتر از همان ابتدا بر عهده خود فلسطینیان بوده و حتی فلسطینی‌های حاضر در اردوگاه به مناطق مرفه این اردوگاه می‌آیند و از حملات بی‌امان فالانژها در امان می‌مانند.<ref>{{یادکرد وب |عنوان=مصطفی چمران؛ چریک مسلمان خاورمیانه |نشانی=https://www.rouydad24.ir/fa/news/179094 |ناشر=پایگاه خبری رویداد24}}</ref> |
||
در بحبوحه پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷]]، چمران در نظر داشت که پانصد رزمنده از سازمان «امل» را تجهیز نموده و خود را به وسط معرکه نبرد در ایران برساند. دولت [[سوریه]] نیز دادن امکانات و هواپیما برای انتقال رزمندگان را تقبل نموده بود تا در هر جا که سازمان امل می‌خواهد رزمندگانش را پیاده کند. اما نبرد در تهران ۲۴ ساعت بیشتر طول نکشید و طرح به مرحله اجرا در نیامد.<ref>کتاب «لبنان». از انتشارات بنیاد چمران</ref> |
|||
=== انقلاب ایران === |
|||
با پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷]]، در سی ام بهمن همین سال چمران همراه با یک گروه ۹۲ نفره از لبنان به ایران آمد و با آنکه قصد ماندن در ایران را نداشت، به توصیه [[سید روح‌الله خمینی]] در وطنش ماندگار شد. در اوایل پیروزی انقلاب، به تربیت اولین گروه از [[پاسداران انقلاب اسلامی]] در [[سعدآباد (شمیران)|سعدآباد]] پرداخت.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/320827/ماجرای-قوی-ترین-شاگرد-لبنانی-شهید-چمران ماجرای قوی‌ترین شاگرد لبنانی شهید چمران] مشرق</ref><ref>[http://www.iust.ac.ir/content/45997/شهید-دکتر-مصطفی-چمران زندگینامه مصطفی چمران] دانشگاه علم و صنعت ایران</ref> |
با پیروزی [[انقلاب ۱۳۵۷]]، در سی ام بهمن همین سال چمران همراه با یک گروه ۹۲ نفره از لبنان به ایران آمد و با آنکه قصد ماندن در ایران را نداشت، به توصیه [[سید روح‌الله خمینی]] در وطنش ماندگار شد. در اوایل پیروزی انقلاب، به تربیت اولین گروه از [[پاسداران انقلاب اسلامی]] در [[سعدآباد (شمیران)|سعدآباد]] پرداخت.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/320827/ماجرای-قوی-ترین-شاگرد-لبنانی-شهید-چمران ماجرای قوی‌ترین شاگرد لبنانی شهید چمران] مشرق</ref><ref>[http://www.iust.ac.ir/content/45997/شهید-دکتر-مصطفی-چمران زندگینامه مصطفی چمران] دانشگاه علم و صنعت ایران</ref> |
||
=== |
=== کردستان === |
||
[[پرونده:Mostafa_Chamran's_interview_after_liberation_of_Paveh_with_national_TV.webm|چپ|بندانگشتی|پس از [[نبرد پاوه]].]] |
[[پرونده:Mostafa_Chamran's_interview_after_liberation_of_Paveh_with_national_TV.webm|چپ|بندانگشتی|پس از [[نبرد پاوه]].]] |
||
در ناآرامی‌های کردستان برای مقابله با احزاب کرد که با نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی می‌جنگیدند همراه با [[ولی‌الله فلاحی]]، به آن منطقه رفت. گردنه قلعه‌حصار، بین راه [[ارومیه]] و [[سرو (شهر)|سرو]]، به دست احزاب کرد افتاده بود و نیروهای [[ژاندارمری]] و داوطلب محلی پس از دادن تلفات زیاد عقب‌نشینی کرده بودند؛ وی در اولین حرکت نظامی خود به همراه [[ولی‌الله فلاحی|فلاحی]]، فرمانده [[نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران|نیروی زمینی ارتش]]، در حالی که آر پی جی به دست گرفته بود و پیشاپیش نیروهای نظامی حرکت می‌کرد و راه را برای عبور [[تانک]]ها باز می‌نمود گردنه مزبور را پاکسازی کرد.<ref>[http://www.taghribnews.com/fa/article/634/سردار-پر-افتخار-اسلام شهید چمران سردار پر افتخار اسلام] تقریب</ref>{{منبع بهتر}} |
در ناآرامی‌های کردستان برای مقابله با احزاب کرد که با نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی می‌جنگیدند همراه با [[ولی‌الله فلاحی]]، به آن منطقه رفت. گردنه قلعه‌حصار، بین راه [[ارومیه]] و [[سرو (شهر)|سرو]]، به دست احزاب کرد افتاده بود و نیروهای [[ژاندارمری]] و داوطلب محلی پس از دادن تلفات زیاد عقب‌نشینی کرده بودند؛ وی در اولین حرکت نظامی خود به همراه [[ولی‌الله فلاحی|فلاحی]]، فرمانده [[نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران|نیروی زمینی ارتش]]، در حالی که آر پی جی به دست گرفته بود و پیشاپیش نیروهای نظامی حرکت می‌کرد و راه را برای عبور [[تانک]]ها باز می‌نمود گردنه مزبور را پاکسازی کرد.<ref>[http://www.taghribnews.com/fa/article/634/سردار-پر-افتخار-اسلام شهید چمران سردار پر افتخار اسلام] تقریب</ref>{{منبع بهتر}} |
||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۷۴: | ||
== کشته‌شدن == |
== کشته‌شدن == |
||
[[پرونده:(Mehdi Chamran and Mostafa Chamran's dead body.jpg|بندانگشتی|بوسه [[مهدی چمران]] بر گونه برادرش مصطفی پس از کشته‌شدن.]] |
[[پرونده:(Mehdi Chamran and Mostafa Chamran's dead body.jpg|بندانگشتی|بوسه [[مهدی چمران]] بر گونه برادرش مصطفی پس از کشته‌شدن.]] |
||
چمران |
چمران در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ که برای سرکشی، معرفی و توجیه فرمانده جدید محور به جای «ایرج رستمی» به [[دهلاویه]] رفته بود، بر اثر اصابت [[ترکش (مهمات)|ترکش]] [[خمپاره]] ۶۰ از ناحیه پشت سر زخمی شد؛ مورد اصابت قرار گرفتن از پشت سر، منشأ گمانه زنی‌های بسیار در مورد احتمال مرگ او بر اثر [[آتش خودی]] بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب | عنوان=پرونده‌های رازآلود 'آتش خودی' در ایران | ناشر=بی بی سی فارسی | تاریخ=2020-05-12 | پیوند=https://www.bbc.com/persian/iran-features-52636611 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2023-06-22}}</ref> پیکر بی‌جان او به اهواز رسید.<ref>زندگینامه مصطفی چمران. از انتشارات بنیاد چمران</ref> و در همان تاریخ درگذشت<ref>{{یادکرد وب |نشانی =http://www.ion.ir/News/230241.html |عنوان = لحظه شهادت شهید چمران +18 |تاریخ = ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ | تاریخ بازبینی = ۱ تیر ۱۳۹۶}}</ref> آرامگاهش در [[بهشت زهرا]] قطعهٔ ۲۴ ردیف: ۷۱ شماره: ۲۵ و تاریخ دفن ۲ تیر ۱۳۶۰ است.<ref>{{یادکرد وب |url=http://www.chamran.org/old/biography.htm |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۱۰ ژانویه ۲۰۱۴ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140922043534/http://www.chamran.org/old/biography.htm |archivedate=۲۲ سپتامبر ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref> |
||
== یادبود == |
== یادبود == |
||
[[پرونده:Mostafa_Chamran_-_wallpainting_-_Azadegan_blv_-_Kashmar_1.JPG|بندانگشتی|دیوار نوشته درباره چمران]] |
[[پرونده:Mostafa_Chamran_-_wallpainting_-_Azadegan_blv_-_Kashmar_1.JPG|بندانگشتی|دیوار نوشته درباره چمران]] |
||
[[سید روح‌الله خمینی]] |
[[سید روح‌الله خمینی]] او را [[سردار]] اسلام و مجاهد بیدار و متعهد راه تعالی نامید. بعد از مرگ، نام چمران به عنوان یک [[قهرمان]] بر روی بسیاری از خیابان‌ها و ساختمان‌ها در ایران و [[لبنان]] از جمله [[بزرگراه شهید چمران|بزرگراه چمران در تهران]] گذاشته شد.<ref name=bezahra>{{cite book|author=Scott Peterson|title=Let the Swords Encircle Me: Iran--A Journey Behind the Headlines|url=https://archive.org/details/isbn_9781416597285|url-access=registration|date=21 September 2010|publisher=Simon & Schuster|isbn=978-1-4165-9739-1|pages=[https://archive.org/details/isbn_9781416597285/page/701 701]}}</ref> |
||
سال ۱۳۹۱ محسن علوی پور کتاب زندگینامه چمران را منتشر کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.taghribnews.com/en/news/98998/martyr-chamran-s-biography-book-unveiled|عنوان=Martyr Chamran's biography book unveiled".}}</ref> نیک رابینسون در سال ۲۰۱۳ زندگینامه انگلیسی چمران را در انگلستان منتشر کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.tehrantimes.com/arts-and-culture/109182-book-on-lifestyle-of-iranian-veteran-chamran-published-in-uk|عنوان=Book on lifestyle of Iranian veteran Chamran published in UK|بازبینی=۱۲ آوریل ۲۰۲۱|archive-date=۶ دسامبر ۲۰۱۳|archive-url=https://web.archive.org/web/20131206164414/http://www.tehrantimes.com/arts-and-culture/109182-book-on-lifestyle-of-iranian-veteran-chamran-published-in-uk|url-status=bot: unknown}}</ref> |
سال ۱۳۹۱ محسن علوی پور کتاب زندگینامه چمران را منتشر کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.taghribnews.com/en/news/98998/martyr-chamran-s-biography-book-unveiled|عنوان=Martyr Chamran's biography book unveiled".}}</ref> نیک رابینسون در سال ۲۰۱۳ زندگینامه انگلیسی چمران را در انگلستان منتشر کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.tehrantimes.com/arts-and-culture/109182-book-on-lifestyle-of-iranian-veteran-chamran-published-in-uk|عنوان=Book on lifestyle of Iranian veteran Chamran published in UK|بازبینی=۱۲ آوریل ۲۰۲۱|archive-date=۶ دسامبر ۲۰۱۳|archive-url=https://web.archive.org/web/20131206164414/http://www.tehrantimes.com/arts-and-culture/109182-book-on-lifestyle-of-iranian-veteran-chamran-published-in-uk|url-status=bot: unknown}}</ref> |
||
نسخهٔ ۲۸ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۳۹
 | بهنظر می‌رسد بخش عمدهٔ مشارکتهای این مقاله بهدست فردی انجام شده است که رابطهٔ نزدیکی با موضوع مقاله داشته است. |
مصطفی چمران | |
|---|---|
 | |
| نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی | |
| دوره مسئولیت ۷ خرداد ۱۳۵۹ – ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ | |
| حوزه انتخاباتی | تهران، ری و شمیران |
| اکثریت | ۱٬۱۰۰٬۸۴۲ (۵۱٫۵٪) |
| سومین وزیر دفاع ملی | |
| دوره مسئولیت ۸ مهر ۱۳۵۸ – ۱۹ شهریور ۱۳۵۹ | |
| گمارنده | مهدی بازرگانشورای انقلاب اسلامی |
| قائم‌مقام | حسن چگینی |
| پس از | عزت‌الله نورایی (سرپرست) |
| پیش از | جواد فکوری |
| دومین معاون امور انقلاب نخست‌وزیر ایران | |
| دوره مسئولیت ۹ اردیبهشت ۱۳۵۸ – ۸ مهر ۱۳۵۸ | |
| نخست‌وزیر | مهدی بازرگان |
| پس از | ابراهیم یزدی |
| پیش از | انحلال معاونت |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | مصطفی چمران ساوه‌ای ۱۰ مهر ۱۳۱۱ تهران، ایران |
| درگذشته | ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ (۴۹ سال) دهلاویه، ایران |
| علت مرگ | برخورد ترکش خمپاره |
| آرامگاه | قطعه ۲۴ بهشت زهرا، تهران |
| حزب سیاسی | نهضت آزادی ایران |
| دیگر عضویت‌های سیاسی | نهضت مقاومت ملیجبهه ملی ایران |
| همسر(ان) | تامسن هیمن (پروانه) (ا. ۱۳۴۰–ج. ۱۳۵۲)[۱]غاده جابر (ا. ۱۳۵۵–ب. ۱۳۶۰) |
| فرزندان | روشن، رحیم، علی و جمال |
| خویشاوندان | مهدی چمران (برادر) |
| هیئت دولت | دولت موقت بازرگاندولت موقت شورای انقلاب |
| خدمات نظامی | |
| لقب(ها) | جمال |
| وفاداری |  جنبش امل ایران |
| خدمت/شاخه | افواج مقاومت لبنانسپاه پاسدارانستاد جنگ‌های نامنظم |
| سال‌های خدمت | ۱۳۵۷–۱۳۵۴ (امل)۱۳۶۰–۱۳۵۹ (ایران) |
| فرمانده | ستاد جنگ‌های نامنظم |
| جنگ‌ها/عملیات | جنگ داخلی لبنانشورش حزب دموکرات کردستانجنگ ایران و عراق † |
| پس‌زمینه‌های علمی | |
| دانشگاه | دانشگاه تهراندانشگاه ای اند ام تگزاسدانشگاه کالیفرنیا، برکلی |
| عنوان پایان‌نامه | Electron Beam in the Cold-Cathode Magnetron (۱۹۶۳) |
| استاد راهنما | David H. Sloan |
| کار علمی | |
| زمینهٔ تخصصی/حوزه کاری | مهندسی برقفیزیک |
| زیرشاخهٔ | الکترومکانیکفیزیک پلاسما |
| نهاد | آزمایشگاه‌های بلآزمایشگاه پیش‌رانش جت |
دکتر مصطفی چمران ساوه‌ای (۱۰ مهر ۱۳۱۱ – ۳۱ خرداد ۱۳۶۰)[۲][۳] فیزیک‌دان، سیاستمدار عضو نهضت آزادی ایران،[۴] وزیر دفاع ایران در دولت مهدی بازرگان و دوره شورای انقلاب از همراهان موسی صدر در تشکیل جنبش امل (لبنان)، نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، از فرماندهان جنگ ایران و عراق و بنیانگذار ستاد جنگ‌های نامنظم بود.[۵]
در دانشگاه تهران، لیسانی الکترومکانیک گرفت و برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت. دکترای فیزیک پلاسما کسب کرد. پس از گذراندن آموزشهای نظامی در مصر، به لبنان رفت و به همراه موسی صدر، در تشکیل جنبش امل نقش داشت.[۶] چمران در دانشگاه تهران از شاگردان مهدی بازرگان بود که عامل مهمی در ورود او به سیاست شد. پس از کودتای ۲۸ مرداد در سازمان نهضت مقاومت ملی زیر نظر مهدی بازرگان، سید رضا زنجانی و سید محمود طالقانی ، فعالیت کرد. در زمان تحصیل در امریکا به همراه ابراهیم یزدی، علی شریعتی و صادق قطب‌زاده، شاخه خارج از کشور نهضت آزادی ایران و همچنین انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا را تأسیس کرد.[۷] از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی بود.[۸][۹][۱۰][۱۱]
زندگی و تحصیلات
مصطفی چمران در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در خیابان پانزده خرداد تهران، بازار آهنگرها، محله سرپولک به دنیا آمد. او فرزند حسن چمران ساوه‌ای بود که از روستای چمران ساوه به تهران مهاجرت کرد.
تحصیلات ابتدایی را در مدرسه انتصاریه پامنار، متوسطه را در دارالفنون و البرز طی کرد. در ۱۳۳۲ با رتبه ۱۵ در رشته الکترومکانیک دانشکده فنی دانشگاه تهران پذیرفته شد. در اواخر دهه ۳۰شمسی (احتمالا ۱۳۳۸-۱۹۵۹) با بورس تحصیلی به دانشگاه تگزاس ای اند ام آمریکا[۱۲] رفت و درجه کارشناسی ارشد را در رشته مهندسی برق کسب نمود.[۱۳]سپس در سال ۱۹۶۳م-۱۳۴۲ش دکترای پلاسما فیزیک را از دانشگاه برکلی ایالت کالیفرنیا گرفت[۱۴] گفته شده است که پایان‌نامه او مرجع ۲ مقاله علمی در زمینه پلاسما فیزیک شد.[۱۵]
رسالهٔ دکتری چمران در دانشگاه برکلی در کتاب باریکه الکترونی در مگنترون با کاتد سرد توسط رضا امراللهی در سال ۱۳۸۸ ترجمه و توسط دانشگاه امیرکبیر منتشر شده‌است.[۱۶]
او در کتاب خود بنام خودسازی گفته است که در دهه ۶۰ میلادی در آزمایشگاه‌های بل و همچنین آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا بعنوان محقق استخدام شده بود.[۱۷][۱۸][۱۹] از آنجاکه او در ۱۹۶۳ فارغ التحصیل شده و در اواخر همان سال بهمراه قطب زاده و یزدی امریکا را ترک کرده است احتمالا در دوران دانشجویی دکترا کار تحقیق میکرده یا اینکه مدت کوتاهی در همین سال کار تحقیقات میکرده است. این مطلب نیاز به تحقیق بیشتر دارد.[۲۰]
علاوه بر زبان فارسی به عربی، ترکی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی مسلط بود و به هنر نیز توجه داشت.[۲۱][۲۲]
خانواده
بار اول در سال ۱۳۴۰ با یک دختر آمریکایی به نام تامس(پروانه) هیمن[۲۳] ازدواج کرد. و ثمره این ازدواج، یک دختر به نام روشن و سه پسر به نام‌های رحیم، علی و جمال بود؛ جمال در کودکی در استخر خانه پدر زنش غرق شد.
اکنون فرزندانش در کناره غربی آمریکا زندگی می‌کنند. رحیم چمران یک آتشنشان است و علی چمران در یک کارخانه جعبه سازی کار میکند. پروانه پس از رفتن به لبنان و زندگی کردن در آنجا، به دلیل شرایط سخت به امریکا بازگشت و در سال ۱۹۷۳-۱۳۵۲ش از او جدا شد تا اینکه در سال ۲۰۰۹ درگذشت.[۲۳][۲۴] چمران قصد نداشت دیگر با آنها ارتباط داشته باشد و معتقد بود زندگی آنها به گونه‌ای دیگر و زندگی او به گونه‌ای دیگر است. وقتی به ایران برگشت حتی یکی از فرزندانش نوار ضبط کرده و برای وی فرستاده بود اما وی پاسخی به او نداد .[۲۵]
چمران در ۱۹۷۷-۱۳۵۶ش با غاده جابر لبنانی ازدواج کرد. واسطه ازدواج، موسی صدر و یک روحانی ایرانی به نام سید غروی بوده‌اند.[۲۶]
عباس چمران، برادر بزرگ او آخرین رئیس دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف قبل از انقلاب بود که پس از مرگ او درگذشت[۲۷] و مهدی چمران برادر دیگر او سابقه ریاست شورای شهر تهران را دارد.[۲۸]
فعالیت‌ها
چمران در دهه ۱۳۴۰ عضو نهضت آزادی به رهبری مهدی بازرگان و بهمراه ابراهیم یزدی، صادق قطب زاده و علی شریعتی جناح خارجی رادیکال بودند.
چمران پس از فارغ التحصیلی در ۱۳۴۲-۱۹۶۳، برای آموزش نظامی به کوبا رفت. در دسامبر ۱۹۶۳، به همراه قطب‌زاده و یزدی، به مصر رفتند و آموزش چریکی دیدند. با مقامات مصری ملاقات کردند تا یک سازمان ضد شاه در این کشور تأسیس کنند که ساما (SAMA) سازمان ویژه اتحاد و اقدام شد و چمران رئیس شاخه نظامی آن بود.
در ۱۹۶۵ به امریکا برگشت و گروه تشیع سرخ(Red Shiism) را در شهر سن خوزه كاليفرنيا با هدف آموزش شبه نظامیان تأسیس کرد. در ۱۹۶۸، انجمن دانشجویان مسلمان آمریکا(MSA) را تأسیس کرد که رهبری آن را ابراهیم یزدی بر عهده داشت. این گروه، موفق به تأسیس شعبه‌هایی در انگلستان و فرانسه نيز شد.
در ۱۹۷۱، به لبنان رفت و به اردوگاه‌های سازمان آزادیبخش فلسطین و جنبش امل پیوست. از اعضای اصلی جنبش انقلاب اسلامی در خاورمیانه شد و به سازماندهی و آموزش نیروهای چریکی و انقلابی در الجزایر، مصر و سوریه پرداخت. در طول جنگ داخلی لبنان با موسی صدر، بنیانگذار جنبش امل، همکاری کرد.
چمران و صادق قطب زاده در جناح موسوم به «مافیای سوری»، دربار خمینی بودند كه بین گروه او و گروه لیبی به رهبری محمد منتظری، اختلاف و نزاع درگرفت. با وقوع انقلاب به ایران بازگشت. در سال ۱۳۵۸ به عنوان معاون نخست وزیر در کابینه مهدی بازرگان خدمت کرد. او عملیات نظامی در کردستان را رهبری کرد که در آن کردها علیه دولت موقت ایران قیام کرده بودند.او از شهریور ۱۳۵۸ تا ۱۳۵۹ وزیر دفاع بود و اولین وزیر دفاع غیرنظامی جمهوری اسلامی بود.[نیازمند منبع]
ترتیب زمانی
۱۳۱۱ تولد
۱۳۳۲ ورود به دانشگاه تهران
۱۳۳۸ اعزام به امریکا
۱۳۳۹ ازدواج
۱۳۴۰ اخذ فوق لیسانس
۱۳۴۲ اخذ دکتری
۱۳۴۲ زمستان اعزام به مصر بهمراه یزدی
۱۳۴۴ بازگشت به امریکا و تاسیس گروه شیعه سرخ
۱۳۴۷ تاسیس گروه دانشجویان مسلمان آمریکا
۱۳۵۰ رفتن به لبنان آشنایی با موسی صدر و شرکت در جنبش امل
۱۳۵۷ بازگشت به ایران
۱۳۵۸ معاون نخست وزیر در کابینه مهدی بازرگان
۱۳۵۹ وزیر دفاع
فعالیت سیاسی
چمران از سن پانزده سالگی در جلسه‌های تفسیر قرآن سید محمود علایی طالقانی حاضر می‌شد؛ در درس‌های فلسفه و منطق مرتضی مطهری نیز حضور پیدا می‌کرد.[۲۲] عضو انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران بود. در مبارزات دوران مصدق، از دوره چهاردهم مجلس شورای ملی تا ملی شدن صنعت نفت شرکت داشت. ر روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ در حمله گارد به دانشکده فنی دانشگاه تهران جزو معترضان به حضور نیکسون، معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، بود. از مسئولان نهضت مقاومت ملی و عضو جبهه ملی ایران در دانشگاه تهران بود. در آمریکا به همراه تنی چند از هم‌فکرانش شاخه نهضت آزادی ایران در خارج از کشور را تأسیس کرد. با همکاری ابراهیم یزدی برای اولین بار انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا را پایه‌ریزی کرد و از مؤسسان انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی کالیفرنیا بود. به دلیل این فعالیت‌ها، بورس تحصیلی شاگرد ممتازی وی قطع شد و تا پایان دوره دکتری در دانشگاه برکلی به عنوان پژوهش‌یار ای آی مشغول به کار شد.[۲۹][۳۰]
در سال ۱۹۶۳ پس از فارغ‌التحصیل شدن با خانواده خود به نیوجرسی منتقل شد و ضمن عضویت در شورای مرکزی جبهه ملی به عنوان عضو هیئت اجرایی و مسئول مالی به فعالیت پرداخت. تدارک اعتراضات و بسیج دانشجویان در جلوی سازمان ملل در نیویورک، جلوی کاخ سفید در واشینگتن و همچنین سفارت ایران در شهر واشینگتن و سایر کنسول‌گری‌ها در شهرهای شیکاگو، نیویورک، سانفرانسیسکو در جهت اعتراض به وضعیت سیاسی ـ اجتماعی ایران بخش عمده‌ای از تلاش و فعالیت‌های او در این سال‌ها است.[۳۱]
_in_Lab.jpg)
بست نشستن در عبادتگاه سازمان ملل
محلی به عنوان معبد در سازمان ملل هست که دوازده نفر از ایرانیان طبق قرار قبلی در این محل حاضر شده و بست می‌نشینند. پس از چند دقیقه ماموران خواستار خروج ایشان از عبادتگاه می‌شوند. آنها خواستار ملاقات با دبیرکل سازمان ملل می‌شوند که با مخالفت مأموران روبه‌رو می‌شود. عده‌ای از اعضای جبهه ملی و دانشجویان در خارج از ساختمان تجمع کرده و پلاکاردها و بیانیه‌هایی به زبان انگلیسی در اعتراض به شاه و هیئت حاکمه ایران بین مردم توزیع می‌کنند. گارد مخصوص دست و پای آنها را گرفته، کشان‌کشان از سازمان ملل بیرون می‌برند و خبرنگاران خارجی و تلویزیون‌ها فیلم‌برداری می‌کنند.[۳۲] ---- زمان این حادثه باید آورده شود منابع معتبر نیستند
در مصر
در دسامبر ۱۹۶۳ - آذر ۱۳۴۲ چمران پس از اتمام تحصیلات و پس از تظاهرات پانزده خرداد توسط خسرو قشقایی[۳۳] به همراه ابراهیم یزدی، رهسپار مصر شد و به تأسیس اولین پایگاه آموزش جنگ‌های مسلحانه پرداخت. او به مدت دو سال، در زمان جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور مصر، دوره‌های چریکی و پارتیزانی را آموخت و به عنوان بهترین شاگرد این دوره شناخته شد.[۳۴][۳۵]
در مصر با مشاهده جریان ناسیونالیسم عربی به جمال عبدالناصر اعتراض کرد و جمال ضمن پذیرش این اعتراض گفت که جریان ناسیونالیسم عربی آن قدر قوی است که نمی‌توان به‌راحتی با آن مقابله کرد و به دنبال آن به چمران و یارانش اجازه داد که در آن کشور نظرات خود را بیان کنند.[۳۶]
عادل عون --معروف به ابو یاسر--که از مبارزان قدیمی لبنان می‌باشد و از جمله دوستان مصطفی چمران در مصر و همچنین همرزم وی در لبنان بوده‌است، اینگونه بیان میکند که: دربارهٔ دلیل ترک آمریکا و آمدن چمران به مصر از او سؤال کردم، که او سبب این کار را قصد نداشتن شرکت در پیشرفت صنایع نظامی آمریکا دانست و با هدف مساعدت به برادران مسلمان در این دوره نظامی حضور پیدا کرده‌است.[۳۷] عادل در ادامه اظهار می‌دارد: اینطور به نظر می‌رسد که چمران جزو پنج متفکر مسلمانی بوده‌است که در طرح گسترش و پیشرفت سلاح‌های آمریکایی می‌بایست حضور پیدا می‌نمود. چمران همچنین اشاره داشت به اینکه بنده از آتش فرار کرده‌ام، و گویا وی برای مدت دو سال از مرکز علمی که در آن بود مرخصی گرفته بود که بتواند به گروه‌های مبارز ملحق شود.[۲۲]
در لبنان
در سال ۱۳۵۰ موسی صدر، رهبر شیعیان لبنان، در سفری به تهران ضمن ملاقات با مهدی بازرگان و گزارش خدمات در لبنان، از تشکیل یک مدرسه در شهر صور خبر می‌دهد و از ایشان معرفی یک مهندس مجرب جهت اداره مدرسه را خواستار می‌شود. مهندس بازرگان، چمران را معرفی می‌نماید. پس از تماس موسی صدر با چمران، این امر مورد قبول او قرار گرفته و وی دوباره همه چیز را رها کرده و به سوی لبنان رهسپار می‌گردد.[۳۸]
چمران در لبنان، در کنار موسی صدر، به فعالیت‌های فرهنگی و چریکی می‌پردازد. هشت سال مدیریت مدرسه صنعتی جبل عامل بود. محمد نصرالله عضو هیئت رئیسه جنبش اَمل آن زمان و رهبر کنونی حزب ا… که حکم فرماندهی منطقه خود را از چمران دریافت کرده در بارهٔ او می‌گوید: چمران بر حسب خواست موسی صدر از مصر به لبنان آمد. همسرو فرزندانش نیز به لبنان آمدند. اما به دلیل عدم وجود مدرسه نتوانستند در لبنان زندگی کنند و چمران از همسرش جدا شد. [۳۹]
تأسیس پایگاه چریکی تعلیم مبارزان ایرانی در لبنان، از دیگر اهداف چمران بود.[۴۰] او در لبنان به موسی صدر کمک کرد تا سازمان امل، به عنوان شاخه نظامی، «حرکةالمحرومین» را پایه‌گذاری کند.[۴۱]
چمران از سال ۱۹۷۱ کلاس‌های ایدئولوژیک راه می‌اندازد. از هر دهی یک یا دو نفر از معلمان را انتخاب کرد که در کل حدود ۱۵۰ نفر می‌شدند؛ هفته‌ای یک بار به مدرسه می‌آمدند و جلسات برپا می‌شد. موسی صدر، مهدی شمس الدین، محمدحسین فضل‌الله و رجال دیگر سخنرانی می‌کردند و خودش دروس ایدئولوژیک بیان می‌کرد. این افراد هسته‌های سازمان «حرکت المحرومین» را تشکیل دادند. او در بیروت نیز نظیر این اقدام را انجام داد.[۴۲]: 184
هنگامی که منطقه شیعه‌نشین نبعه توسط فالانژها محاصره شده بود، چمران سوار بر زره‌پوش خود را به منطقه محاصره شده می‌رساند. در میان راه فالانژیست‌ها زره‌پوش را متوقف می‌کنند و می‌خواهند در آن را باز کنند که چمران از داخل دستگیره در را محکم می‌گیرد و آنها فکر می‌کنند در قفل است و وقتی از شیشه کوچک به داخل نگاه می‌کنند او خود را پنهان میکند؛ آنها نیز با تصور اینکه کسی داخل نیست منصرف می‌شوند. چمران پس از سه روز ماندن در نبعه تصمیم به مراجعت می‌گیرد.[۴۳] برای بازگشت زره‌پوشی نبود؛ لذا با ارمنی‌ها تماس می‌گیرد؛ ارمنی‌ها در قبال گرفتن پول، شیعیان را به بیروت می‌رساندند لیکن اکثریت آنها در میان راه به اسارت می‌افتادند و کشته می‌شدند. چمران با اتومبیل، همراه سه نفر ارمنی، وارد منطقه فالانژیست‌ها می‌شود و در پست ایست و بازرسی فالانژها با استفاده از گذرنامه یک شخص فرانسوی که شباهتی به چمران داشته، شروع به صحبت به زبان فرانسه با مأموران میکند و بدین ترتیب از محاصره آنها خارج می‌شود. او گزارشی از وضعیت وخیم شیعیان جنگ زده نبعه به موسی صدر می‌دهد. موسی صدر با دوستی در فرانسه تماس گرفته و تقاضای کمک می‌نماید؛ او نیز با سازمان پزشکان بدون مرز تماس برقرار میکند و اکیپی متشکل از چهار پزشک فرانسوی به همراه سه پرستار عازم نبعه می‌شوند. چمران دوباره همراه با اکیپ فرانسوی عازم نبعه می‌شود که در میان راه اتومبیل آنها را به رگبار می‌بندند می‌کنند.[۴۴]
چمران نسبت به گروه‌های سیاسی لبنان شناخت زیادی داشت، وی آزردگی خاطر خویش را از تهمت‌هایی که گروه‌های مختلف سیاسی به او می‌زدند کتمان نمی‌کند. از جمله اتهامات که به چمران زده بودند، تسلیم نمودن اردوگاه بزرگ فلسطینی تل زعتر به کتائب (فالانژها) بوده‌است. چمران با رهبران فلسطینی و در رأس آنها، یاسر عرفات نیز تماس و همکاری نزدیک داشته‌است به‌طوری‌که یاسر عرفات و ابوجهاد می‌آمدند و از او مشورت می‌گرفتند. با بروز درگیری‌ها، موسی صدر جوانان امل را به تل زعتر فرستاد. مناقشه اصلی دربارهٔ نقش چمران در ماجرای تل زعتر اینجا اتفاق می‌اُفتد. برخی اعتقاد دارند که این نیروهای امل بودند که تل زعتر را به فالانژها واگذار کردند و با عدم حمایت از فلسطینیان حاضر در آن منطقه باعث شدند فالانژها به داخل اردوگاه رفته ساکنان را قتل‌عام کنند اما حامیان موسی صدر معتقدند اداره تل زعتر از همان ابتدا بر عهده خود فلسطینیان بوده و حتی فلسطینی‌های حاضر در اردوگاه به مناطق مرفه این اردوگاه می‌آیند و از حملات بی‌امان فالانژها در امان می‌مانند.[۴۵]
انقلاب ایران
با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، در سی ام بهمن همین سال چمران همراه با یک گروه ۹۲ نفره از لبنان به ایران آمد و با آنکه قصد ماندن در ایران را نداشت، به توصیه سید روح‌الله خمینی در وطنش ماندگار شد. در اوایل پیروزی انقلاب، به تربیت اولین گروه از پاسداران انقلاب اسلامی در سعدآباد پرداخت.[۴۶][۴۷]
کردستان
در ناآرامی‌های کردستان برای مقابله با احزاب کرد که با نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی می‌جنگیدند همراه با ولی‌الله فلاحی، به آن منطقه رفت. گردنه قلعه‌حصار، بین راه ارومیه و سرو، به دست احزاب کرد افتاده بود و نیروهای ژاندارمری و داوطلب محلی پس از دادن تلفات زیاد عقب‌نشینی کرده بودند؛ وی در اولین حرکت نظامی خود به همراه فلاحی، فرمانده نیروی زمینی ارتش، در حالی که آر پی جی به دست گرفته بود و پیشاپیش نیروهای نظامی حرکت می‌کرد و راه را برای عبور تانکها باز می‌نمود گردنه مزبور را پاکسازی کرد.[۴۸][منبع بهتری نیاز است]
در ناآرامی‌های مریوان از طرف دولت موقت به مأموریت رفت و مدت ده روز در آن جا ماند. چمران که سخنگو و نماینده جناح تندرو شورای انقلاب و دولت موقت بود توانست با موافقت خمینی ارتش و سپاه پاسداران را به کارزار کردستان بکشاند.[۴۹] در درگیری‌های کردستان، گروهی از تکاوران ارتش او را همراهی می‌کردند. آنها از تاکتیک ویژه‌ای سود می‌جستند و به جای آن که با پیش قراولان احزاب کرد مواجه شوند، با هلیکوپتر در قلب پایگاه‌های آنان فرود می‌آمدند. در نبرد پاوه، با پخش پیام روح‌الله خمینی از رسانه‌ها که ارتش و پاسداران را به پاوه فراخوانده بود، فرمانده گروهان پیاده مکانیزه در تیپ ۲ لشکر ۸۱ کرمانشاه ارتش، سرگرد خسرو درخشنده بر شهر تسلط پیدا کرد.[۵۰]
وزارت دفاع
چمران پس از حوادث کردستان به تهران احضار شد و از سوی روح‌الله خمینی به سمت وزارت دفاع منصوب شد.[۵۱] او در سمت وزیر دفاع بیش از ۱۲۰۰۰ نفر را از ارتش پاکسازی کرد.[۵۲] وی پس از استعفای دولت موقت، به کار خود در وزارت دفاع ادامه داد.[۵۳] در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ چمران از سوی آیت‌الله خمینی به سمت مشاور شورای عالی دفاع ملی منصوب شد.[۵۴]
مجلس
چمران در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی از تهران به نمایندگی انتخاب شد.[۵۵]
در خوزستان
مصطفی چمران و موسی نامجو در بهشت زهرا
با آغاز جنگ ایران و عراق به جبهه جنگ عزیمت نمود و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیان نهاد. ایجاد واحد مهندسی فعال برای ستاد جنگ‌های نامنظم یکی از این برنامه‌ها بود که به کمک آن، جاده‌های نظامی به‌سرعت در نقاط مختلف ساخته شد و با نصب پمپ‌های آب در کنار رود کارون و احداث یک کانال به طول حدود بیست کیلومتر و عرض یک متر در مدتی حدود یک ماه، آب کارون را به طرف تانک‌های عراقی روانه ساخت، به‌طوری‌که آنها مجبور شدند چند کیلومتر عقب‌نشینی کنند و سدی بزرگ مقابل خود بسازند.[۵۶]
پس از یأس عراقیها از تسخیر اهواز، ارتش این کشور برای دومین بار به سوسنگرد حمله کرد و سه روز تانک‌های عراقی شهر را در محاصره گرفتند؛ روز سوم تعدادی از آنان توانستند به داخل شهر راه یابند.
چمران که از محاصره تعدادی از یاران و رزمندگان ایرانی در آن شهر سخت برآشفته بود، با فشار و تلاش فراوان خود و سید علی خامنه ای، ارتش را آماده ساخت که برای نخستین بار دست به یک حمله خطرناک و نابرابر بزنند و خود نیز نیروهای مردمی و سپاه پاسداران را در کنار ارتش سازماندهی کرد تا با نظمی نو و شیوه‌ای جدید از جانب جاده اهواز - سوسنگرد به دشمن یورش ببرند.
چمران در نبردی که برای آزادسازی سوسنگرد درگرفته بود، به هدف منحرف کردن دشمن از آسیب رسانی به رزمندگان همراهش، به همراه دو تن از همراهانش به درگیری با چند تانک و نفربر پرداخت که ماحصل آن فرار نیروهای عراقی از صحنه نبرد بود[۵۷] در حالی که او تنها از ناحیه ران مجروح گردید و نیروهای او توانستند خود را به سوسنگرد برسانند؛ او با کامیون هیفائی که از دشمن به غنیمت گرفته بود خود را به بیمارستان رساند و بستری شد؛ اما بیش از یک شب در بیمارستان نماند و پس از آن به مقر ستاد جنگ‌های نامنظم رفت.
کشته‌شدن
چمران در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ که برای سرکشی، معرفی و توجیه فرمانده جدید محور به جای «ایرج رستمی» به دهلاویه رفته بود، بر اثر اصابت ترکش خمپاره ۶۰ از ناحیه پشت سر زخمی شد؛ مورد اصابت قرار گرفتن از پشت سر، منشأ گمانه زنی‌های بسیار در مورد احتمال مرگ او بر اثر آتش خودی بوده‌است.[۵۸] پیکر بی‌جان او به اهواز رسید.[۵۹] و در همان تاریخ درگذشت[۶۰] آرامگاهش در بهشت زهرا قطعهٔ ۲۴ ردیف: ۷۱ شماره: ۲۵ و تاریخ دفن ۲ تیر ۱۳۶۰ است.[۶۱]
یادبود
سید روح‌الله خمینی او را سردار اسلام و مجاهد بیدار و متعهد راه تعالی نامید. بعد از مرگ، نام چمران به عنوان یک قهرمان بر روی بسیاری از خیابان‌ها و ساختمان‌ها در ایران و لبنان از جمله بزرگراه چمران در تهران گذاشته شد.[۶۲]
سال ۱۳۹۱ محسن علوی پور کتاب زندگینامه چمران را منتشر کرد.[۶۳] نیک رابینسون در سال ۲۰۱۳ زندگینامه انگلیسی چمران را در انگلستان منتشر کرد.[۶۴]
در سینما
- فیلم سینمایی چ: ابراهیم حاتمی کیا، کارگردان ایرانی، فیلمی را به نام چِ دربارهٔ مصطفی چمران ساخت. این فیلم داستان ۲ روز از زندگی مصطفی چمران طی نبرد پاوه را به تصویر می‌کشد. این فیلم برنده ۶ سیمرغ بلورین از سی و دومین جشنواره فیلم فجر شده‌است. در این فیلم فریبرز عرب نیا نقش چمران و سعید راد نقش تیمسار فلاحی را بر عهده دارند.
- مجموعه تلویزیونی سیمرغ: در مجموعه تلویزیونی سیمرغ نیز که سرگذشت دو تن از خلبانان هوانیروز یعنی احمد کشوری و علی‌اکبر شیرودی را به تصویر می‌کشد، به نقش چمران در واقعه پاوه اشاره شده‌است.[۶۵] در قتلگاه او در دهلاویه نیز بنای یادبودی ساخته‌اند.
عرفان و هنر
چمران شخصیتی عارفانه داشت و به اشعار مولوی علاقه نشان می‌داد.[۶۶]: 191 آثار هنری زیادی را بر جای گذاشت که از جمله آنها می‌توان به تابلوهای نقاشی، مجسمه‌ها و عکس‌ها اشاره کرد. نقاشی در میان علاقه‌مندی‌های بارز هنری چمران بود که در این زمینه چندین اثر رنگ روغن از وی به جا مانده‌است.[۶۷]
پانویس
- ↑ توحیدی، مرجان (۳۱ خرداد ۱۳۹۵). «کدام چمران». شرق. سال سیزدهم (۲۶۱۲): ۷–۶.
- ↑ صدری افشار، حکمی و حکمی.
- ↑ چمران، مهدی، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ «ابراهیم یزدی: غرضی، چمران را اذیت می‌کرد/ عضویت چمران در نهضت آزادی قابل انکار نیست». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۷.
- ↑ چمران، مهدی، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مصطفی چمران تابناک
- ↑ «نگاهی به ویژگی‌های علمی و شخصیتی شهید چمران/ عشق هدف حیات و محرک زندگی من است». باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ آوینی
- ↑ «شهید چمران که بود؟». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ «مصطفی چمران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۶ فوریه ۲۰۱۶.
- ↑ روایت حماسه‌های چمران از کالیفرنیا تا سوسنگرد
- ↑ Chamran-Savehi, Mostafa (1959). "An integrator based on motion and electrostatic charge" (به انگلیسی).
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ «یک انتگرال‌گیر بر مبنای حرکت و بار الکترواستاتیک»، تز کارشناسی ارشد مصطفی چمران، [WorldCat.org].
- ↑ عناوین تزهای دکترای سال 1963 دانشکدهٔ مهندسی برق و علوم رایانه دانشگاه برکلی.
- ↑ «محقق Google». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۰-۲۹.
- ↑ «باریکه الکترونی در مگنترون با کاتد سرد». دانشگاه امیرکبیر.
- ↑ سفرهای تحقیقاتی شهید چمران آغاز شد
- ↑ چند درصد دانشمندان ناسا ایرانی هستند؟
- ↑ Scott Peterson (21 September 2010). Let the Swords Encircle Me: Iran--A Journey Behind the Headlines. Simon & Schuster. pp. 701. ISBN 978-1-4165-9739-1.
- ↑ Abbas William Samii (1997). "The Shah's Lebanon policy: the role of SAVAK". Middle Eastern Studies. 33 (1): 66–91. doi:10.1080/00263209708701142.
- ↑ «شهید چمران، در خدمت به اسلام مرز نمی‌شناخت». دانا.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ «از نقاشی شمع تا میدان جنگ مصطفی چمران». تبیان.
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ «دربارهٔ عشق چمران به فرزندان و همسر اولش». جهان نیوز.
- ↑ عکس فرزند چمران در آمریکا
- ↑ «سرنوشت فرزندان چمران».
- ↑ ازدواج به سبک شهید چمران
- ↑ «SUTA». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اکتبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۵ سپتامبر ۲۰۰۹.
- ↑ «مهدی چمران رئیس ماند». شبکه خبر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ فوریه ۲۰۱۹.
- ↑ زندگینامه شهید مصطفی چمران بایگانی‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۸ توسط Wayback Machine علم و تفکر
- ↑ زندگینامه: مصطفی چمران (۱۳۱۱- ۱۳۶۰) سایت روزنامه همشهری
- ↑ خاطرات ابراهیم یزدی
- ↑ مصطفی چمران - افکار نیوز
- ↑ کتاب سرنوشت یاران مصدق
- ↑ مرد عمل، هجرت، جهاد و شهادت خبرگزاری ایمنا
- ↑ بازخوانی شخصیت علمی مصطفی چمران خبرگزاری مهر
- ↑ کتاب «زندگینامه مصطفی چمران». از انتشارات بنیاد چمران
- ↑ چمران مصداق عینی انقلابی گری واقعی است خبرگزاری جمهوری اسلامی
- ↑ خاطرات ابراهیم یزدی
- ↑ ساختار سیاسی اجتماعی لبنان-ص ۱۲۶
- ↑ زندگینامه شهید چمران پرچمداران
- ↑ «افزودن منبع». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۴.
- ↑ Chehabi, Houchang; Abisaab, Rula Jurdi (2006). Distant Relations: Iran and Lebanon in the Last 500 Years. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-561-7. Retrieved 17 June 2016.
- ↑ بانی امل در وادی مقاومت/ نگاهی اجمالی به دوران حضور چمران در لبنان تاریخ ایرانی
- ↑ یادی از یاران انقلاب شهید چمران بافق فردا
- ↑ «مصطفی چمران؛ چریک مسلمان خاورمیانه». پایگاه خبری رویداد24.
- ↑ ماجرای قوی‌ترین شاگرد لبنانی شهید چمران مشرق
- ↑ زندگینامه مصطفی چمران دانشگاه علم و صنعت ایران
- ↑ شهید چمران سردار پر افتخار اسلام تقریب
- ↑ «آخرین صفحهٔ تقویم ۲۰». irPress.org. ۲۰۱۷-۰۱-۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۱-۲۵.
- ↑ کتاب «کردستان». از انتشارات بنیاد چمران
- ↑ «حکم انتصاب آقای مصطفی چمران به سمت وزیر دفاع ملی». سایت جامع خمینی.
- ↑ «صورت مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره اول جلسه 17». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۸ اوت ۲۰۱۶.
- ↑ «حکم انتصاب آقای مصطفی چمران به سمت وزیر دفاع ملی». سایت جامع خمینی.
- ↑ «حکم انتصاب آقای مصطفی چمران به سمت مشاور شورای عالی دفاع ملی». سایت جامع خمینی.
- ↑ شهید چمران؛از ولادت تا شهادت + موشن گرافیک خبرگزاری تسنیم
- ↑ زندگینامه فرمانده جنگ‌های چریکی و نامنظم باشگاه خبرنگاران جوان
- ↑ همه چیز درباره پیروزی‌های پی در پی رزمندگان اسلام در سوسنگرد خبرگزاری تسنیم
- ↑ «پرونده‌های رازآلود 'آتش خودی' در ایران». بی بی سی فارسی. ۲۰۲۰-۰۵-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۶-۲۲.
- ↑ زندگینامه مصطفی چمران. از انتشارات بنیاد چمران
- ↑ «لحظه شهادت شهید چمران +18». ۳۱ خرداد ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۱ تیر ۱۳۹۶.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۴.
- ↑ Scott Peterson (21 September 2010). Let the Swords Encircle Me: Iran--A Journey Behind the Headlines. Simon & Schuster. pp. 701. ISBN 978-1-4165-9739-1.
- ↑ «Martyr Chamran's biography book unveiled"».
- ↑ «Book on lifestyle of Iranian veteran Chamran published in UK». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۲ آوریل ۲۰۲۱.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ Chehabi, Houchang (1990). Iranian Politics and Religious Modernism: The Liberation Movement of Iran Under the Shah and Khomeini. I.B.Tauris. ISBN 978-1-85043-198-5. Retrieved 17 June 2016.
- ↑ «نگاهی به بُعد هنری زندگی شهید چمران». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۶ فوریه ۲۰۱۶.
منابع
- چمران، مهدی (۱۳۸۷). «مصطفی چمران». دانشنامه جهان اسلام. ج. ۱۲. تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی. ص. ۵۵۵۴. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۳.
- «زندگینامه: مصطفی چمران (۱۳۶۰–۱۳۱۱)». همشهری‌آنلاین. ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۱۹ تیر ۱۳۹۳.
- صدری افشار، غلامحسین؛ حکمی، نسرین؛ حکمی، نسترن (۱۳۸۳)، فرهنگ فارسی اعلام، تهران: فرهنگ معاصر، ص. ص ۲۹۲، شابک ۹۶۴-۸۶۳۷-۰۰-۸
- نعمتی، احمد (۱۳۸۳). ساوه، شهر باستانی. انشارات اعلاء. ص. ۱۶۶–۱۶۱. شابک ۵-۰-۹۵۴۲۲-۹-۶۴.
پیوند به بیرون
- سایت مصطفی چمران
- سایت اختصاصی مصطفی چمران
- فیلم مستند لحظات مرگ تا خاکسپاری
- زندگینامه در سایت صدا و سیمای جمهوری اسلامی
- زندگینامه مصطفی چمران (۱۳۶۰-۱۳۱۱) همشهری
- چمران:مصطفای صدر
- زندگینامه از زبان خود وی
- کتاب سرنوشت یاران مصدق-هوشنگ مهدوی
- کتاب پشت پرده انقلاب اسلامی-اعترافات حسین بروجردی- به کوشش و ویرایش بهرام چوبینه.
| مناصب سیاسی | ||
|---|---|---|
| پیشین: ابراهیم یزدی |
معاون امور انقلاب نخست‌وزیر ایران ۱۳۵۸ |
انحلال معاونت |
| پیشین: عزت‌الله نوراییسرپرست |
وزیر دفاع ملی ۱۳۵۹–۱۳۵۸ |
پسین: جواد فکوری |
| مناصب حکومتی | ||
| عنوان جدید | نماینده ولی فقیه در شورای عالی دفاع ملی ۱۳۶۰–۱۳۵۹ متصدی همزمان: سید علی خامنه‌ای |
پسین: سید موسی نامجو |
| مناصب نظامی | ||
| عنوان جدید | فرمانده ستاد جنگ‌های نامنظم ۱۳۶۰–۱۳۵۹ |
پسین: مهدی چمران |
- اعضای کنفدراسیون جهانی دانشجویان ایرانی-اتحادیه ملی
- اعضای نهضت آزادی ایران
- افراد مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران
- انقلابیون اهل ایران
- اهالی ساوه
- چریکهای ستاد جنگ‌های نامنظم
- خاکسپاریها در قطعه ۲۴ بهشت زهرا
- دانشگاهیان کشته شده در جنگ ایران و عراق
- دانشمندان اهل ایران
- دانشآموختگان دارالفنون
- دانشآموختگان دانشکده فنی دانشگاه تهران
- دانشآموختگان دانشگاه تگزاس ای اند ام
- دانشآموختگان دانشگاه تگزاس در آستین
- دانشآموختگان دانشگاه تهران
- دانشآموختگان دانشگاه کالیفرنیا، برکلی
- دانشآموختگان دبیرستان البرز
- دانشآموختگان کالج مهندسی دانشگاه کالیفرنیا، برکلی
- درگذشتگان ۱۳۶۰
- درگذشتگان ۱۹۸۱ (میلادی)
- زادگان ۱۳۱۱
- زادگان ۱۹۳۲ (میلادی)
- سیاستمداران جنبش امل
- سیاستمداران سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- قتلهای ناشناخته در ایران
- کشتگان ایرانی در جنگ ایران و عراق
- مهندسان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- مهندسان مکانیک اهل ایران
- نظامیان اهل ایران در جنگ ایران و عراق
- نظامیان کشتهشده با آتشخودی
- نمایندگان تهران در مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در مجلس شورای اسلامی
- نمایندگان دوره اول مجلس شورای اسلامی
- نیروهای نظامی کشتهشده در جنگ
- وزیران دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
- وزیران دولت موقت مهدی بازرگان