Jump to content

«Մոլդովա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Փոխել հղումները
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ clean up, փոխարինվեց: → (3) oգտվելով ԱՎԲ
չNo edit summary
 
(44 intermediate revisions by 19 users not shown)
Տող 1. Տող 1.
{{Այլ կիրառումներ|Մոլդովա (այլ կիրառումներ)}}
{{Երկրի Ինֆո |
{{Երկրի Ինֆո
native_name = Մոլդովայի Հանրապետություն<br />Republica Moldova |
| conventional_long_name = Republica Moldova
common_name = Մոլդովայի |
| common_name = Մոլդովայի
image_flag = Flag_of_Moldova.svg |
| native_name = Մոլդովայի Հանրապետություն
image_coat = Coat of arms of Moldova.svg |
| image_flag = Flag of Moldova.svg
image_map = Location Moldova Europe.png |
| image_coat = Coat of arms of Moldova.svg
national_anthem = ''[[Limba noastră]]'' |
| national_anthem = {{lang-ro|Limba noastră}}<br />«Մեր լեզուն»{{center|[[Պատկեր:Imnul Republicii Moldova US NAVY.ogg]]}}
official_languages = [[Ռումիներեն]]<ref name="CCDecision2013">{{cite news |url=http://www.rferl.org/content/moldova-romanian-official-language/25191455.html |title=Chisinau Recognizes Romanian As Official Language |agency=Associated Press |date=դեկտեմբերի 5, 2013 |website=rferl.org |publisher=rferl.org |accessdate=դեկտեմբերի 6, 2013}}</ref><ref name="congress">{{cite web | url=http://www.loc.gov/lawweb/servlet/lloc_news?disp3_l205403800_text | title=Moldova: Romanian Recognized as the Official Language | publisher=Law Library of Congress | date=դեկտեմբերի 23, 2013 | accessdate=հունիսի 13, 2014 | author=Roudik, Peter}}</ref><ref name="MCC">{{cite web | url=http://constcourt.md/libview.php?l=en&idc=7&id=512&t=/Overview/Press-Service/News/The-text-of-the-Declaration-of-Independence-prevails-over-the-text-of-the-Constitution | title=The text of the Declaration of Independence prevails over the text of the Constitution | publisher=Constitutional Court of Moldova | date=դեկտեմբերի 5, 2013 | accessdate=հունիսի 13, 2014}}</ref> |
| image_map = Moldova on the globe (Europe centered).svg
capital = [[Քիշնև]] |
| map_caption = Մոլդովայի տեղագրություն
government_type = |
| image_map2 =
leader_titles = Նախագահ<br /> Վարչապետ |
| capital = [[Քիշնև]] (Քիշինյով)
leader_names = [[Վլադիմիր Վորոնին]]<br /> [[Վասիլ Տարլև]] |
| coordinates = {{Coord|47|0|N|28|55|E|type:city}}
largest_city = [[Քիշնև]] |
| largest_city = մայրաքաղաք
area = 33,843 |
| languages_type = պաշտոնական լեզու<br />{{nobold|ազգային լեզու}}
percent_water = 1.4 |
| languages = [[ռումիներեն]]<ref>{{Cite web |title=Constituția Republicii Moldova, articolul 13: ''(1) Limba de stat a Republicii Moldova este limba română, funcționând pe baza grafiei latine.'' (pag.25) |url=https://www.parlament.md/CadrulLegal/Constitution/tabid/151/language/ro-RO/Default.aspx |url-status=live |access-date=2023 թ․ ապրիլի 5 |publisher=Parlamentul Republicii Moldova (www.parlament.md) |language=ro}}</ref><ref>{{Cite web |title=Constituția Republicii Moldova, articolul 13 (1), pag.25 |url=https://www.presedinte.md/app/webroot/Constitutia_RM/Constitutia_RM_RO.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20230507121126/https://presedinte.md/app/webroot/Constitutia_RM/Constitutia_RM_RO.pdf |archive-date=2023 թ․ մայիսի 7 |access-date=2023 թ․ ապրիլի 11 |publisher=Preşedinţia Republicii Moldova (www.presedinte.md) |language=ro}}</ref>
population_estimate = 3,395,600 |
| languages2_type = Ճանաչված փոքրամասնության<br />լեզուներ<!--Protected and/or co-official (regional) languages--><ref>{{Cite web |title=Președintele CCM: Constituția conferă limbii ruse un statut deosebit de cel al altor limbi minoritare |url=https://deschide.md/ro/stiri/politic/78929/Pre%C8%99edintele-CCM-Constitu%C8%9Bia-nu-confer%C4%83-limbii-ruse-un-statut-deosebit-de-cel-al-altor-limbi-minoritare.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210129050215/https://deschide.md/ro/stiri/politic/78929/Pre%C8%99edintele-CCM-Constitu%C8%9Bia-nu-confer%C4%83-limbii-ruse-un-statut-deosebit-de-cel-al-altor-limbi-minoritare.htm |archive-date=2021 թ․ հունվարի 29 |access-date=2021 թ․ հունվարի 22 |publisher=Deschide.md}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chişinău, (21.01.2021) Judecătorii constituționali au decis că limba rusă nu va avea statutul de limbă de comunicare interetnică pe teritoriul Republicii Moldova |url=https://www.moldpres.md/news/2021/01/21/21000400 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210123203429/https://www.moldpres.md/news/2021/01/21/21000400 |archive-date=2021 թ․ հունվարի 23 |access-date=2021 թ․ հունվարի 22 |publisher=Moldpres.md}}</ref><ref>{{Cite web |title=Președintele CC Domnica Manole, explică de ce a fost anulată legea cu privire la statutul special pentru limbia rusă |url=https://protv.md/politic/presedintele-cc-domnica-manole-explica-de-ce-a-fost-anulata-legea-cu-privire-la-statutul-special-pentru-limba-rusa-limba-de-stat-a-rm-este-limba-romana-video---2554643.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210129092300/https://protv.md/politic/presedintele-cc-domnica-manole-explica-de-ce-a-fost-anulata-legea-cu-privire-la-statutul-special-pentru-limba-rusa-limba-de-stat-a-rm-este-limba-romana-video---2554643.html |archive-date=2021 թ․ հունվարի 29 |access-date=2021 թ․ հունվարի 22 |publisher=ProTv.md}}</ref>
population_estimate_year = 2006 |
| languages2 = {{Collapsible list
population_census = 3,383,332 |
|titlestyle=background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
population_census_year = 2004 |
|title= ''See here''
population_density = 111 |
|[[Belarusian language|Belarusian]]
population_densitymi² = 339 |
|[[Bulgarian language|Bulgarian]]
sovereignty_type = Անկախություն |
|[[Gagauz language|Gagauz]]
established_events =  - Հաստատված |
|[[German language|German]]
established_dates = [[օգոստոս 27]] [[1991]] |
|[[Modern Hebrew|Hebrew]]
currency = [[Լեու]] |
|[[Polish language|Polish]]
currency_code = MDL |
|[[Romani language|Romani]]
time_zone = [[EET]] |
|[[Russian language|Russian]]
utc_offset = +2 |
|[[Ukrainian language|Ukrainian]]
time_zone_DST = [[EEST]] |
utc_offset_DST = +3 |
cctld = [[.md]] |
calling_code = 373 |
}}
}}
| ethnic_groups = '''էթնիկ խմբեր՝'''
'''Մոլդովա''', պաշտոնապես՝ '''Մոլդովայի Հանրապետություն''' ({{lang2|mo|ro|Republica Moldova}}), պետություն [[Արևելյան Եվրոպա]]յում։ Մայրաքաղաքն է [[Քիշնև]]ը։ Մոլդովան դեպի ծով ելք չունեցող պետություն է, որը արևմուտքից սահմանակցում է [[Ռումինիա]]յին, իսկ արևելքից, հյուսիսից և հարավից՝ [[Ուկրաինա]]յին։<ref>"Moldova". CIA World Factbook</ref>
* 82.07%՝ [[մոլդովացիներ]]
* 6.57%՝ [[Ուկրաինացիները Մոլդովայում|ուկրաինացիներ]]
*4.57%՝ [[գագաուզներ]]
*4.06%` [[ռուսներ]]
*1.88%` [[բուլղարացիներ]]
*0.85%` ''այլ''
| ethnic_groups_year = 2014, (առանց [[Մերձդնեստր]])
| ethnic_groups_ref =<ref name="Recensamant2014">{{Cite web |date=2013 թ․ օգոստոսի 2 |title=Recensamântul Populației si al Locuințelor 2014 |url=https://statistica.gov.md/ro/recensamantul-populatiei-si-al-locuintelor-2014-122.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221202152706/https://statistica.gov.md/ro/recensamantul-populatiei-si-al-locuintelor-2014-122.html |archive-date=2022 թ․ դեկտեմբերի 2 |access-date=2022 թ․ նոյեմբերի 30 |website=statistica.gov.md}}</ref>
| կրոն =
* 91.8%՝ [[քրիստոնեություն]]
** 90.1% [[ուղղափառություն|արևելյան ուղղափառ]]
** 1.7%՝ այլ [[քրիստոնյաներ]]
* 0.3%՝ այլ կրոն
* 5.5%` անդավան
* 2.4%՝ չորոշված
| religion_year = 2014 (առանց Մերձնեստր)
| religion_ref =
| demonym = մոլդովացի
| government_type = [[ունիտար պետություն|ունիտար]] [[խորհրդարանական հանրապետություն]]
| leader_title1 = նախագահ
| leader_name1 = [[Մայա Սանդու]]
| leader_title2 = վարչապետ
| leader_name2 = [[Դորին Ռեչան]]
| leader_title3 = խորհրդարանի նախագահ
| leader_name3 = Իգոր Գրոսու
| legislature = Մոլդովայի Հանրապետության խորհրդարան
| sovereignty_type = [[Մոլդովա#Պատմություն|Ժամանակագրություն]]
| established_event1 = [[Մոլդովական իշխանություն]] կամ [[Մոլդովական իշխանություն|Մոլդավիա]]
| established_date1 = 1346
| established_event2 = [[Բեսարաբիա]]
| established_date2 = 1812
| established_event3 = Մոլդովայի ժողովրդավարական հանրապետություն
| established_date3 = դեկտեմբերի 15, 1917
| established_event4 = միավորում [[Ռումինիա]]յի հետ
| established_date4 = ապրիլի 9, 1918
| established_event5 = Մոլդովական ԻԽՍՀ
| established_date5 = հոկտեմբերի 12, 1924
| established_event6 = [[Մոլդովական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Մոլդովական ԽՍՀ]]
| established_date6 = օգոստոսի 2, 1940
| established_event7 = [[Մերձդնեստրի հակամարտություն|Մերձդնեստրյան պատերազմ]]
| established_date7 = նոյեմբերի 2, 1990
| established_event8 = անկախացում [[Խորհրդային միություն]]ից
| established_date8 = օգոստոսի 27, 1991<sup>a</sup>
| area_label = ներառյալ Մերձդնեստրը
| area_km2 = 33,851<ref>{{Cite web |date=2016 թ․ օգոստոսի 26 |title=Republica Moldova - Geografie |url=https://moldova.md/ro/content/geografie |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624210341/https://moldova.md/ro/content/geografie |archive-date=2021 թ․ հունիսի 24 |access-date=2021 թ․ հունիսի 23 |website=Moldova.md}}</ref>
| area_rank = 135-րդ <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] -->
| area_sq_mi = 13,067 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
| area_label2 = առանց Մերձդնեստր
| area_data2 = {{convert|30,334|կմ2|abbr=on}}<ref>{{Cite web |title=MOLDOVA: Transnistria (Pridnestrovie) |url=https://www.citypopulation.de/en/moldova/transnistria/admin/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210325212647/https://www.citypopulation.de/en/moldova/transnistria/admin/ |archive-date=2021 թ․ մարտի 25 |access-date=2021 թ․ հունիսի 23 |website=Citypopulation.de}}</ref>
| percent_water = 1.4 (ներառյալ Մերձդնեստրը)
| population_estimate = 2,603,813<ref>{{Cite web |date=2022 թ․ հուլիսի 11 |title=Numărul populației cu reședința obișnuită pe medii și sexe, în profil teritorial, la începutul anilor 2014-2022 |url=https://statistica.gov.md/files/files/ComPresa/Populatia/2022/Nr_pop_resedinta_obisnuita_profil_teritorial_2014_2022.xlsx |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20221030163618/https://statistica.gov.md/files/files/ComPresa/Populatia/2022/Nr_pop_resedinta_obisnuita_profil_teritorial_2014_2022.xlsx |archive-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 30 |access-date=2022 թ․ հոկտեմբերի 30 |publisher=Biroul Național de Statistică al Republicii Moldova (BNS) |language=ro}}</ref>
| population_estimate_year = 2023 թվականի
| population_census = 2,804,801
| population_census_year = 2014
| population_estimate_rank = 139-րդ
| population_density_km2 = 85.8
| population_density_sq_mi = 234 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
| GDP_PPP = {{increase}} $42.028 միլիարդ<ref name="IMFWEORO"/>{{efn|name=data1|Մերձդնեստրի ինքնահռչակ հանրապետության կողմից վերահսկվող տարածքի տվյալները ներառված չեն։}}
| GDP_PPP_year = 2023
| GDP_PPP_rank = 132-րդ
| GDP_PPP_per_capita = {{increase}} $16,840<ref name="IMFWEORO"/>
| GDP_PPP_per_capita_rank = 89-րդ
| GDP_nominal = {{increase}} $15.829 միլիարդ<ref name="IMFWEORO">{{Cite web |title=World Economic Outlook Database, April 2023 Edition. (Moldova) |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/April/weo-report?c=921,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2019&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live |access-date=2023 թ․ ապրիլի 11 |website=IMF.org |publisher=International Monetary Fund}}</ref>{{efn|name=data1|Մերձդնեստրի ինքնահռչակ հանրապետության կողմից վերահսկվող տարածքի տվյալները ներառված չեն։}}
| GDP_nominal_year = 2023
| GDP_nominal_rank = 138-րդ
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $6,342<ref name="IMFWEORO"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank = 130-րդ
| Gini = 26.0 <!-- number only -->
| Gini_year = 2019
| Gini_change = increase <!-- increase/decrease/steady -->
| Gini_ref =<ref name="wb-gini">{{Cite web |title=Gini index - Moldova |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=MD |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200425182339/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=MD |archive-date=2020 թ․ ապրիլի 25 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 21 |website=data.worldbank.org |publisher=[[World Bank]]}}</ref>
| HDI = 0.767 <!-- number only -->
| HDI_year = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year -->
| HDI_change = increase <!-- increase/decrease/steady -->
| HDI_ref =<ref name="HDI">{{Cite web |date=2022 թ․ սեպտեմբերի 8 |title=Human Development Report 2021/2022 |url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220908114232/http://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf |archive-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 8 |access-date=2022 թ․ սեպտեմբերի 8 |publisher=[[United Nations Development Programme]] |language=en}}</ref>
| HDI_rank = 80-րդ
| currency = [[մոլդովական լեյ]]
| currency_code = MDL
| time_zone = [[Արևելաեվրոպական ժամ|EET]]
| utc_offset = +2
| utc_offset_DST = +3
| time_zone_DST =
| drives_on = right
| calling_code = [[+373]]
| cctld = [[.md]]
| official_website =[https://moldova.md/ Մոլդովայի պաշտոնական էլեկտրոնային կայք]
}}
'''Մոլդովա''' {{արտասանություն|En-us-Moldova.ogg|}}, պաշտոնապես՝ '''Մոլդովայի Հանրապետություն''' ({{lang-ro|Republica Moldova}}), դեպի ծով ազատ ելք չունեցող պետություն [[Արևելյան Եվրոպա]]յում<ref>{{Cite web |title=The World Factbook — Central Intelligence Agency |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/moldova/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210105015457/https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/moldova/ |archive-date=2021 թ․ հունվարի 5 |access-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 14 |website=Cia.gov |language=en}}</ref>, որն արևմուտքում սահմանակցում է [[Ռումինիա]]յին, իսկ հյուսիսում, հարավում և արևելքում՝ [[Ուկրաինա]]յին։ Ուկրաինայի հետ երկրի արևելյան սահմանին՝ [[Դնեստր|Դնեստր գետի]] երկայնքով, ձգվում է [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրի ինքնահռչակ հանրապետությունը]], որի տարածքը դուրս է Մոլդովայի Հանրապետության վերահսկողությունից։ Մոլդովայի մայրաքաղաքն ու խոշորագույն քաղաքը [[Քիշինյով]]ն է։


Մոլդովայի ներկայիս տարածքի մեծ մասը [[14-րդ դար]]ից մինչև [[1812 թվական]]ը եղել է [[Մոլդովական իշխանություն|Մոլդովական իշխանության]] մաս` մինչ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան տերության]] կողմից վերջինիս հանձնումը [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրությանը]]։ Կայսերական Ռուսաստանի կազմում Մոլդովան հայտնի է դառնում [[Բեսարաբիա]] անվանումով։ 1856 թվականին հարավային Բեսարաբիան վերադարձվում է Մոլդովային, որը երեք տարի անց [[Վալախիայի և Մոլդովայի միացյալ իշխանություն|միավորվելով Վալախիայի հետ]] ձևավորում է Ռումինիան։ Այնուամենայնիվ, շատ չանցած՝ 1878 թվականին, ռուսական տիրապետությունը տարածաշրջանի նկատմամբ [[Բեռլինի վեհաժողով (1878)|վերականգնվում է]]։ 1917 թվականի [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Ռուսական հեղափոխության]] շրջանում Բեսարաբիան կարճ ժամանակով դառնում է ինքնավար հանրապետություն Ռուսաստանի կազմում։ 1918 թվականի փետրվարին Մոլդովան հռչակում է իր անկախությունը և նույն տարում ազգային ժողովի քվեարկությամբ միավորվում Ռումինիայի հետ։ Այդ որոշումը վիճարկվում է [[Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|Խորհրդային Ռուսաստանի]] կողմից, որը 1924 թվականին [[Ուկրաինական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Ուկրաինական ԽՍՀ-ի]] կազմում ստեղծում է այսպես կոչված [[Մոլդովական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Մոլդովական ինքնավար հանրապետություն]] Բեսարաբիայից արևելք գտնվող մոլդովաբնակ տարածքներում։
== Ծագումնաբանություն ==
Մոլդովա անունը գալիս է Մոլդովա գետի անվանումից, որի ավազանը 1359 թվականին հիմնված Մոլդավիայի իշխանության քաղաքական կենտրոնն էր։<ref>"History, Official site of Republic of Moldova". Moldova.md. Retrieved 2013-10-09.</ref> Անհայտ է գետի անվան ծագումը։ Համաձայն մոլդավական ավանդական ժամանակագիրներ Դմիտրի Քանեմիրի եւ Գրիգորե Ուրեխի՝ գետն անվանվել է իշխան Դրագոշի կողմից՝ որսի ժամանակ, երբ նրա որսաշուն Մոլդան խորտակվեց գետում եւ րի պատվին էլ գետը ստացավ իր անվանումը։


1940 թվականին՝ [[Խորհրդա-գերմանական պայմանագիր (1939)|Մոլոտով-Ռիբենտրոպ պայմանագրի]] արդյունքում, [[Ռումինիա]]ն ստիպված է լինում [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միությանը]] զիջել [[Բեսարաբիա]]ն և [[Բուկովինա|հյուսիսային Բուկովինան]], ինչն էլ հիմք է դառնում [[Մոլդովական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Մոլդովական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության (Մոլդովական ԽՍՀ)]] ստեղծման համար։ 1991 թվականի օգոստոսի 27-ին, երբ [[Խորհրդային Միության փլուզում|Խորհրդային Միության փլուզման]] եզրին էր, Մոլդովական ԽՍՀ-ն հռչակում է իր անկախությունը՝ վերանվանվելով «Մոլդովա»<ref name="natura2000">{{Cite web |title="Wine Road" in Republic of Moldova |url=http://www.natura2000oltenita-chiciu.ro/wp-content/uploads/2019/05/Moldova-Pitoreasca-Picturesque-Moldavia-pdf-Vladimir-Toncea.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190518103311/http://www.natura2000oltenita-chiciu.ro/wp-content/uploads/2019/05/Moldova-Pitoreasca-Picturesque-Moldavia-pdf-Vladimir-Toncea.pdf |archive-date=2019 թ․ մայիսի 18 |access-date=2019 թ․ մայիսի 18}}</ref>։ [[Մերձդնեստրի հակամարտություն|Նույն ժամանակահատվածում բռնկված ռազմական հակամարտության]] ավարտից հետո Դնեստրի արևելյան ափին գտնվող Մոլդովայի տարածքը գտնվում է [[Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն|Մերձդնեստրի անջատողական կառավարության]] փաստացի վերահսկողության ներքո։ Մոլդովայի Սահմանադրությունն ընդունվել է 1994 թվականին։ Այն երկիրը հռչակում էր [[խորհրդարանական հանրապետություն]], որտեղ [[Նախագահական համակարգ|նախագահը]] պետության ղեկավարն է, իսկ [[վարչապետ]]ը՝ կառավարության ղեկավարը։
==Պատմությունը==
=== Հնագույն պատմությունը ===
2010 թվականին օլդովանյան հատիչ գործիքներ հայտնաբերվեցին Բայրակիում, որոնք 800,000-1.2 միլիոն տարեկան են։ Սա ցույց է տալիս, որ հնագույն մարդիկ են բնակվել Մոլդովայի տարածքում [[Պալեոլիթ]]ի ժամանակաշրջանում։ <ref>"Articles".</ref> Նեոլիթյան քարի դարում Մոլդովայի տարածքը խոշոր [[Կուկուտենի-Տրիպիլլական մշակույթ]]ի կենտրոնն էր, որը եզերված էր արեւելքից [[Դնեստր]] գետով [[Ուկրաինա]]յում եւ արեւմուտքից՝ [[Կարպատյան լեռներ]]ով [[Ռումինիա]]յում։ Այս քաղաքակրթության մարդիկ, որոնք ապրել են մոտավորապես Ք.Ա. 5500 թվականից մինչեւ Ք.Ա. մոտ 2750 թվականը, զբաղվում էին գյուղատնտեսությամբ, որսորդությամբ, անասնապահությամբ եւ աչքի էին ընկնում կավե անոթների յուրօրինակ ձեւավորմամբ։


Մոլդովան [[Եվրոպա|Եվրոպա աշխարհամասի]] երկրորդ ամենաաղքատ երկիրն է ([[Ուկրաինա]]յից հետո)՝ [[Աշխարհի երկրներն ըստ մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի|մեկ շնչին ընկնող պաշտոնական ՀՆԱ-ի ցուցանիշով]], և վերջինիս ՀՆԱ-ի մեծ մասը բաժին է ընկնում է [[ծառայությունների ոլորտ]]ին<ref>{{Cite web |title=GDP per capita, PPP (current international $) |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report?c=967,921,926,&s=PPPPC,&sy=2020&ey=2022&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727115351/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report?c=967,921,926,&s=PPPPC,&sy=2020&ey=2022&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |archive-date=2022 թ․ հուլիսի 27 |access-date=2022 թ․ հուլիսի 27}}</ref>։ Այն ունի [[Երկրների ցանկ ըստ մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքսի|Մարդկային զարգացման ամենացածր ցուցանիշներից]] մեկը Եվրոպայում՝ զբաղեցնելով 76-րդ տեղն աշխարհում (2022-ի տվյալներով)։ Մոլդովան [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]], [[Եվրոպայի խորհուրդ|Եվրոպայի խորհրդի]], [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության]], [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության]], [[ՎՈՒԱՄ|ՎՈՒԱՄ-ի]], [[Անկախ Պետությունների Համագործակցություն|Անկախ պետությունների համագործակցության]], [[Սևծովյան տնտեսական համագործակցություն|Սևծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպության]] անդամ է։ Մոլդովայի Հանրապետությունը [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական միության]] անդամակցելու պաշտոնական թեկնածու է 2022 թվականի հունիսից<ref>{{Cite news |date=2022 թ․ հունիսի 23 |title=EU awards Ukraine and Moldova candidate status |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-61891467 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220623000924/https://www.bbc.com/news/world-europe-61891467 |archive-date=2022 թ․ հունիսի 23 |access-date=2022 թ․ օգոստոսի 16 |work=BBC News |language=en-GB}}</ref>։
=== Հին եւ Միջին դարեր ===

== Անվանում ==
{{main|Մոլդովայի անվանում}}
[[Պատկեր:Constantin Lecca - Dragos Voda la vanatoarea zimbrului.jpg|ձախից|մինի|265x265փքս|''«Իշխան Դրագոշի որսը»'', հեղինակ՝ Կոնստանտին Լեկկա։]]
«Մոլդովա» եզրույթը կապված է [[Մոլդովա (գետ)|Մոլդովա գետի]] անվան հետ, որի ավազանը [[1359|1359 թվականին]] հիմնված [[Մոլդովական իշխանություն|Մոլդովիայի իշխանության]] քաղաքական կենտրոնն էր<ref>{{Cite web |title=History |url=http://www.moldova.md/en/istorie/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131222142800/http://www.moldova.md/en/istorie/ |archive-date=2013 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 9 |publisher=Republic of Moldova}}</ref>։ Այսուհանդերձ, գետի անվան հստակ [[ծագումնաբանություն]]ն անհայտ է։

Համաձայն մոլդավական ավանդական ժամանակագիրներ [[Դիմիտրիե Կանտեմիր]]ի և Գրիգորե Ուրեկեի՝ գետն անվանվել է իշխան [[Դրագոշ]]ի կողմից որսի ժամանակ, երբ նրա որսաշուն Մոլդան խորտակվեց գետում, որի պատվին էլ գետը ստացավ իր անվանումը։ Հետագայում, որսաշան պատվին անվանակոչված գետի անունով էլ կոչվում է [[Մոլդովական իշխանություն]]ը<ref>{{Cite book |last=King |first=Charles |author-link=Charles King (professor of international affairs) |url=https://archive.org/details/moldovansromania00king_0/page/13 |title=The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture |publisher=Hoover Press |year=2000 |isbn=0-8179-9792-X |page=[https://archive.org/details/moldovansromania00king_0/page/13 13] |chapter=From Principality to Province |access-date=2010 թ․ հոկտեմբերի 31 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=ldBFWtuv8DQC&pg=PA13}}</ref>։

1990-ականների սկզբին շատ կարճ ժամանակահատված երկիրը կոչվել է նաև «Մոլդովիա»։ Հենց այդ անվանմամբ էլ հանրապետությունը հիշատակվում է [[Անկախ Պետությունների Համագործակցություն|Անկախ պետությունների համագործակցության կազմակերպության]] հիմնադիր փաստաթղթում։

Այսուհանդերձ, [[Խորհրդային Միության փլուզում|Խորհրդային միության փլուզումից]] հետո պետությունը վերականգնում է իր անվան ռումինական տարբերակը, այն է՝ «Մոլդովա»<ref>{{Cite news |date=1991 թ․ դեկտեմբերի 23 |title=The End of the Soviet Union; Text of Accords by Former Soviet Republics Setting Up a Commonwealth |url=https://www.nytimes.com/1991/12/23/world/end-soviet-union-text-accords-former-soviet-republics-setting-up-commonwealth.html?pagewanted=all |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210309042542/https://www.nytimes.com/1991/12/23/world/end-soviet-union-text-accords-former-soviet-republics-setting-up-commonwealth.html?pagewanted=all |archive-date=2021 թ․ մարտի 9 |access-date=2017 թ․ փետրվարի 17 |work=[[The New York Times]] |quote=...Republic of Kazakhstan, the Republic of Kirghizia, the Republic of Moldavia, the Russian Federation...}}</ref>։ [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|Միավորված ազգերի կազմակերպության]] կողմից պետությունը ճանաչվում է որպես Մոլդովայի Հանրապետություն։

== Պատմություն ==
=== Հնագույն պատմություն ===
2010 թվականին օլդովանյան հատիչ գործիքներ հայտնաբերվեցին Բայրակիում, որոնք 800,000-1.2 միլիոն տարեկան են։ Սա ցույց է տալիս, որ հնագույն մարդիկ են բնակվել Մոլդովայի տարածքում [[Պալեոլիթ]]ի ժամանակաշրջանում<ref>"Articles".</ref>։ Նեոլիթյան քարի դարում Մոլդովայի տարածքը խոշոր [[Կուկուտենի-Տրիպիլլական մշակույթ]]ի կենտրոնն էր, որը եզերված էր արևելքից [[Դնեստր]] գետով [[Ուկրաինա]]յում և արևմուտքից՝ [[Կարպատյան լեռներ]]ով [[Ռումինիա]]յում։ Այս քաղաքակրթության մարդիկ, որոնք ապրել են մոտավորապես Ք.Ա. 5500 թվականից մինչև Ք.Ա. մոտ 2750 թվականը, զբաղվում էին գյուղատնտեսությամբ, որսորդությամբ, անասնապահությամբ և աչքի էին ընկնում կավե անոթների յուրօրինակ ձևավորմամբ։

=== Հին և Միջին դարեր ===
[[Պատկեր:Stefan cel Mare.jpg|մինի|Ստեֆեն Մեծը՝ Մոլդավիայի իշխանը 1457-1504 թվականներին]]
[[Պատկեր:Stefan cel Mare.jpg|մինի|Ստեֆեն Մեծը՝ Մոլդավիայի իշխանը 1457-1504 թվականներին]]
Անտիկ շրջանում Մոլդովայի տարածքը բնակեցված էր դակիական ցեղերով։ Մեր թվարկության առաջինից յոթերորդ դարերի միջեւ հարավային շրջանները գտնվում էին նախ [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական]], ապա [[Բյուզանդական կայսրություն]]ների տիրապետության տակ։ Կապված իր ստրատեգիկ նշանակության տարածքից Ասիայի եւ Եվրոպայի միջեւ՝ ժամանակակից Մոլդովայի տարածքը հաճախ է գրավվել ուշ հնադարում եւ վաղ [[միջնադար]]ում տարբեր ցեղերի կողմից, այդ թվում՝ [[գոթեր]]ի, [[հուներ]]ի, [[ավարներ]]ի, [[բուլղարացիներ]]ի, [[մագյարներ]]ի, [[պեչենեգներ]]ի, [[կումաններ]]ի, [[մոնղոլներ]]ի եւ [[թաթարներ]]ի կողմից։
Անտիկ շրջանում Մոլդովայի տարածքը բնակեցված էր դակիական ցեղերով։ Մեր թվարկության առաջինից յոթերորդ դարերի միջև հարավային շրջանները գտնվում էին նախ [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական]], ապա [[Բյուզանդական կայսրություն]]ների տիրապետության տակ։ Կապված իր ստրատեգիկ նշանակության տարածքից Ասիայի և Եվրոպայի միջև՝ ժամանակակից Մոլդովայի տարածքը հաճախ է գրավվել ուշ հնադարում և վաղ [[միջնադար]]ում տարբեր ցեղերի կողմից, այդ թվում՝ [[գոթեր]]ի, [[հուներ]]ի, [[ավարներ]]ի, [[բուլղարացիներ]]ի, [[մագյարներ]]ի, [[պեչենեգներ]]ի, [[կումաններ]]ի, [[մոնղոլներ]]ի և [[թաթարներ]]ի կողմից։


Մոլդավիայի իշխանությունը, հիմնված 1359 թվականին, երիզված էր Կարպատներով արեւմուտքից, Դնեստր գետով արեւելքից եւ [[Դանուբ]] գետով ու [[Սեւ ծով]]ով հարավից։ Այդ տարածքը ներառում էր ներկայիս Մոլդովայի տարածքը, Ռումինիայի 41 երկրներից արեւելյան ութը եւ Ուկրաինայի Չերնիվցի օբլաստն ու Բուդյակի մարզը։ Ինչպես ժամանակակից հանրապետությունն ու Ռումինիայի հյուսիս-արեւելյան շրջանը՝ տեղացիների կողմից այն կոչվում էր ''Մոլդովա'': Մոլդավիան գրավվել է [[թաթարներ]]ի եւ, [[15-րդ դար]]ից սկսած՝ [[թյուրքեր]]ի կողմից։1538 թվականին իշխանությունը դարձավ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] հարկատու, սակայն պահպանում էր ներքին եւ, մասամբ, արտաքին անկախություն։<ref>"Moldova Library of Congress Country Studies". Lcweb2.loc.gov. Retrieved 2013-10-09.</ref>
Մոլդավիայի իշխանությունը, հիմնված 1359 թվականին, երիզված էր Կարպատներով արևմուտքից, Դնեստր գետով արևելքից և [[Դանուբ]] գետով ու [[Սև ծով]]ով հարավից։ Այդ տարածքը ներառում էր ներկայիս Մոլդովայի տարածքը, Ռումինիայի 41 երկրներից արևելյան ութը և Ուկրաինայի Չերնիվցի օբլաստն ու Բուդյակի մարզը։ Ինչպես ժամանակակից հանրապետությունն ու Ռումինիայի հյուսիսարևելյան շրջանը՝ տեղացիների կողմից այն կոչվում էր ''Մոլդովա''։ Մոլդավիան գրավվել է [[թաթարներ]]ի և, [[15-րդ դար]]ից սկսած՝ [[թյուրքեր]]ի կողմից։ 1538 թվականին իշխանությունը դարձավ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] հարկատու, սակայն պահպանում էր ներքին և, մասամբ, արտաքին անկախություն<ref>"Moldova Library of Congress Country Studies". Lcweb2.loc.gov. Retrieved 2013-10-09.</ref>։


=== Նոր դարեր ===
=== Նոր դարեր ===
==== Ռուսական կայսրություն ====
==== Ռուսական կայսրություն ====
1812 թվականի Բուխարեստի պայմանագրի համաձայն և անկախ մոլդավական ազնվականության բազմաթիվ բողոքների և անհամաձայնության, Օսմանյան կայսրությունը, որի վասսալն էր Մոլդավիան, [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրությանը]] փոխանցեց Մոլդավիայի իշխանության արևելյան հատվածը Խոթինի և հին Բեսարաբիայի հետ միասին, որոնք Ռուսաստանն արդեն գրավել էր ու ավերել։ Ռուսական նոր գովառը կոչվեց ''Մոլդավիայի և Բեսարաբիայի օբլաստ'' և նախնական շրջանում վայելում էր մեծ ինքնավարություն։ 1828 թվականից հետո այս ինքնավարությունը զգալիորեն կրճատվեց, իսկ 1871 թվականին օբլաստը փոխակերպվեց Բեսարաբիայի գուբերնիայի, ինչը կազմում էր պետականորեն կարգավորվող ասսիմիլացիայի՝ ռուսիֆիկացիայի մի մասը։ Որպես այս պրոցեսի մաս՝ ցարական կառավարությունը աստիճանաբար հեռացրեց [[ռումիներեն]]ը ազգային և եկեղեցական լեզվի ստատուսից<ref>Charles Upson Clark (1911-06-12). "Bessarabia". Depts.washington.edu. Retrieved 2013-10-09. Naturally, this system resulted not in acquisition of Russian by the Moldavians, but in their almost complete illiteracy in any language. Check date values in: |year= / |date= mismatch (help); |chapter= ignored (help)</ref>։ Մոլդավիայի արևմտյան մասը պահպանեց իր ինքնավար իշխանությունը և 1859 թվականին, միանալով [[Վալախիա]]յի հետ, հիմնեց [[Ռումինիայի թագավորություն]]ը։ 1856 թվականի Փարիզի համաձայնագիրը Մոլդավիային վերադարձրեց Բեսարաբիայի երեք դքսություններ Քահուլը, Բոլգրադն ու Իսմաիլը, սակայն 1878 թվականի Բեռլինի համաձայնագիրը ստիպեց Ռումինիայի թագավորությանը վերադարձնել այս տարածքները Ռուսական կայսրությանը։ 19-րդ դարի ընթացքում ռուսական իշխանությունները խրախուսում էին ռումինացիների<ref>Vasile Baican, "Human settlements in Moldavia represented on "the Russian map" between 1828-1829", Scientific Annals of "Alexandru Ioan Cuza" University of Iasi - Geography series, 54, 2008, p. 65.</ref>, ուկրաինացիների, լիպովանների, կոզակների, բուլղարացիների<ref>Charles Upson Clark (1927). "Bessarabia". Depts.washington.edu. Retrieved 2013-10-09. Today, the Bulgarians form one of the most solid elements in Southern Bessarabia, numbering (with the Gagauzes, i.e., Turkish-speaking Christians also from the Dobrudja) nearly 150,000. Colonization brought in numerous Great Russian peasants, and the Russian bureaucracy imported Russian office-holders and professional men; according to the Romanian estimate of 1920, there were about Great Russians were about 75,000 in number (2.9%), and the Lipovans and Cossacks 59,000 (2.2%); the Little Russians (Ukrainians) came to 254,000 (9.6%). That, plus about 10,000 Poles, brings the total number of Slavs to 545,000 in a population of 2,631,000, or about one-fifth |chapter= ignored (help)</ref>,, գերմանացիների<ref>"The Germans from Bessarabia". Ualberta.ca. Retrieved 9 October 2013.[dead link]</ref>, գագաուզների կողմից երկրի հարավի գաղութացումը և առավել ընդլայնեցին բնակության հնարավորությունները հրեաների համար, որպեսզի ճնշեին 1770-80 ական թվականներին՝ Ռուս-թուրքական պատերազմների ժամանակ<ref>"Mennonite-Nogai Economic Relations, 1825–1860". Goshen.edu. Retrieved 2013-10-09.</ref>, այստեղ տարածված նոգաի թաթարներին։ Այս շրջանում մոլդովական բնակչությունը մեծացավ և հասավ 86%-ի 1816 թվականին<ref>Ion Nistor, Istoria Bassarabiei, Cernăuți, 1921</ref>։ 1905 թվականին, իսլամական հոսանքների ազդեցության ներքո մոլդովական բնակչությունը կազմում էր գուբերնիայի 52%-ը<ref>(German) Flavius Solomon, Die Republik Moldau und ihre Minderheiten (Länderlexikon), in: Ethnodoc-Datenbank für Minderheitenforschung in Südostosteuropa, p. 52</ref>։ Այս շրջանում գուբերնիայում տիրական էին [[Հակասեմականություն|հակասեմական]] տրամադրությունները, որը բերեց հազարավոր հրեաների արտագաղթի դեպի ԱՄՆ<ref>Ariel Scheib (1941-07-23). "Moldova". Jewishvirtuallibrary.org. Retrieved 2013-10-09.</ref>։
1812 թվականի Բուխարեստի պայմանագրի համաձայն եւ անկախ մոլդավական ազնվականության բազմաթիվ բողոքների եւ անհամաձայնության, Օսմանյան կայսրությունը, որի վասսալն էր Մոլդավիան, [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]]ը փոխանցեց Մոլդավիայի իշխանության արեւելյան հատվածը Խոթինի եւ հին Բեսարաբիայի հետ միասին, որոնք Ռուսաստանն արդեն գրավել էր ու ավերել։
Ռուսական նոր գովառը կոչվեց ''Մոլդավիայի եւ Բեսարաբիայի օբլաստ'' եւ նախնական շրջանում վայելում էր մեծ ինքնավարություն։ 1828 թվականից հետո այս ինքնավարությունը զգալիորեն կրճատվեց, իսկ 1871 թվականին օբլաստը փոխակերպվեց Բեսարաբիայի գուբերնիայի, ինչը կազմում էր պետականորեն կարգավորվող ասսիմիլացիայի՝ ռուսիֆիկացիայի մի մասը։ Որպես այս պրոցեսի մաս՝ ցարական կառավարությունը աստիճանաբար հեռացրեց [[ռումիներեն]]ը ազգային եւ եկեղեցական լեզվի ստատուսից։ <ref>Charles Upson Clark (1911-06-12). "Bessarabia". Depts.washington.edu. Retrieved 2013-10-09. Naturally, this system resulted not in acquisition of Russian by the Moldavians, but in their almost complete illiteracy in any language. Check date values in: |year= / |date= mismatch (help); |chapter= ignored (help)</ref> Մոլդավիայի արեւմտյան մասը, պահպանեց իր ինքնավար իշխանությունը, եւ 1859 թվականին, միանալով [[Վալախիա]]յի հետ, հիմնեց [[Ռումինիայի թագավորություն]]ը։ 1856 թվականի Փարիզի համաձայնագիրը վերադարձրեց Բեսարաբիայի երեք դքսություններ Քահուլը, Բոլգրադն ու Իսմաիլը Մոլդավիային, սակայն 1878 թվականի Բեռլինի համաձայնագիրը ստիպեց Ռումինիայի թագավորությանը վերադարձնել այս տարածքները Ռուսական կայսրությանը։ 19-րդ դարի ընթացքում ռուսական իշխանությունները խրախուսում էին ռումինացիների,<ref>Vasile Baican, "Human settlements in Moldavia represented on "the Russian map" between 1828-1829", Scientific Annals of "Alexandru Ioan Cuza" University of Iasi - Geography series, 54, 2008, p. 65.</ref> ուկրաինացիների, լիպովանների, կոզակների, բուլղարացիների,<ref>Charles Upson Clark (1927). "Bessarabia". Depts.washington.edu. Retrieved 2013-10-09. Today, the Bulgarians form one of the most solid elements in Southern Bessarabia, numbering (with the Gagauzes, i.e., Turkish-speaking Christians also from the Dobrudja) nearly 150,000. Colonization brought in numerous Great Russian peasants, and the Russian bureaucracy imported Russian office-holders and professional men; according to the Romanian estimate of 1920, there were about Great Russians were about 75,000 in number (2.9%), and the Lipovans and Cossacks 59,000 (2.2%); the Little Russians (Ukrainians) came to 254,000 (9.6%). That, plus about 10,000 Poles, brings the total number of Slavs to 545,000 in a population of 2,631,000, or about one-fifth |chapter= ignored (help)</ref>, գերմանացիների,<ref>"The Germans from Bessarabia". Ualberta.ca. Retrieved 9 October 2013.[dead link]</ref> գագաուզների կողմից երկրի հարավի գաղութացումը եւ առավել ընդլայնեցին բնակության հնարավորությունները հրեաների համար, որպեսզի ճնշեին 1770-80 ական թվականներին՝ Ռուս-թուրքական պատերազմների ժամանակ,<ref>"Mennonite-Nogai Economic Relations, 1825–1860". Goshen.edu. Retrieved 2013-10-09.</ref> այստեղ տարածված նոգաի թաթարներին։ Այս շրջանում մոլդովական բնակչությունը մեծացավ եւ հասավ 86%-ի 1816 թվականին<ref>Ion Nistor, Istoria Bassarabiei, Cernăuți, 1921</ref>: 1905 թվականին, իսլամական հոսանքների ազդեցության ներքո՝ մոլդովական բանկչությունը կազմում էր գուբերնիայի 52%-ը։ <ref>(German) Flavius Solomon, Die Republik Moldau und ihre Minderheiten (Länderlexikon), in: Ethnodoc-Datenbank für Minderheitenforschung in Südostosteuropa, p. 52</ref> Այս շրջանում գուբերնիայում տիրական էին [[Հակասեմականություն|հակասեմական]] տրամադրությունները, որը բերեց հազարավոր հրեաների արտագաղթի դեպի ԱՄՆ<ref>Ariel Scheib (1941-07-23). "Moldova". Jewishvirtuallibrary.org. Retrieved 2013-10-09.</ref>:


==== Ռուսական հեղափոխությունն ու Մեծ Ռումինիան ====
==== Ռուսական հեղափոխությունն ու Մեծ Ռումինիան ====
[[Պատկեր:Greater Romania.svg|մինի|Մեծ Ռումինիայի քարտեզ]]
[[Պատկեր:Greater Romania.svg|մինի|Մեծ Ռումինիայի քարտեզ]]
Առաջին աշխարհամարտը առաջ բերեց քաղաքական եւ էթնիկ-մշակութային տեղեկացվածության վերելք, մինչ 300.000 բեսարաբցիներ տեղակայվել էին 1917 թվականին կազմավորված ռուսական բանակում։ Այս շրջանում մի շարք ''Մոլդավացի զինվորների կոմիտեներ'' ստեղծվեցին։ [[Ռուսական հեղափոխություն|1917 թվականի Ռուսական հեղափոխություն]]ից հետո բեսարաբիական խորհրդարանը՝ Սֆաթուլ Թարիին (ռումիներեն՝ Sfatul Țării, [sfatul tsərij]) կամզավորվեց եւ բացվեց դեկտեմբերի երեքին։ Սֆաթուլ Թարիին հայտարարեց Մոլդավական Ժողովրդավարական հանրապետությունը՝ ռուսական դաշնային պետության ներսում, որից հետո ձեւավորվեց կառավարությունը։
Առաջին աշխարհամարտը առաջ բերեց քաղաքական և էթնիկ-մշակութային տեղեկացվածության վերելք, մինչ 300.000 բեսարաբցիներ տեղակայվել էին 1917 թվականին կազմավորված ռուսական բանակում։ Այս շրջանում մի շարք ''Մոլդավացի զինվորների կոմիտեներ'' ստեղծվեցին։ [[Ռուսական հեղափոխություն|1917 թվականի Ռուսական հեղափոխությունից]] հետո բեսարաբիական խորհրդարանը՝ Սֆաթուլ Թարիին (ռումիներեն՝ Sfatul Țării, [sfatul tsərij]) կազմավորվեց և բացվեց դեկտեմբերի երեքին։ Սֆաթուլ Թարիին հայտարարեց Մոլդավական Ժողովրդավարական Հանրապետությունը՝ ռուսական դաշնային պետության ներսում, որից հետո ձևավորվեց կառավարությունը։


Բեսարաբիան հայտարարեց իր անկախությունը 1918 թվականի փետրվարի վեցին եւ խնդրեց Ռումինիայում տեղակայված ֆրանսիական բանակի օժանդակությունը, ինչպես նաեւ ռումինական բանակի օժանդակությունը։ Ապրիլի իննին Սֆաթուլ Թարիին ձայների ճնշող մեծամասնությամբ որոշում ընդունեց [[Բեսարաբիայի եւ Ռումինիայի միություն|միավորվել Ռումինիայի հետ]]: Միավորումը ենթադրում էր ագրարային հեղափոխության ավարտ, ինքնավարություն եւ մարդու իրավունքների հանդեպ հարգանք<ref>King, Charles (2000). "From Principality to Province". The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture. Hoover Press. pp. 33–35. ISBN 0-8179-9792-X. Retrieved 2010-10-31.</ref>: Խորհրդարանի անդամների մի մասը համաձայնեց հետաձգել միացումը, մինչեւ Բուկովինան եւ Տրանսիլվանիան եւս կմիանան Ռումինիայի թագավորությանը, սակայն պատմաբանները պնդում են, որ նրանք այդ անելու համար չունեին համապատասխան քվորումը։<ref>"Sfatul Țării ... proclaimed the Moldavian Democratic Republic" (in Romanian). Prm.md. Archived from the original on 2007-12-04. Retrieved 9 October 2013.</ref><ref>Charles Upson Clark (1927). "24:The Decay of Russian Setiment". Bessarabia: Russia and Romania on the Black Sea – View Across Dniester From Hotin Castle. New York: Dodd, Mead & Company. Retrieved 31 October 2013.</ref><ref>Ion Pelivan (Chronology)</ref><ref>Petre Cazacu (Moldova, pp. 240–245)</ref><ref>Cristina Petrescu, "Contrasting/Conflicting Identities:Bessarabians, Romanians, Moldovans" in Nation-Building and Contested Identities, Polirom, 2001, pg. 156</ref>
Բեսարաբիան հայտարարեց իր անկախությունը 1918 թվականի փետրվարի վեցին և խնդրեց Ռումինիայում տեղակայված ֆրանսիական բանակի օժանդակությունը, ինչպես նաև ռումինական բանակի օժանդակությունը։ Ապրիլի իննին Սֆաթուլ Թարիին ձայների ճնշող մեծամասնությամբ որոշում ընդունեց [[Բեսարաբիայի և Ռումինիայի միություն|միավորվել Ռումինիայի հետ]]։ Միավորումը ենթադրում էր ագրարային հեղափոխության ավարտ, ինքնավարություն և մարդու իրավունքների հանդեպ հարգանք<ref>King, Charles (2000). "From Principality to Province". The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture. Hoover Press. pp. 33–35. ISBN 0-8179-9792-X. Retrieved 2010-10-31.</ref>։ Խորհրդարանի անդամների մի մասը համաձայնեց հետաձգել միացումը, մինչև Բուկովինան և Տրանսիլվանիան ևս կմիանան Ռումինիայի թագավորությանը, սակայն պատմաբանները պնդում են, որ նրանք այդ անելու համար չունեին համապատասխան քվորումը<ref>"Sfatul Țării ... proclaimed the Moldavian Democratic Republic" (in Romanian). Prm.md. Archived from the original on 2007-12-04. Retrieved 9 October 2013.</ref><ref>Charles Upson Clark (1927). "24:The Decay of Russian Setiment". Bessarabia: Russia and Romania on the Black Sea – View Across Dniester From Hotin Castle. New York: Dodd, Mead & Company. Retrieved 31 October 2013.</ref><ref>Ion Pelivan (Chronology)</ref><ref>Petre Cazacu (Moldova, pp. 240–245)</ref><ref>Cristina Petrescu, "Contrasting/Conflicting Identities:Bessarabians, Romanians, Moldovans" in Nation-Building and Contested Identities, Polirom, 2001, pg. 156</ref>։ Այս միությունը ճանաչվեց [[Անտանտ]]ի պետությունների կողմից 1920 թվականի Փարիզի համաձայնագրով, որը, սակայն, չէր վավերացվել բոլոր ստորագրողների կողմից<ref name="Malbone W. Graham 1944">Malbone W. Graham (October 1944). "The Legal Status of the Bukovina and Bessarabia". The American Journal of International Law (American Society of International Law) 38 (4): 667–673. doi:10.2307/2192802. JSTOR 2192802</ref><ref name="Malbone W. Graham 1944"/><ref>Mitrasca, Marcel (2002). "Introduction". Moldova: a Romanian province under Russian rule: diplomatic history from the archives of the great powers. Algora Publishing. p. 13. ISBN 1-892941-86-4. Retrieved 2010-10-31.</ref>։
Այս միությունը ճանաչվեց [[Անտանտ]]ի պետությունների կողմից 1920 թվականի Փարիզի համաձայնագրով, որը, սակայն, չէր վավերացվել բոլոր ստորագրողների կոմղից։<ref name="Malbone W. Graham 1944">Malbone W. Graham (October 1944). "The Legal Status of the Bukovina and Bessarabia". The American Journal of International Law (American Society of International Law) 38 (4): 667–673. doi:10.2307/2192802. JSTOR 2192802</ref><ref name="Malbone W. Graham 1944"/><ref>Mitrasca, Marcel (2002). "Introduction". Moldova: a Romanian province under Russian rule: diplomatic history from the archives of the great powers. Algora Publishing. p. 13. ISBN 1-892941-86-4. Retrieved 2010-10-31.</ref>


== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ծանցանկ}}
{{Արտաքին հղումներ}}

{{ՎՊԵ|Moldova|Մոլդովա}}
{{Եվրոպական երկրներ}}
{{Եվրոպական երկրներ}}
{{ԱՊՀ}}
{{ԱՊՀ}}
Տող 68. Տող 164.
{{Արևելյան գործընկերություն}}
{{Արևելյան գործընկերություն}}


[[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]]
[[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Եվրոպայի խորհրդի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Հանրապետություններ]]
[[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության անդամ երկրներ]]

Ընթացիկ տարբերակը 09:11, 22 Մայիսի 2024-ի դրությամբ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մոլդովա (այլ կիրառումներ)
Մոլդովայի Հանրապետություն
Republica Moldova
Մոլդովայի դրոշ
Դրոշ		 Մոլդովայի զինանշանը
Զինանշան
Ազգային օրհներգ՝ ռումիներեն՝ Limba noastră
«Մեր լեզուն»
Մոլդովայի դիրքը
Մոլդովայի դիրքը
Մոլդովայի տեղագրություն
Մայրաքաղաք
և ամենամեծ քաղաք 		Քիշնև (Քիշինյով)
պաշտոնական լեզու
ազգային լեզու		 ռումիներեն[1][2]
Էթնիկ խմբեր (2014, (առանց Մերձդնեստր)) էթնիկ խմբեր՝
Կրոն (2014 (առանց Մերձնեստր)) * 91.8%՝ քրիստոնեություն
Կառավարում ունիտար խորհրդարանական հանրապետություն
 -  նախագահ Մայա Սանդու
 -  վարչապետ Դորին Ռեչան
 -  խորհրդարանի նախագահ Իգոր Գրոսու
Ժամանակագրություն
 -  Մոլդովական իշխանություն կամ Մոլդավիա 1346 
 -  Բեսարաբիա 1812 
 -  Մոլդովայի ժողովրդավարական հանրապետություն դեկտեմբերի 15, 1917 
 -  միավորում Ռումինիայի հետ ապրիլի 9, 1918 
 -  Մոլդովական ԻԽՍՀ հոկտեմբերի 12, 1924 
 -  Մոլդովական ԽՍՀ օգոստոսի 2, 1940 
 -  Մերձդնեստրյան պատերազմ նոյեմբերի 2, 1990 
 -  անկախացում Խորհրդային միությունից օգոստոսի 27, 1991a 
 -  Ջրային (%) 1.4 (ներառյալ Մերձդնեստրը)
Բնակչություն
 -  2023 թվականի նախահաշիվը 2,603,813[3]  (139-րդ)
 -  2014 մարդահամարը 2,804,801 
ՀՆԱ (ԳՀ) 2023 գնահատում
 -  Ընդհանուր $42.028 միլիարդ[4][Ն 1] (132-րդ)
 -  Մեկ շնչի հաշվով $16,840[4] (89-րդ)
ՀՆԱ (անվանական) 2023 գնահատում
 -  Ընդհանուր $15.829 միլիարդ[4][Ն 1] (138-րդ)
 -  Մեկ շնչի հաշվով $6,342[4] (130-րդ)
Ջինի (2019) 26.0 
ՄՆԶԻ (2021) 0.767 (80-րդ)
Արժույթ մոլդովական լեյ (MDL)
Ժամային գոտի EET (ՀԿԺ+2)
 -  Ամռանը (DST)  (ՀԿԺ+3)
Ազգային դոմեն .md
Վեբկայք
Մոլդովայի պաշտոնական էլեկտրոնային կայք
Հեռախոսային կոդ ++373

Մոլդովա (Բացել ֆայլի մասին տվյալները արտասանություն), պաշտոնապես՝ Մոլդովայի Հանրապետություն (ռումիներեն՝ Republica Moldova), դեպի ծով ազատ ելք չունեցող պետություն Արևելյան Եվրոպայում[5], որն արևմուտքում սահմանակցում է Ռումինիային, իսկ հյուսիսում, հարավում և արևելքում՝ Ուկրաինային։ Ուկրաինայի հետ երկրի արևելյան սահմանին՝ Դնեստր գետի երկայնքով, ձգվում է Մերձդնեստրի ինքնահռչակ հանրապետությունը, որի տարածքը դուրս է Մոլդովայի Հանրապետության վերահսկողությունից։ Մոլդովայի մայրաքաղաքն ու խոշորագույն քաղաքը Քիշինյովն է։

Մոլդովայի ներկայիս տարածքի մեծ մասը 14-րդ դարից մինչև 1812 թվականը եղել է Մոլդովական իշխանության մաս` մինչ Օսմանյան տերության կողմից վերջինիս հանձնումը Ռուսական կայսրությանը։ Կայսերական Ռուսաստանի կազմում Մոլդովան հայտնի է դառնում Բեսարաբիա անվանումով։ 1856 թվականին հարավային Բեսարաբիան վերադարձվում է Մոլդովային, որը երեք տարի անց միավորվելով Վալախիայի հետ ձևավորում է Ռումինիան։ Այնուամենայնիվ, շատ չանցած՝ 1878 թվականին, ռուսական տիրապետությունը տարածաշրջանի նկատմամբ վերականգնվում է։ 1917 թվականի Ռուսական հեղափոխության շրջանում Բեսարաբիան կարճ ժամանակով դառնում է ինքնավար հանրապետություն Ռուսաստանի կազմում։ 1918 թվականի փետրվարին Մոլդովան հռչակում է իր անկախությունը և նույն տարում ազգային ժողովի քվեարկությամբ միավորվում Ռումինիայի հետ։ Այդ որոշումը վիճարկվում է Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից, որը 1924 թվականին Ուկրաինական ԽՍՀ-ի կազմում ստեղծում է այսպես կոչված Մոլդովական ինքնավար հանրապետություն Բեսարաբիայից արևելք գտնվող մոլդովաբնակ տարածքներում։

1940 թվականին՝ Մոլոտով-Ռիբենտրոպ պայմանագրի արդյունքում, Ռումինիան ստիպված է լինում Խորհրդային Միությանը զիջել Բեսարաբիան և հյուսիսային Բուկովինան, ինչն էլ հիմք է դառնում Մոլդովական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության (Մոլդովական ԽՍՀ) ստեղծման համար։ 1991 թվականի օգոստոսի 27-ին, երբ Խորհրդային Միության փլուզման եզրին էր, Մոլդովական ԽՍՀ-ն հռչակում է իր անկախությունը՝ վերանվանվելով «Մոլդովա»[6]։ Նույն ժամանակահատվածում բռնկված ռազմական հակամարտության ավարտից հետո Դնեստրի արևելյան ափին գտնվող Մոլդովայի տարածքը գտնվում է Մերձդնեստրի անջատողական կառավարության փաստացի վերահսկողության ներքո։ Մոլդովայի Սահմանադրությունն ընդունվել է 1994 թվականին։ Այն երկիրը հռչակում էր խորհրդարանական հանրապետություն, որտեղ նախագահը պետության ղեկավարն է, իսկ վարչապետը՝ կառավարության ղեկավարը։

Մոլդովան Եվրոպա աշխարհամասի երկրորդ ամենաաղքատ երկիրն է (Ուկրաինայից հետո)՝ մեկ շնչին ընկնող պաշտոնական ՀՆԱ-ի ցուցանիշով, և վերջինիս ՀՆԱ-ի մեծ մասը բաժին է ընկնում է ծառայությունների ոլորտին[7]։ Այն ունի Մարդկային զարգացման ամենացածր ցուցանիշներից մեկը Եվրոպայում՝ զբաղեցնելով 76-րդ տեղն աշխարհում (2022-ի տվյալներով)։ Մոլդովան Միավորված ազգերի կազմակերպության, Եվրոպայի խորհրդի, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության, Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության, ՎՈՒԱՄ-ի, Անկախ պետությունների համագործակցության, Սևծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպության անդամ է։ Մոլդովայի Հանրապետությունը Եվրոպական միության անդամակցելու պաշտոնական թեկնածու է 2022 թվականի հունիսից[8]։

Անվանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Մոլդովայի անվանում
«Իշխան Դրագոշի որսը», հեղինակ՝ Կոնստանտին Լեկկա։

«Մոլդովա» եզրույթը կապված է Մոլդովա գետի անվան հետ, որի ավազանը 1359 թվականին հիմնված Մոլդովիայի իշխանության քաղաքական կենտրոնն էր[9]։ Այսուհանդերձ, գետի անվան հստակ ծագումնաբանությունն անհայտ է։

Համաձայն մոլդավական ավանդական ժամանակագիրներ Դիմիտրիե Կանտեմիրի և Գրիգորե Ուրեկեի՝ գետն անվանվել է իշխան Դրագոշի կողմից որսի ժամանակ, երբ նրա որսաշուն Մոլդան խորտակվեց գետում, որի պատվին էլ գետը ստացավ իր անվանումը։ Հետագայում, որսաշան պատվին անվանակոչված գետի անունով էլ կոչվում է Մոլդովական իշխանությունը[10]։

1990-ականների սկզբին շատ կարճ ժամանակահատված երկիրը կոչվել է նաև «Մոլդովիա»։ Հենց այդ անվանմամբ էլ հանրապետությունը հիշատակվում է Անկախ պետությունների համագործակցության կազմակերպության հիմնադիր փաստաթղթում։

Այսուհանդերձ, Խորհրդային միության փլուզումից հետո պետությունը վերականգնում է իր անվան ռումինական տարբերակը, այն է՝ «Մոլդովա»[11]։ Միավորված ազգերի կազմակերպության կողմից պետությունը ճանաչվում է որպես Մոլդովայի Հանրապետություն։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնագույն պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականին օլդովանյան հատիչ գործիքներ հայտնաբերվեցին Բայրակիում, որոնք 800,000-1.2 միլիոն տարեկան են։ Սա ցույց է տալիս, որ հնագույն մարդիկ են բնակվել Մոլդովայի տարածքում Պալեոլիթի ժամանակաշրջանում[12]։ Նեոլիթյան քարի դարում Մոլդովայի տարածքը խոշոր Կուկուտենի-Տրիպիլլական մշակույթի կենտրոնն էր, որը եզերված էր արևելքից Դնեստր գետով Ուկրաինայում և արևմուտքից՝ Կարպատյան լեռներով Ռումինիայում։ Այս քաղաքակրթության մարդիկ, որոնք ապրել են մոտավորապես Ք.Ա. 5500 թվականից մինչև Ք.Ա. մոտ 2750 թվականը, զբաղվում էին գյուղատնտեսությամբ, որսորդությամբ, անասնապահությամբ և աչքի էին ընկնում կավե անոթների յուրօրինակ ձևավորմամբ։

Հին և Միջին դարեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստեֆեն Մեծը՝ Մոլդավիայի իշխանը 1457-1504 թվականներին

Անտիկ շրջանում Մոլդովայի տարածքը բնակեցված էր դակիական ցեղերով։ Մեր թվարկության առաջինից յոթերորդ դարերի միջև հարավային շրջանները գտնվում էին նախ Հռոմեական, ապա Բյուզանդական կայսրությունների տիրապետության տակ։ Կապված իր ստրատեգիկ նշանակության տարածքից Ասիայի և Եվրոպայի միջև՝ ժամանակակից Մոլդովայի տարածքը հաճախ է գրավվել ուշ հնադարում և վաղ միջնադարում տարբեր ցեղերի կողմից, այդ թվում՝ գոթերի, հուների, ավարների, բուլղարացիների, մագյարների, պեչենեգների, կումանների, մոնղոլների և թաթարների կողմից։

Մոլդավիայի իշխանությունը, հիմնված 1359 թվականին, երիզված էր Կարպատներով արևմուտքից, Դնեստր գետով արևելքից և Դանուբ գետով ու Սև ծովով հարավից։ Այդ տարածքը ներառում էր ներկայիս Մոլդովայի տարածքը, Ռումինիայի 41 երկրներից արևելյան ութը և Ուկրաինայի Չերնիվցի օբլաստն ու Բուդյակի մարզը։ Ինչպես ժամանակակից հանրապետությունն ու Ռումինիայի հյուսիսարևելյան շրջանը՝ տեղացիների կողմից այն կոչվում էր Մոլդովա։ Մոլդավիան գրավվել է թաթարների և, 15-րդ դարից սկսած՝ թյուրքերի կողմից։ 1538 թվականին իշխանությունը դարձավ Օսմանյան կայսրության հարկատու, սակայն պահպանում էր ներքին և, մասամբ, արտաքին անկախություն[13]։

Նոր դարեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսական կայսրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1812 թվականի Բուխարեստի պայմանագրի համաձայն և անկախ մոլդավական ազնվականության բազմաթիվ բողոքների և անհամաձայնության, Օսմանյան կայսրությունը, որի վասսալն էր Մոլդավիան, Ռուսական կայսրությանը փոխանցեց Մոլդավիայի իշխանության արևելյան հատվածը Խոթինի և հին Բեսարաբիայի հետ միասին, որոնք Ռուսաստանն արդեն գրավել էր ու ավերել։ Ռուսական նոր գովառը կոչվեց Մոլդավիայի և Բեսարաբիայի օբլաստ և նախնական շրջանում վայելում էր մեծ ինքնավարություն։ 1828 թվականից հետո այս ինքնավարությունը զգալիորեն կրճատվեց, իսկ 1871 թվականին օբլաստը փոխակերպվեց Բեսարաբիայի գուբերնիայի, ինչը կազմում էր պետականորեն կարգավորվող ասսիմիլացիայի՝ ռուսիֆիկացիայի մի մասը։ Որպես այս պրոցեսի մաս՝ ցարական կառավարությունը աստիճանաբար հեռացրեց ռումիներենը ազգային և եկեղեցական լեզվի ստատուսից[14]։ Մոլդավիայի արևմտյան մասը պահպանեց իր ինքնավար իշխանությունը և 1859 թվականին, միանալով Վալախիայի հետ, հիմնեց Ռումինիայի թագավորությունը։ 1856 թվականի Փարիզի համաձայնագիրը Մոլդավիային վերադարձրեց Բեսարաբիայի երեք դքսություններ Քահուլը, Բոլգրադն ու Իսմաիլը, սակայն 1878 թվականի Բեռլինի համաձայնագիրը ստիպեց Ռումինիայի թագավորությանը վերադարձնել այս տարածքները Ռուսական կայսրությանը։ 19-րդ դարի ընթացքում ռուսական իշխանությունները խրախուսում էին ռումինացիների[15], ուկրաինացիների, լիպովանների, կոզակների, բուլղարացիների[16],, գերմանացիների[17], գագաուզների կողմից երկրի հարավի գաղութացումը և առավել ընդլայնեցին բնակության հնարավորությունները հրեաների համար, որպեսզի ճնշեին 1770-80 ական թվականներին՝ Ռուս-թուրքական պատերազմների ժամանակ[18], այստեղ տարածված նոգաի թաթարներին։ Այս շրջանում մոլդովական բնակչությունը մեծացավ և հասավ 86%-ի 1816 թվականին[19]։ 1905 թվականին, իսլամական հոսանքների ազդեցության ներքո մոլդովական բնակչությունը կազմում էր գուբերնիայի 52%-ը[20]։ Այս շրջանում գուբերնիայում տիրական էին հակասեմական տրամադրությունները, որը բերեց հազարավոր հրեաների արտագաղթի դեպի ԱՄՆ[21]։

Ռուսական հեղափոխությունն ու Մեծ Ռումինիան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեծ Ռումինիայի քարտեզ

Առաջին աշխարհամարտը առաջ բերեց քաղաքական և էթնիկ-մշակութային տեղեկացվածության վերելք, մինչ 300.000 բեսարաբցիներ տեղակայվել էին 1917 թվականին կազմավորված ռուսական բանակում։ Այս շրջանում մի շարք Մոլդավացի զինվորների կոմիտեներ ստեղծվեցին։ 1917 թվականի Ռուսական հեղափոխությունից հետո բեսարաբիական խորհրդարանը՝ Սֆաթուլ Թարիին (ռումիներեն՝ Sfatul Țării, [sfatul tsərij]) կազմավորվեց և բացվեց դեկտեմբերի երեքին։ Սֆաթուլ Թարիին հայտարարեց Մոլդավական Ժողովրդավարական Հանրապետությունը՝ ռուսական դաշնային պետության ներսում, որից հետո ձևավորվեց կառավարությունը։

Բեսարաբիան հայտարարեց իր անկախությունը 1918 թվականի փետրվարի վեցին և խնդրեց Ռումինիայում տեղակայված ֆրանսիական բանակի օժանդակությունը, ինչպես նաև ռումինական բանակի օժանդակությունը։ Ապրիլի իննին Սֆաթուլ Թարիին ձայների ճնշող մեծամասնությամբ որոշում ընդունեց միավորվել Ռումինիայի հետ։ Միավորումը ենթադրում էր ագրարային հեղափոխության ավարտ, ինքնավարություն և մարդու իրավունքների հանդեպ հարգանք[22]։ Խորհրդարանի անդամների մի մասը համաձայնեց հետաձգել միացումը, մինչև Բուկովինան և Տրանսիլվանիան ևս կմիանան Ռումինիայի թագավորությանը, սակայն պատմաբանները պնդում են, որ նրանք այդ անելու համար չունեին համապատասխան քվորումը[23][24][25][26][27]։ Այս միությունը ճանաչվեց Անտանտի պետությունների կողմից 1920 թվականի Փարիզի համաձայնագրով, որը, սակայն, չէր վավերացվել բոլոր ստորագրողների կողմից[28][28][29]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Constituția Republicii Moldova, articolul 13: (1) Limba de stat a Republicii Moldova este limba română, funcționând pe baza grafiei latine. (pag.25)» (ռումիներեն). Parlamentul Republicii Moldova (www.parlament.md). Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 5-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  2. ↑ «Constituția Republicii Moldova, articolul 13 (1), pag.25» (PDF) (ռումիներեն). Preşedinţia Republicii Moldova (www.presedinte.md). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2023 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 11-ին.
  3. ↑ «Numărul populației cu reședința obișnuită pe medii și sexe, în profil teritorial, la începutul anilor 2014-2022» (ռումիներեն). Biroul Național de Statistică al Republicii Moldova (BNS). 2022 թ․ հուլիսի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «World Economic Outlook Database, April 2023 Edition. (Moldova)». IMF.org. International Monetary Fund. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  5. ↑ «The World Factbook — Central Intelligence Agency». Cia.gov (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  6. ↑ «"Wine Road" in Republic of Moldova» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.
  7. ↑ «GDP per capita, PPP (current international $)». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 27-ին.
  8. ↑ «EU awards Ukraine and Moldova candidate status». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2022 թ․ հունիսի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  9. ↑ «History». Republic of Moldova. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
  10. ↑ King, Charles (2000). «From Principality to Province». The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture. Hoover Press. էջ 13. ISBN 0-8179-9792-X. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.
  11. ↑ «The End of the Soviet Union; Text of Accords by Former Soviet Republics Setting Up a Commonwealth». The New York Times. 1991 թ․ դեկտեմբերի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 17-ին. «...Republic of Kazakhstan, the Republic of Kirghizia, the Republic of Moldavia, the Russian Federation...»
  12. ↑ "Articles".
  13. ↑ "Moldova Library of Congress Country Studies". Lcweb2.loc.gov. Retrieved 2013-10-09.
  14. ↑ Charles Upson Clark (1911-06-12). "Bessarabia". Depts.washington.edu. Retrieved 2013-10-09. Naturally, this system resulted not in acquisition of Russian by the Moldavians, but in their almost complete illiteracy in any language. Check date values in: |year= / |date= mismatch (help); |chapter= ignored (help)
  15. ↑ Vasile Baican, "Human settlements in Moldavia represented on "the Russian map" between 1828-1829", Scientific Annals of "Alexandru Ioan Cuza" University of Iasi - Geography series, 54, 2008, p. 65.
  16. ↑ Charles Upson Clark (1927). "Bessarabia". Depts.washington.edu. Retrieved 2013-10-09. Today, the Bulgarians form one of the most solid elements in Southern Bessarabia, numbering (with the Gagauzes, i.e., Turkish-speaking Christians also from the Dobrudja) nearly 150,000. Colonization brought in numerous Great Russian peasants, and the Russian bureaucracy imported Russian office-holders and professional men; according to the Romanian estimate of 1920, there were about Great Russians were about 75,000 in number (2.9%), and the Lipovans and Cossacks 59,000 (2.2%); the Little Russians (Ukrainians) came to 254,000 (9.6%). That, plus about 10,000 Poles, brings the total number of Slavs to 545,000 in a population of 2,631,000, or about one-fifth |chapter= ignored (help)
  17. ↑ "The Germans from Bessarabia". Ualberta.ca. Retrieved 9 October 2013.[dead link]
  18. ↑ "Mennonite-Nogai Economic Relations, 1825–1860". Goshen.edu. Retrieved 2013-10-09.
  19. ↑ Ion Nistor, Istoria Bassarabiei, Cernăuți, 1921
  20. ↑ (German) Flavius Solomon, Die Republik Moldau und ihre Minderheiten (Länderlexikon), in: Ethnodoc-Datenbank für Minderheitenforschung in Südostosteuropa, p. 52
  21. ↑ Ariel Scheib (1941-07-23). "Moldova". Jewishvirtuallibrary.org. Retrieved 2013-10-09.
  22. ↑ King, Charles (2000). "From Principality to Province". The Moldovans: Romania, Russia, and the politics of culture. Hoover Press. pp. 33–35. ISBN 0-8179-9792-X. Retrieved 2010-10-31.
  23. ↑ "Sfatul Țării ... proclaimed the Moldavian Democratic Republic" (in Romanian). Prm.md. Archived from the original on 2007-12-04. Retrieved 9 October 2013.
  24. ↑ Charles Upson Clark (1927). "24:The Decay of Russian Setiment". Bessarabia: Russia and Romania on the Black Sea – View Across Dniester From Hotin Castle. New York: Dodd, Mead & Company. Retrieved 31 October 2013.
  25. ↑ Ion Pelivan (Chronology)
  26. ↑ Petre Cazacu (Moldova, pp. 240–245)
  27. ↑ Cristina Petrescu, "Contrasting/Conflicting Identities:Bessarabians, Romanians, Moldovans" in Nation-Building and Contested Identities, Polirom, 2001, pg. 156
  28. ↑ 28,0 28,1 Malbone W. Graham (October 1944). "The Legal Status of the Bukovina and Bessarabia". The American Journal of International Law (American Society of International Law) 38 (4): 667–673. doi:10.2307/2192802. JSTOR 2192802
  29. ↑ Mitrasca, Marcel (2002). "Introduction". Moldova: a Romanian province under Russian rule: diplomatic history from the archives of the great powers. Algora Publishing. p. 13. ISBN 1-892941-86-4. Retrieved 2010-10-31.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոլդովա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ


Քաղվածելու սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "Ն", but no corresponding <references group="Ն"/> tag was found

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մոլդովա&oldid=9961419» էջից