Fyrra franska keisaraveldið

Franska keisaraveldið
Empire français

Fáni Frakklands	Skjaldarmerki keisarans
Kjörorð ríkisins: Ekkert
Þjóðsöngur	Veillons au salut de l'Empire
Landamæri franska keisaraveldisins á hápunkti þess árið 1812. Frakkland er sýnt í fjólubláum lit og leppríki þess í bláum. Rauða línan markar endimörk áhrifasvæðis þess við byrjun Rússlandsherfarar Napóleons.
Opinber tungumál	Franska
Höfuðborg	París
Keisari  -1804–1814; 1815  -1815	Napóleon 1. (fyrstur) Napóleon 2. (síðastur)
Fólksfjöldi  - 1812	44.000.000
Flatarmál  - 1812	860 000 km² (2 046 899 km² að leppríkjum meðtöldum)
Stofnun	18. maí 1804
Upplausn	14. apríl 1814; 7. júlí 1815
Gjaldmiðill	Germinal-franki

Franska keisaraveldið, síðar kallað fyrra keisaraveldið (l'Empire français eða le Premier Empire), var stjórnarfyrirkomulag Frakklands frá 18. maí 1804, þegar Napóleon Bónaparte var lýstur Frakkakeisari, til 14. apríl 1814 þegar hann sagði af sér, og síðan aftur í tæpa hundrað daga árið 1815. Keisaraveldið tók við af konsúlaveldi fyrsta franska lýðveldisins og á eftir því kom endurreisn franska konungdæmisins undir stjórn Búrbónanna.

Fyrra keisaraveldið var óvenjulegt meðal annarra ríkja Frakklands að því leyti að keisari hafði aldrei ríkt í Frakklandi áður og vegna herskárrar utanríkisstefnu þess: Í Napóleonsstyrjöldunum voru fimm bandalagsstríð háð gegn Frakklandi frá 1805 til 1815. Í þessum stríðum lagði Napóleon undir sig meirihluta evrópska meginlandsins fyrir utan Norðurlöndin og Balkanskaga. Áhrifasvæði keisaraveldisins reis hæst árið 1812 og náði þá frá Lissabon til Moskvu. Á hápunkti landfræðilegrar stærðar sinnar spannaði keisaraveldið 860.000 ferkílómetra og Frakkland taldi heilar 135 sýslur. Stórborgir eins og Róm, Hamborg, Barselóna, Amsterdam og Dubrovnik urðu franskar stjórnsýslueiningar.

Frakkar unnu marga stórsigra á meginlandinu (þ.á.m. í Austerlitz, Iéna, Auerstadt, Eylau, Friedland og Wagram) en þessir sigrar kostuðu fjölmörg mannslíf (um 800.000 menn af hálfu Frakka). Auk þess leiddi stríðsástandið til aukinnar hófsemi Frakka í nýlendumálum og til þess að Frakkar seldu Bandaríkjunum Louisiana árið 1803 eftir að þeir höfðu glatað Martinique til Breta og Saint Domingue í haítísku byltingunni. Fjölmargar áætlanir Frakka um að gera innrás í Bretland voru kæfðar í fæðingu og sigrar Breta á sjó eins og í orrustunni við Trafalgar gerðu þeim kleift að fjármagna hernaðarbandalög gegn Frökkum. Árið 1814 unnu bandalagsherirnir loks bug á Frökkum eftir herfilegan ósigur þeirra í Rússlandsherför Napóleons, sem keisaraherinn náði aldrei að jafna sig á.

Þetta var annað tveggja franskra keisaravelda sem lutu stjórn keisara af Bonaparte-ætt; hið seinna var stofnað árið 1852. Fyrra keisaraveldið var við lýði frá 18. maí 1804, þegar Napóleon var lýstur Frakkakeisari. Þjóðaratkvæðagreiðsla þann 6. nóvember 1804 staðfesti þessa stjórnskipulagsbreytingu. Keisaraveldið var lagt niður þann 6. apríl 1814 með afsögn Napóleons í Fonainebleau og útlegð hans til Elbu. Það var endurreist frá 20. mars til 7. júlí 1815 þegar Napóleon sneri aftur og endanlega leyst upp eftir ósigur Napóleons í orrustunni við Waterloo.

Heimild

• Fyrirmynd greinarinnar var „Premier Empire“ á frönsku útgáfu Wikipedia. Sótt 19. janúar 2018.