tîr
Xuyakirin
Bilêvkirin
Navdêr 1
Zayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | tîr | tîr |
Îzafe | tîra | tîrên |
Çemandî | tîrê | tîran |
Nîşandera çemandî | wê tîrê | wan tîran |
Bangkirin | tîrê | tîrino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | tîrek | tîrin |
Îzafe | tîreke | tîrine |
Çemandî | tîrekê | tîrinan |
tîr mê
- (çek) Çekek seriktûj e ku ji kevanê tê avêtin.
- Eger ku awir tîr bin, çav û birû jî kevan in. Di helbestan de wekî evîndar birûyên xwe xwar bike ev mîna kevanê vedikişe, tê pejirandin. Birû ji ber ku tîra herî dijwar biaveje xwe vedikişîne. — (Di Helbestên Melayê Bateyî de Evîn û Hezkirin, Reşît Rojdar Yildiz, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi)
- Ji wê rojê dizanî min
Ko yar ew tîr li cergê da
Gelo dîsa bibînim ezMelayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640
- Reş e weke qîrê,
Rast e weke tîrê.
Bi alfabeyên din
Bide ber
Jê
Etîmolojî
Hevreha soranî تیر (tîr), farisî تیر (tîr), tacikî тир (tîr), pehlewî tigr, avestayî tiẍre-, tiẍri-, ji zimanên îranî. Herwiha bide ber sûmerî 𒋾 (ti: tîr)
Bi zaravayên din
- Soranî: تیر (tîr)
Werger
tîr wek çek yan nîşan
- Abazayî: сагӏындакъ (sāʿəndāq̇)
- Abxazî: ахәымпал (āx°əmṗāl)
- Adîgeyî: щэбзащ (š̍ăbzāš̍)
- Afrîkansî: pyl, skig
- Akanî: agyan
- Albanî: shigjetë → sq m, ber → sq n
- Almanî: Pfeil → de n
- Amanabî: fak
- Amharî: ፍላጣ (fəlaṭa), ቀስት (ḳäst), ፍላጻ (fəlaṣa)
- Apaçî:
- Apaçiya rojava: k’aa’ist'aaní
- Aramî:
- Siryaniya klasîk: ܓܐܪܐ (giʾrā)
- Arawak: simala
- Aromanî: sãdzeatã
- Asamî: কাঁড় (kãr)
- Astûrî: flecha m
- Avarî: йойохул гӏучӏ (jojoχul ʿuč̣), чӏор (č̣or)
- Avestayî: 𐬙𐬌𐬔𐬭𐬌 (tigri)
- Aymarayî: mich'i
- Azerî: ox → az
- Baskî: gezi → eu
- Başkîrî: уҡ (uq)
- Belarusî: страла́ m (stralá)
- Bengalî: তীর → bn (tir)
- Bîslamayî: ara
- Bororoyî: tugo
- Bulgarî: стрела́ → bg m (strelá)
- Burmayî: မြား → my (mra:)
- Çamicuroyî: ashkololi
- Çeçenî: пха (pχa)
- Çekî: šíp → cs n, střela → cs m
- Çerokî: ᎫᏂ (guni)
- Çeyenî: maahe
- Çînî:
- Çîpewî: k’á
- Çoktawî: oo-ske-noc-kay
- Çuvaşî: ҫӗмрен (śĕmren)
- Danmarkî: pil g
- Dargwayî: урги (urgi)
- Divehî: ތީރު (tīru)
- Dongşîangî: sumu
- Elfdalî: kuov n
- Erebî: سَهْم → ar n (sahm)
- Ermenî: նետ → hy (net)
- Erzayî: нал (nal), нал (nal)
- Esperantoyî: sago → eo
- Estonî: nool → et
- Evenkî: нюр (ņur)
- Eweyî: aŋutrɔ nt
- Farisî: تیر → fa (tir)
- Ferî: ørvur n, pílur n, ørv m
- Fînî: nuoli → fi
- Fransî: flèche → fr m
- Friyolî: frece m
- Frîsiya saterlandî: Stroal n
- Frîsî: pylk nt
- Gaelîka skotî: saighead m, gath m
- Galîsî: frecha m, frisga m, seta → gl m
- Gotî: 𐌰𐍂𐍈𐌰𐌶𐌽𐌰 m (arƕazna)
- Gujaratî: બાણ (bāṇ)
- Gurcî: ისარი (isari)
- Hawayî: pua, pua pana
- Hawsayî: kibiya
- Hindî: तीर → hi n (tīr), बाण → hi (bāṇ)
- Holendî: pijl → nl n
- Hunsrikî: Peil n
- Endonezyayî: panah → id
- Îngilîziya kevn: flān n
- Îngilîzî: arrow → en
- Îbranî: חֵץ → he n (khets)
- Îdoyî: flecho → io
- Îgboyî: arọ
- Îngûşî: тӏаьск (ṭäsk)
- Înterlîngua: flecha, sagitta
- Îrlendî: saighead m
- Îsthmus zapotekî: baxa, baza
- Îtalî: freccia → it m
- Îzlendî: ör → is m
- Japonî: 矢 → ja (や, ya)
- Jarayî: ƀrom
- Javayiya kevn: panah
- Javayî: ꦥꦤꦃ → jv
- Kabardî: шабзэ (šābză)
- Kalalîsûtî: qarsoq
- Kannadayî: ಅಂಬು → kn (ambu), ಬಾಣ → kn (bāṇa)
- Karaçay-balkarî: окъ
- Karelî: piili
- Katalanî: fletxa → ca m, sageta → ca m
- Keçwayî: wach'i
- Ketî: ӄам
- Kirgizî: жебе → ky (cebe)
- Kîkûyûyî: mũguĩ 3
- Kîngalî: ඊය (īya)
- Komî-permyakî: ньӧв (nʹöv)
- Koreyî: 화살 → ko (hwasal)
- Kornî: seth
- Kumikî: окъ (oq)
- Lakî: чӏатӏаракӏ (č̣aṭaraḳ)
- Lakotayî: waŋhíŋkpe
- Latgalî: šautra m
- Latînî: sagitta → la m
- Latviyayî: bulta m, šautra m, strēle m
- Lawsî: ລູກສອນ (lūk sǭn), ສອນ (sǭn)
- Lingalayî: likulá
- Lîtwanî: strėlė m
- Lueyî: ᦔᦹᧃ (ṗuen), ᦐᦱᧉᦺᦙᧉ (ṅaa2may2)
- Luksembûrgî: Fäil n
- Makedonî: стрела m (strela)
- Malayalamî: അമ്പ് → ml (ampŭ)
- Malezî: panah → ms
- Malezî: ڤانه
- Maltayî: vleġġa m
- Mançûyî: ᠰᡳᡵᡩᠠᠨ (sirdan), ᠨᡳᡵᡠ (niru)
- Mansî: ня̄л (nâ̄l)
- Maorî: kōpere, pere
- Maratî: बाण (bāṇ)
- Marî:
- Mariya rojhilatî: пикш
- Mecarî: nyíl → hu
- Misrî:
(šsr n),
(zwn n) - Mohawkî: kayonkwere
- Mokşayî: нал (nal)
- Mongolî:
- Monî: လဴ
- Nahwatliya klasîk: mitl
- Nahwatlî: mitl → nah
- Nanticokeyî: allontz
- Navajoyî: kʼaaʼ
- Nedersaksî: Piel n, Piil n
- Norsiya kevn: ǫr m
- Norwecî: pil → no
- Nottoway-meherrînî: aruntquaserank
- Ojibweyî: mitigwanwi, bikwak, ginwaakwanwi, gii'anwaakonwi, asawaan
- Oksîtanî: flècha → oc m, sageta → oc m
- Oneidayî: kayú:kwile̲’
- Oriyayî: ତୀର → or (tīrô)
- Osetî: фат (fat)
- Osmanî: اوق (ok), تیر (tir), سهم (sehm)
- Oygurî: ئوق (oq)
- Ozbekî: oʻq → uz, tir → uz
- Palî: usu, sara n, bāṇa n
- Farisiya navîn: 𐭲𐭢𐭫 (tgl /tigr/)
- Peştûyî: غشۍ (ǧašëy)
- Pîrahayî: kahaí
- Plodîşî: Feil m
- Polonî: strzała → pl m, szyp n
- Portugaliya kevn: saeta
- Portugalî: flecha → pt m, seta → pt m
- Puncabî: ਤੀਰ (tīr)
- Qazaxî: жебе (jebe), оқ (oq)
- Rajasthanî: तीर (tīr)
- Rohingyayî: tir
- Romancî: frizza m
- Romanyayî: săgeată → ro m
- Kirîlî: сэӂатэ m
- Rusî: стрела́ → ru m (strelá)
- Samiya bakurî: njuolla
- Sanskrîtî: इषु → sa n (iṣu), बाण → sa (bāṇa), शर → sa n (śara)
- Sicîlî: freccia m
- Sindhî: پيِلو → sd (pīlō)
- Sirboxirwatî:
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: стрѣла m (strěla)
- Slovakî: šíp, strela m
- Slovenî: puščica → sl m
- Slovînsî: střåula m
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: motsu
- Spanî: flecha → es m, saeta → es m
- Sûdovî: strēla m
- Sûmerî: 𒋾 (TI)
- Svanî: ცხვი (cxvi)
- Swahîlî: mshale → sw
- Swêdî: pil → sv g
- Şawneeyî: la nàhl we
- Şerpayî: མདའ (da)
- Tabasaranî: чӏимир (č̣imir)
- Tacikî: тир → tg (tir)
- Tagalogî: tunod → tl, palaso, pletsa
- Tamîlî: அம்பு → ta (ampu)
- Taosî: łúonemą
- Tatî: ух
- Tayî: ลูกศร, ศร (sɔ̌ɔn)
- Telûgûyî: బాణము → te (bāṇamu), అమ్ము → te (ammu)
- Teteriya krîmî: oq
- Teterî: ук → tt (uq)
- Tetûmî: hana
- Tigrînî: መንትግ (mäntg), ኵናት (kʷənat), ፍላጻ (fəlaṣa)
- Tirkî: ok → tr
- Tirkmenî: ok, peýkam
- Tîbetî: མདའ (mda')
- Tlingitî: chooneit
- Toxarî B: prere, tsain
- Tuteloyî: mañkoi, mañksii
- Tuvanî: согун (sogun)
- Udmurtî: ньӧл (nʹöl)
- Ugarîtî: 𐎈𐎑 (ḥẓ)
- Urdûyî: تیر n (tīr)
- Ûkraynî: стріла́ m (strilá)
- Viyetnamî: mũi tên → vi, tên → vi
- Volapûkî: sagit → vo
- Walonî: fritche → wa m, fletche → wa m
- Weylsî: saeth → cy m
- Wolofî: fitt → wo, fett
- Ximêrî: ព្រួញ → km (pruəñ), សរ → km (sɑɑ)
- Xosayî: utolo
- Yakutî: ох (ox), оноҕос (onoğos)
- Yidîşî: פֿײַל m (fayl)
- Yorubayî: o̩fà
- Yupîkiya navendî: qeruq
- Yûnanî: βέλος → el nt (vélos), σαΐτα → el m (saḯta)
- Zhuangî: naq, cienq, bwn
- Zuluyî: umcibisholo 3 an 4
- ǃXóõ: gǁqhàã
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr 2
tîr mê
Etîmolojî
- Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.
Werger
Rengdêr
- şileya ne zelal, şileya bihêz, şileya xurt
şileya kêm av û zêde tiştek din tê de heye- Xwîna ku jê dihat sorereş û tîr bû. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
- (...) carina jî bi hemû dengan ko hungiva tîr û xwîna ron tevî hev dikirin. — (Mehmed Uzun, Hawara Dîcleyê 1, Weşanên Nefel, 2003)
- sift; tiştên req, hişk; dijberê ronatî
- (...) di devê deriyê odê de dûmaneke tîr û tûj li ruyê wî dikeve (...) — (Hesenê Metê, Labîrenta Cinan, Weşanên Welat, 1994)
- xestî. Mirovên bi nexweşiya şekir ketine, xestiya glukozê di nav xwîna wan de bilind e, ji ber wê yekê xwîna wan piçek tîr e.
Dijmane
Bide ber
Bikaranîn
Jê
Etîmolojî
Ji proto-hindûewropî *tegus, hevreha peştûyî ټينګ (ṭing), ermenî թանձր (tencir), albanî thuk, inglîzî thick, almanî dick, holendî dik...
Werger
- Adîgeyî: ӏужъу (ʾ°ẑ°)
- Almanî: dick → de
- Azerî: qəliz, qatı
- Başkîrî: ҡуйы (quyï)
- Belarusî: густы́ → be (hustý)
- Bulgarî: гъст → bg n (gǎst)
- Burmayî: ပျစ် → my (pyac)
- Çekî: hustý → cs n
- Çînî:
- Danmarkî: tyk → da
- Erebî: غَلِيظ (ḡalīẓ)
- Ermenî: թանձր → hy (tʿanjr)
- Farisî: غلیظ → fa (ğaliz), سفت → fa (seft), ستبر → fa (setabr), دفزک → fa (dafzak)
- Fînî: sakea → fi, tiheä → fi
- Fransî: épais → fr
- Gaelîka skotî: tiugh
- Galîsî: testo → gl n, espeso → gl n
- Gurcî: სქელი (skeli)
- Haîtî: pwès
- Holendî: dik → nl, dikke → nl
- Endonezyayî: kental → id
- Îngilîzî: thick → en (having viscous consistency)
- Japonî: 濃い → ja (こい, koi)
- Kabardî: ӏувы (ʾ°və)
- Katalanî: espès → ca
- Koreyî: 짙다 → ko (jitda), 농후하다 → ko (nonghuhada)
- Makedonî: густ n (gust)
- Malezî: pekat → ms
- Mançûyî: ᡨᡠᠮᡳᠨ (tumin)
- Mecarî: sűrű → hu
- Normandî: êpais
- Oksîtanî: espés → oc
- Osmanî: قویو (koyu)
- Peştûyî: ټينګ (ṭing)
- Polonî: gęsty → pl
- Portugalî: espesso → pt
- Rusî: густо́й → ru (gustój)
- Sirboxirwatî:
- Slovakî: hustý
- Slovenî: góst → sl
- Sorbî:
- Sorbiya jêrîn: gusty
- Spanî: espeso → es
- Swêdî: tjock → sv
- Tacikî: ғализ (ġaliz)
- Tayî: ข้น → th (kôn)
- Telûgûyî: చిక్కని → te (cikkani)
- Tirkî: yoğun → tr
- Ûkraynî: густи́й → uk (hustýj)
- Viyetnamî: đặc → vi
- Weylsî: tew → cy
- Zhuangî: gwd, gwg, gud
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Kategorî:
- Kurmancî
- Bilêvkirina IPAyê bi kurmancî
- Dengên kurmancî ji Bidlîsê
- Deng bi kurmancî
- Navdêr bi kurmancî
- Navdêrên mê bi kurmancî
- Çek bi kurmancî
- Jêgirtin bi kurmancî
- Ji wêjeya klasîk (kurmancî)
- Peyvên kurmancî ji zimanên îranî
- Peyvên bêetîmolojî
- Rengdêr bi kurmancî
- Bilêvkirinên kurmancî bi t-ya nerm
- Bilêvkirinên kurmancî bi r-ya nerm
- Peyvên kurmancî ji proto-hindûewropî