Vogels (taxonomie)

Schets van de vogelstamboom. Alle nu levende soorten behoren tot de Neornithes (in kleur).

De taxonomie van de vogels is altijd een moeilijke zaak geweest. Hun lichaamsbouw wordt in sterke mate bepaald door hun levenswijze en dit kan er toe leiden dat soorten die slechts in de verte verwant zijn toch als twee druppels water op elkaar lijken.

Bovendien zijn vogelbotten heel licht en vergankelijk, zodat zij zelden als fossielen bewaard blijven. De classificatie van de vogels is lang gebaseerd geweest op de inzichten van de vogelkundige paleontoloog Alexander Wetmore (de Wetmore order). In de loop van de jaren 1980 kwam steeds vaker een derde bron van informatie beschikbaar in de vorm van vergelijkend DNA-onderzoek.

Nieuwere resultaten (2008) laten zien dat het laatste woord over de juiste indeling van de vogelwereld nog niet gesproken is, maar wel dat grote veranderingen ten opzichte van de klassieke indeling noodzakelijk zijn.

Indeling

Een klassieke interpretatie van de taxonomie van de vogels is de volgende:

• Klasse: Aves (Vogels)
  • Archaeopteryx (Vertegenwoordigt verouderde concepten als Sauriurae en Archaeornithes, groepen waarvan Archaeopteryx het enige bekende lid is.)
  • Ornithothoraces
    • Enantiornithes ('Omgekeerd-schoudergewricht'-vogels van het Krijt.)
    • Hesperornithes (Getande vogels lijkend op duikers en futen.)
    • Ichthyornithes
    • Neornithes (Moderne vogels)
      • Palaeognathae (Vogels met borstbeen zonder kiel.)
        • Orde: Struthioniformes (Struisvogels)
        • Orde: Rheiformes (Nandoes)
        • Orde: Apterygiformes (Kiwi's)
        • Orde: Casuariiformes (Kasuarissen en emoes)
        • Orde: Tinamiformes (Tinamoes)
      • Neognathae (Vogels met borstbeen met kiel.)
        • Orde: Anseriformes (Eendvogels)
        • Orde: Galliformes (Hoendervogels)
        • Orde: Caprimulgiformes (Nachtzwaluwen)
        • Orde: Steatornithiformes (één soort: vetvogel)
        • Orde: Nyctibiiformes (Reuzennachtzwaluwen)
        • Orde: Podargiformes (Kikkerbekken)
        • Orde: Aegotheliformes (Dwergnachtzwaluwen)
        • Orde: Apodiformes (Gierzwaluwen en kolibries)
        • Orde: Musophagiformes (1 familie: Toerako's)
        • Orde: Otidiformes (één familie: Trappen)
        • Orde: Cuculiformes (Koekoeksvogels)
        • Orde: Mesitornithiformes (één familie: Steltrallen)
        • Orde: Pterocliformes (Zandhoenderachtigen)
        • Orde: Columbiformes (Duifachtigen)
        • Orde: Gruiformes (Kraanvogelachtigen)
        • Orde: Podicipediformes (Futen)
        • Orde: Phoenicopteriformes (Flamingo's)
        • Orde: Charadriiformes (Steltloperachtigen)
        • Orde: Eurypygiformes (2 families, zonneral en kagoe)
        • Orde: Phaethontiformes (Keerkringvogels)
        • Orde: Gaviiformes (Duikers)
        • Orde: Sphenisciformes (Pinguïns)
        • Orde: Procellariiformes (Buissnaveligen)
        • Orde: Ciconiiformes (Ooievaarachtigen)
        • Orde: Suliformes (Fregatvogels, genten, aalscholvers en slangenhalsvogels)
        • Orde: Pelecaniformes (Roeipotigen: ibissen+lepelaars, reigers, hamerkop, schoenbekooievaar, pelikanen)
        • Orde: Opisthocomiformes (1 soort, de hoatzin)
        • Orde: Accipitriformes (Roofvogels en gieren, exclusief valken)
        • Orde: Strigiformes (Uilen)
        • Orde: Coliiformes (Muisvogels)
        • Orde: Leptosomiformes (1 soort, de koerol)
        • Orde: Trogoniformes (Trogons)
        • Orde: Bucerotiformes (Hoppen, boomhoppen en neushoornvogels)
        • Orde: Coraciiformes (Scharrelaarvogels)
        • Orde: Piciformes (Spechtvogels)
        • Orde: Cariamiformes (1 familie, seriema's)
        • Orde: Falconiformes (Valken en caracara's)
        • Orde: Psittaciformes (Papegaaiachtigen)
        • Orde: Passeriformes (Zangvogels)

Taxonomie op basis van DNA-onderzoek

Zie DNA-onderzoek naar de taxonomie van de vogels voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Model van Hackett

Ter vergelijking wordt hier een schets gegeven van een mogelijke nieuwe indeling in de vorm van een cladogram:

Avialae	†Archaeopterygidae  Pygostylia  †Confuciusornithidae  Ornithothoraces  †Enantiornithes  Ornithurae  †Hesperornithiformes  Carinatae  †Ichthyornithidae  Neornithes  Palaeognathae (Loopvogels en tinamoes)  Neognathae  Neoaves  Galloanserae  Galliformes (Hoendervogels) Anseriformes (Eendvogels) †Gastornithidae

Neoaves

Podicipediformes (Futen) Phoenicopteriformes (Flamingo's) Phaethontiformes (Keerkringvogels) Pteroclidiformes (Zandhoenders) Mesitornithiformes (Steltrallen) Columbiformes (Dodo's, duiven en tortels) Eurypygiformes (Zonneral, kagoe en †Aptornithidae) Caprimulgiformes (Nachtzwaluwen en vetvogel) Apodiformes (Gierzwaluwen, kolibries en dwergnachtzwaluwen) Opisthocomiformes (Hoatzin) Cuculiformes (Koekoeken en toerako's) Gruiformes (Kraanvogels, rallen, trappen, et cetera)  (Watervogels)  Gaviiformes (Duikers) Sphenisciformes (Pinguïns) Procellariiformes (Albatrossen en stormvogels) Ciconiiformes (Ooievaars) Suliformes (Aalscholvers, genten, fregatvogels en slangenhalsvogels)  Pelecaniformes   Threskiornithidae (Ibissen en lepelaars) Ardeidae (Reigers en roerdompen) Pelecanidae (Pelikanen) Scopidae (Hamerkop) Balaenicipitidae (Schoenbekooievaar) Charadriiformes (Alken, meeuwen, steltlopers, vechtkwartels, et cetera)  (Landvogels)   Accipitriformes   Cathartidae (Gieren van de Nieuwe Wereld en †Teratornithidae) Sagittariidae (Secretarisvogels) Accipitridae (Havikachtigen, arenden, buizerden, kiekendieven, wouwen, gieren van de Oude Wereld excl. valken) Pandionidae (Visarenden) Strigiformes (Uilen) Coliiformes (Muisvogels) Leptosomiformes (Koerol) Trogoniformes (Trogons) Bucerotiformes (hoppen, boomhoppen en neushoornvogels) Piciformes (Spechtvogels) Coraciiformes (Scharrelaars, grondscharrelaars, ijsvogels, bijeneters, todies en motmots) Cariamiformes (Seriema's en †schrikvogels) Falconiformes (Valken) Psittaciformes (Papegaaien en kaketoes) Passeriformes (Zangvogels)

De bovenstaande indeling is gedeeltelijk op het DNA-onderzoek van Hackett et al. gebaseerd.

Bronnen, noten en/of referenties