Graafschap Zeeland

Graafschap Zeeland
Gewest van de Habsburgse Nederlanden (1556-1648)
1323 – 1581  →
(Details)
Kaart
Het Graafschap Zeeland rond 1350.
Algemene gegevens
Hoofdstad	Middelburg
Talen	Oudnederlands, Diets (Middelnederlands), Nederlands
Religie(s)	Rooms-Katholicisme, Protestantisme
Regering
Regeringsvorm	Graafschap
Dynastie	Zie Graven van Zeeland

Het Graafschap Zeeland was, zoals de andere gewesten in de Nederlanden, tot aan de Bourgondische tijd relatief zelfstandig. Met onder andere het graafschap Henegouwen en het graafschap Holland was het verbonden in een personele unie. In de Bourgondische Kreits was het één van de Zeventien Provinciën. Samen met Zeeuws-Vlaanderen vormt het nu de provincie Zeeland. Het was bestuurlijk en juridisch verdeeld in Zeeland bewesten Schelde en Zeeland beoosten Schelde.

Het gebied is steeds de speelbal geweest van de sterkere buren, het graafschap Vlaanderen en tot 1299 het graafschap Holland en daarna tot 1323 het graafschap Henegouwen. Bij de Vrede van Parijs van 1323 tussen Vlaanderen en Henegouwen zag de graaf van Vlaanderen, Lodewijk II van Nevers af van aanspraken op Zeeland en erkende Zeeland de graaf van Henegouwen, Willem III van Holland, als graaf. Het werd een zelfstandig gewest, met als soeverein een graaf uit achtereenvolgens het Henegouwse, Beierse, Bourgondische en Habsburgse Huis.

Ontstaan van het graafschap Zeeland

Zie Geschiedenis van Zeeland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zie Strijd tussen Vlaanderen en Holland om Zeeland bewesten Schelde voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het graafschap ontstond uit Zeeland bewesten Schelde en Zeeland beoosten Schelde.

• Zeeland bewesten Schelde - (Walcheren, Noord-Beveland, Zuid-Beveland en ook de eilanden: Wolphaartsdijk, Borssele, Baarland en Rilland).
• Zeeland beoosten Schelde - (Schouwen, Duiveland, Tholen en Sint Philipsland)

Vanaf 1012 is Middelburg het bestuurscentrum van Zeeland bewesten Schelde. De stad ontstond door de aanleg van een ringwalburg in de eerste helft van de 9e eeuw. In 1103 wordt de nederzetting als haven- en handelsplaats genoemd), werd bestuurd door:

• 18 Vlaamse graven van 1012 tot 1323 (Vrede van Parijs (1323))
• 8 Hollandse graven tussen 1167 en 1299 (condominium Vlaamse graven en Hollandse graven van Verdrag van Brugge in 1167 tot het Verdrag van Brussel in 1256).
• 2 Henegouwse graven tussen 1299 en 1323.

De belangrijkste plaats van Zeeland beoosten de Schelde is Zierikzee. Zierkzee werd tussen circa 1100 en 1299 door de graven van het Hollandse Huis bestuurd en van 1299 tot 1323 door de Henegouwse graven Jan II van Avesnes (1299-1304) en Willem III van Holland (1304-1323). Zierikzee is een nederzetting ontstaan in de 9e eeuw en Boudewijn V van Vlaanderen bouwde er halverwege de 11e eeuw een grafelijk kasteel.

Het huidige Zeeuws-Vlaanderen met belangrijkste plaatsen Sluis en Hulst, behoorde tot begin 17de eeuw tot het graafschap Vlaanderen en werd door de in 1599 opgerichte Raad van Vlaanderen, vanuit Middelburg bestuurd. Tijdens de tachtigjarige oorlog verovert de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Zeeuws Vlaanderen op de Spaanse Nederlanden, Zeeuws-Vlaanderen wordt bekend als Staats-Vlaanderen, een van de Generaliteitslanden van de Republiek.

Graven van Zeeland

Van 1323 (Vrede van Parijs) tot 1581 (Acte van Verlatinghe). Het bestuurscentrum van het graafschap Zeeland was Middelburg (dat in 1566 als eerste stad, in de Nederlandse taal, hoofdstad werd genoemd). Zeeland vormde een personele unie met Henegouwen en Holland van 1323 tot 1433 (Henegouwse Huis en Beierse Huis) en van 1433 tot 1581 personele unie met Vlaanderen, Artesië, Henegouwen, Namen, Holland en Zutphen (Bourgondische Huis en Habsburgse Huis).

Het Hollandse Huis hield in 1299 op te bestaan. De graven van Vlaanderen deden bij de Vrede van Parijs in 1323, afstand van Zeeland bewesten Schelde. De eerste graaf, van het graafschap Zeeland, was de Henegouwse graaf Willem III.

Henegouwse Huis

• Willem III van Holland (1323-1337).
• Willem IV van Holland (1337-1345).
• Margaretha van Holland(1345-1354). Troonstrijd met Willem V (1349-1354).

Beierse Huis

• Willem V van Holland (1354-1389). Aalbrecht regent 1358-1389
• Albrecht van Beieren (1336-1404).
• Willem VI van Holland (1404-1417).
• Jacoba van Beieren (1417-1433). Troonstrijd met Jan van Beieren (1417-1425).

Bourgondische Huis

• Filips de Goede (1433-1467).
• Karel de Stoute (1467-1477).

Habsburgse Huis

• Maria van Bourgondië en Maximiliaan I van Oostenrijk (1477-1482).
• Filips de Schone (1482-1506). Maximiliaan van Oostenrijk regent 1482-1494 .
• Keizer Karel V (1506-1555). Maximiliaan van Oostenrijk regent 1506-1515.
• Filips II van Spanje (1555-1581).

Einde van het graafschap Zeeland in 1581 (Acte van Verlatinghe of Plakkaat van Verlatinghe).

Vanaf 1473 was de Grote Raad van Mechelen het hoogste rechtscollege van het graafschap Zeeland. Na 1581 werd Zeeland één van de Verenigde Provinciën. Na de Noord-Nederlandse onafhankelijkheid deelde Zeeland bepaalde instellingen met Holland en West-Friesland, zoals de Hoge Raad van Holland, Zeeland en West-Friesland, het hoogste rechtscollege, nadat de noordelijke provinciën zich onttrokken hadden aan het koninklijke gezag en aan de rechtsbevoegdheid van de Grote Raad van Mechelen. Nadat de Staten-Generaal zich in 1583 in de Noordelijke Nederlanden hadden gevestigd, kwamen zij aanvankelijk in Middelburg bijeen. Vanaf 1585 werd Den Haag de vergaderplaats. Het graafschap Zeeland heeft 258 jaar bestaan.

Steden in het graafschap Zeeland

Zelandia Comitatus, Abraham Goos.

Stemhebbende steden, in volgorde van belang:

• Middelburg (1217)
• Zierikzee (1248)
• Reimerswaal (1374) -tot 1574 stemhebbend in de Staten van Zeeland-
• Goes (1405)
• Tholen (1366)
• Vlissingen (1315) -stemhebbend in de Staten van Zeeland vanaf 1574-
• Veere (1355) -stemhebbend in de Staten van Zeeland vanaf 1574-

Smalsteden (geen zitting in de Staten van Zeeland):

• Arnemuiden (1574)
• Brouwershaven (1477)
• Domburg (1223)
• Kortgene (1431)
• Sint-Maartensdijk (1491)
• Westkapelle (1223)

Bestuurders van Zeeland

Graven van Vlaanderen	van 1012 - 1167
Condominium van de graven van Vlaanderen en Holland	van 1167 - 1256
Graven van Vlaanderen en graven van Holland en Zeeland	van 1256 - 1299
Graven van Henegouwen, Holland en Zeeland	van 1299 - 1433
Graven van Vlaanderen, Artesië, Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen	van 1433 - 1581
Staten van Zeeland	van 1581 - 1795

Bronnen, noten en/of referenties

• H.W.J. Volmuller Nijhoffs, Geschiedenislexicon Nederland en België 1981
• Dr. H.A. Enno van Gelder, Cultuurgeschiednis in vogelvlucht 1965
• Dr. H.P.H. Jansen, Kalendarium geschiedenis van de Lage landen in jaartallen 1971

· ·

Landen binnen de Bourgondische Kreits van het Heilige Roomse Rijk

^{FG FD)} Geheel of deels verloren aan Frankrijk 1659–1713; ^{RG RD)} Geheel of deels verloren aan de Republiek 1581–1715; ^V) Door vererving bij een andere kreits

· ·

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795)