Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland
| Europees Parlementsverkiezingen 2024 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg)
| |||||||
| Datum | 6 juni 2024 | ||||||
| Land |  Nederland
| ||||||
| Te verdelen zetels | 31 | ||||||
| Opkomst | 46,18% | ||||||
| Opvolging verkiezingen | |||||||
| |||||||
| |||||||
De Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland waren reguliere Nederlandse verkiezingen op 6 juni 2024 van de 31 Nederlandse afgevaardigden in het Europees Parlement voor de zittingsperiode 2024-2029. Deze verkiezingen werden in de periode van 6 tot en met 9 juni in alle 27 lidstaten van de Europese Unie gehouden voor 720 zetels in de Europese volksvertegenwoordiging.
Nederland, inclusief de bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius, behoorde tot de eerste EU-lidstaten waar gestemd werd, samen met Estland, Letland en Litouwen.[1][2] De opkomst was 5 procentpunt hoger dan in 2019 en kwam op 46,18%.
Op 19 juni 2024 stelde de Kiesraad de officiële Nederlandse uitslag vast in een openbare zitting van de Tweede Kamer.[3] De voor Europa breed voorspelde 'ruk naar uiterst rechts' vond in Nederland beperkt plaats; de PVV won zes zetels, terwijl de andere uiterst tot extreemrechtse partijen en onafhankelijken samen vijf zetels verloren; de links-sociaaldemocratische combinatie GroenLinks-PvdA kwam op kop met acht zetels.
De zetels in het Europees Parlement zijn naar rato van het inwonertal verdeeld over de EU-lidstaten. Voor Nederland waren er vijf zetels meer verkiesbaar dan bij de verkiezingen in 2019, wat te maken heeft met de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Unie in 2020 en met de bevolkingsgroei.[a][4]
Deelnemende partijen in Nederland
[bewerken | brontekst bewerken]Aan de verkiezingen deden twintig partijen mee. Partijen die in de vorige zittingsperiode in het Europees Parlement vertegenwoordigd waren, kregen een lijstnummer op basis van het aantal bij de verkiezingen in 2019 behaalde stemmen. De overige partijen kregen hun lijstnummer door middel van loting.[5]
Van de Nederlandse partijen die aan de verkiezingen in 2019 meededen, had alleen DENK geen lijst ingediend voor de verkiezingen van 2024. Partijen die in 2024 voor het eerst meededen, waren de BoerBurgerBeweging, Belang van Nederland, JA21, Meer Directe Democratie, Nieuw Sociaal Contract en Nederland met een PLAN.[b]
ChristenUnie en SGP namen, anders dan bij de verkiezingen van 2019, niet meer deel met een gezamenlijke ChristenUnie-SGP-lijst.[6]
GroenLinks en PvdA namen deel met een gezamenlijke lijst, volgend op de gezamenlijke deelname aan de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.[7] Onderling werd afgesproken dat de kandidaten van GroenLinks en PvdA zich na de verkiezingen 'evenwichtig zouden verdelen' over de twee fracties in het Europees Parlement waarbij deze partijen zijn aangesloten, De Groenen/EVA en S&D.[7]
Beslissingen Kiesraad
[bewerken | brontekst bewerken]De Kiesraad verklaarde de kandidatenlijst NL PLAN EU geldig, maar stelde de gebruikelijke extra voorwaarden die voor partijen gelden die bij de vorige verkiezing geen zetel hebben behaald. Zij moeten ondersteuningsverklaringen inleveren en een waarborgsom betalen. Daartegen ging de partij in beroep, omdat zij dit zag het als ongelijke behandeling van niet-gevestigde partijen ten opzichte van gevestigde partijen. De beroepsinstantie, de Raad van State, verklaarde het beroep niet-ontvankelijk omdat de partij geen griffierecht had betaald en niet op de zitting was verschenen.
De Kiesraad verklaarde de kandidatenlijst van Jezus Leeft ongeldig. In de Kieswet is voorgeschreven dat politieke groeperingen voor de kandidaatstelling gebruik moeten maken van een bij ministeriële regeling vastgesteld model. In het door Jezus Leeft ingeleverde zelfgemaakte document ontbraken de verplicht gestelde geboortedata en de handtekening van de persoon die het ingeleverd had. De partij tekende beroep aan tegen deze beslissing, maar de Raad van State vond de formele eisen die aan de indiening zijn gesteld doorslaggevend, en oordeelde het beroep ongegrond.
Overzicht partijen en lijsttrekkers
[bewerken | brontekst bewerken]Verkiezingstijd
[bewerken | brontekst bewerken]VVD en Renew Europe
[bewerken | brontekst bewerken]Op 16 mei 2024 werd in Nederland een hoofdlijnenakkoord gesloten voor het nieuwe kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB. Diezelfde dag nog sprak de voorzitter van de liberale Renew Europe-fractie Valérie Hayer haar afkeuring uit over dit akkoord.[8] Op 21 mei deed zij dat opnieuw, omdat ze de standpunten van de PVV in strijd acht met de liberale waarden.[9] Zij wilde na de verkiezingen binnen de fractie bespreken of samenwerking met de VVD nog mogelijk zou zijn. Zij doelde daarbij op het cordon sanitaire tegen extreemrechts van de Europese liberalen.[10] Europees lijsttrekker voor de VVD, Malik Azmani, kondigde aan in het Europees Parlement niet te willen samenwerken met de PVV, omdat Geert Wilders te kennen had gegeven de macht van de EU van binnen uit te willen uithollen.[11][12] Nadat er binnen de fractie over was gesproken, mocht de VVD lid blijven van de fractie.[13]
Spitzenkandidaten
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024#"Spitzenkandidaten" voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Sinds 2014 kiezen de Europese partijen een zogeheten spitzenkandidat, politici die worden gezien als hun mogelijke nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Het is de bedoeling dat zij Europawijd campagne tegen elkaar voeren. De Nederlander Bas Eickhout van GroenLinks was de spitzenkandidat van de Europese Groene Partij, samen met de Duitser Terry Reintke.
Peilingen en debatten
[bewerken | brontekst bewerken] Zie Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland/Peilingen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Zestien van de twintig lijsttrekkers waren man. Het slotdebat op de Nederlandse televisie liet dan ook bijna alleen maar mannen zien.[14] Twee lijsttrekkers van kleinere partijen, Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren) en Anja Haga (ChristenUnie), tekenden bezwaar daartegen aan, maar dat had geen resultaat. Kiezers hebben echter niet de plicht op de lijsttrekker te stemmen en kunnen door middel van een voorkeurstem proberen vrouwelijke kandidaten in het Parlement te krijgen. Anders dan bij verkiezingen voor de Tweede Kamer, waar een voorkeursdrempel geldt van 25% van de kiesdeler, is deze voorkeursdrempel bij verkiezingen voor het Europees Parlement slechts 10%.[15]
Formaat stembiljetten
[bewerken | brontekst bewerken]In vijf gemeenten werd geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet, op A3-formaat. Het betrof Alphen aan den Rijn, Boekel, Borne, Midden-Delfland en Tynaarlo. Mocht het experiment als succesvol worden beoordeeld, dan wordt dit formaat mogelijk landelijk ingevoerd voor volgende verkiezingen.[16][17]
Verkiezingsuitslag
[bewerken | brontekst bewerken]Het tellen van de stemmen kon direct beginnen na het sluiten van de stemlokalen in Nederland. De tellingen waren openbaar, maar gemeenten mochten de voorlopige uitslagen pas publiceren op 9 juni vanaf 23.00 uur. Op dat tijdstip waren de stembussen in alle lidstaten van de Europese Unie gesloten en konden de verkiezingen in andere landen niet meer beïnvloed worden.
De definitieve uitslag van de verkiezingen werd door de Kiesraad bekendgemaakt op 19 juni 2024.[3] Deze uitslag werd door de Tweede Kamer, na onderzoek door de Commissie voor het Onderzoek van de Geloofsbrieven, op 3 juli 2024 formeel bekrachtigd.
Opkomst en kiesdeler
[bewerken | brontekst bewerken]| 2019 | 2024 | |||
|---|---|---|---|---|
| # stemmen | % | # stemmen | % | |
| Kiesgerechtigden | 13.164.688 | 13.542.363 | ||
| Niet opgekomen | 7.644.912 | 58,03[m] | 7.288.896 | 53,82[m] |
| Opkomst | 5.519.776 | 41,97[m] | 6.253.467 | 46,18[m] |
| Ongeldige stemmen | 11.696 | 0,21[n] | 11.607 | 0,15[n] |
| Blanco stemmen | 10.267 | 0,19[n] | 9.662 | 0,19[n] |
| Geldige stemmen | 5.497.813 | 99,60[n] | 6.232.198 | 99,66[n] |
| Kiesdeler[o] | [p]211.454 | - | 201.038 | - |
Verkiezingsuitslag en zetelverdeling naar partij
[bewerken | brontekst bewerken]Elf partijen behaalden voldoende stemmen voor minimaal één zetel in het parlement. In 2019 ging 6,91% van de stemmen naar partijen die geen zetel behaalden in het Europees Parlement; in 2024 was dit percentage gestegen naar 10,28%.
| Partij[d] | 2019 | 2024 | +/−[q] | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # stemmen | %[r] | zetels | # stemmen | %[r] | zetels | % | zetels | |
| P.v.d.A./Europese Sociaaldemocraten[s] | 1.045.274 | 19,01 | 6 | |||||
| GROENLINKS[s] | 599.283 | 10,90 | 3 | |||||
| GROENLINKS / Partij van de Arbeid (PvdA)[s] | - | - | - | 1.314.428 | 21,09 | 8 | ||
| subtotaal | 1.644.557 | 29,91 | 9 | 1.314.428 | 21,09 | 8 | −8,82 | −1 |
| PVV (Partij voor de Vrijheid) | 194.178 | 3,53 | [a]0 | 1.057.662 | 16,97 | 6 | +13,44 | +6 |
| VVD | 805.100 | 14,64 | [a]4 | 707.141 | 11,35 | 4 | −3,29 | 0 |
| CDA - Europese Volkspartij | 669.555 | 12,18 | 4 | 589.205 | 9,45 | 3 | −2,63 | −1 |
| D66 | 389.692 | 7,09 | 2 | 523.650 | 8,40 | 3 | +1,31 | +1 |
| ChristenUnie-SGP[t] | 375.660 | 6,83 | 2 | |||||
| Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP)[t] | - | - | - | 228.036 | 3,66 | 1 | ||
| ChristenUnie[t] | - | - | - | 180.060 | 2,89 | 0 | ||
| subtotaal | 375.660 | 6,83 | 2 | 408.096 | 6,55 | 1 | −0,28 | −1 |
| BBB | - | - | - | 336.953 | 5,41 | 2 | +5,41 | +2 |
| Volt Nederland | 106.004 | 1,93 | 0 | 319.483 | 5,13 | 2 | +3,20 | +2 |
| Partij voor de Dieren | 220.938 | 4,02 | 1 | 281.600 | 4,52 | 1 | +0,50 | 0 |
| NSC | - | - | - | 233.564 | 3,75 | 1 | +3,75 | +1 |
| Forum voor Democratie | 602.507 | 10,96 | [a]3 | 155.187 | 2,49 | 0 | −8,47 | −3 |
| SP (Socialistische Partij) | 185.224 | 3,37 | 0 | 136.978 | 2,20 | 0 | −1,17 | 0 |
| 50PLUS | 215.199 | 3,91 | 1 | 58.498 | 0,94 | 0 | −2,97 | −1 |
| JA21 | - | - | - | 40.570 | 0,65 | 0 | +0,65 | 0 |
| vandeRegio & Piratenpartij[u][v] | 10.692 | 0,19 | 0 | |||||
| De Groenen[v] | 9.546 | 0,17 | 0 | |||||
| Piratenpartij - De Groenen[v] | - | - | - | 23.764 | 0,38 | 0 | ||
| vandeRegio[u] | - | - | - | 2.732 | 0,04 | 0 | ||
| subtotaal | 20.238 | 0,37 | 0 | 26.496 | 0,43 | 0 | +0,06 | 0 |
| Belang Van Nederland (BVNL) | - | - | - | 23.032 | 0,37 | 0 | +0,37 | 0 |
| Meer Directe Democratie | - | - | - | 11.295 | 0,18 | 0 | +0,18 | 0 |
| NL PLAN EU | - | - | - | 8.360 | 0,13 | 0 | +0,13 | 0 |
| overige partijen in 2019 | 68.961 | 1,25 | 0 | - | - | - | −1,25 | 0 |
| totaal | 5.497.813 | 100 | [a]26 | 6.232.198 | 100 | 31 | 0 | +5 |
Gekozen leden
[bewerken | brontekst bewerken] Zie Lijst van Nederlandse Europarlementariërs 2024-2029 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Om met voorkeurstemmen gekozen te worden diende een kandidaat meer dan 10%[15] van de kiesdeler aan stemmen te behalen (voorkeursdrempel), wat bij deze verkiezingen neerkwam op minimaal 20.104 stemmen.
Vier kandidaten zouden op basis van hun plaats op de lijst niet verkozen zijn, maar werden door het aantal op hen uitgebrachte voorkeurstemmen gekozen als lid van het Europese Parlement: Catarina Cordeiro Vieira (GroenLinks/PvdA), Hedy d'Ancona (GroenLinks/PvdA), Anouk van Brug (VVD) en Geert Wilders (PVV). Hierdoor werden voor het eerst meer vrouwen dan mannen gekozen in de Nederlands afvaardiging naar het Parlement gekozen, van de 31 zetels gingen er zestien naar vrouwen en vijftien naar mannen.[18]
D'Ancona en Wilders lieten weten hun benoeming niet te aanvaarden (zij waren als lijstduwer op de kandidatenlijsten geplaatst).
Bronnen, noten, referenties
[bewerken | brontekst bewerken]Bronnen
- Kandidatenlijsten Europees Parlementsverkiezing 2024 op www kiesraad.nl, 8 mei 2024
- Verkiezingen Europees Parlement 6 juni 2024 op www.verkiezingsuitslagen.nl.
Noten
- ↑ a b c d e Na de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie op 31 januari 2020 werden aan Nederland drie extra zetels toegewezen. Deze zetels werden toegedeeld aan PVV, VVD en FVD.
- ↑ Door afsplitsingen tijdens de zittingsperiode 2019-2024 hadden JA21 en Meer Directe Democratie wel elk één zetel op het moment van de verkiezing.
- ↑ Klik op het lijstnummer om de kandidatenlijst van de betreffende partij(en) te zien.
- ↑ a b De partijaanduidingen in deze kolom zijn conform de bij de Kiesraad geregistreerde aanduidingen in het Register Europees Parlement in 2024.
- ↑ PvdA en GroenLinks deden in 2019 mee met twee aparte lijsten.
- ↑ 2019-2020
- ↑ 2022
- ↑ 2022-2024
- ↑ a b c d e f g h i j Deze partij is in de zittingsperiode 2024-2029 niet vertegenwoordigd in het Europees Parlement.
- ↑ a b c Deze partij is niet door de EU geregistreerd als politieke partij in het verband van de Europese Unie.
- ↑ a b c d e f g h Deze partij was in de zittingsperiode 2019-2024 niet vertegenwoordigd in het Europees Parlement.
- ↑ Piratenpartij deed in 2019 mee met een gezamenlijke lijst met vandeRegio en de De Groenen met een aparte lijst.
- ↑ a b c d % van het aantal kiesgerechtigden.
- ↑ a b c d e f % van het aantal uitgebrachte stemmen.
- ↑ In 2019 op basis van 26, in 2024 op basis van 31 verkiesbare zetels.
- ↑ Na de herberekening in 2020 op basis van 29 zetels bedroeg de kiesdeler 189.579.
- ↑ Vergeleken met 2019.
- ↑ a b % van het aantal geldige stemmen.
- ↑ a b c In 2024 gemeenschappelijke lijst van GroenLinks en PvdA.
- ↑ a b c SGP en ChristenUnie namen in 2019 deel met een lijst met de naam ChristenUnie-SGP, wat een geregistreerde aanduiding was.
- ↑ a b In 2019 gemeenschappelijke lijst van vandeRegio en Piratenpartij.
- ↑ a b c In 2024 gemeenschappelijke lijst van Piratenpartij en De Groenen.
Referenties
- ↑ Kiesraad, Europees Parlement - Verkiezingen - Kiesraad.nl. www.kiesraad.nl (20 april 2016).
- ↑ NWS, VRT, Liveblog verkiezingen - Bart De Wever raadt coalities met Vlaams Belang op elk niveau af: "Dat is de snelste weg naar Vivaldi 2". vrtnws.be (6 juni 2024). Geraadpleegd op 6 juni 2024.
- ↑ a b Kiesraad, Europees Parlementsverkiezing voorspoedig verlopen, uitslag betrouwbaar. www.kiesraad.nl (19 juni 2024). Geraadpleegd op 23 juli 2024.
- ↑ Europese Raad, Europese Raad bepaalt samenstelling Europees Parlement. www.consilium.europa.eu (22 september 2023).
- ↑ Kiesraad, 20 politieke groeperingen nemen deel aan Europees Parlementsverkiezing - Nieuwsbericht - Kiesraad.nl. www.kiesraad.nl (29 april 2024). Geraadpleegd op 30 april 2024.
- ↑ nieuwsredactie, ChristenUnie stopt Europese samenwerking met SGP: partijen uit elkaar gegroeid. NU (14 juli 2022). Geraadpleegd op 1 augustus 2023.
- ↑ a b Verkiezingsreglement gezamenlijke deelname GroenLinks en PvdA aan de verkiezingen van het Europees Parlement in 2024 (1 december 2023).
- ↑ Wiel, Clara van de, "Europese liberalen onderstrepen ‘totale afkeuring’ Nederlands coalitieakkoord", NRC, 16 mei 2024. Geraadpleegd op 24 mei 2024.
- ↑ Europese Liberalen overwegen schorsing VVD vanwege samenwerking met PVV. nos.nl (21 mei 2024). Geraadpleegd op 23 mei 2024.
- ↑ Derbali, Naïm, "Voorzitter Europese liberalen stelt VVD opnieuw ter discussie als onderdeel fractie", NRC, 21 mei 2024. Geraadpleegd op 24 mei 2024.
- ↑ "Yesilgoz reageert op kritiek Timmermans: ‘Al 800 keer gehoord’", De Telegraaf | Goedemorgen Nederland.
- ↑ "Wilders vindt afscheid van Nexit geen ommezwaai: ‘Nu gaan we macht van de EU van binnenuit uithollen’", Algemeen Dagblad, 8 april 2024.
- ↑ VVD mag bij geslonken Europese fractie blijven, NOS Nieuws, 27 juni 2024. Geraadpleegd op 18 juli 2024.
- ↑ Alleen mannen bij slotdebat verkiezingen: ‘Zeer ongewenst, maar verantwoordelijkheid van partijen zelf’. Algemeen Dagblad (22 mei 2024). Geraadpleegd op 5 juni 2024.
- ↑ a b Voorkeurstemmen. www.parlement.com. Geraadpleegd op 11 juni 2024.
- ↑ 5 gemeenten stemmen met een kleiner en handzamer stembiljet tijdens de Europees Parlementsverkiezing, rijksoverheid.nl, 11 maart 2024
- ↑ In 5 gemeenten experiment met kleiner stembiljet, Gemeente.nu, 13 maart 2024
- ↑ Voor het eerst meer vrouwen dan mannen in Europees Parlement. RD.nl (19 juni 2024). Geraadpleegd op 19 juni 2024.
· 
· 
· ·