Bitwa o Fort Donelson: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
kat., drobne redakcyjne |
|||
| (Nie pokazano 37 wersji utworzonych przez 22 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{
|
|
|konflikt = [[Wojna secesyjna]]
|grafika = Battle of Fort Donelson.png
|opis
|
|miejsce = 50 km od [[Clarksville (Tennessee)|Clarksville]], [[Tennessee]]
|terytorium = nad rzeką Cumberland w Tennessee▼
|wynik = zwycięstwo wojsk Unii▼
|przyczyna = chęć wyparcia sił konfederatów z Tennessee
▲ |wynik = zwycięstwo wojsk Unii
▲ |terytorium = nad rzeką Cumberland w Tennessee
|strona1 =
|strona2 =
|dowódca1 = gen. [[John B. Floyd]]
|dowódca2 = gen. bryg. [[Ulysses Grant|Ulysses S. Grant]]
|siły1 =
|siły2 =
|straty1 = około 2000 zabitych i rannych,<br
|straty2 =
|kod mapy = Tennessee
|współrzędne =
|commons =
}}
[[Plik:Fort Donelson Feb14.png|thumb|Pozycje wojsk wieczorem 14 lutego 1862 roku]]
{{Kampania na Missisipi}}▼
[[Plik:Fort Donelson Feb15am.png|thumb|Kontratak konfederatów rankiem 15 lutego 1862 roku]]
'''Bitwa o Fort Donelson''' to jedna z pierwszych poważnych operacji na zachodnim teatrze działań w czasie [[Wojna secesyjna|wojny secesyjnej]] w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]], przeprowadzona przez wojska [[Stany Zjednoczone|Unii]] pod dowództwem gen. [[Ulysses S. Grant|Granta]] w celu oczyszczenia stanu [[Tennessee]] z wojsk [[Skonfederowane Stany Ameryki|Konfederacji]] i spowodowania, by mieszkańcy tego stanu przestali ostatecznie opowiadać się za południowcami.▼
[[Plik:Fort Donelson Feb15pm.png|thumb|Sytuacja po południu 15 lutego 1862 roku]]
▲'''Bitwa o Fort Donelson'''
Kombinowany atak armii i floty na terytorium Tennessee rozpoczął się 6 lutego bombardowaniem przez [[kanonierka rzeczna|kanonierki]] unionistów umocnień małego [[bitwa o Fort Henry|Fortu Henry]], położonego w odległości 17 kilometrów na zachód od Fortu Donelson, nad rzeką [[Tennessee (rzeka)|Tennessee]], w rezultacie czego fort ten został
Siły Granta nie zdążyły dotrzeć pod Fort Henry z powodu bagnistego i rozmiękniętego przez deszcze terenu, lecz ich udział tam okazał się niepotrzebny. 11 lutego natomiast Grant dotarł pod Fort Donelson nad rzeką [[Cumberland (rzeka)|Cumberland]], obsadzony przez znacznie silniejszy garnizon. Pomimo braku czasu na właściwe odtworzenie gotowości bojowej, atak ponownie został wsparty przez Zachodnią Flotyllę Kanonierek komodora [[Andrew Foote|Andrew Foote’a]], w składzie 4 [[Kanonierki typu City|kanonierek pancernych]] („[[USS Baron de Kalb|St. Louis]]”, „[[USS Carondelet (1861)|Carondelet]]”, „[[USS Louisville (1861)|Louisville]]”, „[[USS Pittsburgh (1861)|Pittsburg]]”) i 2 drewnianych ''timberclads'' („Tyler” i „Conestoga”)<ref name=blue128>S. Tucker, ''Blue...'', s. 127–128.</ref>. Siły Unii jednak nie miały czasu na wcześniejsze rozpoznanie pozycji konfederatów, ani nawet nie miały dokładnych map terenu<ref name=smith71>M. Smith, ''The USS Carondelet...'', s. 71–72.</ref>.
Budowę Fortu Donelson rozpoczęto w maju 1861. Został on nazwany na cześć konfederackiego generała Daniela Donelsona z Armii Tennessee. Główny [[fort]] miał co najmniej 10 [[redan (fortyfikacja)|redanów]] i zajmował powierzchnię 15 [[akr]]ów<ref name=field>R. Field, A. Hook, ''American...'', s. 13–14.</ref>. Zachodnie i południowe podejścia były chronione przez dalsze fortyfikacje polowe, w składzie co najmniej 7 redanów, rowów i jam strzeleckich. Główny wał ziemny fortu miał wysokość ok. 3,6 m i był otoczony rowem<ref name=field />. Na północy, nad samą rzeką znajdowała się ponadto poza fortem niższa bateria nadbrzeżna z 9 działami (8 32-funtowych i 1 10-calowe) oraz wyższa bateria z 3 działami (3 działa 32-funtowe, z tego 1 gwintowane)<ref name=field />. Ogółem w fortyfikacjach było 67 dział<ref name=field />.
== Przebieg bitwy ==
Fort Donelson położony był około 30 metrów nad rzeką, umożliwiając dobry ostrzał okrętów zbliżających się od północnego wschodu. Konfederaci wybudowali również skomplikowaną serię umocnień wokół fortu i wokół pobliskiego miasteczka Dover. Siły Unii liczyły około 24,5 tysięcy żołnierzy, podczas gdy fortu broniło około 16 tysięcy konfederatów. Obrońcy byli dobrze zaopatrzeni, ale ich uzbrojenie w dużym stopniu pamiętało jeszcze [[Wojna brytyjsko-amerykańska|wojnę brytyjsko-amerykańską]] z [[1812]] roku.
12 lutego 1862 kanonierka pancerna [[USS Carondelet (1861)|„Carondelet”]] przeprowadziła rozpoznanie, wystrzeliwując kilka pocisków na fort, bez odpowiedzi. Następnego dnia „Carondelet” wdał się w dłuższy samotny pojedynek z artylerią fortu w celu odwrócenia uwagi od ruchów wojsk Unii. Prowadząc nękający ogień, wystrzelił 139 pocisków i uszkodził jedno działo 32-funtowe, zabijając dowódcę ciężkiej baterii kapitana Josepha Dixona<ref name=smith73>M. Smith, ''The USS Carondelet...'', s. 73–77.</ref>. Sam został uszkodzony ciężkim pociskiem, lecz po południu kontynuował ostrzał, wystrzeliwując dalsze 45 pocisków<ref name=smith73 />. Po południu 14 lutego cztery kanonierki pancerne pod dowództwem Andrew Foote’a podeszły do Fortu Donelson od północy i rozpoczęły ostrzał, wspierane przez drewniane kanonierki za nimi, mając nadzieję zniszczyć baterie fortu, podobnie jak udało się to kilka dni wcześniej z Fortem Henry. Jednak w walce na niewielką odległość (200–400 m), zmasowany ogień obrońców uszkodził wszystkie cztery kanonierki pancerne (łącznie trafione ok. 180 razy). Zginęło 9 marynarzy i 45 zostało rannych (z tego ponad połowa na „Carondelet”)<ref name=smith85>M. Smith, ''The USS Carondelet...'', s. 85.</ref>, a sam Foote został raniony w stopę<ref name=blue130 />. Dwa okręty („St. Louis” i „Louisville”), z uszkodzonymi urządzeniami sterowymi zdryfowały wstecz, w dół rzeki, a pozostałe kanonierki również musiały się wycofać<ref name=blue130>S. Tucker, ''Blue...'', s. 130.</ref>. Ostrzał okrętów Unii nie wyrządził żadnych poważnych strat<ref name=blue130 />.
Rankiem 15 lutego konfederaci wyprowadzili kontratak na słabszym prawym skrzydle Unii i udało im się początkowo przełamać linię Unii. Jako pierwsze zaatakowały oddziały pod dowództwem generała [[Gideon Johnson Pillow|Gideona Pillowa]], jednak brak komunikacji i zamieszenie w szeregach konfederatów sprawiły, że generał [[Simon Bolivar Buckner, Sr.|Simon Buckner]] zwlekał z udzieleniem wsparcia. Jednocześnie generał Unii [[Ulysses Grant]] udał się na północ, aby spotkać się z Foote’m i nie był świadomy toczącej się bitwy. Tymczasem generał [[John Alexander McClernand|John McClernand]] zażądał wsparcia na prawym skrzydle i ostatecznie ze wsparciem przyszedł mu generał [[Lewis Wallace]]. Dzięki temu unionistom udało się utrzymać linię na prawym skrzydle. Kawaleria konfederatów dowodzona przez pułkownika [[Nathan Bedford Forrest|Nathana Forresta]] nadal próbowała oskrzydlić unionistów na prawym skrzydle. Po przybyciu na pole walki, Grant rozkazał odzyskać prawe skrzydło i jednocześnie zaatakować na lewym skrzydle, przypuszczając, że konfederaci musieli osłabić tam siły<ref name=blue131>S. Tucker, ''Blue...'', s. 131.</ref><ref name=blue130 />. Natarcie to powiodło się, zagrażając fortowi. Tego dnia przybyły statkami dalsze posiłki dla Unii<ref name=blue131 />.
Wieczorem generał [[John B. Floyd]] po rozmowie z generałem Bucknerem doszedł do wniosku, że siły Unii zostały poważnie wzmocnione przy pomocy posiłków i podjął decyzję o poddaniu fortu. Nocą Forrest i jego oddział kawalerii w sile około 700 żołnierzy wycofał się na południowy wschód, bez żadnej akcji ze strony Unii. Generałowie Pillow i Floyd uciekli rzeką, pozostawiając poddanie fortu Bucknerowi<ref name=blue131 />. Nad rankiem 16 lutego Buckner poddał siły konfederatów, liczące około 12 tysięcy żołnierzy<ref name=field />. Na pytanie o warunki kapitulacji, Grant odpowiedział, że możliwa jest jedynie bezwarunkowa kapitulacja<ref name=blue131 />.
Było to pierwsze poważne zwycięstwo unionistów w wojnie secesyjnej, ugruntowane następnie sukcesem w [[Bitwa pod Shiloh|bitwie pod Shiloh]] w kwietniu tego samego roku. Wyniosło ono mało znanego generała brygadiera Ulyssesa S. Granta do pierwszego szeregu dowódców Unii i przyniosło mu awans na generała majora<ref name=field />. Dało mu też pseudonim ''Unconditional Surrender'' („bezwarunkowa kapitulacja”, zbieżny z inicjałami generała U.S.)<ref name=field />.
<gallery>
Plik:Fort Donelson river battery (1).jpg|Dolna bateria nadbrzeżna, stan obecny.
</gallery>
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* Bryan Perrett, ''The Battle Book'', New York 1993, {{ISBN
* Ron Field, Adam Hook, ''American Civil War fortifications (3). The Mississippi and river forts'', seria Fortress nr 68, Oxford: Osprey, 2007, {{ISBN|978-184603-194-6}}.
* {{Cytuj|autor = Myron J Smith |tytuł = The USS Carondelet: a Civil War ironclad on western waters |data = 2010 |isbn = 978-0-7864-4524-0 |miejsce = Jefferson |wydawca = McFarland |oclc = 610030196 |język = en}}
* Spencer Tucker, ''[http://books.google.com/books?id=w-WCS6Cp_ZMC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Blue and Gray Navies: the Civil War Afloat]'', Annapolis: Naval Institute Press, 2006. {{ISBN|1-59114-882-0}}, {{lang|en}}
== Linki zewnętrzne ==
* [https://archive.ph/20121214150728/http://www.nps.gov/history/hps/abpp/battles/tn002.htm CWACS Battle Summaries: Fort Donelson] [[National Park Service]] {{lang|en}}
* {{Cytuj stronę | url = http://www.historyanimated.com/HenryAnimation.html | tytuł = Forts Henry and Donelson | opublikowany = historyanimated.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20130502004849/http://www.historyanimated.com/HenryAnimation.html | zarchiwizowano = 2013-05-02}} historyanimated.com {{lang|en}}
▲{{Kampania na Missisipi}}
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Bitwy wojny secesyjnej|Fort Donelson]]▼
[[Kategoria:Tennessee]]▼
[[
[[
| |||