Wikipedia

Bitwa o Fort Donelson: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Qblik (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
31 590 edycji
m Ujednoznacznienie linku z CSA na Skonfederowane Stany Ameryki przy pomocy Popups
Szoltys-bot (dyskusja | edycje)
Boty
542 958 edycji
 
(Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 21 użytkowników)
Linia 1:
{{wojnaWojna infobox
|epokanazwa = nowożytnośćBitwa o Fort Donelson
|nazwaepoka = Bitwa o Fort= Donelsonnowożytność
|konflikt = [[Wojna secesyjna]]
|grafika = Battle of Fort Donelson.png
|opis grafiki =
|dataczas = 11–1611–16 lutego [[1862]]
|miejsce = 50 km od [[Clarksville (Tennessee)|Clarksville]], [[Tennessee]]
|terytorium = nad rzeką Cumberland w Tennessee▼
|wynik = zwycięstwo wojsk Unii▼
|przyczyna = chęć wyparcia sił konfederatów z Tennessee
▲ |wynik = zwycięstwo wojsk Unii
▲ |terytorium = nad rzeką Cumberland w Tennessee
|strona1 = <center>[[Grafika:CSA FLAG 4.3.1861-21.5.1861.svg|30px]]<br= />[[Skonfederowane Stany Ameryki|Konfederacja]]</center>
|strona2 = <center>[[Grafika:USStany flag 34 stars.svg|30px]]<br />[[USAZjednoczone|Unia]]</center>
|dowódca1 = gen. [[John B. Floyd]]
|dowódca2 = gen. bryg. [[Ulysses Grant|Ulysses S. Grant]]
|siły1 = 16 000
|siły2 = 24 500
|straty1 = około 2 0002000 zabitych i rannych,<br />12 000 jeńców
|straty2 = 2 331= 2331
|kod mapy = Tennessee
|współrzędne =
|commons =
}}
[[GrafikaPlik:Fort Donelson Feb14.png|right|thumb|Pozycje wojsk wieczorem [[14 lutego]] [[1862]] roku]]
[[GrafikaPlik:Fort Donelson Feb15am.png|right|thumb|Kontratak konfederatów rankiem [[15 lutego]] [[1862]] roku]]
[[GrafikaPlik:Fort Donelson Feb15pm.png|right|thumb|Sytuacja po południu [[15 lutego]] [[1862]] roku]]
'''Bitwa o Fort Donelson''' to– jedna z pierwszych poważnych operacji na zachodnim teatrze działań w czasie [[Wojna secesyjna|wojny secesyjnej]] w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]], przeprowadzona przez wojska [[Stany Zjednoczone|Unii]] pod dowództwem gen. bryg. [[Ulysses S. Grant|Granta]] w celu oczyszczenia stanu [[Tennessee]] z wojsk [[Skonfederowane Stany Ameryki|Konfederacji]] i spowodowania, by mieszkańcy tego stanu przestali ostatecznie opowiadać się za południowcami.▼
{{Kampania na Missisipi}}▼
▲'''Bitwa o Fort Donelson''' to jedna z pierwszych poważnych operacji na zachodnim teatrze działań w czasie [[Wojna secesyjna|wojny secesyjnej]] w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]], przeprowadzona przez wojska [[Stany Zjednoczone|Unii]] pod dowództwem gen. [[Ulysses S. Grant|Granta]] w celu oczyszczenia stanu [[Tennessee]] z wojsk [[Skonfederowane Stany Ameryki|Konfederacji]] i spowodowania, by mieszkańcy tego stanu przestali ostatecznie opowiadać się za południowcami.
 
Kombinowany atak armii i floty na terytorium Tennessee rozpoczął się 6 lutego bombardowaniem przez [[kanonierka rzeczna|kanonierki]] unionistów umocnień małego [[bitwa o Fort Henry|Fortu Henry]], położonego w odległości 17 kilometrów na zachód od Fortu Donelson, nad rzeką [[Tennessee (rzeka)|Tennessee]], w rezultacie czego fort ten został opuszczonypoddany przez konfederatów, a następnie, dla zabezpieczenia przed ewentualnym ponownym użyciem, przez oddziały Granta spalony.
 
Siły Granta nie zdążyły dotrzeć pod Fort Henry z powodu bagnistego i rozmiękniętego przez deszcze terenu, lecz ich udział tam okazał się niepotrzebny. 11 lutego natomiast Grant dotarł pod Fort Donelson nad rzeką [[Cumberland (rzeka)|Cumberland]], obsadzony przez znacznie silniejszy garnizon. Pomimo braku czasu na właściwe odtworzenie gotowości bojowej, atak ponownie został wsparty przez Zachodnią Flotyllę Kanonierek komodora [[Andrew Foote|Andrew Foote’a]], w składzie 4 [[Kanonierki typu City|kanonierek pancernych]] („[[USS Baron de Kalb|St. Louis]]”, „[[USS Carondelet (1861)|Carondelet]]”, „[[USS Louisville (1861)|Louisville]]”, „[[USS Pittsburgh (1861)|Pittsburg]]”) i 2 drewnianych ''timberclads'' („Tyler” i „Conestoga”)<ref name=blue128>S. Tucker, ''Blue...'', s. 127–128.</ref>. Siły Unii jednak nie miały czasu na wcześniejsze rozpoznanie pozycji konfederatów, ani nawet nie miały dokładnych map terenu<ref name=smith71>M. Smith, ''The USS Carondelet...'', s. 71–72.</ref>.
 
Budowę Fortu Donelson rozpoczęto w maju 1861. Został on nazwany na cześć konfederackiego generała Daniela Donelsona z Armii Tennessee. Główny [[fort]] miał co najmniej 10 [[redan (fortyfikacja)|redanów]] i zajmował powierzchnię 15 [[akr]]ów<ref name=field>R. Field, A. Hook, ''American...'', s. 13–14.</ref>. Zachodnie i południowe podejścia były chronione przez dalsze fortyfikacje polowe, w składzie co najmniej 7 redanów, rowów i jam strzeleckich. Główny wał ziemny fortu miał wysokość ok. 3,6 m i był otoczony rowem<ref name=field />. Na północy, nad samą rzeką znajdowała się ponadto poza fortem niższa bateria nadbrzeżna z 9 działami (8 32-funtowych i 1 10-calowe) oraz wyższa bateria z 3 działami (3 działa 32-funtowe, z tego 1 gwintowane)<ref name=field />. Ogółem w fortyfikacjach było 67 dział<ref name=field />.
 
== Przebieg bitwy ==
Fort Donelson położony jestbył około 30 metrów nad rzeką, umożliwiając dobry ostrzał okrętów zbliżających się od północnego- wschodu. Konfederaci wybudowali również skomplikowaną serię umocnień wokół fortu i wokół pobliskiego miasteczka Dover. Siły Unii liczyły około 24,5 tysięcy żołnierzy, podczas gdy fortu broniło około 16 tysięcy konfederatów. Obrońcy byli dobrze zaopatrzeni, ale ich uzbrojenie w dużym stopniu pamiętało jeszcze [[Wojna brytyjsko-amerykańska|wojnę brytyjsko-amerykańską]] z [[1812]] roku.
 
12 lutego 1862 kanonierka pancerna [[USS Carondelet (1861)|„Carondelet”]] przeprowadziła rozpoznanie, wystrzeliwując kilka pocisków na fort, bez odpowiedzi. Następnego dnia „Carondelet” wdał się w dłuższy samotny pojedynek z artylerią fortu w celu odwrócenia uwagi od ruchów wojsk Unii. Prowadząc nękający ogień, wystrzelił 139 pocisków i uszkodził jedno działo 32-funtowe, zabijając dowódcę ciężkiej baterii kapitana Josepha Dixona<ref name=smith73>M. Smith, ''The USS Carondelet...'', s. 73–77.</ref>. Sam został uszkodzony ciężkim pociskiem, lecz po południu kontynuował ostrzał, wystrzeliwując dalsze 45 pocisków<ref name=smith73 />. Po południu 14 lutego cztery kanonierki pancerne pod dowództwem Andrew Foote’a podeszły do Fortu Donelson od północy i rozpoczęły ostrzał, wspierane przez drewniane kanonierki za nimi, mając nadzieję zniszczyć baterie fortu, podobnie jak udało się to kilka dni wcześniej z Fortem Henry. Jednak w walce na niewielką odległość (200–400 m), zmasowany ogień obrońców uszkodził wszystkie cztery kanonierki pancerne (łącznie trafione ok. 180 razy). Zginęło 9 marynarzy i 45 zostało rannych (z tego ponad połowa na „Carondelet”)<ref name=smith85>M. Smith, ''The USS Carondelet...'', s. 85.</ref>, a sam Foote został raniony w stopę<ref name=blue130 />. Dwa okręty („St. Louis” i „Louisville”), z uszkodzonymi urządzeniami sterowymi zdryfowały wstecz, w dół rzeki, a pozostałe kanonierki również musiały się wycofać<ref name=blue130>S. Tucker, ''Blue...'', s. 130.</ref>. Ostrzał okrętów Unii nie wyrządził żadnych poważnych strat<ref name=blue130 />.
Wieczorem [[14 lutego]] cztery [[okręt pancerny|okręty pancerne]] pod dowództwem [[Andrew Hull Foote|Andrew Foote'a]] podeszły do Fortu Donelson od północy mając nadzieję rozpocząć ostrzał i zniszczyć go podobnie jak udało się to kilka dni wcześniej z Fortem Henry. Jednak obrońcy Fortu Donelson cierpliwie wyczekali, aż okręty zbliżyły się na odległość około 400 metrów, po czym odpowiedzieli zmasowanym [[ogień zaporowy|ogniem zaporowym]], który wyłączył z akcji trzy spośród czterech okrętów, a samego Foote'a ranił ciężko w stopę. W obliczu tych niekorzystnych wydarzeń Foote zdecydował się wycofać. Spośród 500 pocisków wystrzelonych w kierunku okrętów 169 dosięgnęło celu, i 8 marynarzy Unii poniosło śmierć. Okręty Unii nie wyrządziły żadnych poważnych strat.
 
Rankiem [[15 lutego]] konfederaci wyprowadzili kontratak na słabszym prawym skrzydle Unii i udało im się początkowo przełamać linię Unii. Jako pierwsze zaatakowały oddziały pod dowództwem generała [[Gideon Johnson Pillow|Gideona Pillowa]], jednak brak komunikacji i zamieszenie w szeregach konfederatów sprawiły, że generał [[Simon Bolivar Buckner, Sr.|Simon Buckner]] zwlekał z udzieleniem wsparcia. Jednocześnie generał Unii [[Ulysses Grant]] wycofałudał się na północ, aby spotkać się z Foote'mFoote’m i nie był świadomy toczącej się bitwy. Tymczasem generał [[John Alexander McClernand|John McClernand]] rozpaczliwie zażądał wsparcia na prawym skrzydle i ostatecznie ze wsparciem przyszedł mu generał [[Lewis Wallace]]. Dzięki temu unionistom udało się utrzymać linię na prawym skrzydle. Kawaleria konfederatów dowodzona przez pułkownika [[Nathan Bedford Forrest|Nathana Forresta]] nadal próbowała oskrzydlić unionistów na prawym skrzydle. Po przybyciu na pole walki, Grant rozkazał odzyskać prawe skrzydło i jednocześnie zaatakować na lewym skrzydle, przypuszczając, że konfederaci musieli osłabić tam siły<ref name=blue131>S. Tucker, ''Blue...'', s. 131.</ref><ref name=blue130 />. Natarcie to powiodło się, zagrażając fortowi. Tego dnia przybyły statkami dalsze posiłki dla Unii<ref name=blue131 />.
 
Wieczorem generał [[John B. Floyd]] zapo namowąrozmowie generałaz Buckneragenerałem Bucknerem doszedł do wniosku, że siły Unii zostały poważnie wzmocnione przy pomocy posiłków i podejmujepodjął decyzję o poddaniu fortu. Nocą Forrest i jego oddział kawalerii w sile około 700 żołnierzy wycofał się na południowy wschód, bez żadnej akcji ze strony Unii. FloydGenerałowie Pillow i Buckner takżeFloyd uciekli rzeką, pozostawiając poddanie fortu Bucknerowi<ref name=blue131 />. Nad rankiem [[16 lutego]] Buckner poddał armięsiły konfederatów, liczącąliczące około 12 tysięcy żołnierzy<ref name=field />. Na pytanie o warunki kapitulacji, Grant odpowiedział, że możliwa jest jedynie bezwarunkowa kapitulacja<ref name=blue131 />.
 
Było to pierwsze poważne zwycięstwo unionistów w wojnie secesyjnej, ugruntowane następnie sukcesem w [[Bitwa pod Shiloh|bitwie pod Shiloh]] w kwietniu tego samego roku. WażnąWyniosło rolęono wmało tejznanego bitwiegenerała odegrałybrygadiera siłyUlyssesa flotylliS. rzecznejGranta unionistów,do którejpierwszego potężneszeregu działadowódców skutecznieUnii zmusiłyi doprzyniosło mu awans na generała majora<ref name=field />. Dało mu też pseudonim ''Unconditional Surrender'' („bezwarunkowa kapitulacja”, zbieżny z milczeniainicjałami nielicznegenerała baterieU.S.)<ref armatname=field konfederatów/>.
 
<gallery>
Plik:Fort Donelson river battery (1).jpg|Dolna bateria nadbrzeżna, stan obecny.
</gallery>
 
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* Bryan Perrett, ''The Battle Book'', New York 1993, {{ISBN |1-85409-125-5}}.
* Ron Field, Adam Hook, ''American Civil War fortifications (3). The Mississippi and river forts'', seria Fortress nr 68, Oxford: Osprey, 2007, {{ISBN|978-184603-194-6}}.
* {{Cytuj|autor = Myron J Smith |tytuł = The USS Carondelet: a Civil War ironclad on western waters |data = 2010 |isbn = 978-0-7864-4524-0 |miejsce = Jefferson |wydawca = McFarland |oclc = 610030196 |język = en}}
* Spencer Tucker, ''[http://books.google.com/books?id=w-WCS6Cp_ZMC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Blue and Gray Navies: the Civil War Afloat]'', Annapolis: Naval Institute Press, 2006. {{ISBN|1-59114-882-0}}, {{lang|en}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [https://archive.ph/20121214150728/http://www.nps.gov/history/hps/abpp/battles/tn002.htm CWACS Battle Summaries: Fort Donelson] [[National Park Service]] {{lang|en}}
* [{{Cytuj stronę | url = http://www.historyanimated.com/HenryAnimation.html | tytuł = Forts Henry and Donelson] | opublikowany = historyanimated.com | archiwum = https://web.archive.org/web/20130502004849/http://www.historyanimated.com/HenryAnimation.html | zarchiwizowano = 2013-05-02}} historyanimated.com {{lang|en}}
▲{{Kampania na Missisipi}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Bitwy wojny secesyjnej|Fort Donelson]]▼
[[Kategoria:Tennessee]]▼
 
[[da{{SORTUJ:Slaget ved Fort Donelson]], Bitwa o}}
[[deKategoria:Schlacht1862 umw Ameryce Północnej|Bitwa o Fort Donelson]]
▲[[Kategoria:TennesseeBitwy w 1862]]
[[en:Battle of Fort Donelson]]
▲[[Kategoria:Bitwy wojny secesyjnej|Fort Donelson]]
[[nl:Slag om Fort Donelson]]
[[viKategoria:TrậnHistoria đồnTennessee|Bitwa o Fort Donelson]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_o_Fort_Donelson”