Narbona: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Wersja z 15:17, 17 paź 2015 edytuj Tournasol7 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 35 692 edycje Zabytki ← poprzednia edycja		Aktualna wersja na dzień 13:31, 14 paź 2023 edytuj anuluj edycję Delta 51 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 86 951 edycji m wymowa
(Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 19 użytkowników)
Linia 1: {{~~FRA~~Jednostka ~~gmina~~administracyjna infobox \|nazwa = Narbona \|~~herb~~nazwa ~~gminy~~oryginalna = ~~Blason~~ ~~ville~~ fr = Narbonne~~.svg~~ \|dopełniacz nazwy = gminy Narbona ~~\|flaga gminy = Fr narbona.png~~ \|~~zdjęcie~~jednostka = ~~Narbonne~~miejscowość i ~~panorama.jpg~~gmina \|zdjęcie = Narbonne panorama.jpg ~~\|opis zdjęcia =~~ \|~~region~~opis zdjęcia = ~~[[Langwedocja-Roussillon]]~~ \|alt zdjęcia = ~~\|departament = [[Aude]]~~ \|herb = Blason ville fr Narbonne.svg ~~\|arrondissement = [[Okręg Narbona\|Narbona]]~~ \|~~kanton~~flaga = Fr narbona.png \|~~mer~~hymn = \|~~wysokość~~dewiza = \|państwo = Oksytania ~~\|powierzchnia = 173,02~~ \|~~rok~~ 1. jednostka administracyjna = ~~1990~~ \|2. jednostka administracyjna = [[Aude]] ~~\|populacja = 45 849~~ \|3. jednostka administracyjna = [[Okręg Narbona\|Narbona]] ~~\|gęstość = 265~~ \|siedziba = ~~\|kod pocztowy = 11100~~ \|nazwa kodu statystycznego = [[Institut national de la statistique et des études économiques\|INSEE]] ~~\|INSEE = 11262~~ \|kod statystyczny = 11262 ~~\|stopniN = 43 \|minutN = 11 \|sekundN =~~ \|powierzchnia = 173,02 km² ~~\|stopniE = 3 \|minutE = 0 \|sekundE =~~ \|wysokość = 16 m n.p.m.<ref>{{cytuj stronę \|url = http://www.yr.no/place/France/Languedoc-Roussillon/Narbonne/ \|tytuł = Narbonne, Languedoc-Roussillon (France) \|autor = \|data = \|opublikowany = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015 \|język = en \|data dostępu = 2016-06-07}}</ref> ~~\|mapa gminy =~~ \|~~commons~~rok = 1990 \|~~www~~liczba ludności = 45 849 \|gęstość zaludnienia = 265 os./km² \|numer kierunkowy = \|kod pocztowy = 11100 \|tablice rejestracyjne = \|adres urzędu = \|plan = \|mapa = \|nazwa mapy = Francji \|kod mapy = Aude \|współrzędne = 43.184820N 3.003423E \|commons = Category:Narbonne \|wikisłownik = Narbona \|www = http://www.narbonne.fr/ }} '''Narbona''' ({{fr.\|Narbonne}}, {{wymowa\|LL-Q150 (fra)-Mecanautes-narbonne.wav}}; {{w języku\|oc\|Narbona}}, {{łac.\|Narbo}}) – miejscowość i gmina we [[Francja\|Francji]], w regionie [[Oksytania (region)\|Oksytania]], w departamencie [[Aude]]<ref>{{cytuj książkę \|autor = \|tytuł = Atlas Routier France 2014 \|url = \|wydawca = Michelin \|miejsce = \|rok = \|strony = 321 \|isbn = 978-2-06-719261-4 \|język = fr}}</ref>. Przez gminę przepływa rzeka [[Aude (rzeka)\|Aude]]<ref name=sandre>{{cytuj stronę \|url = http://services.sandre.eaufrance.fr/Courdo/Fiche/client/fiche_courdo.php?CdSandre=Y1--0200#bogus \|tytuł = Fiche cours d’eau – L’Aude (Y1--0200) \|autor = \|data = \|opublikowany = SANDRE \|język = fr \|data dostępu = 2015-10-19}}</ref>. '''Narbona''' ([[Język francuski\|fr.]] ''Narbonne'', [[Język oksytański\|oksytański]] ''Narbona'', [[Łacina\|łac.]] ''Narbo'') – miejscowość i gmina we [[Francja\|Francji]], w regionie [[Langwedocja-Roussillon]], w departamencie [[Aude]]. Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwało 45 849 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 265 osób/km² (wśród 1545 gmin [[Langwedocja-Roussillon\|Langwedocji-Roussillon]] Narbona plasuje się na 51. ~~miejscu~~pozycji pod względem ~~liczby ludności~~powierzchni, ~~natomiast~~a ~~pod~~na ~~względem~~5. ~~powierzchni~~miejscu napod 1.względem ~~pozycji~~liczby ludności). == Położenie == ~~W starożytności miasto było stolicą [[starożytny Rzym\|rzymskiej]] prowincji [[Gallia Narbonensis]].~~ [[Plik:Narbonne - Canal de la Robine 01.jpg\|thumb\|left\|240px\|[[Canal de la Robine]] w Narbonie]] Narbona administracyjnie położona jest w południowej [[Francja\|Francji]], w regionie [[Oksytania (region)\|Oksytania]], we wschodniej części departamentu [[Aude]]<ref name=gmaps>{{cytuj stronę \|url = https://www.google.pl/maps?hl=pl&tab=wl \|tytuł = Narbona, Francja \|autor = \|data = \|opublikowany = GoogleMaps \|język = pl \|data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. Na zachód od miasta znajdują się wzniesienia [[Massif de la Clape]], na południowy zachód masyw [[Corbières (góry)\|Corbières]], a na południe usytuowane jest jezioro przybrzeżne [[Étang de Bages-Sigean]]. Na północ od Narbony przepływa rzeka [[Aude (rzeka)\|Aude]], a przez samo miasto przeprowadzony jest [[Canal de la Robine]]. We wschodniej części gminy, nad [[Morze Śródziemne\|Morzem Śródziemnym]] położona jest miejscowość nadmorska [[Narbonne-Plage]]. Wschodnia część gminy znajduje się na terenie [[Park Regionalny Narbonnaise en Méditerranée\|Parku Regionalnego Narbonnaise en Méditerranée]]<ref>{{cytuj książkę \|autor = \|tytuł = Atlas Routier France 2014 \|url = \|wydawca = Michelin \|miejsce = \|rok = 2014 \|strony = 321 \|isbn = 978-2-06-719261-4 \|język = fr}}</ref><ref name=inpncl>{{cytuj stronę \|url = https://inpn.mnhn.fr/espace/protege/FR8000042/tab/communes \|tytuł = FR8000042 - La Narbonnaise en Méditerranée / Liste des communes \|autor = \|data = \|opublikowany = 2003-2016. Inventaire National du Patrimoine Naturel \|język = en \|data dostępu = 2016-06-16}}</ref>. Miasto położone jest w odległości 30 km od [[Béziers]], 60 km od [[Carcassonne]], 65 km od [[Perpignan]], 95 km od [[Montpellier]], 150 km od [[Tuluza\|Tuluzy]], 250 km od [[Barcelona\|Barcelony]] i 770 km od [[Paryż]]a<ref name=gmaps />. == Charakterystyka == Narbona jest ośrodkiem handlowym regionu uprawy [[winorośl]]i, a także przemysłu spożywczego (przede wszystkim [[winiarstwo]] i [[olejarstwo]]). Miasto jest ważnym węzłem kolejowym i drogowym<ref name=pwn>{{encyklopedia PWN\|id = 3945765\|tytuł=Narbonne\|data dostępu=6 czerwca 2016}}</ref> ([[Autostrada A9 (Francja)\|Autostrada A9]] do [[Montpellier]] i [[Barcelona\|Barcelony]] oraz [[Autostrada A61 (Francja)\|Autostrada A61]] do [[Tuluza\|Tuluzy]]<ref name=gmaps />). Jest ważnym ośrodkiem turystycznym<ref name=pwn />. == Historia == W [[Starożytność\|starożytności]] miasto było ośrodkiem [[Wolkowie\|Wolków]]. W 121 roku p.n.e. zostało opanowane przez [[Starożytny Rzym\|Rzymian]], którzy trzy lata później utworzyli tutaj swoją kolonię ''Narbo Martius''. Było w tym czasie stolicą prowincji [[Gallia Narbonensis]]. W 462 roku miasto zostało zdobyte przez [[Wizygoci\|Wizygotów]]. Około 720 roku zostało zajęte przez [[Arabowie\|Arabów]], a w 759 roku przeszło we władanie [[Pepin Krótki\|Pepina Krótkiego]], króla [[Frankowie\|Franków]]. Na początku [[Średniowiecze\|średniowiecza]] Narbona była posiadłością [[Władcy Tuluzy\|hrabiów Tuluzy]]. Miasto było ówcześnie ważnym ośrodkiem handlu (duże znaczenie portu) i rzemiosła. W 1229 roku Narbona przeszła w bezpośrednie władanie królów [[Francja\|Francji]]. Od XIV wieku nastąpił powolny spadek znaczenia miasta, głównie z powodu zamulenia portu<ref name=pwn />. 24 października [[1870]] roku w opactwie [[Cystersi\|cystersów]] Fontfroide w Narbonie zmarł ks. [[Antoni Maria Claret]], święty Kościoła katolickiego, założyciel zgromadzenie [[Klaretyni\|klaretynów]]<ref>{{Cytuj \|autor = Artur \|tytuł = święty Antoni Maria Klaret \|data = 2021-02-09 \|data dostępu = 2023-08-10 \|opublikowany = Imiona świętych i błogosławionych \|url = https://imiona.net.pl/antoni-maria-klaret/ \|język = pl-PL}}</ref>. == Klimat == Średnia dzienna temperatura najwyższa jest w lipcu (23,8 °C), natomiast najniższa w styczniu (8,4 °C). Liczba dni z opadami podobna jest przez cały rok i waha się od 2 do 6 dni w ciągu miesiąca<ref name=yr />. {{Średnia temperatura i opady \|metric_first=yes \|single_line=yes \|location = Narbony \|Jan_Hi_°C = 12.3 \|Feb_Hi_°C = 13.4 \|Mar_Hi_°C = 15.7 \|Apr_Hi_°C = 17.6 \|May_Hi_°C = 21.3 \|Jun_Hi_°C = 25.3 \|Jul_Hi_°C = 28.8 \|Aug_Hi_°C = 28.4 \|Sep_Hi_°C = 25.1 \|Oct_Hi_°C = 20.4 \|Nov_Hi_°C = 15.6 \|Dec_Hi_°C = 13.2 \|Year_Hi_°C = \|Jan_Lo_°C = 4.4 \|Feb_Lo_°C = 5.1 \|Mar_Lo_°C = 7.0 \|Apr_Lo_°C = 8.9 \|May_Lo_°C = 12.4 \|Jun_Lo_°C = 16.1 \|Jul_Lo_°C = 18.8 \|Aug_Lo_°C = 18.8 \|Sep_Lo_°C = 15.6 \|Oct_Lo_°C = 11.9 \|Nov_Lo_°C = 7.6 \|Dec_Lo_°C = 5.3 \|Year_Lo_°C = \|Jan_MEAN_°C = 8.4 \|Feb_MEAN_°C = 9.2 \|Mar_MEAN_°C = 11.3 \|Apr_MEAN_°C = 13.2 \|May_MEAN_°C = 16.8 \|Jun_MEAN_°C = 20.7 \|Jul_MEAN_°C = 23.8 \|Aug_MEAN_°C = 23.6 \|Sep_MEAN_°C = 20.4 \|Oct_MEAN_°C = 16.2 \|Nov_MEAN_°C = 11.6 \|Dec_MEAN_°C = 9.2 \|Year_MEAN_°C = \|Jan_Rain_days = \|Jan_Snow_days = \|Jan_Precip_days = 5 \|Feb_Rain_days = \|Feb_Snow_days = \|Feb_Precip_days = 4 \|Mar_Rain_days = \|Mar_Snow_days = \|Mar_Precip_days = 4 \|Apr_Rain_days = \|Apr_Snow_days = \|Apr_Precip_days = 6 \|May_Rain_days = \|May_Snow_days = \|May_Precip_days = 5 \|Jun_Rain_days = \|Jun_Snow_days = \|Jun_Precip_days = 4 \|Jul_Rain_days = \|Jul_Snow_days = \|Jul_Precip_days = 2 \|Aug_Rain_days = \|Aug_Snow_days = \|Aug_Precip_days = 3 \|Sep_Rain_days = \|Sep_Snow_days = \|Sep_Precip_days = 4 \|Oct_Rain_days = \|Oct_Snow_days = \|Oct_Precip_days = 4 \|Nov_Rain_days = \|Nov_Snow_days = \|Nov_Precip_days = 4 \|Dec_Rain_days = \|Dec_Snow_days = \|Dec_Precip_days = 5 \|Year_Rain_days = \|Year_Snow_days = \|Year_Precip_days = \|source = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation<ref name=yr>{{cytuj stronę\| url = http://www.yr.no/place/France/Languedoc-Roussillon/Narbonne/statistics.html \|tytuł = Narbonne, Languedoc-Roussillon (France) \|autor = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015 \|język = en \|data dostępu = 2016-06-07}}</ref> \|accessdate = 2016-06-07 }} == Flora i fauna == [[Plik:Euphorbia helioscopica flowers.jpg\|thumb\|[[wilczomlecz ogrodowy]] (''Euphorbia peplus'')]] [[Plik:Linnet-Mindaugas Urbonas-1.jpg\|thumb\|[[makolągwa zwyczajna]] (''Linaria cannabina'')]] Na terenie gminy zarejestrowano 486 taksonów (nie rozróżniano na gatunek, podgatunek czy odmianę) zwierząt oraz 1148 taksonów roślin<ref>{{cytuj stronę \|url = https://inpn.mnhn.fr/collTerr/commune/11262/tab/especes \|tytuł = Liste des espèces recensées dans commune Narbonne \|autor = \|data = \|opublikowany = Inventaire National du Patrimoine Naturel \|język = fr \|data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. Wśród tych przedstawicieli flory i fauny zaobserwowano 65 gatunków wpisanych do francuskiej czerwonej księgi gatunków zagrożonych. 2 gatunki mają status gatunków [[Gatunek krytycznie zagrożony\|krytycznie zagrożonych]] – są to [[węgorz europejski]] (''Anguilla anguilla'') oraz roślina ''[[Silene muscipula]]''. Status gatunku [[Gatunek zagrożony\|zagrożonego]] ma 7 gatunków roślin – ''[[Alkanna lutea]]'', ''[[Astragalus alopecuroides]]'', ''[[Bifora testiculata]]'', [[nadwodnik trójpręcikowy]] (''Elatine triandra''), ''[[Hypecoum imberbe]]'', ''[[Juncus fontanesii]]'' i [[oleander pospolity]] (''Nerium oleander'') – oraz 9 gatunków ptaków – [[bocian czarny]] (''Ciconia nigra''), [[gołąb skalny]] (''Columba livia''), [[ortolan]] (''Emberiza hortulana''), [[bekas kszyk]] (''Gallinago gallinago''), [[białorzytka rdzawa]] (''Oenanthe hispanica''), [[flaming karmazynowy]] (''Phoenicopterus ruber''), [[modrzyk zwyczajny]] (''Porphyrio porphyrio''), [[remiz zwyczajny]] (''Remiz pendulinus'') i [[pokrzewka okularowa]] (''Curruca conspicillata''). Z kolei z kategorii gatunków [[Gatunek narażony\|narażonych]] rozpoznano 23 gatunki roślin – ''[[Astragalus glaux]]'', ''[[Atractylis humilis]]'', ''[[Centaurea corymbosa]]'', ''[[Cirsium echinatum]]'', ''[[Corispermum gallicum]]'', [[wilczomlecz ogrodowy]] (''Euphorbia peplus''), ''[[Heliotropium supinum]]'', ''[[Hypecoum pendulum]]'', ''[[Limoniastrum monopetalum]]'', ''[[Limonium companyonis]]'', ''[[Linaria micrantha]]'', ''[[Loeflingia hispanica]]'', ''[[Medicago ciliaris]]'', ''[[Ophrys bombyliflora]]'', ''[[Ophrys speculum]]'', ''[[Plantago cornutii]]'', ''[[Pulicaria sicula]]'', ''[[Roemeria hybrida]]'', ''[[Schismus barbatus]]'', ''[[Scolymus grandiflorus]]'', ''[[Scorzonera parviflora]]'', ''[[Teucrium brachyandrum]]'' i ''[[Viola arborescens]]'' – oraz 20 gatunków zwierząt – ryby [[parposz]] (''Alosa fallax'') i [[szczupak pospolity]] (''Esox lucius''), motyl [[skalnik bryzeida]] (''Chazara briseis''), gady [[żółw hiszpański]] (''Mauremys leprosa'') i [[jaszczurka perłowa]] (''Timon lepidus''), ptaki [[trzciniak zwyczajny]] (''Acrocephalus arundinaceus''), [[świergotek łąkowy]] (''Anthus pratensis''), [[orzeł przedni]] (''Aquila chrysaetos''), [[bąk zwyczajny]] (''Botaurus stellaris''), [[makolągwa zwyczajna]] (''Linaria cannabina''), [[błotniak stawowy]] (''Circus aeruginosus''), [[błotniak łąkowy]] (''Circus pygargus''), [[dzierlatka iberyjska]] (''Galerida theklae''), [[kania ruda]] (''Milvus milvus''), [[muchołówka szara]] (''Muscicapa striata''), [[kulik wielki]] (''Numenius arquata''), [[Rybołów zwyczajny\|rybołów]] (''Pandion haliaetus'') i [[pokląskwa]] (''Saxicola rubetra''), a także ssaki [[podkasaniec zwyczajny]] (''Miniopterus schreibersii'') i [[delfinek pręgoboki]] (''Stenella coeruleoalba'')<ref>{{cytuj stronę \|url = https://inpn.mnhn.fr/collTerr/commune/11262/tab/especesmenacees \|tytuł = Liste des espèces menacées / commune: Narbonne \|autor = \|data = \|opublikowany = Inventaire National du Patrimoine Naturel \|język = fr \|data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. == Zabytki == [[Plik:Narbonne Cathedrale Saint Just et Saint Pasteur.jpg\|thumb\|katedra Saint-Just-et-Saint-Pasteur]] Zabytki w miejscowości posiadające status [[Monument historique]]<ref>{{cytuj stronę \| url = http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=d%e9partement&VALUE_1=11&FIELD_2=domaines&VALUE_2=%27MONUMENTS%20HISTORIQUES%27 \| tytuł = Monuments historiques de l'Aude \| data = \| autor = \| praca = \| opublikowany = culture.gouv.fr \| język = fr \| data dostępu = 17 października 2015}}</ref>: [[Plik:Fontfroide.jpg\|thumb\|opactwo Sainte-Marie de Fontfroide]] [[Plik:Chapelle des Pénitents blancs de Narbonne003.JPG\|thumb\|kaplica Pénitents blancs]] Zabytki w miejscowości posiadające status [[monument historique]]<ref>{{cytuj stronę \|url = http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=d%e9partement&VALUE_1=11&FIELD_2=domaines&VALUE_2=%27MONUMENTS%20HISTORIQUES%27 \|tytuł = Monuments historiques de l’Aude \|autor = \|data = \|opublikowany = culture.gouv.fr \|język = fr \|data dostępu = 2015-10-17}}</ref>: {\|width=auto \| Linia 37 ⟶ 134: * katedra Saint-Just-et-Saint-Pasteur (''Cathédrale Saint-Just-et-Saint-Pasteur'') * kaplica św. Magdaleny (''Chapelle de la Madeleine'') * kaplica Pénitents ~~blancscs~~blancs (''Chapelle des Pénitents ~~blancscs~~blancs'') * kaplica Pénitents bleus (''Chapelle des Pénitents bleus'') * Cmentarz Saint-Loup (''Cimetière de Saint-Loup'') Linia 55 ⟶ 152: * Hôpital de la Charité * Horreum * Hôtel de ~~l'Archidiacre~~l’Archidiacre * Hôtel Benavent * Hôtel de la Brigade Linia 63 ⟶ 160: * dom przy 1, rue Auber * dom przy 6, rue Cassaignol \| * dom przy 7, rue Charras \| * dom przy 12, rue Charles Cros * dom przy 9 i 11, rue Hoche Linia 78 ⟶ 175: * dom przy 17, rue Rouget-de-Lisle * dom przy 8, rue Viollet-le-Duc * Maison de ~~l'Aumône~~l’Aumône * Maison Consulaire * Maison de la Mothe Linia 84 ⟶ 181: * dom romański (''Maison romane'') przy 20, rue Marceau * dom trzech pielęgniarek (''Maison des Trois Nourrices'') * pomnik pamięci Ernesta Ferroula (''Monument commémoratif ~~d'Ernest~~d’Ernest Ferroul'') * Notre-Dame de Lamourguier * Oppidum de Montlaurès Linia 93 ⟶ 190: * mury (''remparts'') * podprefektura (''Sous-préfecture'') * wieżyczka narożna (''Tourelle ~~d'angle~~d’angle'') * wykopaliska archeologiczne Clos de la Lombarde (''Vestiges archéologiques du Clos de la Lombarde'') * wykopaliska gallo-romańskie (''Vestiges gallo-romains'') Linia 99 ⟶ 196: \|} == Miasta partnerskie == ~~{{Przypisy}}~~ * {{flaga\|ITA}} [[Aosta]] == Zobacz też == * [[Gare de Narbonne]] == ~~Miasta partnerskie~~Przypisy == {{Przypisy}} * {{flaga\|ITA}} [[Aosta]] == Bibliografia == * {{Insee}} Linia 111 ⟶ 210: {{Okręg Narbona}} {{Kontrola autorytatywna}} ~~[[Kategoria:Miejscowości departamentu Aude]]~~ ~~[[Kategoria:Miasta starożytnego Rzymu]]~~ [[Kategoria:Miejscowości w departamencie Aude]] [[Kategoria:Miasta w starożytnym Rzymie]] [[Kategoria:Narbona\| ]] [[Kategoria:Miasta w regionie Oksytania]]