Narbona: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
współrzędne, wysokośc n.p.m., commons
m wymowa
 
(Nie pokazano 38 wersji utworzonych przez 19 użytkowników)
Linia 1:
{{Jednostka administracyjna infobox
|nazwa = Narbona
|nazwa oryginalna = Narbonne
|dopełniacz nazwy = gminy Narbona
|jednostka = miejscowość i gmina
|zdjęcie = Narbonne panorama.jpg
|opis zdjęcia =
|alt zdjęcia =
|herb = Blason ville fr Narbonne.svg
|flaga = Fr narbona.png
|hymn =
|dewiza =
|państwo = FrancjaOksytania
|1. jednostka administracyjna = [[Langwedocja-Roussillon]]
|2. jednostka administracyjna = [[Aude]]
|3. jednostka administracyjna = [[Okręg Narbona|Narbona]]
Linia 17 ⟶ 18:
|nazwa kodu statystycznego = [[Institut national de la statistique et des études économiques|INSEE]]
|kod statystyczny = 11262
|powierzchnia = 173,02 km²
|wysokość = 16 m n.p.m.<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.yr.no/place/France/Languedoc-Roussillon/Narbonne/ | tytuł = Narbonne, Languedoc-Roussillon (France) | data = | autor = | pracadata = | opublikowany = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015 | język = en | data dostępu = 7 czerwca 2016-06-07}}</ref>
|liczba ludności = 45 849
|rok = 1990
|gęstośćliczba ludności zaludnienia = 26545 849
|gęstość zaludnienia = 265 os./km²
|numer kierunkowy =
|kod pocztowy = 11100
Linia 29 ⟶ 30:
|mapa =
|nazwa mapy = Francji
|kod mapy = Aude
|stopniN = 43.184820
|współrzędne = 43.184820N 3.003423E
|stopniE = 3.003423
|commons = Category:Narbonne
|www wikisłownik = Narbona
|www = http://www.narbonne.fr/
}}
'''Narbona''' ([[Język francuski|{{fr.]] ''|Narbonne''}}, [[Język oksytański{{wymowa|oksytański]]LL-Q150 ''(fra)-Mecanautes-narbonne.wav}}; {{w języku|oc|Narbona''}}, [[Łacina|{{łac.]] ''|Narbo''}}) – miejscowość i gmina we [[Francja|Francji]], w regionie [[Langwedocja-RoussillonOksytania (region)|Oksytania]], w departamencie [[Aude]]<ref>{{cytuj książkę | autor = | autor2 = | tytuł = Atlas Routier France 2014 | rozdziałurl = | wydawca = Michelin | miejsce = | rok = | strony = 321 | isbn = 978-2-06-719261-4 | url = | język = fr | oclc =}}</ref>. Przez gminę przepływa rzeka [[Aude (rzeka)|Aude]]<ref name=sandre>{{cytuj stronę | url = http://services.sandre.eaufrance.fr/Courdo/Fiche/client/fiche_courdo.php?CdSandre=Y1--0200#bogus | tytuł = Fiche cours d'eaud’eauL'AudeL’Aude (Y1--0200) | data = | autor = | pracadata = | opublikowany = SANDRE | język = fr | data dostępu = 2015-10-19 października 2015}}</ref>.
 
Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwało 45 849 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 265 osób/km² (wśród 1545 gmin [[Langwedocja-Roussillon|Langwedocji-Roussillon]] Narbona plasuje się na 51. miejscupozycji pod względem liczby ludnościpowierzchni, natomiasta podna względem5. powierzchnimiejscu napod 1.względem pozycjiliczby ludności).
 
== Położenie ==
[[Plik:Narbonne - Canal de la Robine 01.jpg|thumb|left|240px|[[Canal de la Robine]] w Narbonie]]
Narbona administracyjnie położona jest w południowej [[Francja|Francji]], w regionie [[Oksytania (region)|Oksytania]], we wschodniej części departamentu [[Aude]]<ref name=gmaps>{{cytuj stronę |url = https://www.google.pl/maps?hl=pl&tab=wl |tytuł = Narbona, Francja |autor = |data = |opublikowany = GoogleMaps |język = pl |data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. Na zachód od miasta znajdują się wzniesienia [[Massif de la Clape]], na południowy zachód masyw [[Corbières (góry)|Corbières]], a na południe usytuowane jest jezioro przybrzeżne [[Étang de Bages-Sigean]]. Na północ od Narbony przepływa rzeka [[Aude (rzeka)|Aude]], a przez samo miasto przeprowadzony jest [[Canal de la Robine]]. We wschodniej części gminy, nad [[Morze Śródziemne|Morzem Śródziemnym]] położona jest miejscowość nadmorska [[Narbonne-Plage]]. Wschodnia część gminy znajduje się na terenie [[Park Regionalny Narbonnaise en Méditerranée|Parku Regionalnego Narbonnaise en Méditerranée]]<ref>{{cytuj książkę |autor = |tytuł = Atlas Routier France 2014 |url = |wydawca = Michelin |miejsce = |rok = 2014 |strony = 321 |isbn = 978-2-06-719261-4 |język = fr}}</ref><ref name=inpncl>{{cytuj stronę |url = https://inpn.mnhn.fr/espace/protege/FR8000042/tab/communes |tytuł = FR8000042 - La Narbonnaise en Méditerranée / Liste des communes |autor = |data = |opublikowany = 2003-2016. Inventaire National du Patrimoine Naturel |język = en |data dostępu = 2016-06-16}}</ref>. Miasto położone jest w odległości 30&nbsp;km od [[Béziers]], 60&nbsp;km od [[Carcassonne]], 65&nbsp;km od [[Perpignan]], 95&nbsp;km od [[Montpellier]], 150&nbsp;km od [[Tuluza|Tuluzy]], 250&nbsp;km od [[Barcelona|Barcelony]] i 770&nbsp;km od [[Paryż]]a<ref name=gmaps />.
 
== Charakterystyka ==
Narbona jest ośrodkiem handlowym regionu uprawy [[winorośl]]i, a także przemysłu spożywczego (przede wszystkim [[winiarstwo]] i [[olejarstwo]]). Miasto jest ważnym węzłem kolejowym i drogowym<ref name=pwn>{{cytuj stronęencyklopedia PWN| urlid = http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Narbonne;3945765.html | tytuł = Narbonne | data = | autor = | praca = | opublikowany = PWN | język = pl | data dostępu = 6 czerwca 2016}}</ref> ([[Autostrada A9 (Francja)|Autostrada A9]] do [[Montpellier]] i [[Barcelona|Barcelony]] oraz [[Autostrada A61 (Francja)|Autostrada A61]] do [[Tuluza|Tuluzy]]<ref name=gmaps>{{cytuj stronę | url = https://www.google.pl/maps?hl=pl&tab=wl | tytuł = Narbona, Francja | data = | autor = | praca = | opublikowany = GoogleMaps | język = pl | data dostępu = 7 czerwca 2016}}</ref>). Jest ważnym ośrodkiem turystycznym<ref name=pwn />.
 
== Historia ==
W [[Starożytność|starożytności]] miasto było ośrodkiem [[Wolkowie|Wolków]]. W 121 roku p.n.e. zostało opanowane przez [[Starożytny Rzym|Rzymian]], którzy trzy lata później utworzyli tutaj swoją kolonię ''Narbo Martius''. Było w tym czasie stolicą prowincji [[Gallia Narbonensis]]. W 462 roku miasto zostało zdobyte przez [[Wizygoci|Wizygotów]]. Około 720 roku zostało zajęte przez [[Arabowie|Arabów]], a w 759 roku przeszło we władanie [[Pepin Krótki|Pepina Krótkiego]], króla [[Frankowie|Franków]]. Na początku [[Średniowiecze|średniowiecza]] Narbona była posiadłością [[HrabstwoWładcy Tuluzy|hrabiów Tuluzy]]. Miasto było ówcześnie ważnym ośrodkiem handlu (duże znaczenie portu) i rzemiosła. W 1229 roku Narbona przeszła w bezpośrednie władanie królów [[Francja|Francji]]. Od XIV wieku nastąpił powolny spadek znaczenia miastomiasta, głównie z powodu zamulenia portu<ref name=pwn />.
 
24 października [[1870]] roku w opactwie [[Cystersi|cystersów]] Fontfroide w Narbonie zmarł ks. [[Antoni Maria Claret]], święty Kościoła katolickiego, założyciel zgromadzenie [[Klaretyni|klaretynów]]<ref>{{Cytuj |autor = Artur |tytuł = święty Antoni Maria Klaret |data = 2021-02-09 |data dostępu = 2023-08-10 |opublikowany = Imiona świętych i błogosławionych |url = https://imiona.net.pl/antoni-maria-klaret/ |język = pl-PL}}</ref>.
 
== Klimat ==
Średnia dzienna temperatura najwyższa jest w lipcu (23,8&nbsp;°C), natomiast najniższa w styczniu (8,4&nbsp;°C). Liczba dni z opadami podobna jest przez cały rok i waha się od 2 do 6 dni w ciągu miesiąca<ref name=yr />.
{{Średnia temperatura i opady
{{Pogoda infobox
|metric_first=yes
|single_line=yes
Linia 62 ⟶ 70:
|Nov_Hi_°C = 15.6
|Dec_Hi_°C = 13.2
|Year_Hi_°C =
 
|Jan_Lo_°C = 4.4
Linia 76 ⟶ 84:
|Nov_Lo_°C = 7.6
|Dec_Lo_°C = 5.3
|Year_Lo_°C =
 
|Jan_MEAN_°C = 8.4
Linia 92 ⟶ 100:
|Year_MEAN_°C =
 
|Jan_Rain_days = |Jan_Snow_days = |Jan_Precip_days = 5
|Feb_Rain_days = |Feb_Snow_days = |Feb_Precip_days = 4
|Mar_Rain_days = |Mar_Snow_days = |Mar_Precip_days = 4
|Apr_Rain_days = |Apr_Snow_days = |Apr_Precip_days = 6
|May_Rain_days = |May_Snow_days = |May_Precip_days = 5
|Jun_Rain_days = |Jun_Snow_days = |Jun_Precip_days = 4
|Jul_Rain_days = |Jul_Snow_days = |Jul_Precip_days = 2
|Aug_Rain_days = |Aug_Snow_days = |Aug_Precip_days = 3
|Sep_Rain_days = |Sep_Snow_days = |Sep_Precip_days = 4
|Oct_Rain_days = |Oct_Snow_days = |Oct_Precip_days = 4
|Nov_Rain_days = |Nov_Snow_days = |Nov_Precip_days = 4
|Dec_Rain_days = |Dec_Snow_days = |Dec_Precip_days = 5
|Year_Rain_days = |Year_Snow_days = |Year_Precip_days =
 
|source = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation<ref name=yr>{{cytuj stronę| url = http://www.yr.no/place/France/Languedoc-Roussillon/Narbonne/statistics.html | tytuł = http://www.yr.no/place/France/Narbonne, Languedoc-Roussillon/Narbonne/statistics.html | data dostępu = 7 czerwca 2016(France) | autor = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015 | język = en |data dostępu = 2016-06-07}}</ref>
|accessdate = 2016-06-07
}}
 
== Flora i fauna ==
[[Plik:Euphorbia helioscopica flowers.jpg|thumb|[[wilczomlecz ogrodowy]] (''Euphorbia peplus'')]]
[[Plik:Linnet-Mindaugas Urbonas-1.jpg|thumb|[[makolągwa zwyczajna]] (''Linaria cannabina'')]]
Na terenie gminy zarejestrowano 486 taksonów (nie rozróżniano na gatunek, podgatunek czy odmianę) zwierząt oraz 1148 taksonów roślin<ref>{{cytuj stronę |url = https://inpn.mnhn.fr/collTerr/commune/11262/tab/especes |tytuł = Liste des espèces recensées dans commune Narbonne |autor = |data = |opublikowany = Inventaire National du Patrimoine Naturel |język = fr |data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. Wśród tych przedstawicieli flory i fauny zaobserwowano 65 gatunków wpisanych do francuskiej czerwonej księgi gatunków zagrożonych. 2 gatunki mają status gatunków [[Gatunek krytycznie zagrożony|krytycznie zagrożonych]] – są to [[węgorz europejski]] (''Anguilla anguilla'') oraz roślina ''[[Silene muscipula]]''. Status gatunku [[Gatunek zagrożony|zagrożonego]] ma 7 gatunków roślin – ''[[Alkanna lutea]]'', ''[[Astragalus alopecuroides]]'', ''[[Bifora testiculata]]'', [[nadwodnik trójpręcikowy]] (''Elatine triandra''), ''[[Hypecoum imberbe]]'', ''[[Juncus fontanesii]]'' i [[oleander pospolity]] (''Nerium oleander'') – oraz 9 gatunków ptaków – [[bocian czarny]] (''Ciconia nigra''), [[gołąb skalny]] (''Columba livia''), [[ortolan]] (''Emberiza hortulana''), [[bekas kszyk]] (''Gallinago gallinago''), [[białorzytka rdzawa]] (''Oenanthe hispanica''), [[flaming karmazynowy]] (''Phoenicopterus ruber''), [[modrzyk zwyczajny]] (''Porphyrio porphyrio''), [[remiz zwyczajny]] (''Remiz pendulinus'') i [[pokrzewka okularowa]] (''Curruca conspicillata''). Z kolei z kategorii gatunków [[Gatunek narażony|narażonych]] rozpoznano 23 gatunki roślin – ''[[Astragalus glaux]]'', ''[[Atractylis humilis]]'', ''[[Centaurea corymbosa]]'', ''[[Cirsium echinatum]]'', ''[[Corispermum gallicum]]'', [[wilczomlecz ogrodowy]] (''Euphorbia peplus''), ''[[Heliotropium supinum]]'', ''[[Hypecoum pendulum]]'', ''[[Limoniastrum monopetalum]]'', ''[[Limonium companyonis]]'', ''[[Linaria micrantha]]'', ''[[Loeflingia hispanica]]'', ''[[Medicago ciliaris]]'', ''[[Ophrys bombyliflora]]'', ''[[Ophrys speculum]]'', ''[[Plantago cornutii]]'', ''[[Pulicaria sicula]]'', ''[[Roemeria hybrida]]'', ''[[Schismus barbatus]]'', ''[[Scolymus grandiflorus]]'', ''[[Scorzonera parviflora]]'', ''[[Teucrium brachyandrum]]'' i ''[[Viola arborescens]]'' – oraz 20 gatunków zwierząt – ryby [[parposz]] (''Alosa fallax'') i [[szczupak pospolity]] (''Esox lucius''), motyl [[skalnik bryzeida]] (''Chazara briseis''), gady [[żółw hiszpański]] (''Mauremys leprosa'') i [[jaszczurka perłowa]] (''Timon lepidus''), ptaki [[trzciniak zwyczajny]] (''Acrocephalus arundinaceus''), [[świergotek łąkowy]] (''Anthus pratensis''), [[orzeł przedni]] (''Aquila chrysaetos''), [[bąk zwyczajny]] (''Botaurus stellaris''), [[makolągwa zwyczajna]] (''Linaria cannabina''), [[błotniak stawowy]] (''Circus aeruginosus''), [[błotniak łąkowy]] (''Circus pygargus''), [[dzierlatka iberyjska]] (''Galerida theklae''), [[kania ruda]] (''Milvus milvus''), [[muchołówka szara]] (''Muscicapa striata''), [[kulik wielki]] (''Numenius arquata''), [[Rybołów zwyczajny|rybołów]] (''Pandion haliaetus'') i [[pokląskwa]] (''Saxicola rubetra''), a także ssaki [[podkasaniec zwyczajny]] (''Miniopterus schreibersii'') i [[delfinek pręgoboki]] (''Stenella coeruleoalba'')<ref>{{cytuj stronę |url = https://inpn.mnhn.fr/collTerr/commune/11262/tab/especesmenacees |tytuł = Liste des espèces menacées / commune: Narbonne |autor = |data = |opublikowany = Inventaire National du Patrimoine Naturel |język = fr |data dostępu = 2016-06-07}}</ref>.
 
== Zabytki ==
[[Plik:Narbonne Cathedrale Saint Just et Saint Pasteur.jpg|thumb|katedra Saint-Just-et-Saint-Pasteur]]
Zabytki w miejscowości posiadające status [[Monument historique]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=d%e9partement&VALUE_1=11&FIELD_2=domaines&VALUE_2=%27MONUMENTS%20HISTORIQUES%27 | tytuł = Monuments historiques de l'Aude | data = | autor = | praca = | opublikowany = culture.gouv.fr | język = fr | data dostępu = 17 października 2015}}</ref>:
[[Plik:Fontfroide.jpg|thumb|opactwo Sainte-Marie de Fontfroide]]
[[Plik:Chapelle des Pénitents blancs de Narbonne003.JPG|thumb|kaplica Pénitents blancs]]
Zabytki w miejscowości posiadające status [[Monumentmonument historique]]<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=d%e9partement&VALUE_1=11&FIELD_2=domaines&VALUE_2=%27MONUMENTS%20HISTORIQUES%27 | tytuł = Monuments historiques de l'Audel’Aude | data = | autor = | pracadata = | opublikowany = culture.gouv.fr | język = fr | data dostępu = 2015-10-17 października 2015}}</ref>:
{|width=auto
|
Linia 118 ⟶ 134:
* katedra Saint-Just-et-Saint-Pasteur (''Cathédrale Saint-Just-et-Saint-Pasteur'')
* kaplica św. Magdaleny (''Chapelle de la Madeleine'')
* kaplica Pénitents blancscsblancs (''Chapelle des Pénitents blancscsblancs'')
* kaplica Pénitents bleus (''Chapelle des Pénitents bleus'')
* Cmentarz Saint-Loup (''Cimetière de Saint-Loup'')
Linia 136 ⟶ 152:
* Hôpital de la Charité
* Horreum
* Hôtel de l'Archidiacrel’Archidiacre
* Hôtel Benavent
* Hôtel de la Brigade
Linia 144 ⟶ 160:
* dom przy 1, rue Auber
* dom przy 6, rue Cassaignol
* dom przy 7, rue Charras
* dom przy 12, rue Charles Cros
* dom przy 9 i 11, rue Hoche
Linia 159 ⟶ 175:
* dom przy 17, rue Rouget-de-Lisle
* dom przy 8, rue Viollet-le-Duc
* Maison de l'Aumônel’Aumône
* Maison Consulaire
* Maison de la Mothe
Linia 165 ⟶ 181:
* dom romański (''Maison romane'') przy 20, rue Marceau
* dom trzech pielęgniarek (''Maison des Trois Nourrices'')
* pomnik pamięci Ernesta Ferroula (''Monument commémoratif d'Ernestd’Ernest Ferroul'')
* Notre-Dame de Lamourguier
* Oppidum de Montlaurès
Linia 174 ⟶ 190:
* mury (''remparts'')
* podprefektura (''Sous-préfecture'')
* wieżyczka narożna (''Tourelle d'angled’angle'')
* wykopaliska archeologiczne Clos de la Lombarde (''Vestiges archéologiques du Clos de la Lombarde'')
* wykopaliska gallo-romańskie (''Vestiges gallo-romains'')
Linia 180 ⟶ 196:
|}
 
== Miasta partnerskie ==
{{Przypisy}}
* {{flaga|ITA}} [[Aosta]]
 
== Zobacz też ==
* [[Gare de Narbonne]]
 
== Miasta partnerskiePrzypisy ==
{{Przypisy}}
* {{flaga|ITA}} [[Aosta]]
 
== Bibliografia ==
* {{Insee}}
Linia 192 ⟶ 210:
{{Okręg Narbona}}
 
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Miejscowości departamentu Aude]]
 
[[Kategoria:Miasta starożytnego Rzymu]]
[[Kategoria:Miejscowości departamentuw departamencie Aude]]
[[Kategoria:Miasta w starożytnym Rzymie]]
[[Kategoria:Narbona| ]]
[[Kategoria:Miasta starożytnegow Rzymuregionie Oksytania]]