Wikipedysta:Robert ABC3/Ziemia łęczycko-sieradzka1: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 12:
nazwy: "ziemia łęczycko-sieradzka" <ref name=":27">{{Cytuj |autor = Marek Koter |tytuł = Za jakim modelem podziału terytorialnego Polski opowiedzieć się? : Wnioski z doświadczeń przeszłości oraz wzorców europejskich |czasopismo = Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica |data = 1999 |data dostępu = 2024-03-06 |wolumin = 1 |s = 15 (rys. 4) |url = https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica-r1999-t-n1/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica-r1999-t-n1-s7-28/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica-r1999-t-n1-s7-28.pdf |archiwum = https://web.archive.org/web/2/https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica-r1999-t-n1/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica-r1999-t-n1-s7-28/Acta_Universitatis_Lodziensis_Folia_Geographica_Socio_Oeconomica-r1999-t-n1-s7-28.pdf}}</ref> <ref name=":26">{{Cytuj |autor = Mariusz Kulesza |tytuł = Rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych na obszarze Polski Środkowej (dawna ziemia łęczycko-sieradzka) |czasopismo = Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica |data = 1999 |data dostępu = 2024-03-06 |wolumin = 2 |s = 71–95 |url = https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171511652 |archiwum = https://web.archive.org/web/2/https://dspace.uni.lodz.pl:8443/xmlui/bitstream/handle/11089/16956/fgso_2_Mariusz_Kulesza_71_95.pdf}}</ref> <ref name=":28">{{Cytuj |autor = Małgorzata Rutkiewicz-Hanczewska |tytuł = Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany |czasopismo = Język polski |data = 2019-12-31 |data dostępu = 2024-03-06 |wolumin = Rocznik XCIX |numer = 4 |s = 16–29 |url = https://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/364 |archiwum = https://web.archive.org/web/20240321070501/https://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/364/269}}</ref> <ref name=":29">{{Cytuj |autor = Piotr Gryglewski |tytuł = Szlacheckie kaplice grobowe ziemi łęczycko-sieradzkiej od XV do I połowy XVII wieku |czasopismo = Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica |data = 2002 |wolumin = 74 |numer = 9 |s = 63 |url = https://dspace.uni.lodz.pl:8443/xmlui/handle/11089/13637 |archiwum = https://web.archive.org/web/20240321070928/https://dspace.uni.lodz.pl:8443/xmlui/bitstream/handle/11089/13637/fh74Piotr_Gryglewski63_85.pdf?sequence=1&isAllowed=y}}</ref> <ref name=":30">{{Cytuj |autor = Rafał Zarębski |tytuł = Pomiędzy konwencją a żywiołem. Tendencje imiennicze w dawnej Łodzi(XVII-połowa XIX wieku) |czasopismo = Onomastica |data = 2016 |data dostępu = 2024-03-06 |wolumin = LX |s = 91–106 |url = https://rcin.org.pl/ijp/dlibra/publication/83028/edition/63245/content |archiwum = https://web.archive.org/web/20240321071030/https://rcin.org.pl/ijp/dlibra/publication/83028/edition/63245/content}}</ref> <ref name=":31">{{Cytuj |autor = Radosław Zdaniewicz; Piotr Chabrzyk |tytuł = Kilka słów o denarze Władysława II Wygnańca ze Staromieścia w kontekście badań archeologicznych przedlokacyjnego Lelowa |data = 2022-12-03 |data dostępu = 2024-03-06 |s = 25 |url = https://www.researchgate.net/publication/366089931_Kilka_slow_o_denarze_Wladyslawa_II_Wygnanca_ze_Staromiescia_w_kontekscie_badan_archeologicznych_przedlokacyjnego_Lelowa |archiwum = https://web.archive.org/web/20240321071018/https://www.researchgate.net/publication/366089931_Kilka_slow_o_denarze_Wladyslawa_II_Wygnanca_ze_Staromiescia_w_kontekscie_badan_archeologicznych_przedlokacyjnego_Lelowa}}</ref> <ref name=":32">{{Cytuj |autor = Przemysław Dorszewski |tytuł = Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku |data = 2013 |isbn = 978-83-89775-28-3 |miejsce = Olsztyn |wydawca = LITTERA |url = https://depot.ceon.pl/handle/123456789/3573 |archiwum = https://web.archive.org/web/20240321071050/https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/3573/Dorszewski_Uposazenie_i_dzialalnosc_gospodarcza_klasztoru_kanonikow_regularnych_w_Trzemesznie.PDF}}</ref> <ref name=":33">{{Cytuj |autor = |autor r = Alina Kępińska |redaktor = Halina Karaś |rozdział = Sieradzkie: historia regionu |tytuł = Dialekty i gwary polskie (dialektologia.uw.edu.pl) |data dostępu = 2024-03-06 |isbn = 978-83-62844-10-4 |opublikowany = Uniwersytet Warszawski |url = http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=mapa-serwisu&l2=&l3=&l4=sieradzkie-historia |archiwum = https://web.archive.org/web/2/http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=mapa-serwisu&l2=&l3=&l4=sieradzkie-historia}}</ref> <ref name=":34">{{Cytuj |tytuł = Regiony etnograficzne. Ziemia sieradzko - łęczycka |data dostępu = 2024-03-06 |opublikowany = Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi |url = https://dziedzictwowsipolskiej.pl/pl/regiony/ziemia-sieradzko-leczycka |archiwum = https://web.archive.org/web/20240321071138/https://dziedzictwowsipolskiej.pl/pl/regiony/ziemia-sieradzko-leczycka}}</ref>, "Polska Środkowa" <ref name=":26" /> <ref name=":27" /> <ref name=":35">{{Cytuj |autor = Tomasz Figlus |tytuł = Znaczenie czynników prawno-politycznych w procesie kształtowania wiejskiej sieci osadniczej dawnego województwa łęczyckiego i sieradzkiego w okresie przedrozbiorowym |czasopismo = Acta Universitatis Lodziensis Folia Geographica Socio-Oeconomica |data = 2014-01 |wolumin = 17 |s = 204 |url = https://www.researchgate.net/publication/376147212_Znaczenie_czynnikow_prawno-politycznych_w_procesie_ksztaltowania_wiejskiej_sieci_osadniczej_dawnego_wojewodztwa_leczyckiego_i_sieradzkiego_w_okresie_przedrozbiorowym |archiwum = https://web.archive.org/web/20240321050246/https://czasopisma.uni.lodz.pl/fgsoe/article/view/21075/20671}}</ref> <ref name=":24" />, "Polska Centralna" <ref name=":22" /> <ref name=":23" />
Łęczycanie: <ref name=":43" /> <ref name=":44">{{Cytuj |tytuł = TERYTORIUM DO 1772 ROKU (historia regionu radomskiego) |data = 2012-12 |data dostępu = 2024-03-20 |opublikowany = Radomskie Towarzystwo Naukowe (RTN) |url = http://rtn.radom.pl/terytorium-do-1772/ |archiwum = https://web.archive.org/web/20240315174944/http://rtn.radom.pl/terytorium-do-1772/}}</ref> <ref name=":0" /> <ref name=":40" /> <ref name=":45">{{Cytuj |tytuł = Powieść Minionych Lat |data = 1968 |miejsce = Wrocław |s = 212 |kropka = Por. komentarz wydawcy, s. 88, gdzie są wspomniane różne przypuszczenia badaczy; [[Powieść minionych lat]] -- tłumaczenie autorstwa Franciszka Sielickiego}}</ref>
Herby: <ref name=":16">{{cytuj książkę|nazwisko=Paprocki|imię=Bartosz|tytuł=Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584; wydanie Kazimierza Józefa Turowskiego|miejsce=Kraków|data=1858|strony=904–905|url=https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/31164/edition/48455/content}} [https://web.archive.org/web/20240321072321/https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/31164/edition/48455/content archiwum]</ref> <ref name=":17">{{cytuj książkę|nazwisko=Bielski|imię=Marcin|tytuł=Kronika polska, Marcina Bielskiego. Nowo przez Ioach. Bielskiego syna iego wydana.|miejsce=Kraków|data=1597|strony=5–6|url=https://polona.pl/item-view/84789693-2d3e-43ab-866d-fc0923228ab3}}</ref> <ref name=":18">Uchwała Nr XLIV/514/2002 Sejmiku Województwa Łódzkiego z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie ustanowienia herbu, flagi i pieczęci oraz innych insygniów Województwa Łódzkiego (Dz. Urz. woj. łódzkiego z 2002 r. Nr 183, poz. 2577) [https://www.lodzkie.pl/wojewodztwo/herb źródło] i [https://web.archive.org/web/20240321072642/https://www.lodzkie.pl/wojewodztwo/herb archiwum]</ref> <ref name=":19">Projekt Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie nadania herbów województwom, AAN, PRM 59-10, s. 18-21</ref>
Linia 202:
== Historia ==
=== Łęczycanie
W [[Powieść minionych lat|Powieści Minionych Lat]] wśród sąsiadów Rusi zostało wymienione plemię „Lutyczów" („Łuticzi")<ref name=":45" />. Wydaje się, że chodzi w tym przekazie o plemię Łęczycan (lub Łączan), które mogło zajmować ziemie mieszczące się między grodami Gnieznem, Kaliszem, Krakowem i pograniczem dzielącym siedziby Słowian zachodnich od obszarów penetrowanych przez Słowian wschodnich. Łęczyca pełniłaby funkcję naczelnego grodu dla terytorium rozciągającego się po wschodniej i zachodniej stronie [[Wisła|Wisły]] (chodzi o przebieg rzeki w okolicach Czerska), i sięgającego na zachód aż po [[Ner]]. Terytorium Łęczycan na południowo-wschodnich rubieżach przekraczało [[Pilica|Pilicę]] i zbliżało się do [[Radom|Radomia]]. Od północy Łęczycanie graniczyli z [[Mazowszanie|Mazowszanami]], którzy znajdowali się na prawym brzegu Wisły, na północ od obecnej Warszawy<ref name=":40" /><ref name=":44" /><ref name=":43" />.
Centrum osadnictwa regionu łęczycko-sieradzkiego od VI w. stanowi: ('''1''') '''[[Łęczyca]]''' (wraz z pierwotną osadą [[Tum (województwo łódzkie)|Tum]]), unikalnie położona prawie na głównym dziale wodnym, w miejscu przeprawy przez zabagnioną [[Pradolina Warszawsko-Berlińska|Pradolinę Warszawsko-Berlinską]] w ciągu rzek [[Ner|Neru]] i [[Bzura|Bzury]], która z racji takiego położenia już we wczesnym średniowieczu rozciągnęła swoje władztwo szeroko poza obie strony strefy wododziałowej<ref name=":0" />, a także ('''2''') '''[[Sieradz]]''' (wraz z pierwotną osadą [[Mnichów (województwo łódzkie)|Mnichów]]) oraz [[Spycimierz]] na brzegami [[Warta|Warty]]<ref name=":22" /><ref name=":36" />. ▼
Innym dowodem o istnieniu Łęczan i innych plemion są nazwy miejscowości. Na południe od Radomia mamy Mazowszany, a nieco dalej, koło Wierzbicy: Łączany, Polany i Pomorzany. Nazwy te mówią, że przedstawiciele tych plemion mieszkali tylko w tych wsiach, będąc otoczonymi przez „miejscowych”<ref name=":44" />.
.
.
<small>Nasuwa się tu kolejny hipotetyczny wniosek, że Łęczyca stanowiła gród naczelny ziem rozciągających się - w przybliżeniu - od Neru aż za Wisłę. Dlaczego została opuszczona - w XI wieku? - i odbudowana dopiero przez Krzywoustego trudno wyrokować. Wśród czynników, które zapewne zaważyły na tworzeniu nowej mapy polskich prowincji (w tym czerskiej i wzrostu Mazowsza), duży udział miała korzystna koniunktura gospodarcza, ważna dla powstałej organizacji państwowej. Faworyzowała ona Mazowsze, przez które przechodziły drogi handlowe na Ruś, szlaki łączące Bałtyk z Morzem Czarnym poprzez Kijów. Zapewniały one pokaźne zyski uzyskiwane z ceł. ułatwiały napływ pieniądza i poszukiwanych towarów ['''15''']. Rozwój gospodarczy Mazowsza od czasów Bolesława Śmiałego aż do połowy XIII wieku jest dobrze udokumentowany źródłowo ['''16'''].<ref name=":40" /></small> ▼
<ref name=":40" />: ▼
▲<small>Nasuwa się tu kolejny hipotetyczny wniosek, że Łęczyca stanowiła gród naczelny ziem rozciągających się - w przybliżeniu - od Neru aż za Wisłę. Dlaczego została opuszczona - w XI wieku? - i odbudowana dopiero przez Krzywoustego trudno wyrokować. Wśród czynników, które zapewne zaważyły na tworzeniu nowej mapy polskich prowincji (w tym czerskiej i wzrostu Mazowsza), duży udział miała korzystna koniunktura gospodarcza, ważna dla powstałej organizacji państwowej. Faworyzowała ona Mazowsze, przez które przechodziły drogi handlowe na Ruś, szlaki łączące Bałtyk z Morzem Czarnym poprzez Kijów. Zapewniały one pokaźne zyski uzyskiwane z ceł. ułatwiały napływ pieniądza i poszukiwanych towarów ['''15''']. Rozwój gospodarczy Mazowsza od czasów Bolesława Śmiałego aż do połowy XIII wieku jest dobrze udokumentowany źródłowo ['''16'''].<ref name=":40" /></small>
.
▲Centrum osadnictwa regionu łęczycko-sieradzkiego od VI w. stanowi: ('''1''') '''[[Łęczyca]]''' (wraz z pierwotną osadą [[Tum (województwo łódzkie)|Tum]]), unikalnie położona prawie na głównym dziale wodnym, w miejscu przeprawy przez zabagnioną [[Pradolina Warszawsko-Berlińska|Pradolinę Warszawsko-Berlinską]] w ciągu rzek [[Ner|Neru]] i [[Bzura|Bzury]], która z racji takiego położenia już we wczesnym średniowieczu rozciągnęła swoje władztwo szeroko poza obie strony strefy wododziałowej<ref name=":0" />, a także ('''2''') '''[[Sieradz]]''' (wraz z pierwotną osadą [[Mnichów (województwo łódzkie)|Mnichów]]) oraz [[Spycimierz]] na brzegami [[Warta|Warty]]<ref name=":22" /><ref name=":36" />.
.
.
.
<ref name=":40" />:
Linia 230 ⟶ 228:
Czersk to gród - i to według archeologów gród pokaźny, - miał powstać w połowie XI wieku, prawdopodobnie w czasach Kazimierza Odnowiciela ['''9''']. <small>Już w pierwszej połowie XIII wieku Czersk był grodem stołecznym odrębnej od Mazowsza prowincji i jedną z głównych siedzib Konrada Mazowieckiego ['''10'''].</small> Odnalezione fundamenty przynajmniej dwóch inwestycji budowlanych, murowanych, mogą wskazywać na ich powstanie być może na początku XII wieku ['''11''']. W tym czasie też Czersk otrzymał potężne wały grodowe, nie wykluczone jest także, że w tym samym czasie awansował w hierarchii organizacji kościelnej, stając się siedzibą archidiakonatu. <u>Można więc przypuścić, że stołeczny charakter Czerska w prowincji położonej po obu stronach Wisły powstał - lub przynajmniej już istniał - w początkach XII wieku.<ref name=":40" /></u>
Mazowszem pierwotnie nazywano obszar na prawym brzegu Wisły, na północ od obecnej Warszawy. Ten ograniczony zasięg Mazowsza, jak i rozszerzony na wschód obszar Ziemi Łęczyckiej, znajdzie odbicie w granicach prowincji wczesnopiastowskich, a później księstw dzielnicowych<ref name=":43" /><ref name=":44" />.
.
Linia 241:
==== Rozwój osadnictwa ====
(''DOPISAĆ PODROZDZIAŁ PÓŹNIEJ, PO PUBLIKACJI ARTYKUŁU "'''''ZIEMIA ŁĘCZYCKO-SIERADZKA'''''" NA WIKI'')
''Zmienić też nazwę rozdziału piętro wyżej: "Łęczycanie" => "Łęczycanie i rozwój osadnictwa"''
..
Linia 248 ⟶ 249:
==== Prowincja łęczycka ====
W początkach regionu największym jego ośrodkiem była [[Łęczyca]].
Od przełomu XI i XII w. do 1231, Łęczyca była stolicą [[Księstwo łęczyckie|prowincji łęczyckiej]] (jednej z kilku we wczesnopiastowskiej Polsce), obejmującej dzisiejszą [[Ziemia łęczycka|ziemię łęczycką]], [[Ziemia sieradzka|ziemię sieradzką]] i trzy kasztelanie zapilickie (nadpilickie, położone po prawej / wschodniej stronie Pilicy). .
| |||