Eswatini

państwo w Afryce Południowej

Eswatini, dawniej: Suazi[3], Ngwane (Królestwo Eswatini, dawniej: Królestwo Suazi, Królestwo Ngwane; ang. Eswatini, Kingdom of Eswatini[4], dawniej: Swaziland, Kingdom of Swaziland, Ngwane, Kingdom of Ngwane; suazi eSwatini, Umbuso weSwatini) – niewielkie śródlądowe państwo w południowej Afryce (jedno z najmniejszych na kontynencie), graniczące z Mozambikiem i Południową Afryką. Siedzibą parlamentu i króla jest Lobamba.

Królestwo Eswatini
Umbuso weSwatini
Kingdom of Eswatini
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Siyinqaba
(Jesteśmy twierdzą)
Hymn: Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati
(O Boże, Obdarzający Błogosławieństwami Swazi)

Ustrój polityczny

monarchia absolutna

Konstytucja

Konstytucja z 26 lipca 2005 roku

Stolica

Mbabane, Lobamba (siedziba króla i parlamentu)

Data powstania

6 września 1968

Władca

Mswati III
NtombiIndovukazi, współpanująca

Premier

Russell Dlamini

Powierzchnia

17 363 km²

Populacja (2017)
• liczba ludności


1 467 152[1]

• gęstość

85 os./km²

Kod ISO 3166

SZ

Waluta

lilangeni (SZL)

Telefoniczny nr kierunkowy

+268

Domena internetowa

.sz

Kod samochodowy

SD

Kod samolotowy

3D

Strefa czasowa

UTC +2

Język urzędowy

suazi, angielski

Religia dominująca

protestantyzm

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


4,82 mld[2] USD
3995[2] USD

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


13,37 mld[2] USD
11 858[2] USD

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie

Geografia

edytuj
Osobny artykuł: Geografia Eswatini.

Eswatini oferuje dużą różnorodność krajobrazów, od gór wzdłuż granicy z Mozambikiem, przez sawanny na wschodzie, po lasy deszczowe na północnym zachodzie. Główną rzeką płynącą przez ten kraj jest Lusutfu. Stolica państwa, Mbabane, jest drugim co do wielkości miastem Eswatini. Inne większe ośrodki to Manzini, Lobamba i Siteki. Klimat jest zwrotnikowy, wilgotny. Wyraźnie widoczna jest pora deszczowa. Trwa ona od września do października i od marca do kwietnia.

Historia

edytuj
Osobny artykuł: Historia Eswatini.

Na tereny obecnego Eswatini prawdopodobnie w I tysiącleciu przed naszą erą przybyli Buszmeni. Zostali oni wyparci przez ludy Bantu w VII wieku naszej ery. W XVI wieku powstało tam plemienne państwo ludu Suazi. Kraj toczył zacięte walki o niepodległość z Burami, a następnie ludy tubylcze walczyły z coraz większą intensywnością z Brytyjczykami.

W 1894 roku ten obszar stał się protektoratem Republiki Południowoafrykańskiej. W 1903 doszło do aneksji republik burskich, w tym Suazi, przez Wielką Brytanię. Pomimo tego mieszkańcy Suazi pragnęli walczyć o swoje państwo. W 1929 roku powstała pierwsza suazyjska organizacja polityczna – Postępowe Stowarzyszenie Suazi (SPA). Jej głównym celem było wyzwolenie kraju spod obcej okupacji. Do roku 1960 organizację wspomagała Postępowa Partia Suazi (SPP). Wynikiem tego było w 1963 roku uchwalenie konstytucji, a rok później odbyły się pierwsze wybory parlamentarne. W 1967 roku Suazi otrzymało szeroką autonomię i wewnętrzny samorząd. Rok później Suazi otrzymało pełną niepodległość w ramach brytyjskiej wspólnoty narodów, z królem Sobhuzą II na czele państwa. 11 września 1968 roku na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 257 Suazi zostało członkiem ONZ[5].

W 1973 roku król zawiesił konstytucję, działalność partii politycznych, rozwiązał parlament i wprowadził rządy absolutne. W 1978 roku wprowadzono konstytucję ustanawiającą monarchię absolutną.

Sobhuza II zmarł w 1982 roku i rządy w kraju objęła królowa Dzeliwe. Z tego powodu w rodzinie królewskiej wybuchły walki. Sytuacja ustabilizowała się, kiedy w 1986 roku królem został Mswati III. Od 1989 roku trwa proces demokratyzacji. W 1992 roku król zdecydował się na zmiany w konstytucji. Zmieniono system wyborczy. Jednak szybko wrócono do rządów za pomocą dekretów. Rok później odbyły się pierwsze od 1973 wybory wielopartyjne. W 2001 roku powołano zespół mający stworzyć nową konstytucję, jednak do dziś nie przyniosło to rezultatów. Dwa lata później odbyły się kolejne wybory. Wygrała partia Narodowy Ruch Imbokodvo. W 2005 roku Sąd Najwyższy uznał istnienie partii za nielegalne.

19 kwietnia 2018 król Mswati III ogłosił, że dla uczczenia 50. rocznicy niepodległości Królestwo Suazi zmienia nazwę na Królestwo Eswatini. Nowa nazwa oznacza w języku suazi „kraj ludu Suazi”. Dodatkowym argumentem dla zmiany było wyraźniejsze rozróżnienie nazwy królestwa oraz nazwy Szwajcarii, które w języku angielskim brzmią podobnie (odpowiednio: Swaziland – Switzerland)[6][7].

Ustrój polityczny

edytuj

Eswatini jest monarchią absolutną. Państwo wchodzi w skład Wspólnoty Narodów. Obecna konstytucja została przyjęta 13 października 1978 roku, znowelizowana w 1992. Głową państwa jest król. Władza wykonawcza należy do rządu, z premierem na czele, którego wybiera monarcha. Władza ustawodawcza należy do Izby Zgromadzeń i Senatu. Izba składa się z 65 członków (10 wybiera król, 55 jest wybieranych w wyborach powszechnych), a Senat z 30 (20 wybiera król, a 10 Izba Zgromadzeń). Członkowie do parlamentu są wybierani na 5-letnią kadencję. Obecnym królem Eswatini jest Mswati III (od 25 kwietnia 1986 roku), a premierem Russell Dlamini (od 3 listopada 2023 roku). Od 1973 roku obowiązuje zakaz działalności partii politycznych, istnieje tylko jedna partia polityczna – Narodowy Ruch Imbokodvo (INM). Działa również nielegalny opozycyjny Zjednoczony Ludowy Ruch Demokratyczny (PUDM), który został założony w 1989 roku.

Podział administracyjny

edytuj

Eswatini jest podzielone na 4 dystrykty:

  1. Hhohho
  2. Lubombo
  3. Manzini
  4. Shiselweni

Demografia

edytuj
2017
Liczba ludności 1 467 152
Ludność według wieku
0 – 14 lat 35,01%
15 – 64 lat 61,02%
ponad 64 lata 3,97%
Wiek (mediana)
W całej populacji 21,4 lat
Mężczyzn 21,2 lat
Kobiet 21,7 lat
Przyrost naturalny 1,1%
Współczynnik urodzeń 24 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów 13,2 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji 0 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu 1,03 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat 1,02 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat 0,92 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat 1 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji 50,4 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej 54,4 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej 46,4 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji 51,6 lat
Mężczyzn 52,2 lat
Kobiet 51 lat
Rozrodczość 2,69 urodzeń/kobietę
Urbanizacja 21,3%

Około 43% mieszkańców zarażonych jest wirusem HIV. Najmniejsza oczekiwana długość życia na świecie.

Struktura etniczna

Grupa etniczna[8] Język Liczebność w tys. Procent ludności
Swazi Język suazi 1103 84,98%
Zulusi Język zulu 108 8,32%
Tsonga Język tsonga 27 2,08%
Afrykanerzy Język afrikaans 17 1,31%
Koloredzi Język angielski 16 1,23%
Hindusi Język hindi 9,4 0,72%

Religia

edytuj

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[9][10] i Operation World[11]:

Gospodarka

edytuj
Osobny artykuł: Gospodarka Eswatini.
 
Lilangeni jest walutą Eswatini

PKB na jednego mieszkańca Eswatini w 2023 roku wyniosło 3995 USD. Struktura PKB kształtowała się następująco:

  • Rolnictwo: 16%
  • Przemysł: 43%
  • Usługi: 41%

Bezrobocie w 1999 roku wynosiło 40%.

Główne towary eksportowe kraju to: cukier, mięso, drewno, azbest, diamenty, węgiel kamienny.

Towary importowane to: środki transportu, maszyny, żywność, produkty naftowe, chemikalia.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-24] (ang.).
  2. a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-12-02]. (ang.).
  3. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych na 101. posiedzeniu ustaliła, że Eswatini jest egzonimem głównym, zaś Suazi wariantowym. Dla długiej nazwy państwa przyjęto wyłącznie egzonim Królestwo Eswatini. Natomiast na 115. posiedzeniu Komisja usunęła egzonim wariantowy, uznając, że jedyną nazwą państwa jest Eswatini.
  4. The Declaration of Change of Swaziland Name Notice (2018). The Government Printer, 2018-05-18. [dostęp 2018-05-25]. (ang.).
  5. Security Council Resolution 257 - UNSCR [online], unscr.com [dostęp 2022-02-15].
  6. Swaziland king renames country 'the Kingdom of eSwatini’. BBC, 2018-04-19. [dostęp 2018-11-07].
  7. Motau Phephile: Kingdom of Eswatini change now official. Times of Swaziland, 2018-05-18. [dostęp 2018-11-07].
  8. Country: Swaziland – People Groups. Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-28]. (ang.).
  9. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].
  10. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].
  11. Jason Mandryk: Operation World. WEC International, 2010, s. 793–794. ISBN 978-0-8308-5724-1.

Linki zewnętrzne

edytuj