Biała odmiana człowieka
Biała odmiana człowieka (kaukaska) – jedna z grup wydzielanych w podziałach antropologicznych gatunku ludzkiego. Po raz pierwszy podziału na odmiany, w którym kryterium był kolor skóry, dokonał Georges Cuvier w roku 1812[1]. Podział na trzy odmiany, nazywane także rasami głównymi jest jedną z klasyfikacji rasowych. Odmiana biała obejmuje ludzi przystosowanych do klimatu umiarkowanego o małym nasłonecznieniu. Pierwotnie tereny zamieszkiwane przez odmianę białą były w większości pokryte lasami. Tułów proporcjonalny do długości kończyn oraz mała ilość pigmentu w skórze ułatwiająca syntezę witaminy D uznawane są za przystosowania do warunków środowiska w naturalnym miejscu występowania odmiany białej[2].
Współcześnie część badaczy uważa, że pojęcie rasy w odniesieniu do człowieka nie ma uzasadnienia naukowego. Pogląd ten uzasadniany bywa badaniami antropologicznymi wskazującymi, że gatunek Homo sapiens jest monotypowy (cfr. badania dr Spencer Wells oraz dr Cheik Anta Diop). Według badań z 2003 roku pośród polskich antropologów, 25% z nich odrzuca pojęcie rasy[3].
Klasyfikacje
Klasyfikacja zaproponowana przez Cuviera została wykorzystana przez kolejnych naukowców. W roku 1947 E.A. Hooton[4] zaproponował podział ludzkości na trzy rasy główne (w ujęciu polskich antropologów odmiany), które podzielił dalej na podrasy zasadnicze, podrasy złożone i typy mieszane. Do podras rasy głównej białej Hooton zaliczył:
Podrasy zasadnicze
- Śródziemnomorska:
- Typ morfologiczny górnopaleolityczny.
- Typ morfologiczny irańsko-wyżynny.
- Typ morfologiczny klasyczny śródziemnomorski.
- Alpejska.
- Ajnoska.
- Celtycka.
- Nordyczna.
- Wschodniobałtycka.
Podrasy złożone
- Armenoidalna.
- Dynarska.
Typy mieszane podras zasadniczych
- Nordyczno-alpejski.
- Nordyczno-śródziemnomorski.
Klasyfikacja z wyróżnieniem trzech podstawowych odmian została stworzona również w ramach polskiej szkoły antropologicznej przez Jana Czekanowskiego. Klasyfikacja ta została skrytykowana przez antropologów będących zwolennikami populacyjnej koncepcji rozumienia rasy[1].
Białą odmianę [Ripley] dzielono na rasy nordycką, alpejską i śródziemnomorską. W ujęciu polskiej szkoły antropologicznej według Czekanowskiego [1934] była jeszcze rasa armenoidalna, a alpejska zwana była laponoidalną. W późniejszym ujęciu według Michalskiego [1955] dodano rasy kromanionoidalną, berberyjską, orientalną i ajnuidalną[5]. Pierwotnie występować miała na obszarze całej Europy, północnej Afryki oraz południowo-zachodniej Azji, ale wraz z rozwojem cywilizacji przedstawiciele rasy białej osiedlali się nowych terenach.
Antropolodzy do rasy białej zaliczali też zazwyczaj populacje zamieszkujące Indie, Cejlon, a także niekiedy Ajnów – ludność z północnej Japonii i Sachalinu. Pewne cechy rasy białej wykazywać mieli też mieszkańcy Polinezji.
Genetyka
Niedawne badanie genetyczne opublikowane w „European Journal of Human Genetics” w Nature (2019) wykazało, że populacje w Azji Zachodniej (Arabowie), Europejczycy, Afrykanie Północni, Azjaci Południowi (Hindusi) i niektórzy Azjaci Środkowi są ze sobą blisko spokrewnieni i można odróżnić od mieszkańców Afryki Subsaharyjskiej lub populacji Azji Wschodniej[6].
_ancestry.png){kind=link}
Różne badania genetyczne i antropologiczne wykazały, że istnieją trzy grupy populacji ludzi. Yuan 2019 stwierdził, że grupa antropologiczna „Kaukaz” (związana z Zachodnią Eurazją) ma charakterystyczne cechy genetyczne, które odpowiadają koncepcji rasy kaukaskiej[7].
Chen 2020 znalazł dalsze dowody na wyraźne pochodzenie rasy kaukaska i doszli do wniosku, że nowy materiał genetyczny stoi w sprzeczności z prostą „migracją poza Afrykę”. Proponują pochodzenie rasy kaukaskiej w regionie między Indiami a Bliskim Wschodem[8].
Charakterystyka
Według tych teorii, przedstawiciele odmiany białej człowieka charakteryzują się następującymi cechami antropologicznymi:
- Skóra jasna różnych odcieni.
- Oczy różne, lecz często jasne.
- Włosy faliste lub proste, często jasne.
- Brak fałdy nakątnej.
- Twarz ortognatyczna.
- Nos wąski, wystający.
- Silne owłosienie ciała.
- Wysoki wzrost.
- Mała zawartość melaniny.
Przedstawiciele odmiany białej, krzyżując się z osobami innych odmian, dawać mieli początek osobnikom odmian mieszanych, określanych mianami:
- Metysów – tj. mieszańców odmiany białej z odmianą żółtą (zwłaszcza Indianami).
- Mulatów – tj. mieszańców odmiany białej z odmianą czarną (zwłaszcza Murzynami).
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Antropologia fizyczna. Malinowski Andrzej (red.). Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 217–270. ISBN 83-01-02569-7.
- ↑ Malinowski Andrzej. Rasy i rasizm w sporcie i na jego obrzeżach. „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji w Poznaniu”. 3, s. 53–61, 2007.
- ↑ Katarzyna A. Kaszycka, ‘Race’ – Still an Issue for Physical Anthropology? Results of Polish Studies Seen in the Light of the U.S. Findings, „American Anthropologist”, 105 (1), 2003, s. 116–124.
- ↑ E. Hooton: Up from the Ape. 1946.
- ↑ Jasicki B., Panek S., Sikora P., Stołyhwo E.: Zarys antropologii. Warszawa: PWN, 1962.
- ↑ Andrew J. Pakstis i inni, Genetic relationships of European, Mediterranean, and SW Asian populations using a panel of 55 AISNPs, „European Journal of Human Genetics”, 27 (12), 2019, s. 1885–1893, DOI: 10.1038/s41431-019-0466-6, ISSN 1018-4813, PMID: 31285530, PMCID: PMC6871633 [dostęp 2020-05-14].
- ↑ Dejian Yuan i inni, Modern human origins: multiregional evolution of autosomes and East Asia origin of Y and mtDNA, „bioRxiv”, 2019, s. 101410, DOI: 10.1101/101410 [dostęp 2020-05-14] (ang.).
- ↑ Hongyao Chen, Ye Zhang, Shi Huang, Ancient Y chromosomes confirm origin of modern human paternal lineages in Asia rather than Africa, „bioRxiv”, 2020, 2020.03.10.986042, DOI: 10.1101/2020.03.10.986042 [dostęp 2020-05-14] (ang.).