Drogi rzymskie

drogi budowane w okresie Cesarstwa Rzymskiego

Drogi rzymskie – system dróg wybudowanych przez Rzymian o łącznej długości przekraczającej 70 tysięcy kilometrów.

Drogi rzymskie na terytorium współczesnych Włoch
Via Appia
Kamień milowy

Ich głównym celem było usprawnienie przemieszczania się wojsk, a także ułatwienie komunikacji handlowej. Pozwalały również na szybsze przekazywanie informacji dzięki zorganizowanej wzdłuż nich stacji (mutationes, mansiones) poczty państwowej (cursus publicus). Drogi rzymskie należą do najważniejszych osiągnięć inżynierskich Rzymu; liczne ich odcinki i fragmenty przetrwały do dzisiaj.

Historia

edytuj

Pierwsze drogi powstawały już w IV w. p.n.e. Prowadziły one do sąsiednich miast w Lacjum i Etrurii. Były to między innymi prowadząca do OstiiVia Ostiensis, prowadząca do LaurentumVia Laurentina i Via Ardeatina, którą można było dotrzeć do Ardei. Nie były one jednak jeszcze typowymi drogami budowanymi przez Rzymian: ich nawierzchnię stanowił utwardzony grunt, a przebieg trasy dostosowywano do ukształtowania terenu.

Pierwszą prawdziwie rzymską drogą była rozpoczęta w 312 p.n.e. przez cenzora Appiusza Klaudiusza Caecusa, Via Appia, łącząca Rzym z Kapuą. Drogę wytyczono w taki sposób, by skrócić odległość do minimum, tak więc całymi kilometrami biegnie ona w linii prostej, a nad doliną Arriccia przez potężny wiadukt. W kolejnych stuleciach chęć uzyskania jak najkrótszej odległości była cechą charakterystyczną rzymskiego budownictwa drogowego. Zmuszała ona budowniczych do budowania licznych mostów (np. granitowy most na Tagu w Alcántara, w Hiszpanii, czy most na Dunaju o długości 1100 metrów koło Żelaznej Bramy niedaleko Turnu Severin w Rumunii), wiaduktów, nasypów, przekopów i tuneli. Innym precedensem jaki wprowadziła Via Appia było nazywanie drogi od nazwiska urzędnika, który nakazał jej budowę (zwyczaj ten stał się powszechny około sto lat po rozpoczęciu budowy drogi do Kapui).

Z czasem rzymskie drogi przekształciły się w ogromny system komunikacyjny, który razem ze szlakami morskimi scalał imperium rozciągające się na tysiące kilometrów na trzech kontynentach. Do końca II w. (na przestrzeni 5 stuleci) rzymscy inżynierowie zbudowali ok. 48 500 mil rzymskich (71,7 tys. km) dróg bitych. Niespełna 100 lat później inwentaryzacja sporządzona za cesarza Dioklecjana wykazała istnienie na obszarze imperium 372 dróg o łącznej długości 53 000 mil rzymskich (ponad 78,3 tys. km).

Układ dróg na Półwyspie Apenińskim przyczynił się do powstania powiedzenia „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”. W sposób urzędowy potwierdził to powiedzenie Oktawian August, umieszczając na Forum Romanum złoty kamień milowy w formie pokrytej pozłacaną blachą kolumny. Stała ona w miejscu, gdzie krzyżowały się Via Aurelia, Ostiensis, Flaminia, Salaria i Appia łączące Rzym z wszystkimi prowincjami imperium.

Budowa

edytuj

Konstrukcja rzymskiej drogi jest podobna do dróg współczesnych i składała się z trzech zasadniczych warstw: podbudowy, warstwy nośnej i użytkowej.

Technika budowania dróg została przejęta od Etrusków i udoskonalona. W pierwszej kolejności wyrównywano teren i wykonywano wykop. Wzdłuż drogi budowano rowy odwadniające, a sama droga miała wyprofilowane spadki umożliwiające odpływ wody z nawierzchni. W przypadku budowy dróg na terenach podmokłych układano stelaż z krzyżujących się drewnianych bali, a całość usztywniano wbitymi w ziemię palami. Budowa dróg wiązała się z licznymi wyzwaniami inżynieryjnymi takimi jak mosty czy pokonywanie pasm górskich.

Konstrukcja dróg składała się z kilku warstw. W wykopie układano warstwę kamieni łączonych zaprawą. Na tak przygotowanej podbudowie układano drugą warstwę mniejszych kamieni (tłucznia), też łączoną zaprawą, a na niej żwir z zaprawą. Na samym wierzchu droga była wyrównywana warstwą żwiru wymieszanego z piaskiem. Zamiast zaprawy stosowano też popioły wulkaniczne (pucolana). W czasach późniejszych drogi były wykładane płytami kamiennymi.

Rzymskie drogi, w zależności od przeznaczenia, miały różną szerokość:

  • najszersze drogi miały nawet 15 m szerokości, ale najczęściej nie przekraczały 5 m, pobudowano też wiele dróg o szerokości około 3,5 m, która pozwalała na minięcie się dwóch wozów. Drogi te stanowiły sieć połączeń w skali cesarstwa.
  • drogi o znaczeniu lokalnym, o szerokości 1,20 m
  • drogi dla pieszych i konnych, o szerokości 60 cm
  • ścieżki o szerokości 30 cm

Do budowy dróg używano zazwyczaj materiałów dostępnych w najbliższej okolicy.

Przy drogach ustawiane były kamienie milowe (mila rzymska to 1478,5 m) informujące o odległości do konkretnych miejsc, były to zatem dzisiejsze tablice drogowe. Na skrzyżowaniach umieszczano kapliczki poświęcone larom, a wzdłuż dróg powstały liczne stacje pocztowe i zajazdy.

 
System głównych dróg rzymskich za panowania Hadriana w pierwszej połowie II wieku

Najważniejsze drogi starożytnego Rzymu

edytuj

Włochy

edytuj
Główne drogi
 
Drogi rzymskie w okolicach Rzymu (ze średniowieczną Via Tuscolana)
Inne

Wielka Brytania

edytuj

Francja

edytuj

We Francji drogi rzymskie nazywane są voie romaine

 
Drogi rzymskie w Hiszpanii i Portugalii

Hiszpania i Portugalia

edytuj

Inne obszary

edytuj
Afryka
Bliski Wschód
 
Rzymskie drogi w rejonie dolnego Dunaju
Półwysep Bałkański
Rumunia, Bułgaria
Drogi przez Alpy
Drogi przez Pireneje

Przypisy

edytuj

Zobacz też

edytuj