Franciszek Czubalski

Franciszek Mieczysław Czubalski (ur. 30 stycznia 1885 w Przysusze, zm. 8 lutego 1965 w Warszawie) – polski lekarz fizjolog, założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku[1].

Franciszek Czubalski
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

30 stycznia 1885
Przysucha

Data i miejsce śmierci

8 lutego 1965
Warszawa

profesor nauk medycznych
Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Doktorat

1910 – nauki lekarskie
Uniwersytet Lwowski

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek rzeczywisty

Status PAU

członek

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Warszawski

Katedra

Fizjologii

Stanowisko

Kierownik

Okres zatrudn.

1916–1950

Wydział

Lekarski

Stanowisko

Dziekan

Okres zatrudn.

1923–1925, 1934, 1945–1947

Rektor
Uczelnia

Uniwersytet Warszawski

Okres spraw.

1947–1949

Poprzednik

Stefan Pieńkowski

Następca

Jan Wasilkowski

Rektor
Uczelnia

Akademia Medyczna w Warszawie

Okres spraw.

1950–1955

Następca

Marcin Kacprzak

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Komandor Orderu Świętego Sawy (Serbia) Order Zasługi Cywilnej (Bułgaria) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Odznaka honorowa „Za walkę o szkołę polską”
Grób lekarza Franciszka Czubalskiego – rektora UW i Akademii Medycznej w Warszawie na Starych Powązkach w Warszawie (kwiecień 2012)

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie zarządców majątku Dembińskich w Przysusze[2] jako syn Franciszka (1822–1884) i Emilii z Mędreckich (1838–1899). Był najmłodszym bratem Bronisława Franciszka (1856–1910), Zofii Marii (1859–1933), Eugenii Stanisławy Frąckiewicz (1861–1912), Zdzisława Karola (ur. 1866), Stefanii Petroneli Hamburg (1867–1899), Władysława Czesława (1870–1873), Marianny Anieli Łubkowskiej (1874–1965), Emilii Elżbiety (ur. 1876) i Heleny Antoniny Czajkowskiej (1876–1944)[3]. Ukończył gimnazjum filologiczne w Radomiu, a następnie odbył studia na uniwersytecie w Dorpacie (1903–1904) i na Uniwersytecie Lwowskim (1905–1910), gdzie był asystentem w Katedrze Farmakologii i Farmakognozji. Uzyskał tytuł doktora wszech nauk lekarskich (1910) i docenta farmakologii Uniwersytetu Lwowskiego (1914). Następnie związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, gdzie otrzymał tytuł docenta fizjologii w Katedrze Farmakologii i Farmakognozji i Katedrze Fizjologii (1915). W latach 1916–1950 kierował Katedrą Fizjologii Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego (1919) i zwyczajnego (1921).

W okresie międzywojennym sprawował funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego (1923–1925, 1934–1935) i prorektora (1934–1939) Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 wybrany na rektora, jednak po nieprzychylnych mu demonstracjach studenckich (był przeciwnikiem gett ławkowych) godności tej nie przyjął.

W latach 1930–1933 był dyrektorem Instytutu Dentystycznego w Warszawie, a w 1933–1939 przewodniczącym rady naukowej Instytutu Radowego oraz kierownikiem Pracowni Fizjologicznej Wychowania Fizycznego w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego.

Prowadził badania nad krążeniem krwi, regulacją neurohormonalną i endokrynologią doświadczalną (m.in. nad działaniem adrenaliny), fizjologią pracy i fizjologią trawienia.

W 1941 roku objął funkcję dyrektora naukowego Prywatnej Szkoły Zawodowej dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego doc. Jana Zaorskiego, w której prowadzili tajne nauczanie dla ok. 1900 słuchaczy. Wykładał na kompletach Uniwersytetu Warszawskiego, Poznańskiego i Uniwersytetu Ziem Zachodnich w Warszawie.

Po wojnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego UW (od 1947) i rektora Uniwersytetu Warszawskiego (1947–1949), a następnie nowo powstałej Akademii Medycznej (1950–1953), gdzie kierował Katedrą Fizjologii Człowieka (1950–1959).

Od 1945 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Od 1952 roku członek tytularny, a od 1957 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk[4].

Był prezesem Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego (1938–1946 i 1948–1952), członkiem honorowym tego towarzystwa oraz Czeskiego Towarzystwa Lekarskiego, członkiem Międzynarodowego Towarzystwa do Badań nad Krzepliwością Krwi oraz Francuskiego Towarzystwa Biologicznego, członkiem korespondentem Towarzystwa Lekarskiego w Budapeszcie.

Mieszkał w Warszawie w domu Stowarzyszenia Mieszkaniowego Spółdzielczego Profesorów UW przy ulicy Sewerynów.

Był mężem Stefanii z Brzezińskich (1889–1964), ojcem Mieczysława (1918–1973), doktora nauk prawnych[3], ppor. AK, powstańca warszawskiego[5].

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera Z-6-17)[5].

Materiały archiwalne Franciszka Czubalskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-144[6].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...] : 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa]
  2. „Ziemia Przysuska”, 9 (8), 2012, s. 5, ISSN 2299-4343 [dostęp 2012-11-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  3. a b prof Franciszek Mieczysław Czubalski [online], geni_family_tree, 1 lipca 2021 [dostęp 2024-05-13] (pol.).
  4. CZUBALSKI, Franciszek [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01] (pol.).
  5. a b Cmentarz Stare Powązki: JADWIGA BRZEZIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02].
  6. Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-03-15].
  7. M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
  8. M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139 „za zasługi na polu obrony powietrznej i przeciwgazowej”.
  9. M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387 - Uchwała Rady Państwa z dnia 13 stycznia 1955 r. nr 0/114 - na wniosek Ministra Zdrowia.
  10. a b c d e f Profesor Franciszek Czubalski (1885–1965) [online], Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego [dostęp 2024-05-13] (ang.).

Bibliografia

edytuj