Habeas Corpus Act (An Act for the better secureing the Liberty of the Subject and for Prevention of Imprisonments beyond the Seas, Ustawa w celu lepszego zabezpieczenia wolności poddanego i zapobieżenia uwięzieniom na terytoriach zamorskich) – ustawa angielska z 1679 wydana za rządów króla Karola II, zakazująca organom państwa aresztowania poddanego bez zezwolenia sądu.

Zgodnie z tym aktem nikt nie mógł być więziony bez prawomocnego nakazu odpowiedniego sądu. Po uwięzieniu sąd powinien sprawować dozór nad wykonywaniem kary. Skazany powinien być więziony w hrabstwie, w którym go osądzono. Ustawa przewidywała kary dyscyplinarne dla strażników, dozorców więźniów etc. za zaniedbania związane np. z niedoprowadzeniem uwięzionego przed sąd. Wyznaczony był konkretny termin doprowadzenia przed oblicze sądu. Każde pismo (writ of) habeas corpus opatrzone musiało być pieczęcią królewską.

Habeas corpus to cytat z pisma wydawanego przez sędziego, kierowanego do władzy dokonującej aresztowania, wzywającego tę władzę do postawienia zatrzymanego przed sądem w terminie do 3 dni, aby sąd mógł stwierdzić legalność jej zatrzymania[1]. Znaczy po łacinie: (nakazujemy ci) żebyś miał (ze sobą, w sądzie) ciało[2]. Ustawa ta obowiązuje do dziś jako jeden ze składowych elementów konstytucji angielskiej. Instytucja habeas corpus występuje zaś również w innych jurysdykcjach common law.

Prawo Habeas Corpus było kilkakrotnie czasowo zawieszane, m.in. w 1695, 1715, 1723, 1794 i w 1817.

Zawieszenie wymaga zgody parlamentu, może nastąpić jedynie przejściowo w wypadku zagrożenia państwa[3]. Konstytucja Stanów Zjednoczonych (art. 1 paragraf 9) dozwala zawieszać tylko w przypadkach, gdy ze względu na bunt lub najazd wymagać tego będzie bezpieczeństwo publiczne (unless when in Cases of Rebellion or Invasion the public Safety may require it)[4].

W Polsce podobny akt prawny wprowadzono w 1433 r. w przywileju jedleńsko-krakowskim, który zakładał realizację zasady Neminem captivabimus nisi iure victum i zapewniał szlachcie nietykalność osoby i majątku bez wyroku sądowego.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Rozstrzygnięcie sądu dotyczy jedynie legalności samego faktu aresztowania, nie zaś winy lub jej braku (to jest przedmiotem rozprawy).
  2. Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2014-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-17)].
  3. Encyklopedia Gutenberga: Habeas Corpus.
  4. W czasie wojny secesyjnej Kongres Konfederacji uczynił to 27 lutego 1862, Kongres Unii 24 września tegoż roku (Krzysztof Michałek Droga do potęgi. Historia Stanów Zjednoczonych 1861-1945 Warszawa 1991 ISBN 83-05-12568-8, s. 37).

Linki zewnętrzne

edytuj