Judyta Bolesławówna

córka Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu

Judyta (ur. między 1130 a 1135, zm. 8 lipca między 1171 a 1175) – księżniczka polska, margrabina brandenburska z dynastii Piastów.

Judyta Bolesławówna
margrabina brandenburska
Okres

od 1170
do między 1171 a 1175

Jako żona

Ottona I

Dane biograficzne
Dynastia

Piastowie

Data urodzenia

między 1130 a 1135

Data śmierci

8 lipca między 1171 a 1175

Ojciec

Bolesław III Krzywousty

Matka

Salomea z Bergu

Mąż

Otton I

Dzieci

Otton II,
Henryk

Córka księcia Polski Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu, córki hrabiego Bergu Henryka z Bergu. Żona margrabiego Brandenburgii Ottona I. Matka margrabiego Brandenburgii Ottona II.

Dzieciństwo

edytuj

Judyta urodziła się jako jedno z ostatnich dzieci Bolesława Krzywoustego i jego drugiej żony Salomei. Nie jest znana dokładna data jej narodzin. Podawany przedział lat, w którym miała się urodzić, wnioskuje się na podstawie przekazów o planach wydania jej za mąż. Najprawdopodobniej to bowiem Judyta jest tą księżniczką, która, według polskich roczników średniowiecznych, w latach trzydziestych XII wieku miała być wydana za Gejzę, syna króla Węgier Beli II[1]. Rocznik Traski podaje, że do wydarzenia doszło w 1136 Ponieważ można założyć, że księżniczka polska była młodsza od królewicza węgierskiego, który urodził się ok. 1130, a także znane są roczne daty narodzin najmłodszych dzieci Bolesława Krzywoustego (Agnieszka – 1137, Kazimierz II Sprawiedliwy – 1138), można przyjąć, że Judyta przyszła na świat między 1130 a 1135. Podawane w rocznikach informacje dotyczyły jednak nie małżeństwa, lecz jedynie planów rodziców obojga w sprawie ich narzeczeństwa, gdyż tylko taki związek pomiędzy dwojgiem dzieci był wówczas możliwy. Małżeństwo to nie doszło do skutku. Najpóźniej w 1146 doszło do zerwania zaręczyn najprawdopodobniej za zgodą obydwu rodzin[2]. Przyczyny tego kroku można prawdopodobnie upatrywać w małżeństwie Mieszka (syna Bolesława) z królewną węgierską Elżbietą (przypuszczalnie siostrą lub bratanicą stryjeczną Beli II), które wystarczająco zabezpieczało sojusz polsko-węgierski[3]. Arpadowie jak i Piastowie mogli więc szukać powinowactw politycznych z innymi dynastiami.

Małżeństwo z Ottonem

edytuj

6 stycznia 1148 w Kruszwicy Judyta poślubiła Ottona, syna margrabiego Marchii Północnej Albrechta Niedźwiedzia. Małżeństwo to miało umocnić sojusz pomiędzy Piastami wywodzącymi się z małżeństwa Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu a dynastią askańską. Młodzi Piastowie, niepewni swojej pozycji po wygnaniu brata, Władysława, który za granicą starał się o wsparcie w jego powrót do Polski, potrzebowali wpływowego sojusznika, jakim niewątpliwie był margrabia Marchii Północnej. To właśnie jemu zawdzięczali to, że w trakcie wyprawy do Polski w 1146 król Niemiec Konrad III nie przywrócił do zajmowanych wcześniej dzielnic wygnanego przez nich seniora. Natomiast Albrecht Niedźwiedź w związku z planem podbicia ziem Słowian połabskich potrzebował zapewnienia, że Polacy nie przeszkodzą mu w tym przedsięwzięciu. Swój cel Askańczyk osiągnął w 1157, a z podbitych terenów i ziem Marchii Północnej utworzył Marchię Brandenburską.

Nic nie wiadomo o roli politycznej, jaką Judyta miała odgrywać w Niemczech. Jej mąż jako najstarszy syn Albrechta Niedźwiedzia przejął po nim rządy w Marchii Brandenburskiej. W trakcie swego panowania kontynuował wytyczoną przez ojca linię polityczną, umacniając władzę dynastii askańskiej w Brandenburgii. Dzięki temu jego następcy mogli podbić ziemie słowiańskie aż po Odrę a także utworzyć w XIII w. na wschód od niej Nową Marchię.

Z małżeństwa Judyty i Ottona przyszło na świat dwóch synów: Otton II i Henryk. Nie jest pewne, z którego małżeństwa pochodził najmłodszy syn margrabiego Brandenburgii, Albrecht II. Prawdopodobnie jednak jego matką była druga żona Ottona, Adelajda[4].

Śmierć

edytuj

Podobnie jak data urodzenia nie jest również znana data śmierci Judyty. Pewna jest jedynie data dzienna śmierci – 8 lipca. Jej znajomość zawdzięcza się Zachariaszowi Garcaeusowi, który w XVI w. odczytał napis z nieistniejącego już nagrobka Piastówny: VIII idus Iulii obiit Iuditha, marchionissa, gemma Polonorum. Natomiast rok śmierci można określić jedynie za pomocą przedziału lat, w którym śmierć margrabiny brandenburskiej mogła nastąpić. W dokumentach z 1170 występuje jeszcze jako osoba żyjąca, zaś źródła z 1177 podają, że małżonką Ottona była już Adelajda. Na tej podstawie przyjmuje się, że Judyta zmarła między 1171 a 1175. Za autorem dziejopisu Marchii Brandenburskiej z XVI w. wiadomo, że jej ciało zostało złożone pośrodku katedry w Brandenburgu.

Genealogia

edytuj
Władysław I Herman
ur. 1042–1044
zm. 4 VI 1102
Judyta Przemyślidka
ur. 1057–1060
zm. 24/25 XII 1086
Henryk z Bergu
ur. ?
zm. 24 IX p. 1116
Adelajda z Mochental
ur. ?
zm. 1 XII 1125
         
     
  Bolesław III Krzywousty
ur. 20 VIII 1086
zm. 28 X 1138
Salomea z Bergu
ur. 1093–1101
zm. 27 VII 1144
     
   

Otton I

 
zm. 7 III 1184
OO   6 I 1148
Judyta
ur. 1130–1135
zm. 8 VII m. 1171 a 1175
                   
                   
                   
Henryk Otton II

Opracowanie na podstawie: K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004; A. Marzec, Judyta, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999. Bavaria, nobility (ang.), fmg.ac, [dostęp 2011-09-14]; Swabia, nobility (ang.), fmg.ac, [dostęp 2011-09-14].

Przypisy

edytuj
  1. Nie można jednak wykluczyć, że narzeczoną Gejzy była jakaś inna, zmarła wkrótce po 1136 córka Bolesława Krzywoustego. Zob. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004, s. 256.
  2. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004, s. 257.
  3. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004, s. 256.
  4. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004, s. 258; z kolei O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 2005, s. 958, uznaje go jednak za syna Judyty. Z takim stwierdzeniem nie zgadza się jednak większość niemieckiej literatury przedmiotu.

Bibliografia

edytuj