Paprotnik Brauna (Polystichum braunii L.) – kosmopolityczny gatunek rośliny z rodziny nerecznicowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony, występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej[3]. W Polsce gatunek rzadki, występuje głównie w górach[4]. Występuje rzadko w Sudetach (Góry Izerskie, Góry Bialskie), w całym paśmie Karpat, w Górach Świętokrzyskich, na Roztoczu i Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej[5].

Paprotnik Brauna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

paprotkowce

Rodzina

nerecznicowate

Rodzaj

paprotnik

Gatunek

paprotnik Brauna

Nazwa systematyczna
Polystichum braunii (Spenn.) Fée
Mém. foug. 5:278. 1852
Liście z zarodniami

Morfologia

edytuj
Pokrój
Roślina o wysokości do 1 m. Brak nadziemnej łodygi, pod ziemią posiada kłącze pokryte brunatnymi łuskami.
Liście
Zebrane są w rozetę. Są podwójnie-pierzaste, o długości ok. 80 cm i szerokości do 20 cm. Ciemnozielone, usychają późną jesienią. Blaszka liściowa lancetowata, wiotka, od spodu jaśniejsza, zwęża się u nasady i na szczycie. Odcinki drugiego rzędu są jajowate, mają klinowatą nasadę, ząbkowano-karbowane brzegi i są miękko-ościste. Dolne odcinki są niewyraźnie krótkoogonkowe. Młode listki są pokryte z obu stron jasnymi łuseczkami, które potem odpadają[5]. Ogonek jest co najmniej trzykrotnie krótszy od blaszki, półtora centymetrowy, pokryty gęstymi, brunatnymi łuskami, u dojrzałych liści nabiera barwy słomy.
Zarodnie
Zebrane w kuliste kupki na spodniej stronie listków. Stoją w dwóch w górnych rozwidleniach nerwów[5]. Zawijka okrywa kupki od góry, jest okrągła i przymocowana środkiem, brzegi ma wolne i zwykle dość szybko odpada[5].

Biologia i ekologia

edytuj

Bylina, hemikryptofit. Zarodniki dojrzewają od lipca do września. Rośnie w cienistych lasach, szczególnie w buczynach i jaworzynach na kamienistych zboczach. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Fagion i Ass. Dentario glandulosae-Fagetum[6]. Liczba chromosomów 2n=164[4].

Zagrożenia i ochrona

edytuj

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2004 roku[7][8].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
  4. a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  5. a b c d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  6. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
  8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).