Pomnik Lotnika w Warszawie

pomnik

Pomnik Lotnika[1] – monument upamiętniający polskich lotników znajdujący się na rondzie u zbiegu ulic Żwirki i Wigury, Wawelskiej i Raszyńskiej.

Pomnik Lotnika
w Warszawie
Ilustracja
Pomnik Lotnika
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Miejsce

skrzyżowanie ulicy Żwirki i Wigury z ulicą Wawelską

Typ obiektu

posąg na cokole

Projektant

Edward Wittig

Całkowita wysokość

15 m

Data odsłonięcia

11 listopada 1932
9 września 1967

Data likwidacji

1944 (plac Unii Lubelskiej)

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Pomnik Lotnika”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pomnik Lotnika”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pomnik Lotnika”
Ziemia52°12′58,78″N 20°59′17,99″E/52,216328 20,988331

Monument jest rekonstrukcją zniszczonego w 1944 pomnika z placu Unii Lubelskiej. Przedstawia stojącą postać lotnika podtrzymującego śmigło[1].

Historia

edytuj

Pierwszy pomnik (1932–1944)

edytuj

Rzeźbę zaprojektował w 1923 Edward Wittig (artyście pozował major Leonard Zbigniew Lepszy)[2]. Model pomnika był prezentowany w 1929 na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu[1]. Odsłonięcia dokonano 11 listopada 1932 na placu Unii Lubelskiej[1] (na skraju Pola Mokotowskiego, gdzie wówczas znajdowało się warszawskie lotnisko). Monument był zwrócony frontem w kierunku wylotu alei Szucha. Autorem granitowego cokołu był Antoni Jawornicki[1]. Odlew figury lotnika wykonano w warszawskich Zakładach Metalurgicznych L. Kranca i T. Łempickiego[3].

Budowa pomnika została sfinansowana ze składek społecznych oraz wpływów z imprez lotniczych[1]. Pomnik był jednym z pierwszych w Europie monumentów poświęconych lotnictwu.

W 1942 na cokole pojawiły się kotwice Polski Walczącej wykonane przez Jana Guta i Jana Bytnara „Rudego” za pomocą specjalnie skonstruowanego przez „Rudego” tzw. wiecznego pióra. Po wojnie dwa kamienne bloki z cokołu, w tym ten ze śladem kotwicy, zostały przeniesione pod budynek Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie, a w 1981 pod Muzeum Woli[4].

W 1944 pomnik został zniszczony przez Niemców podczas planowego wyburzania miasta po upadku powstania warszawskiego. Fragmenty rzeźby odnaleziono po wojnie na terenie wolskich zakładów Lilpop, Rau i Loewenstein[1]

Szczątki oryginalnego cokołu pomnika Lotnika zostały porzucone w parku im. 13 września 1944 (od 2005 park im. płk. Jana Szypowskiego „Leśnika”) na Grochowie[5]. Fragment cokołu został również wykorzystany do budowy pomnika Pamięci Pilotów RAF na Woli[6] oraz pomnika Grenadierów przy ulicy Grenadierów[7].

Rekonstrukcja i odsłonięcie (1967)

edytuj

Zniszczony monument został wiernie zrekonstruowany przez Alfreda Jesiona na podstawie zachowanych materiałów Wittiga. Brązowy, 6-metrowy odlew o wadze 5 ton wykonały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych[1]. Na frontowej ścianie 9-metrowego cokołu z jasnoszarego granitu śląskiego znajduje się wyrzeźbiona szachownica lotnicza. Lotnik jest zwrócony w kierunku ul. Żwirki i Wigury

Odsłonięcia zrekonstruowanego monumentu dokonano 9 listopada 1967[1] u wylotu reprezentacyjnej alei prowadzącej od portu lotniczego Warszawa-Okęcie. Tego dnia pod pomnikiem odbyła się również uroczysta promocja oficerów szkół lotniczych, a następnie parada powietrzna i defilada wojskowa[8].

Zobacz też

edytuj

Galeria

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 664. ISBN 83-01-08836-2.
  2. Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1990, s. 47.
  3. Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 143. ISBN 83-7181-084-9.
  4. Barbara Wachowicz: Rudy, Alek, Zośka. Gawęda o bohaterach „Kamieni na szaniec”. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2007, s. 264–265. ISBN 978-83-7399-219-1.
  5. Sławomir Kasjaniuk: Pomnik Lotnika - Warszawa. lotniczapolska.pl, 7 sierpnia 2008. [dostęp 2009-05-13].
  6. Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2003, s. 88.
  7. Święto Grenadierów 2021. [w:] Urząd Dzielnicy Praga-Południe m.st. Warszawy [on-line]. pragapld.um.warszawa.pl, 17 czerwca 2021. [dostęp 2023-12-16].
  8. Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, Warszawa 1990, s. 49.

Linki zewnętrzne

edytuj