Ugedej: Różnice pomiędzy wersjami

Ugedej
	; Wyimaginowany portret z XIV-wiecznego albumu zawierającego wizerunki cesarzy dynastii Yuan. Narodowe Muzeum Pałacowe w Tajpej
	Wielki chan
Okres	od 1229; do 1241
Poprzednik	Czyngis-chan
Następca	Gujuk
	regent imperium mongolskiego
Okres	od 1229; do 1241
Poprzednik	Tołuj
Następca	Töregene-katun
	Dane biograficzne
Data urodzenia	1186
Data śmierci	11 grudnia 1241
Ojciec	Czyngis-chan
Matka	Börte
Rodzeństwo	Dżoczi, Czagataj, Tołuj
Żona	Töregene-katun
Dzieci	Gujuk
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 13:03, 20 gru 2023

Ugedej (ur. 1186, zm. 11 grudnia 1241) – trzeci syn Czyngis-chana, władca imperium mongolskiego od 1229.

Za życia ojca był jednym z dowódców armii mongolskiej, dowodził kampanią na terenie dzisiejszego Uzbekistanu i zdobył Urgencz. Został wybrany drugim Wielkim Chanem mongolskim na kurułtaju w 1229 roku. Został wyznaczony na to stanowisko przez ojca prawdopodobnie w 1219. Był kompromisowym kandydatem wobec kłótni dwóch starszych braci Dżocziego i Czagataja. Był niewątpliwie najbardziej zrównoważonym, rozumnym i inteligentnym ze wszystkich braci, choć daleko mu było do energii ojca. O jego skromności świadczy fakt, iż długo wzbraniał się przed przyjęciem godności wielkiego chana.

Władał państwem obejmującym m.in. Mongolię i północne Chiny. Założył stolicę w Karakorum, ściągając z całego imperium rzemieślników i artystów. Stała siedziba umożliwiła wielkiemu chanowi stworzenie odpowiedniej kancelarii państwowej, w której mieściły się biura obsługiwane przez ludzi władających najważniejszymi wówczas językami i pismami: chińskim, tybetańskim, perskim i ujgurskim. Zorganizowanie administracji państwowej zapewniło ludności poszanowanie prawa, spokój i bezpieczeństwo. Opierał się na licznych doradcach, z których najważniejszym był chiński minister na dworze chana – Yelü Chucai. Wielką zasługą Ugedeja było stworzenie na głównych szlakach komunikacyjnych imperium systemu regularnej służby kuriersko-pocztowej ze stacjami wymiany koni i obsługi oraz rozległy system pomocy dla ubogich poddanych. Przeprowadził wielki program budowy studni na obszarach stepowych i półpustynnych, co stało się błogosławieństwem dla wielu okolic. Przypuszczalnie za jego rządów powstała większa część pierwszej mongolskiej kroniki historycznej „Tajna historia Mongołów”.

Ugedej nie zajmował się jedynie sprawami wewnętrznymi. Za jego panowania Mongołowie podbili w 1234 cesarstwo Jin Dżurdżenów oraz Iran. Zorganizowali wielką wyprawę na Zachód, która dała początek wieloletniej kampanii wojennej w Europie. Efektem było podbicie i podporządkowanie prawie całej Rusi, a także atak na Polskę (bitwa pod Legnicą) i Królestwo Węgier w 1241 roku. Kampanię przerwała niespodziewana śmierć w Karakorum wielkiego chana w momencie, gdy czołówki mongolskich zwiadowców podchodziły już pod Wiedeń.

Zobacz też

Batu-chan

Bibliografia

Tajna historia Mongołów. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku. Przełożył z mongolskiego wstępem i komentarzami opatrzył Stanisław Kałużyński, Warszawa 2005
Lew Gumilow – Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu, Warszawa 2004
Lew Gumilow – Od Rusi do Rosji, Warszawa 2004
Stanisław Kałużyński – Imperium mongolskie, Warszawa 1970.
Stanisław Kałużyński – Dawni Mongołowie, Warszawa 1983
Baabar – Dzieje Mongolii, Warszawa 2005
Ludwik Bazylow – Historia Mongolii, Warszawa 1981

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Władca infobox
-[[Plik:Ogadai Khan.jpg|thumb|250px|right|Ugedej]]
+ |władca            = Ugedej
-'''Ugedej''' (ur. [[1185]] - zm. [[11 grudnia]] [[1241]]) – trzeci syn [[Czyngis-chan]]a, władca [[imperium mongolskie|imperium mongolskiego]] od 1229.
+ |imiona            =
+ |grafika           = YuanEmperorAlbumOgedeiPortrait.jpg
+ |opis grafiki      = Wyimaginowany portret z XIV-wiecznego albumu zawierającego wizerunki cesarzy [[Dynastia Yuan|dynastii Yuan]]. [[Narodowe Muzeum Pałacowe]] w [[Tajpej]]
+ |herb              =
+ |opis herbu        =
+ |faksymile         =
+ |opis faksymile    =
+ |dewiza            =
+ |1. tytuł          = [[Wielcy chanowie mongolscy|Wielki chan]]
+ |1. sukcesja       =
+ |1. od             = [[1229]]
+ |1. do             = [[1241]]
+ |1. koronacja      =
+ |1. poprzednik     = [[Czyngis-chan]]
+ |1. następca       = [[Gujuk]]
+ |2. tytuł          = [[regent]] [[imperium mongolskie]]go
+ |2. od             = 1229
+ |2. do             = 1241
+ |2. jako           =
+ |2. kogo           =
+ |2. koronacja      =
+ |2. poprzednik     = [[Tołuj]]
+ |2. następca       = [[Töregene-katun]]
+ |dynastia          =
+ |data urodzenia    = [[1186]]
+ |miejsce urodzenia =
+ |data śmierci      = [[11 grudnia]] [[1241]]
+ |miejsce śmierci   =
+ |przyczyna śmierci =
+ |miejsce spoczynku =
+ |ojciec            = [[Czyngis-chan]]
+ |matka             = [[Börte]]
+ |rodzeństwo        = [[Dżoczi]], [[Czagataj]], [[Tołuj]]
+ |1. związek        = żona
+ |1. związek z      = [[Töregene-katun]]
+ |1. związek od     =
+ |1. związek do     =
+ |1. dzieci         = [[Gujuk]]
+ |moneta            =
+ |opis monety       =
+ |odznaczenia       =
+ |commons           = Category:Ögedei
+ |wikiźródła        =
+ |wikicytaty        =
+}}
+'''Ugedej''' (ur. [[1186]], zm. [[11 grudnia]] [[1241]]) – trzeci syn [[Czyngis-chan]]a, władca [[imperium mongolskie]]go od 1229.
 Za życia ojca był jednym z dowódców armii mongolskiej, dowodził kampanią na terenie dzisiejszego [[Uzbekistan]]u i zdobył [[Urgencz]]. Został wybrany drugim Wielkim [[Chan (władca)|Chanem]] mongolskim na [[kurułtaj]]u w 1229 roku. Został wyznaczony na to stanowisko przez ojca prawdopodobnie w 1219. Był kompromisowym kandydatem wobec kłótni dwóch starszych braci [[Dżoczi]]ego i [[Czagataj]]a. Był niewątpliwie najbardziej zrównoważonym, rozumnym i inteligentnym ze wszystkich braci, choć daleko mu było do energii ojca. O jego skromności świadczy fakt, iż długo wzbraniał się przed przyjęciem godności wielkiego chana.
-Władał państwem obejmującym m.in. [[Mongolia|Mongolię]] i północne [[Chiny]]. Założył stolicę w [[Karakorum (stolica)|Karakorum]], ściągając z całego imperium rzemieślników i artystów. Stała siedziba umożliwiła wielkiemu chanowi stworzenie odpowiedniej kancelarii państwowej, w której mieściły się ''biura'' obsługiwane przez ludzi władających najważniejszymi wówczas językami i pismami: chińskim, tybetańskim, perskim i ujgurskim. Zorganizowanie administracji państwowej zapewniło ludności poszanowanie prawa, spokój i bezpieczeństwo. Opierał sie na licznych doradcach, z których najważniejszym był chiński minister na dworze chana - [[Yelü Chucai]]. Wielką zasługą Ugedeja było stworzenie na głównych szlakach komunikacyjnych imperium systemu regularnej służby kuriersko-pocztowej ze stacjami wymiany koni i obsługi, oraz rozległy system pomocy dla ubogich poddanych. Przeprowadził wielki program budowy studni na obszarach [[step]]owych i półpustynnych, co stało się błogosławieństwem dla wielu okolic. Przypuszczalnie za jego rządów powstała większa część pierwszej mongolskiej kroniki historycznej "[[Tajna historia Mongołów]]".
+Władał państwem obejmującym m.in. [[Mongolia|Mongolię]] i północne [[Chiny]]. Założył stolicę w [[Karakorum (stolica)|Karakorum]], ściągając z całego imperium rzemieślników i artystów. Stała siedziba umożliwiła wielkiemu chanowi stworzenie odpowiedniej kancelarii państwowej, w której mieściły się ''biura'' obsługiwane przez ludzi władających najważniejszymi wówczas językami i pismami: chińskim, tybetańskim, perskim i ujgurskim. Zorganizowanie administracji państwowej zapewniło ludności poszanowanie prawa, spokój i bezpieczeństwo. Opierał się na licznych doradcach, z których najważniejszym był chiński minister na dworze chana – [[Yelü Chucai]]. Wielką zasługą Ugedeja było stworzenie na głównych szlakach komunikacyjnych imperium systemu regularnej służby kuriersko-pocztowej ze stacjami wymiany koni i obsługi oraz rozległy system pomocy dla ubogich poddanych. Przeprowadził wielki program budowy studni na obszarach [[step]]owych i półpustynnych, co stało się błogosławieństwem dla wielu okolic. Przypuszczalnie za jego rządów powstała większa część pierwszej mongolskiej kroniki historycznej „[[Tajna historia Mongołów]]”.
-Ugedej nie zajmował się jedynie sprawami wewnętrznymi. Za jego panowania [[Mongołowie]] podbili w 1234 [[Dynastia Jin (1115-1234)|cesarstwo Jin]]  [[Dżurdżeni|Dżurdżenów]], oraz [[Iran]]. Zorganizowali wielką wyprawę na Zachód, która dała początek wieloletniej kampanii wojennej w [[Europa|Europie]]. Efektem było podbicie i podporządkowanie prawie całej [[Ruś Kijowska|Rusi]], a także atak na Polskę ([[Bitwa pod Legnicą]]) i [[Węgry]] w 1241 roku. Kampanię przerwała niespodziewana śmierć w Karakorum wielkiego chana w momencie, gdy czołówki mongolskich zwiadowców podchodziły już pod [[Wiedeń]].
+Ugedej nie zajmował się jedynie sprawami wewnętrznymi. Za jego panowania [[Mongołowie]] podbili w 1234 [[Dynastia Jin (1115-1234)|cesarstwo Jin]] [[Dżurdżeni|Dżurdżenów]] oraz [[Iran]]. Zorganizowali wielką wyprawę na Zachód, która dała początek wieloletniej kampanii wojennej w [[Europa|Europie]]. Efektem było podbicie i podporządkowanie prawie całej [[Ruś Kijowska|Rusi]], a także atak na Polskę ([[bitwa pod Legnicą]]) i [[Królestwo Węgier]] w 1241 roku. Kampanię przerwała niespodziewana śmierć w Karakorum wielkiego chana w momencie, gdy czołówki mongolskich zwiadowców podchodziły już pod [[Wiedeń]].
-== Bibliografia ==
-* [[Tajna historia Mongołów]]. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku. Przełożył z mongolskiego wstępem i komentarzami opatrzył Stanisław Kałużyński, Warszawa [[2005]]
-* Lew Gumilow - ''Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu'', [[Warszawa]] [[2004]]
-* Lew Gumilow - ''Od Rusi do Rosji'', Warszawa [[2004]]
-* [[Stanisław Kałużyński]] - ''Imperium mongolskie'', Warszawa [[1970]].
-* Stanisław Kałużyński - ''Dawni Mongołowie'', Warszawa [[1983]]
-* Baabar - ''Dzieje Mongolii'', Warszawa [[2005]]
-* [[Ludwik Bazylow]] - ''Historia Mongolii'', Warszawa [[1981]]
 == Zobacz też ==
 * [[Batu-chan]]
+== Bibliografia ==
-{{Poprzednik Następca|Pop=[[Czyngis-chan]]|Info=[[Mongolscy Wielcy Chanowie]]|Nast=[[Gujuk]]}}
+* [[Tajna historia Mongołów]]. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku. Przełożył z mongolskiego wstępem i komentarzami opatrzył Stanisław Kałużyński, Warszawa 2005
+* [[Lew Gumilow]] – ''Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu'', Warszawa 2004
+* Lew Gumilow – ''Od Rusi do Rosji'', Warszawa 2004
+* [[Stanisław Kałużyński]] – ''Imperium mongolskie'', Warszawa 1970.
+* Stanisław Kałużyński – ''Dawni Mongołowie'', Warszawa 1983
+* Baabar – ''Dzieje Mongolii'', Warszawa 2005
+* [[Ludwik Bazylow]] – ''Historia Mongolii'', Warszawa 1981
+{{Wielcy chanowie mongolscy}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Władcy Mongołów]]
-[[Kategoria:Ludzie imperium mongolskiego]]
+[[Kategoria:Czyngisydzi]]
+[[Kategoria:Ludzie związani z Imperium Mongolskim]]
 [[Kategoria:Urodzeni w 1185]]
 [[Kategoria:Zmarli w 1241]]
-[[ar:أوقطاي خان]]
-[[az:Ögedey xan]]
-[[bg:Угедей хан]]
-[[ca:Ogodei]]
-[[cs:Ögedej]]
-[[de:Ögedei Khan]]
-[[en:Ögedei Khan]]
-[[es:Ogodei]]
-[[fa:اوگتای‌خان]]
-[[fr:Ögödei]]
-[[gl:Ögödei]]
-[[ko:우구데이 칸]]
-[[id:Ogadai Khan]]
-[[it:Ögödei]]
-[[he:אוגדיי ח'אן]]
-[[kk:Өгетай]]
-[[lv:Ugedejs]]
-[[lt:Ugedėjus]]
-[[hu:Ögödej mongol nagykán]]
-[[mr:ओगदेई खान]]
-[[ms:Ögedei Khan]]
-[[mn:Өгэдэй хаан]]
-[[nl:Ögedei Khan]]
-[[ja:オゴデイ]]
-[[no:Ögedei Khan]]
-[[pt:Ögedei]]
-[[ru:Угэдэй]]
-[[sco:Ögedei Khan]]
-[[simple:Ögedei Khan]]
-[[sk:Ogotaj]]
-[[sl:Ögedej]]
-[[fi:Ögödei-kaani]]
-[[sv:Ögedei]]
-[[tl:Ögedei Khan]]
-[[tr:Ögeday]]
-[[uk:Угедей]]
-[[ur:اوکتائی خان]]
-[[vi:Oa Khoát Đài]]
-[[zh:窝阔台]]