Język ojczysty: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
szablon |
|||
| (Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 31 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Język ojczysty''', także '''język pierwszy''', '''język rodzimy''', '''język wyjściowy''' – pierwszy poznawany i doświadczany przez człowieka [[Język (mowa)|język]], w |
'''Język ojczysty''', także: '''język pierwszy''', '''język rodzimy''', '''język wyjściowy''' – pierwszy poznawany i doświadczany przez człowieka [[Język (mowa)|język]], a precyzyjniej – rodzima [[odmiana językowa]]<ref name="Neurolinguistic">{{Cytuj |autor=Paradis, Michel; |data= 1998 |rozdział={{J|en|Neurolinguistic Aspects of the Native Speaker}} |redaktor= Rajendra Singh |tytuł={{J|en|The Native Speaker: Multilingual Perspectives}} |seria = Language and Development series 4 |isbn = 0761992138 |miejsce=New Delhi |wydawca = SAGE Publications |język=en |s=205–219 |kropka=patrz s. 205}}</ref>, w której porozumiewa się z otoczeniem. Mowa ojczysta ma znaczący udział w poznawaniu świata i kształtowaniu osobowości, powodując, że człowiek utożsamia się z nią, a w dorosłym życiu zazwyczaj w niej myśli, śni, liczy, modli się, a także [[wulgaryzm|przeklina]]<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Draf |imię = Stephan |nazwisko2 = Stephens |imię2 = Richard |tytuł = {{J|de|Die Neurologie des Fluchens}} |czasopismo = P.M. |wydawca = Gruner + Jahr |wydanie = 02 |wolumin = 2019 |strony = 36 |issn = 1863-9313 |język = de}}</ref>{{odn|Lipińska|2006|s=22}}. |
||
[[Plik:Ana Dili.JPG|thumb|Pomnik języka ojczystego w [[Azerbejdżan]]ie]] |
|||
Każdą mowę można opanować jako język ojczysty lub inny. W literaturze naukowej występują następujące pary określeń: język ojczysty – język obcy, język pierwszy – język drugi, język wyjściowy (źródłowy) – język docelowy{{odn|Lipińska|2006|s=19}}. |
Każdą mowę ([[dialekt]], [[socjolekt]]<ref name=Neurolinguistic />) można opanować jako język ojczysty lub inny. W literaturze naukowej występują następujące pary określeń: język ojczysty – język obcy, język pierwszy – język drugi, język wyjściowy (źródłowy) – język docelowy{{odn|Lipińska|2006|s=19}}. Osobę, dla której dana forma mowy pełni funkcję języka ojczystego, określa się mianem ''native speakera''. |
||
Każde normalne, słyszące dziecko jest zdolne do nauczenia się języka otoczenia, w którym przebywa od chwili narodzin. Nie musi to być język jego biologicznych rodziców. Proces ten ma charakter uniwersalny. Dzieci przechodzą kolejne etapy rozwoju mowy – od gaworzenia po |
Każde normalne, słyszące dziecko jest zdolne do nauczenia się języka otoczenia, w którym przebywa od chwili narodzin. Nie musi to być język jego biologicznych rodziców. Proces ten ma charakter uniwersalny. Dzieci przechodzą kolejne etapy rozwoju mowy – od gaworzenia po poprawne wysławianie się, które stwierdza się niezależnie od przyswajanego języka. Wśród badaczy przeważa twierdzenie, że czterolatek ma już opanowane podstawy języka, siedmiolatek posiada wiedzę o [[gramatyka|gramatyce]] i [[fonetyka|systemie fonetycznym]] w około 80%, natomiast pełna [[kompetencja językowa]] i [[kompetencja komunikacyjna|komunikacyjna]] jest osiągana dopiero w wieku szkolnym{{odn|Lipińska|2003|s=16}}. We wszystkich [[Społeczność językowa|społecznościach językowych]] rozwój kompetencji językowych następuje w podobny sposób, niezależnie od obiegowych wyobrażeń na temat [[Złożoność języków|„trudności” języka]]. Nie istnieją społeczności, w których przyswojenie mowy nie byłoby możliwe np. przed osiągnięciem wieku młodzieńczego<ref name="Gregersen">{{Cytuj |autor = [[Edgar A. Gregersen]] |tytuł = {{J|en|Language in Africa: An Introductory Survey}} |data = 1977 |oclc = 3256139 |isbn = 978-0-677-04380-7 |wydawca = Gordon and Breach |miejsce = New York |s = 9–10 |url = https://books.google.com/books?id=w4lytWv1JKAC&pg=PA9 |język = en}}</ref>. |
||
Niekompletne |
Niekompletne przyswojenie własnego języka sprawia kłopoty podczas późniejszej nauki mowy. Znane są przypadki dzieci, które żyły w odosobnieniu i nie nauczyły się [[Mowa (językoznawstwo)|mówić]], np. [[Kaspar Hauser]]. Późniejsze próby nauczenia ich jakiegokolwiek języka zakończyły się niepowodzeniem<ref>{{Cytuj | url=https://lama.hypotheses.org/71 | tytuł={{J|en|How should English be taught in the future? – Language Matters!}} | opublikowany=lama.hypotheses.org | język=en | data dostępu=2019-12-01}}</ref>. |
||
== Pojęcie ''native speakera'' == |
|||
Artykuł zatytułowany „{{J|en|The Native Speaker: An Achievable Model?}}” opublikowany przez „{{J|en|Asian EFL Journal}}” wyróżnia sześć ogólnych pryncypiów odnoszących się do definicji ''native speakera'' (rodzimego/rodowitego użytkownika języka)<ref name=:1>{{cytuj|autor=Joseph Lee|tytuł={{J|en|The Native Speaker: An Achievable Model?}}|czasopismo={{J|en|Asian EFL Journal}}|wolumin=7|numer=2|url=https://asian-efl-journal.com/June_05_jl.pdf|język=en}}</ref>. Zgodnie z treścią artykułu prawidła te są akceptowane przez specjalistów językowych w środowiskach naukowych. Do cech ''native speakera'' mają należeć<ref name=:1 />: |
|||
# przyswojenie języka we wczesnym dzieciństwie, |
|||
# posiadanie intuicyjnej [[kompetencja językowa|znajomości języka]], |
|||
# umiejętność prowadzenia swobodnego i spontanicznego dyskursu, |
|||
# umiejętność sprawnej komunikacji w różnych kontekstach społecznych, |
|||
# poczucie więzi lub przynależność do pewnej [[społeczność językowa|społeczności językowej]], |
|||
# brak obcego [[akcent (socjolingwistyka)|akcentu]]. |
|||
Typowy ''native speaker'' posługuje się swoim rodzimym [[Dialekt|dialektem]] doskonale pod względem gramatyki, niezależnie od posiadanych umiejętności piśmiennych. W mowie ''native speakerów'' zdarzają się jednak [[Przejęzyczenie|przejęzyczenia]] (błędy [[Performancja językowa|performancji]]), które ''native speaker'' potrafi z założenia poprawić. Mowa ''native speakera'' nie musi ponadto odpowiadać społecznym wyobrażeniom, np. [[Język standardowy|dialektowi standardowemu]], uzusowi literackiemu czy też mowie klasy wyższej, które często służą za wzorce tzw. [[Poprawność językowa|poprawności językowej]]<ref name="Gregersen" />. |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
{{Wikisłownik|język ojczysty|native speaker}} |
|||
{{Wikicytaty|język ojczysty}} |
|||
{{Układ wielokolumnowy | szerokość = 450px | |
|||
* [[wielojęzyczność]] |
* [[wielojęzyczność]] |
||
* [[język migowy]] |
* [[język migowy]] |
||
* [[język urzędowy]] |
* [[język urzędowy]] |
||
* [[język narodowy]] |
|||
* [[dzikie dzieci]] |
* [[dzikie dzieci]] |
||
* [[sprawność językowa]] |
* [[sprawność językowa]] |
||
* [[hipoteza Sapira-Whorfa]] |
* [[hipoteza Sapira-Whorfa]] |
||
* [[hipoteza okresu krytycznego]] |
|||
* [[Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego]] |
* [[Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego]] |
||
* [[Europejski Dzień Języków]] |
|||
}} |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
| Linia 20: | Linia 40: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{Cytuj książkę | |
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Lipińska |imię = Ewa |autor link = |tytuł = Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności |rok = 2003 |miejsce= Kraków |wydawca = Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego |odn ={{odn/id|Lipińska|2003}}}} |
||
* {{Cytuj książkę | |
* {{Cytuj książkę |autor = Ewa Lipińska, Anna Seretny (red.) |tytuł = Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego |autor r = Ewa Lipińska |rok = 2006 |miejsce= Kraków |isbn = 97883-242-1097-8| strony = 19–28 |wydawca = Wydawnictwo Univeritas |rozdział=Przyswajanie języka pierwszego a uczenie się języka obcego/drugiego |odn ={{odn/id|Lipińska|2006}}}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
||
[[Kategoria:Języki według rodzaju]] |
[[Kategoria:Języki według rodzaju]] |
||
[[Kategoria:Relacje dwuczłonowe w językoznawstwie]] |
|||
Wersja z 16:53, 15 mar 2024
Język ojczysty, także: język pierwszy, język rodzimy, język wyjściowy – pierwszy poznawany i doświadczany przez człowieka język, a precyzyjniej – rodzima odmiana językowa[1], w której porozumiewa się z otoczeniem. Mowa ojczysta ma znaczący udział w poznawaniu świata i kształtowaniu osobowości, powodując, że człowiek utożsamia się z nią, a w dorosłym życiu zazwyczaj w niej myśli, śni, liczy, modli się, a także przeklina[2][3].
Każdą mowę (dialekt, socjolekt[1]) można opanować jako język ojczysty lub inny. W literaturze naukowej występują następujące pary określeń: język ojczysty – język obcy, język pierwszy – język drugi, język wyjściowy (źródłowy) – język docelowy[4]. Osobę, dla której dana forma mowy pełni funkcję języka ojczystego, określa się mianem native speakera.
Każde normalne, słyszące dziecko jest zdolne do nauczenia się języka otoczenia, w którym przebywa od chwili narodzin. Nie musi to być język jego biologicznych rodziców. Proces ten ma charakter uniwersalny. Dzieci przechodzą kolejne etapy rozwoju mowy – od gaworzenia po poprawne wysławianie się, które stwierdza się niezależnie od przyswajanego języka. Wśród badaczy przeważa twierdzenie, że czterolatek ma już opanowane podstawy języka, siedmiolatek posiada wiedzę o gramatyce i systemie fonetycznym w około 80%, natomiast pełna kompetencja językowa i komunikacyjna jest osiągana dopiero w wieku szkolnym[5]. We wszystkich społecznościach językowych rozwój kompetencji językowych następuje w podobny sposób, niezależnie od obiegowych wyobrażeń na temat „trudności” języka. Nie istnieją społeczności, w których przyswojenie mowy nie byłoby możliwe np. przed osiągnięciem wieku młodzieńczego[6].
Niekompletne przyswojenie własnego języka sprawia kłopoty podczas późniejszej nauki mowy. Znane są przypadki dzieci, które żyły w odosobnieniu i nie nauczyły się mówić, np. Kaspar Hauser. Późniejsze próby nauczenia ich jakiegokolwiek języka zakończyły się niepowodzeniem[7].
Pojęcie native speakera
Artykuł zatytułowany „The Native Speaker: An Achievable Model?” opublikowany przez „Asian EFL Journal” wyróżnia sześć ogólnych pryncypiów odnoszących się do definicji native speakera (rodzimego/rodowitego użytkownika języka)[8]. Zgodnie z treścią artykułu prawidła te są akceptowane przez specjalistów językowych w środowiskach naukowych. Do cech native speakera mają należeć[8]:
- przyswojenie języka we wczesnym dzieciństwie,
- posiadanie intuicyjnej znajomości języka,
- umiejętność prowadzenia swobodnego i spontanicznego dyskursu,
- umiejętność sprawnej komunikacji w różnych kontekstach społecznych,
- poczucie więzi lub przynależność do pewnej społeczności językowej,
- brak obcego akcentu.
Typowy native speaker posługuje się swoim rodzimym dialektem doskonale pod względem gramatyki, niezależnie od posiadanych umiejętności piśmiennych. W mowie native speakerów zdarzają się jednak przejęzyczenia (błędy performancji), które native speaker potrafi z założenia poprawić. Mowa native speakera nie musi ponadto odpowiadać społecznym wyobrażeniom, np. dialektowi standardowemu, uzusowi literackiemu czy też mowie klasy wyższej, które często służą za wzorce tzw. poprawności językowej[6].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Michel Paradis, Neurolinguistic Aspects of the Native Speaker, [w:] Rajendra Singh (red.), The Native Speaker: Multilingual Perspectives, New Delhi: SAGE Publications, 1998 (Language and Development series 4), s. 205–219, ISBN 0-7619-9213-8 (ang.), patrz s. 205.
- ↑ Stephan Draf, Richard Stephens. Die Neurologie des Fluchens. „P.M.”. 2019 (02), s. 36. Gruner + Jahr. ISSN 1863-9313. (niem.).
- ↑ Lipińska 2006 ↓, s. 22.
- ↑ Lipińska 2006 ↓, s. 19.
- ↑ Lipińska 2003 ↓, s. 16.
- ↑ a b Edgar A. Gregersen, Language in Africa: An Introductory Survey, New York: Gordon and Breach, 1977, s. 9–10, ISBN 978-0-677-04380-7, OCLC 3256139 (ang.).
- ↑ How should English be taught in the future? – Language Matters! [online], lama.hypotheses.org [dostęp 2019-12-01] (ang.).
- ↑ a b Joseph Lee, The Native Speaker: An Achievable Model?, „Asian EFL Journal”, 7 (2) (ang.).
Bibliografia
- Ewa Lipińska: Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003.
- Ewa Lipińska: Przyswajanie języka pierwszego a uczenie się języka obcego/drugiego. W: Ewa Lipińska, Anna Seretny (red.): Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego. Kraków: Wydawnictwo Univeritas, 2006, s. 19–28. ISBN 97883-242-1097-8.