Akcja Koppe

Akcja Koppe

Tablica upamiętniająca poległych uczestników zamachu. Kraków, ul. Powiśle 3
Państwo	Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)
Miejsce	Kraków
Data	11 lipca 1944
Liczba zabitych	5 osób
Typ ataku	broń palna
Sprawca	Armia Krajowa
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce zdarzenia
50°03′20,761″N 19°55′48,439″E

Akcja Koppe – nieudana (w głównym zamiarze) akcja polskiego ruchu oporu, przeprowadzona 11 lipca 1944 w Krakowie przez oddział Komendy Głównej Armii Krajowej przeciwko SS-Obergruppenführerowi Wilhelmowi Koppemu, wyższemu dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie i jednocześnie sekretarzowi stanu w niemieckim „rządzie” Generalnego Gubernatorstwa i zastępcy Hansa Franka .

Wilhelm Koppe został skazany na śmierć wyrokiem Kierownictwa Polskiego Państwa Podziemnego za bezwzględne represje i masowe zbrodnie na Polakach i Żydach. Zamach, mimo iż został starannie przygotowany, nie udał się, gdyż ostrzelany samochód Koppego zdołał uciec z miejsca zdarzenia. Koppe został tylko ranny, zginęło natomiast kilku towarzyszących mu Niemców.

Według Stachiewicza, pomimo fiaska samego wykonania wyroku, nie sposób mówić o fiasku akcji jako całości. Dowództwo, oraz inni organizatorzy i uczestnicy wykazali się inwencją, wyrażoną w wielomiesięcznych, szczegółowych i udanych przygotowaniach (oddzielnie organizowane przerzuty kilku samochodów, wielu ludzi, amunicji, broni, ubiorów, aprowizacji, dokumentów itp.). Po akcji, w czasie odskoku – mimo niedoskonałej łączności i innych utrudnień – przynajmniej z początku dość dobra koordynacja, a nade wszystko – ofiarność żołnierzy, łączniczek i całej obsługi – była świadectwem oddania i patriotyzmu wszystkich, którzy wzięli udział w operacji. Akcja „Koppe” miała znaczenie moralne i psychologiczne (również, a może szczególnie dla Niemców), a jej sprawna organizacja (uwzględniająca miesiące przygotowań w warunkach okupacyjnych i trzy dni na samo wykonanie) stała się wsparciem psychicznym dla walczącego Podziemia i społeczeństwa, pomimo finalnie dotkliwych strat .

Przebieg akcji

Marsz Pamięci Akcji Koppe (2017)

Wydzielona grupa z batalionu AK „Parasol”, dowodzona przez Stanisława Leopolda ps. „Rafał”, na przełomie czerwca i lipca 1944 przyjechała do Krakowa, gdzie wspólnie z Kedywem przygotowywała się do przeprowadzenia zamachu i rozpoznawała teren operacji. Początkowo akcję miano wykonać 5 i 7 lipca 1944, jednak nieoczekiwanie Koppe zmienił stałą trasę przejazdu. W końcu 11 lipca 1944 przed godziną 9:00 rano grupy uderzeniowe batalionu AK „Parasol” ostrzelały samochód na ulicy Powiśle u wjazdu na plac Juliusza Kossaka, przy jednoczesnej próbie zablokowania Mercedesa Koppego przez samochód Chevrolet 4 t prowadzony przez Mieczysława Janickiego ps. „Otwocki” i Chevroleta 3/4 t Stefana Dyża ps. „Pikuś”. Dwa inne samochody czekały na placu Kossaka, aby uniemożliwić ewentualną ucieczkę Koppemu – był to Mercedes 170 prowadzony przez Bogusława Niepokoja ps. „Storch” oraz BMW Jana Bernatowicza ps. „Bartek”.

Mimo silnego ostrzału samochód Koppego ominął blokadę i skręcił w ulicę Zwierzyniecką, oddalając się z miejsca zdarzenia. Podczas akcji zabitych zostało kilku Niemców, w tym oficer SS – osobisty adiutant Koppego. Sam Koppe został ranny i przeżył zamach. Jedna z grup uderzeniowych batalionu AK „Parasol” miała rannego, jednak podczas ucieczki z Krakowa w kierunku północnym została zaatakowana przez żandarmów niemieckich koło wsi Kąty. W tej potyczce zginęło czterech żandarmów, w tym jeden oficer; AK-owcy stracili jednego rannego. Potem doszło do kolejnego starcia, tym razem z żołnierzami Wehrmachtu we wsi Udórz położonej na północ od Wolbromia. W wyniku tego starcia AK poniosła duże straty – na miejscu zginęło dwóch żołnierzy, kolejnych pięcioro odniosło rany. Troje spośród nich trafiło do niemieckiej niewoli. Zostali oni poddani torturom, a następnie zamordowani .

73. rocznica Akcji Specjalnej Koppe, 8 lipca 2017

Uczestnicy

Rozkaz do wykonania akcji dostał oddział 1 kompanii batalionu Armii Krajowej „Parasol” w składzie:

Dowódcy

• Stanisław Leopold ps. „Rafał” – dowódca
• Stanisław Huskowski ps. „Ali” – zastępca dowódcy

Żołnierze

Jan Bernatowicz ps. „Bartek” Józef Baster ps. „Rak” Wojciech Czerwiński ps. „Orlik” Stefan Dyż ps. „Pikuś” Tadeusz Maria Fopp ps. „Tadeusz” Halina Grabowska ps. „Zeta” Mieczysław Janicki ps. „Otwocki” Tadeusz Karczewski ps. „Wierzba” Przemysław Kardasiewicz ps. „Akszak” Jerzy Kołodziejski ps. „Zeus”

Jerzy Małow ps. „Rek” Bogusław Niepokój ps. „Storch” Zdzisław Poradzki ps. „Kruszynka” Wiesław Raciborski ps. „Robert” Antoni Sakowski ps. „Mietek” Józef Szczepański ps. „Ziutek” Eugeniusz Schielberg ps. „Dietrich” Jacek Sperling ps. „Jacek” Wojciech Świątkowski ps. „Korczak” Tadeusz Ulankiewicz ps. „Warski”

Łączniczki

• Irena Sokołowska ps. „Bobo”
• Zofia Sokołowska ps. „Dzidzia”
• Zofia Jasieńska ps. „Ina”
• Irena Potoczek ps. „Ada”
• Maria Stypułkowska-Chojecka ps. „Kama”
• Elżbieta Dziębowska ps. „Dewajtis”

Bibliografia

• Wojciech Königsberg: AK 75. Brawurowe akcje Armii Krajowej. Kraków: Znak, 2017. ISBN 978-83-240-4232-6.
• Piotr Stachiewicz: Akcja Koppe: Krakowska akcja Parasola. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 978-83-11-06752-3.

Linki zewnętrzne

• Specjalna operacja bojowa „Koppe”. 208wdhiz.home.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-30)].
• Zamach na dowódcę SS i policji w GG Wilhelma Koppego