Wędrówki zwierząt: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 08:07, 23 kwi 2024

Wędrówki zwierząt, migracje zwierząt – zazwyczaj sezonowe i regularne przemieszczanie się zwierząt (osobników, stad lub całych populacji) na różne odległości. Migracje występują u wszystkich kręgowców i u niektórych bezkręgowców. Zwierzęce wędrówki klasyfikowane są według kilku kryteriów.

Kryteria klasyfikowania wędrówek

Sposób poruszania się

Wędrówki bierne (pasywne) charakterystyczne dla zwierząt morskich, a zwłaszcza dla ich najmłodszych stadiów rozwojowych niezdolnych przeciwstawiać się ruchom wody – ikry i larw. Rzadziej dotyczą narybku, a sporadycznie dorosłych ryb. Organizmy przemieszczane są przez prądy morskie, czasami na odległość tysięcy kilometrów.

Wędrówki czynne polegające na aktywnym poruszaniu się zwierząt w określonym kierunku, w wyniku podniet wewnętrznych przy określonych warunkach środowiskowych.

Cykliczność

Przemieszczanie się zwierząt może odbywać się cyklicznie lub niecyklicznie.

Wędrówka cykliczna (regularna) jest regularnym, zakodowanym genetycznie przemieszczaniem się organizmów związanym z cyklami życiowymi (np. wędrówki rozrodcze) wynikającym ze zmiany pory dnia (np. spowodowane zmianą oświetlenia dobowe migracje pionowe planktonu lub żerowiskowe wędrówki pionowe ryb głębinowych) lub roku (np. ptaki). Często wywoływana jest zmianą dostępności pokarmu (wędrówki żerowiskowe) lub chęcią uniknięcia drapieżników.

Trasy wędrówek motyla *Danaus plexippus* – animacja

Wędrówki niecykliczne (nieregularne) to aktywne przemieszczanie się organizmów związane najczęściej z klęskami żywiołowymi lub przegęszczeniem populacji. Wędrówka ta może odbywać się na małe odległości (np. w glebie) lub na znaczne – rzędu kilku tysięcy kilometrów. Przykładem są niecykliczne wędrówki szarańczy wędrownej na odległość do 2 tys. km^[1].

Wśród owadów spektakularną wędrówkę odbywają motyle Danaus plexippus, które wędrują z Kanady do tropikalnej Ameryki i z powrotem.

Kierunek wędrówek

Główny artykuł: Migracje ryb.

Czynne wędrówki ryb związane są często ze zmianą środowiska, dlatego wyróżniono następujące typy, podzielone na dwie grupy, w zależności od kierunku:

wędrówki poziome – sięgające setek, a nawet tysięcy kilometrów^[2]:
- diadromiczne – między wodami morskimi a śródlądowymi:
  - wędrówka anadromiczna – wędrówka rozrodcza z morza do wód słodkich,
  - wędrówka katadromiczna – wędrówka rozrodcza z wód słodkich do mórz,
  - wędrówka amfidromiczna – z morza do wód słodkich lub odwrotnie, ale nie w celu rozrodu,
- potamodromiczne – tylko w obrębie śródlądowych wód słodkich,
- oceanodromiczne – w obrębie morza,
- denatantne – z prądem wody,
- kontranatantne – przeciw prądowi wody,
wędrówki pionowe – z większych głębokości na płycizny i z powrotem^[2].

Przykładowymi rybami wędrownymi są węgorze i łososie, które pokonują kilka tysięcy kilometrów w celu odbycia tarła^[3].

Znaczenie w cyklu życiowym

wędrówki tarłowe, rozrodcze,
wędrówki żerowiskowe, pokarmowe,
wędrówki zimowiskowe

Inne

Przykładowe trasy wędrówek ptaków z Europy do Afryki

Płazy wędrują regularnie w celu złożenia skrzeku.

Wśród ssaków dobrze znane są wędrówki kopytnych i nietoperzy. Te ostatnie wędrują w celu znalezienia zimowiska, gdzie zapadają w hibernację.

Wędrówki ptaków są jednymi z najbardziej widowiskowych. Związane są z unikaniem przez ptaki niekorzystnych warunków panujących w niektórych miesiącach na lęgowiskach^[4].

Osobny artykuł: wędrówki ptaków.

Przypisy

↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. Wrocław: Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
↑ ^a ^b Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007, s. 91. ISBN 978-83-01-15140-9.
↑ Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
↑ wędrówki zwierząt, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-13] .

Bibliografia

Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. Wrocław: Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
Karol Opuszyński: Podstawy biologii ryb. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1983.
Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12286-2.

[1] Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. Wrocław: Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.

[Szatanska-2] Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007, s. 91. ISBN 978-83-01-15140-9.

[3] Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.

[4] wędrówki zwierząt, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-13] .

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-[[Plik:Gnus passing Mara River-02, by Fiver Löcker.jpg|350px|right|thumb|[[Connochaetes|Gnu]] pokonujące rzekę Mara w Tanzanii]]
+[[Plik:Gnus passing Mara River-02, by Fiver Löcker.jpg|thumb|350px|[[Connochaetes|Gnu]] pokonujące rzekę Mara w Tanzanii]]
 '''Wędrówki zwierząt''', '''migracje zwierząt''' – zazwyczaj sezonowe i regularne przemieszczanie się zwierząt (osobników, stad lub całych populacji) na różne odległości. Migracje występują u wszystkich kręgowców i u niektórych bezkręgowców. Zwierzęce wędrówki klasyfikowane są według kilku kryteriów.
 == Kryteria klasyfikowania wędrówek ==
 === Sposób poruszania się ===
-'''Wędrówki bierne''' (pasywne) są charakterystyczne dla zwierząt morskich, a zwłaszcza dla ich najmłodszych stadiów rozwojowych niezdolnych przeciwstawiać się ruchom środowiska – [[ikra|ikry]] i [[larwa|larw]]. Rzadziej dotyczą narybku, a sporadycznie dorosłych ryb. Organizmy wodne biernie przemieszczają się za pośrednictwem prądów morskich, czasami na odległość tysięcy kilometrów.
+'''Wędrówki bierne''' (pasywne) charakterystyczne dla zwierząt morskich, a zwłaszcza dla ich najmłodszych stadiów rozwojowych niezdolnych przeciwstawiać się ruchom wody – [[ikra|ikry]] i [[larwa|larw]]. Rzadziej dotyczą [[Narybek|narybku]], a sporadycznie dorosłych ryb. Organizmy przemieszczane są przez [[Prąd morski|prądy morskie]], czasami na odległość tysięcy kilometrów.
-Pozostałe typy wędrówek to '''wędrówki czynne''' polegające na aktywnym poruszaniu się zwierząt w określonym kierunku, w wyniku pobudzenia podnietami wewnętrznymi przy określonych warunkach środowiskowych.
+'''Wędrówki czynne''' polegające na aktywnym poruszaniu się zwierząt w określonym kierunku, w wyniku podniet wewnętrznych przy określonych warunkach środowiskowych.
 === Cykliczność ===
+Przemieszczanie się zwierząt może odbywać się cyklicznie lub niecyklicznie.
-Przemieszczanie się zwierząt może odbywać się cyklicznie lub niecyklicznie. '''Wędrówka cykliczna''' ('''regularna''') jest regularnym, zakodowanym genetycznie przemieszczaniem się organizmów związanym z cyklami życiowymi (np. wędrówki rozrodcze) wynikającym ze zmiany pory dnia (np. spowodowane zmianą oświetlenia [[dobowe migracje pionowe]] [[plankton]]u lub żerowiskowe wędrówki pionowe [[ryby głębinowe|ryb głębinowych]]) lub roku (np. [[ptaki]]). Często wywoływana jest zmianą dostępności pokarmu (wędrówki żerowiskowe) lub chęcią uniknięcia drapieżników.
+'''Wędrówka cykliczna''' ('''regularna''') jest regularnym, zakodowanym genetycznie przemieszczaniem się organizmów związanym z cyklami życiowymi (np. wędrówki rozrodcze) wynikającym ze zmiany pory dnia (np. spowodowane zmianą oświetlenia [[dobowe migracje pionowe]] [[plankton]]u lub żerowiskowe wędrówki pionowe [[ryby głębinowe|ryb głębinowych]]) lub roku (np. [[ptaki]]). Często wywoływana jest zmianą dostępności pokarmu (wędrówki żerowiskowe) lub chęcią uniknięcia [[Drapieżnictwo|drapieżników]].
-[[Plik:MonarchWanderungKlein.gif|250px|right|thumb|Trasy wędrówek motyla ''[[Danaus plexippus]]'' – animacja]]
-'''Wędrówki niecykliczne''' ('''nieregularne''') to aktywne przemieszczanie się organizmów związane najczęściej z klęskami żywiołowymi lub przegęszczeniem populacji. Wędrówka ta może odbywać się na krótkie odległości (np. w glebie) lub długie – rzędu kilku tysięcy kilometrów. Przykładem są niecykliczne wędrówki [[szarańcza wędrowna|szarańczy wędrownej]] na odległość do 2 tys. km<ref>{{Cytuj książkę | tytuł= Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0| data=2008 | wydawca=Warszawa : [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce=Wrocław | isbn=978-83-61492-24-5}}</ref>.
+[[Plik:MonarchWanderungKlein.gif|thumb|250px|Trasy wędrówek motyla ''[[Danaus plexippus]]'' – animacja]]
+'''Wędrówki niecykliczne''' ('''nieregularne''') to aktywne przemieszczanie się organizmów związane najczęściej z klęskami żywiołowymi lub przegęszczeniem populacji. Wędrówka ta może odbywać się na małe odległości (np. w glebie) lub na znaczne – rzędu kilku tysięcy kilometrów. Przykładem są niecykliczne wędrówki [[szarańcza wędrowna|szarańczy wędrownej]] na odległość do 2 tys. km<ref>{{Cytuj książkę | tytuł= Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0| data=2008 | wydawca=Warszawa : [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce=Wrocław | isbn=978-83-61492-24-5}}</ref>.
 Wśród [[owady|owadów]] spektakularną wędrówkę odbywają [[motyle]] ''[[Danaus plexippus]]'', które wędrują z Kanady do tropikalnej Ameryki i z powrotem.
 === Kierunek wędrówek ===
+{{główny artykuł|Migracje ryb}}
 Czynne wędrówki [[Ryby|ryb]] związane są często ze zmianą środowiska, dlatego wyróżniono następujące typy, podzielone na dwie grupy, w zależności od kierunku:
 * '''wędrówki poziome''' – sięgające setek, a nawet tysięcy kilometrów{{r|Szatanska}}:
@@ Linia 24: / Linia 27: @@
 *** wędrówka amfidromiczna – z morza do wód słodkich lub odwrotnie, ale nie w celu rozrodu,
 ** '''potamodromiczne''' – tylko w obrębie śródlądowych wód słodkich,
 ** '''oceanodromiczne''' – w obrębie morza,
 ** '''denatantne''' – z prądem wody,
 ** '''kontranatantne''' – przeciw prądowi wody,
@@ Linia 37: / Linia 40: @@
 == Inne ==
-[[Plik:Vogelzug.png|200px|right|thumb|Przykładowe trasy wędrówek ptaków z Europy do Afryki]]
+[[Plik:Vogelzug.png|thumb|200px|Przykładowe trasy wędrówek ptaków z Europy do Afryki]]
 [[Płazy]] wędrują regularnie w celu złożenia [[skrzek]]u.
 Wśród ssaków dobrze znane są wędrówki [[kopytne|kopytnych]] i [[Nietoperze|nietoperzy]]. Te ostatnie wędrują w celu znalezienia [[Hibernakulum|zimowiska]], gdzie zapadają w [[sen zimowy|hibernację]].
-[[Wędrówki ptaków]] są jednymi z najbardziej widowiskowych i związane są z unikaniem przez ptaki niekorzystnych warunków panujących w niektórych miesiącach na [[lęgowisko|lęgowiskach]].
+[[Wędrówki ptaków]] są jednymi z najbardziej widowiskowych. Związane są z unikaniem przez ptaki niekorzystnych warunków panujących w niektórych miesiącach na [[lęgowisko|lęgowiskach]]<ref>{{encyklopedia PWN|id=3995091|tytuł=wędrówki zwierząt|data dostępu=2022-04-13}}</ref>.
-{{main|wędrówki ptaków}}
+{{osobny artykuł|wędrówki ptaków}}
-{{Przypisy|przypisy=
+== Przypisy ==
+{{Przypisy|
 <ref name=Szatanska>{{Cytuj książkę | tytuł= Ryby : encyklopedia zwierząt | inni = Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.) | rok=2007 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]] : Dorota Szatańska | miejsce=Warszawa | isbn=978-83-01-15140-9 |strony = 91}}</ref>
-|stopień = ===
 }}
-=== Bibliografia ===
+== Bibliografia ==
-# {{Cytuj książkę | tytuł= Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0| data=2008 | wydawca=Warszawa : [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce=Wrocław | isbn=978-83-61492-24-5}}
-# {{Cytuj książkę | tytuł= Mały słownik zoologiczny: ryby | data=1976 | wydawca=[[Wiedza Powszechna]] | miejsce=Warszawa}}
+* {{Cytuj książkę | tytuł= Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0| data=2008 | wydawca=Warszawa : [[Wydawnictwo Naukowe PWN]] | miejsce=Wrocław | isbn=978-83-61492-24-5}}
-# {{Cytuj książkę|autor= Karol Opuszyński|tytuł = Podstawy biologii ryb|wydawca=[[Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Leśne]]|miejsce=Warszawa|rok=1983}}
+* {{Cytuj książkę | tytuł= Mały słownik zoologiczny: ryby | data=1976 | wydawca=[[Wiedza Powszechna]] | miejsce=Warszawa}}
-# {{Cytuj książkę |nazwisko=Załachowski |imię=Włodzimierz|tytuł=Ryby|rok=1997 |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]|miejsce=Warszawa |id=ISBN 83-01-12286-2}}
+* {{Cytuj książkę|autor= Karol Opuszyński|tytuł = Podstawy biologii ryb|wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne]]|miejsce=Warszawa|rok=1983}}
+* {{Cytuj książkę |nazwisko=Załachowski |imię=Włodzimierz|tytuł=Ryby|rok=1997 |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]|miejsce=Warszawa |isbn=83-01-12286-2}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Etologia]]
 [[Kategoria:Zoogeografia]]
-[[bg:Миграция]]
-[[bs:Migracija]]
-[[cs:Migrace]]
-[[de:Tierwanderung]]
-[[et:Ränne (zooloogia)]]
-[[el:Μετανάστευση (ζωολογία)]]
-[[en:Animal migration]]
-[[es:Migración animal]]
-[[eo:Bestomigrado]]
-[[fa:مهاجرت جانوران]]
-[[fr:Migration animale]]
-[[hr:Migracija (zoologija)]]
-[[it:Migrazione]]
-[[he:נדידת בעלי חיים]]
-[[kn:ವಲಸೆ]]
-[[ka:ცხოველთა მიგრაცია]]
-[[kk:Жануарлардың жылыстауы]]
-[[ht:Migrasyon]]
-[[lv:Dzīvnieku migrācija]]
-[[lt:Migracija (biologija)]]
-[[ml:ജന്തുക്കളിലെ ദേശാടനം]]
-[[nl:Migratie (dieren)]]
-[[ja:渡り]]
-[[pt:Migração de animais]]
-[[ro:Migrația animalelor]]
-[[rue:Міґрація]]
-[[ru:Миграция животных]]
-[[sq:Migrimet]]
-[[sl:Migracija živali]]
-[[sr:Миграције (генетика)]]
-[[fi:Migraatio (biologia)]]
-[[uk:Міграція тварин]]