Przejdź do zawartości

Partia Nic Niewiedzących: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
EmausBot (dyskusja | edycje)
Boty
726 102 edycje
m r2.6.4) (robot poprawia: zh:一无所知 (政治运动)
drobne techniczne, drobne merytoryczne, WP:SK
 
(Nie pokazano 45 wersji utworzonych przez 25 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Partia polityczna infobox
[[Plik:Citizen Know Nothing.jpg|thumb|200px|Obywatel Know Nothing, ideał ruchu]]
|nazwa = Partia Nic Niewiedzących
Ruch '''Know Nothing''' był [[ksenofobia|natywistycznym]] [[Stany Zjednoczone|amerykańskim]] ruchem politycznym w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XIX wieku. Jego siłą napędową była powszechna w młodym społeczeństwie obawa, że kraj zostanie zalany przez [[Kościół katolicki|katolickich]] [[migracja ludności|imigrantów]] z [[Irlandia|Irlandii]], których częstokroć uważano za przeciwników "amerykańskich wartości", będących pod kontrolą [[papież]]a w [[Rzym]]ie. Aktywny głównie w latach 1854-1856 ruch domagał się powstrzymania imigracji i [[naturalizacja|naturalizacji]], ale wysiłki te nie przyniosły spodziewanych efektów. Ruch miał zaledwie kilku wyróżniających się przywódców. Jego członkowie rekrutowali się w większości z przedstawicieli niższych klas i w całości z [[Protestantyzm|protestantów]], ale podzielonych w kwestii stosunku do [[niewolnictwo|niewolnictwa]]. Większość przeszła do [[Partia Republikańska (USA)|Partii Republikańskiej]] przed wyborami prezydenckimi roku 1860<ref name="Grolier">[http://ap.grolier.com/article?assetid=0161940-0&templatename=/arti Welcome to The American Presidency]</ref><ref>[http://www.ohiohistorycentral.org/entry.php?rec=838 Partia Amerykańska]</ref>.
|nazwa oryginalna =

|logo = Knownothingflag.jpg
Ruch powstał w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] w roku 1843 jako ''American Republican Party''. Rozprzestrzenił się na inne stany jako ''Native American Party'' i stał się ruchem o zasięgu ogólnokrajowym w roku 1845. W 1855 zmienił nazwę na ''American Party''. Pochodzenie terminu "Know Nothing" wzięło się z pół-tajnego charakteru partii. Gdy pytano członka o to, czym partia się zajmuje, miał (lub miała) odpowiadać "nic nie wiem" ([[język angielski|ang.]] ''I know nothing'')<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/320530/Know-Nothing-party Britannica Online Encyclopedia: Know-Nothing party]</ref>.
|opis logo =
|alt logo =
|państwo = USA
|wariant flagi = 33
|skrót =
|lider = [[John Neely Johnson]]<br />[[Nathaniel Prentice Banks]]<br />[[Jacob Broom (1808–1864)|Jacob Broom]]<br />[[Millard Fillmore]]
|przewodniczący = [[Lewis Charles Levin]]
|prezes =
|data założenia = 1844
|data rozwiązania = 1860
|adres siedziby =
|partie członkowskie =
|ideologia polityczna = [[nacjonalizm]], [[ksenofobia]], [[antykatolicyzm]], [[republikanizm]]
|poglądy gospodarcze =
|liczba członków =
|członkostwo międzynarodowe =
|organizacja młodzieżowa =
|barwy =
|posłowie =
|senatorowie =
|commons =
|www =
}}
[[Plik:Citizen Know Nothing.jpg|thumb|Obywatel Know Nothing, personifikacja ideałów ruchu]]
[[Plik:LCLevin-small.jpg|thumb|Lewis Charles Levin, pierwszy lider partii]]
[[Plik:Millard Fillmore-Edit1.jpg|thumb|Millard Fillmore, kandydat w wyborach w 1860 roku]]
'''Partia Nic Niewiedzących'''{{odn|Jones|2002|s=233}} ({{w języku|en|Know Nothing, Know Nothing movement, Native American Party}}, Ruch Nic Niewiedzących, spotyka się także wersję mniej poprawną językowo „Partia Nic Nie Wiedzących”{{odn|Bartnicki|1995|s=14}}{{r|rjp}}) – [[Partie polityczne w Stanach Zjednoczonych|partia polityczna]] istniejąca i działająca w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] w latach 1844–1860.


== Historia ==
== Historia ==
W latach 40. XIX wieku nastąpił duży napływ [[Imigracja do Stanów Zjednoczonych|imigrantów do Stanów Zjednoczonych]], głównie z [[Królestwo Prus|Prus]], [[Skandynawia|Skandynawii]] i [[Irlandia|Irlandii]]{{odn|Rusinowa|1994|s=67}}. Znaczną część spośród nowo przybyłych stanowili [[katolicyzm|katolicy]], przeciwko którym buntowały się konserwatywnie nastawione koła [[protestantyzm|protestanckie]]{{odn|Rusinowa|1994|s=67}}. Wówczas to Charles Allen stworzył w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] organizację o nazwie [[Zakon Gwieździstego Sztandaru]], która zaczerpnęła swoje zasady z [[Loża wolnomularska|lóż masońskich]]{{odn|Rusinowa|1994|s=67}}. Członkowie przechodzili inicjacje oraz zaprzysiężenia i mieli różne stopnie wtajemniczenia, jednak gdy pytano ich o cele, odpowiadali „nic nie wiem” ({{w języku|en|I know nothing}}), zgodnie z nazwą{{odn|Rusinowa|1994|s=67}}. Partia została oficjalnie powołana w 1849 roku, a ich głównym celem było faworyzowanie rodowitych amerykańskich protestantów przy obsadzaniu stanowisk w administracji publicznej{{r|britannica}}.
Przybycie do Ameryki w okresie lat 1830-1860 znacznej liczby katolickich imigrantów z Irlandii i [[Niemcy|Niemiec]] (w tym także Polaków z [[Zabór pruski|zaboru pruskiego]]) spowodowało, że religijne różnice pomiędzy katolikami a protestantami stały się sprawą polityczną. Tłem napięć była wydarzenia w [[Europa|Europie]], a zwłaszcza [[Wiosna Ludów]]. Na tym tle, w okresach kampanii wyborczych, dochodziło do niepokojów społecznych.


== Działalność ==
Wprawdzie katolicy zaręczali, że w sensie politycznym są niezależni od księży, protestanci byli przekonani, że papież [[Pius IX]] stał za obaleniem [[Liberalizm|liberalnej]] [[Wiosna Ludów|Rewolucji roku 1848]] i że był zaprzysięgłym przeciwnikiem wolności i demokracji. To z kolei powodowało rodzenie się [[Teoria spiskowa|teorii spiskowych]], według których papiestwo przygotowało plan podporządkowania sobie Stanów Zjednoczonych za pomocą ciągłego napływu katolików, którymi władali irlandzcy biskupi odpowiedzialni i osobiście nominowani przez papieża. W roku 1849 powstało tajne stowarzyszenie, [[Order of the Star Spangled Banner|Zakon Gwiaździstego Sztandaru]], na czele którego stanął [[Charles Allen]] z [[Nowy Jork|Nowego Jorku]]. Stowarzyszenie było zalążkiem Partii Amerykańskiej.
W 1852 roku do partii dołączyła grupa pod przewodnictwem Jamesa Bakera, który wcześniej był liderem Order of the United Americans{{odn|Rusinowa|1994|s=68}}. Głównym ośrodkiem partii był [[Nowy Jork (stan)|Nowy Jork]], lecz w pierwszej połowie lat 50. jej struktury powstawały także w innych stanach{{odn|Rusinowa|1994|s=68}}. Dwa lata później działacze przyjęli konstytucję stowarzyszenia i wystartowali w wyborach lokalnych, obsadzając niektóre stanowiska w legislaturach stanowych i zdobywając kilkadziesiąt mandatów w [[Kongres Stanów Zjednoczonych|Kongresie]]{{odn|Rusinowa|1994|s=68}}. Ich poparcie było zróżnicowane – na Zachodzie nic niewiedzący byli mniej antyimigranccy, stąd często współpracowali z dawnymi [[Partia Wigów (Stany Zjednoczone)|wigami]]{{odn|Rusinowa|1994|s=68}}. [[Głębokie Południe|Na Południu]] sprzyjali konserwatywnym [[Partia Demokratyczna (Stany Zjednoczone)|demokratom]]{{odn|Rusinowa|1994|s=68}}. Najsilniejsze poparcie mieli jednak w stanach pogranicza: [[Missouri (stan)|Missouri]], [[Kentucky]] i [[Tennessee]] oraz większości stanów [[Nowa Anglia|Nowej Anglii]]{{odn|Rusinowa|1994|s=68-69}}. Wobec aktywizacji wyborczej imigrantów, partia domagała się przedłużenia okresu [[naturalizacja|naturalizacji]] z 5 do 21 lat{{r|britannica}}. Ponadto usiłowali nie dopuścić imigrantów do oddania głosu w wyborach, co spowodowało rozruchy m.in. w [[Baltimore]], [[Cincinnati]], [[Nowy Orlean|Nowym Orleanie]] i [[Louisville]]{{odn|Rusinowa|1994|s=69}}.


W 1856 roku zmienili nazwę na „Partia Amerykańska”{{odn|Rusinowa|1994|s=68}}. Na konwencji nominacyjnej w [[Filadelfia|Filadelfii]], delegatów podzieliła [[niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych|proniewolnicza]] platforma wyborcza forsowana przez działaczy z Południa{{r|britannica}}. Padały tam wówczas hasła [[nacjonalizm|nacjonalistyczne]] („Ameryka musi być rządzona przez Amerykanów”) i [[ksenofobia|ksenofobiczne]] („wszyscy ludzie rodzą się równi, oprócz Murzynów, cudzoziemców i katolików”){{odn|Rusinowa|1994|s=69}}. Nominację prezydencką uzyskał [[Millard Fillmore]], który w [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1856 roku|wyborach powszechnych]] uzyskał 21% poparcia, jednakże w [[Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych|Kolegium Elektorów]] uzyskał głosy tylko ze stanu [[Maryland]]{{odn|Rusinowa|1994|s=69}}{{r|britannica}}. Po tych wyborach poparcie dla nic niewiedzących zaczęło spadać, co było spowodowane podziałami w kwestii niewolnictwa{{odn|Rusinowa|1994|s=70}}. Większość działaczy z Południa sprzyjało utrzymaniu niewolnictwa, więc dołączało do Partii Demokratycznej{{odn|Rusinowa|1994|s=70}}. Politycy z Północy, prezentujący postawy [[abolicjonizm|abolicjonistyczne]] przechodziło do [[Partia Republikańska (Stany Zjednoczone)|Partii Republikańskiej]], włącznie z [[Henry Mills Fuller|Henrym Millsem Fullerem]] i [[Nathaniel Prentice Banks|Natanielem Banksem]]{{odn|Rusinowa|1994|s=70}}. Pozostali dołączyli do starych wigów i utworzyli [[Konstytucyjna Partia Unii|Partię Unii Konstytucyjnej]] i w [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1860 roku|1860 roku]] wystawili kandydaturę [[John Bell (sekretarz wojny)|Johna Bella]]{{r|britannica}}. Liczebność Partii Nic Niewiedzących była znikoma, jednak wystawiła kandydaturę [[William H. Seward|Williama Sewarda]] na prezydenta{{odn|Rusinowa|1994|s=70}}.
Obawy przed katolicką imigracją powodowało niezadowolenie z działań [[Partia Demokratyczna (USA)|Partii Demokratycznej]], której przywódcami w wielu przypadkach byli irlandzcy katolicy. Działacze ruchu tworzyli tajne ugrupowania, koordynowali swe wyborcze działania i wybierali kandydata, za którym opowiadali się bez wahania. Tym sposobem w roku 1855 ruch wygrał wybory w większych miastach od [[Chicago]] po [[Boston]] i zdominował legislaturę stanu [[Massachusetts]], zdobywając tam także fotel gubernatora.
[[Plik:Fillmore2.JPG|thumb|Plakat wyborczy duetu Fillmore/Donelson]]
Kandydatem [[Amerykańska Partia Wigów|Wigów]] w [[Filadelfia|Filadelfii]] był wydawca Robert Conrad, który wkrótce ujawnił się jako Know Nothing; obiecał skutecznie walczyć z przestępczością, pozamykać [[saloon]]y w niedziele, a także osadzać na urzędach jedynie urodzonych Amerykanów. Wygrał nieznaczną ilością głosów. W [[Waszyngton]]ie kandydat Know Nothing John T. Towers pokonał dotychczasowego [[burmistrz]]a, co spowodowało, że demokraci, wigowie i [[Free Soil Party|freesoilerzy]] w stolicy zjednoczyli się w "Anti-Know-Nothing Party." W Nowym Jorku, w czteropartyjnym wyścigu, kandydat Know Nothing był trzeci uzyskując 26 procent głosów. Po wyborach na jesieni 1854 roku stowarzyszenie głosiło, że uzyskało znaczące wpływy w [[Maine]], [[Indiana|Indianie]], [[Pensylwania|Pensylwanii]] i [[Kalifornia|Kalifornii]], ale historycy powątpiewają, bowiem we wszystkich partiach politycznych trwał zamęt, a kwestie [[abolicjonizm]]u i [[Prohibicja w Stanach Zjednoczonych|prohibicji]] przeważyły w debatach nad natywizmmem we wszystkich stanach. Niemniej wygrał ich kandydat w wyborach na burmistrza [[San Francisco]], którym został [[Stephen Palfrey Webb]] i w wyborach na gubernatora Kalifornii ([[J. Neely Johnson]]). Był to wciąż nieoficjalny ruch, bez centralnych władz. Jednak wybory roku 1854 były dla nich tak pomyślne, że zdecydowali się utworzyć partię nazwaną '''American Party''', która przyciągnęła wielu członków obecnie nie działającej Partii Wigów<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Whig_Party_%28United_States%29</ref> jak również wielu demokratów i prohibicjonistów. Liczba członków Partii Amerykańskiej wzrastała w postępie geometrycznym, z 50 tysięcy do około miliona na przestrzeni kilku miesięcy.


{| class="wikitable" style="text-align:center"
Równolegle jednak nowa Partia Republikańska stawała się dominującą siła w wielu stanach na północy. Zaledwie kilku znanych polityków przeszło do Partii Amerykańskiej i niewielu jej przywódców miało przed sobą karierę polityczną. Wyjątkami byli [[Schuyler Colfax]] z Indiany i [[Henry Wilson]] z Massachusetts, którzy przeszli do republikanów i zostali wybrani na urząd [[Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych|wiceprezydenta]].
! Wybory prezydenckie
! Kandydat
! Głosy powszechne
! Głosy elektorskie
|-
! [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1852 roku|1852]]
| [[Jacob Broom (1808–1864)|Jacob Broom]]
| 2 566{{r|OC}}
| 0
|-
! [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1856 roku|1856]]
| [[Millard Fillmore]]
| 873 053{{r|OC2}}
| 8{{r|NARA}}
|-
! [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1860 roku|1860]]
| [[William H. Seward]]
| ''b.d.''
| 0
|}


{| class="wikitable" style="text-align:center"
W roku 1854 członkowie Partii Amerykańskiej ukradli i zniszczyli blok [[granit]]u podarowany przez Piusa IX na [[Pomnik Waszyngtona]]. Zajęli również siedzibę komitetu budowy pomika i przez cztery lata sprawowali kontrolę nad jego pracami.
! Wybory do Izby Reprezentantów
! Liczba mandatów{{r|IR}}
|-
! 1844
| 6
|-
! 1846
| 1
|-
! 1848
| 1
|-
! 1854
| 51
|-
! 1856
| 14
|-
! 1858
| 5
|}


{| class="wikitable" style="text-align:center"
W Kalifornii w roku 1854 [[Sam Roberts]] założył oddział Know Nothing w San Francisco. Ugrupowanie było przeciwne imigrantom z [[Chiny|Chin]] i z [[Chile]], jak również przeciw Irlandczykom, którzy przybywali by pracować w kopalniach złota.
! Wybory do [[Senat Stanów Zjednoczonych|Senatu]]

! Liczba mandatów{{r|senate}}
Wiosną 1855 roku [[Levi Boone]] został wybrany burmistrzem Chicago z listy Know Nothing. Natychmiast zwolnił wszystkich imigrantów pracujących dla miasta, ale republikanin [[Abraham Lincoln]] zablokował wszystkie poczynania partii na terenie stanu [[Illinois]]. [[Ohio]] było jedynym stanem, gdzie partia w roku 1855 rosła jeszcze w siłę. Sukces osiągnęła zwalczając imigrantów, zwłaszcza niemieckich [[Luteranie|luteranów]] i [[Szkocja|szkockich]] [[Prezbiterianie|prezbiterianów]], jak oni sami obawiających się katolicyzmu. W [[Alabama|Alabamie]] Know Nothing stanowili mieszaninę byłych Wigów, demokratycznych malkontentów i innych politycznych outsajderów, którym zależało wyłącznie na budowie nowych linii kolejowych. Podczas burzliwej kampanii roku 1855 demokraci wygrali przekonując wyborców, że Know Nothing nie staną w obronie niewolnictwa przeciwko abolicjonistom z Północy.
|-

! 1854
Na północy partia zaczęła tracić gwałtownie poparcie w 1855 i 1856 roku. W wyborach 1856 roku okazała się głęboko podzielona w kwestii niewolnictwa. Jedna z frakcji popierała kandydaturę [[Millard Fillmore|Millarda Fillmore'a]] i (na wiceprezydenta) [[Andrew Jackson Donelson|Andrew Jacksona Donelsona]], który zdobył 23% głosów i osiem głosów elektorskich ze stanu [[Maryland]]. Fillmore nie zdobył wystarczającej ilości głosów w Pensylwanii by zatrzymać Buchanana na drodze do [[Biały Dom|Białego Domu]]. Większość przeciwników niewolnictwa z Partii Amerykańskiej przeszło do Partii Republikańskiej po kontrowersyjnym orzeczeniu w sprawie [[Dred Scott|Dreda Scotta]]. Pro-niewolnicze skrzydło partii w kilku stanach południa w czasie kampanii wyborczej roku 1860 przestało się całkowicie liczyć<ref>1920 World Book, t. 5, ss.3271</ref>
| 1

|-
Garstka zwolenników Know Nothing należała do ludzi bogatych: większość stanowili robotnicy i drobni rolnicy, których miejsca w społeczeństwie były zagrożone przez nisko płatnych przybyszów z Europy oraz ich odmienne, a nieznane zwyczaje i obyczaje. Jednak wkrótce wielu wyborców, którzy mogliby opowiadać się za Partią Amerykańską, zwróciło się z nadzieją ku nowej partii, która stawała w obronie biednych, niewolników i propagowała ekspansję na zachód. Była to Partia Republikańska założona w roku 1854.
! 1856
| 5
|-
! 1858
| 2
|}


== Wykorzystywanie terminu ==
== Wykorzystywanie terminu ==
Termin "Know Nothing" zachował się w pamięci Amerykanów znacznie lepiej niż sama partia. Pod koniec XIX wieku demokraci nazywali republikanów "Know Nothings" gdy zabiegali o głosy katolików. Od początku XX wieku, termin przybrał formę nieomal obraźliwą sugerując, że oponent jest "natywistą" i "ignorantem". W roku 2006 artykuł redakcyjny w [[Neokonserwatyzm|neokonserwatywnym]] piśmie ''The Weekly Standard'' pióra Williama Kristola oskarżył populistycznych republikanów o niedostrzeganie niebezpieczeństwa "przekształcenia GOP w antyimigracyjną partię Know Nothing"<ref name="shirley">Quoted by Craig Shirley, "How the GOP Lost Its Way" ''Washington Post'' z 22 kwietnia 2006, s.A21</ref>.
Termin „Know Nothing” zachował się w pamięci Amerykanów znacznie lepiej niż sama partia. Pod koniec XIX wieku demokraci nazywali republikanów „Know Nothings”, gdy zabiegali o głosy katolików. Od początku XX wieku termin przybrał formę nieomal obraźliwą sugerując, że oponent jest „natywistą” i
Artykuł redakcyjny w gazecie ''New York Times'' z niedzieli 20 maja 2007 roku, omawiając proponowaną ustawę imigracyjną, użył określenia "this generation's Know-Nothings...."<ref>"The Immigration Deal," ''New York Times'', May 20, 2007, [http://www.nytimes.com/2007/05/20/opinion/20sun1.html?scp=1&sq=this%20generation's%20Know-Nothings&st=cse archive]</ref>
„ignorantem”. W roku 2006 artykuł redakcyjny w [[Konserwatyzm#Neokonserwatyzm|neokonserwatywnym]] piśmie ''The Weekly Standard'' pióra Williama Kristola oskarżył populistycznych republikanów o niedostrzeganie niebezpieczeństwa „przekształcenia GOP w antyimigracyjną partię Know Nothing”{{r|How the GOP Lost Its Way}}. Artykuł redakcyjny w gazecie ''New York Times'' z niedzieli 20 maja 2007 roku, omawiając proponowaną ustawę imigracyjną, użył określenia „this generation's Know-Nothings…”{{r|The Immigration Deal}}.


== Przypisy ==
{{przypisy}}
<references>
<ref name="britannica">{{Encyklopedia Britannica |id = topic/Know-Nothing-party |tytuł = Know-Nothing party |data dostępu = 2018-04-04}}</ref>
<ref name="How the GOP Lost Its Way">{{cytuj pismo|tytuł=How the GOP Lost Its Way|czasopismo=[[The Washington Post]]|issn=0190-8286|język=en|data=2006|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/04/21/AR2006042101593.html|archiwum=https://web.archive.org/web/20130212222157/https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/04/21/AR2006042101593.html}}</ref>
<ref name="IR">{{cytuj stronę|url=http://history.house.gov/Institution/Party-Divisions/Party-Divisions/|tytuł=Party Divisions of the House of Representatives|opublikowany=United States House of Representatives|język=en|data dostępu=2018-02-27}}</ref>
<ref name="NARA">{{cytuj stronę|url=https://www.archives.gov/federal-register/electoral-college/scores.html#1856|tytuł=Electoral College Box – 1856|opublikowany=NARA|język=en|data dostępu=2017-05-27}}</ref>
<ref name="OC">{{cytuj stronę|url=http://www.ourcampaigns.com/RaceDetail.html?RaceID=1969|tytuł=US President – National Vote|opublikowany=Our Campaign|język=en|data dostępu=2017-05-23}}</ref>
<ref name="OC2">{{cytuj stronę|url=http://www.ourcampaigns.com/RaceDetail.html?RaceID=1968|tytuł=US President – National Vote|opublikowany=Our Campaign|język=en|data dostępu=2017-05-27}}</ref>
<ref name="rjp">{{cytuj stronę|url=http://www.rjp.pan.pl/index.php?view=article&id=73|tytuł=Pisownia "nie" z imiesłowami przymiotnikowymi|opublikowany=[[Rada Języka Polskiego]]|język=pl|data dostępu=2017-05-27}}</ref>
<ref name="senate">{{cytuj stronę|url=https://www.senate.gov/history/partydiv.htm|tytuł=Party Division|opublikowany=United States Senate|język=en|data dostępu=2018-03-10}}</ref>
<ref name="The Immigration Deal">{{cytuj pismo|tytuł=The Immigration Deal|czasopismo=[[The New York Times]]|issn=0362-4331|język=en|data=2007|url=https://www.nytimes.com/2007/05/20/opinion/20sun1.html|archiwum=https://web.archive.org/web/20130418103513/https://www.nytimes.com/2007/05/20/opinion/20sun1.html}}</ref>
</references>


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Rusinowa | imię =Izabella | autor link = Izabella Rusinowa | tytuł = Z dziejów amerykańskich partii politycznych | wydawca = Egross | miejsce = Warszawa | data = 1994 | isbn = 83-85253-52-1 | język = pl |odn=tak}}
=== Źródła ===
* {{Cytuj książkę | nazwisko =Jones | imię = Maldwyn |autor link = Maldwyn Jones | tytuł = Historia USA | wydawca = Marabut | miejsce = Gdańsk | data = 2002 | isbn=83-916989-0-4 | język=pl |odn=tak}}
* Frederick Rinehart Anspach. ''The Sons of the Sires: A History of the Rise, Progress, and Destiny of the American Party'' (1855) by K-N activist [http://books.google.com/books?vid=OCLC00224701&id=v3WhaJjLeJ0C&dq=%22know+nothing%22&as_brr=1 online edition]
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Bartnicki | imię = Andrzej | autor link = Andrzej Bartnicki | tytuł = Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1995 | tom = 3 | isbn = 83-01-11894-6 | język = pl |odn=tak}}
* Samuel Clagett Busey. ''Immigration: Its Evils and Consequences'' (1856) [http://books.google.com/books?vid=OCLC17693259&id=f2ngt1goYTIC&dq=%22know+nothing+almanac%22&as_brr=1 online edition]
* [[Anna Ella Carroll]]. ''The Great American Battle: Or, The Contest Between Christianity and Political Romanism'' (1856) [http://books.google.com/books?vid=OCLC02013425&id=UeaNRey_RrAC&dq=%22american+party%22+fillmore&as_brr=1 online edition]
* Fillmore, Millard. ''Millard Fillmore Papers'' Ed. by Frank H. Severance (1907) [http://books.google.com/books?vid=OCLC11209746&id=x1cOAAAAIAAJ&dq=%22american+party%22+fillmore&as_brr=1 online edition]
* ''The Wide-awake Gift: A Know-nothing Token for 1855'' (1855) [http://books.google.com/books?vid=OCLC11815023&id=dB0fAAAAMAAJ&dq=%22know+nothing%22&as_brr=1 online edition]

=== Opracowania ===
*Tyler Anbinder: ''Nativism and Slavery: The Northern Know Nothings and the politics of the 1850s'' (1992). [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=52767975 Online version; e-Book]
*Dale Baum: "Know-Nothingism and the Republican Majority in Massachusetts: The Political Realignment of the 1850s." [w:] ''Journal of American History'' 64 (1977–78): 959-86. **także [w:] ''The Civil War Party System: The Case of Massachusetts, 1848–1876'' [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=54347828 (1984) online]
*Ray A. Billington: ''The Protestant Crusade, 1800–1860: A Study of the Origins of American Nativism'' (1938)
*John D. Bladek: ''Virginia Magazine of History and Biography'' 1998. ISSN 0042-6636
*Mark R. Cheathem: ''Tennessee Historical Quarterly'' 2003 62(3): 218–237. ISSN 0040-3261
*Mark Dash: ''Pennsylvania Magazine of History and Biography'' 2003 127(1): 89–100. ISSN 0031-4587
* Gienapp, William E. ''The Origins of the Republican Party, 1852–1856'' (1978)
*Michael F. Holt: ''The Rise and Fall of the American Whig Party'' [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=99173945 (1999) online]
*Michael F Holt: ''Political Parties and American Political Development: From the Age of Jackson to the Age of Lincoln'' (1992)
*Michael F. Holt: "The Antimasonic and Know Nothing Parties", [w:] Arthur Schlesinger Jr., ed., ''History of United States Political Parties'' (1973), I, 575–620.
*Payton Hurt: "The Rise and Fall of the 'Know Nothings' in California," ''California Historical Society Quarterly'' 9 (March and June 1930).
*Ira Leonard i Robert Parmet: ''American Nativism, 1830–1860'' (1971)
*Bruce Levine: "Conservatism, Nativism, and Slavery: Thomas R. Whitney and the Origins of the Know-nothing Party", [w:] ''Journal of American History'' 2001 88(2): 455–488. ISSN 0021–8723
*Stephen E. Maizlish: "The Meaning of Nativism and the Crisis of the Union: The Know-Nothing Movement in the Antebellum North." [w:] William Gienapp, ed. ''Essays on American Antebellum Politics, 1840–1860'' (1982) pp 166-98 [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=52359106 online edition]
*Tracy M. Melton: ''Hanging Henry Gambrill: The Violent Career of Baltimore's Plug Uglies, 1854–1860'' (2005)
*Allan Nevins: ''Ordeal of the Union: A House Dividing, 1852–1857'' (1947), overal political survey of era
*W. Darrell Overdyke: ''The Know-Nothing Party in the South'' [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=16308484 (1950) online]
*Mark Voss-Hubbard: ''Beyond Party: Cultures of Antipartisanship in Northern Politics before the Civil War'' Johns Hopkins U. Press 2002.


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* {{Cytuj stronę | url = http://dig.lib.niu.edu/message/ps-nativism.html | tytuł = Nativism By Michael F. Holt, Ph.D. | opublikowany = dig.lib.niu.edu | archiwum = https://web.archive.org/web/20130620195543/http://dig.lib.niu.edu/message/ps-nativism.html | zarchiwizowano = 2013-06-20}}
*[http://www.americanheritage.com/events/articles/web/20061104-know-nothing-nativism-american-party-immigration-catholicism.shtml Nativism in the 1856 Presidential Election]
* [http://dig.lib.niu.edu/message/ps-nativism.html Nativism By Michael F. Holt, Ph.D.]
* [http://www.encyclopedia.chicagohistory.org/pages/703.html Lager Beer Riot, Chicago 1855]
* [http://www.encyclopedia.chicagohistory.org/pages/703.html Lager Beer Riot, Chicago 1855]
* [http://www.american-presidents.org/2006/03/millard-fillmore-was-know-nothing.html Millard Fillmore Was A Know-Nothing]
* {{Cytuj stronę | url = http://www.american-presidents.org/2006/03/millard-fillmore-was-know-nothing.html | tytuł = Millard Fillmore Was A Know-Nothing | opublikowany = american-presidents.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20130119125623/http://www.american-presidents.org/2006/03/millard-fillmore-was-know-nothing.html | zarchiwizowano = 2013-01-19}}


{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Amerykańskie partie i ugrupowania]]


[[Kategoria:Historyczne partie i ugrupowania Stanów Zjednoczonych]]
[[ca:Know Nothing]]
[[de:Know-Nothing Party]]
[[en:Know Nothing]]
[[es:Know Nothing]]
[[eo:Know Nothing]]
[[eu:Know Nothing]]
[[fr:Know Nothing]]
[[id:Know Nothing]]
[[it:Know Nothing]]
[[he:שאינם יודעים דבר (תנועה)]]
[[hu:Semmittudók mozgalom]]
[[no:Know-Nothingpartiet]]
[[pt:Know Nothing]]
[[ru:Know Nothing]]
[[fi:Know Nothing]]
[[sv:Knownothings]]
[[vi:Đảng Know Nothing]]
[[zh:一无所知 (政治运动)]]

Aktualna wersja na dzień 18:15, 30 maj 2024

Partia Nic Niewiedzących
Ilustracja
Państwo

 Stany Zjednoczone

Lider

John Neely Johnson
Nathaniel Prentice Banks
Jacob Broom
Millard Fillmore

Przewodniczący

Lewis Charles Levin

Data założenia

1844

Data rozwiązania

1860

Ideologia polityczna

nacjonalizm, ksenofobia, antykatolicyzm, republikanizm

Obywatel Know Nothing, personifikacja ideałów ruchu
Lewis Charles Levin, pierwszy lider partii
Millard Fillmore, kandydat w wyborach w 1860 roku

Partia Nic Niewiedzących[1] (ang. Know Nothing, Know Nothing movement, Native American Party, Ruch Nic Niewiedzących, spotyka się także wersję mniej poprawną językowo „Partia Nic Nie Wiedzących”[2][3]) – partia polityczna istniejąca i działająca w Stanach Zjednoczonych w latach 1844–1860.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W latach 40. XIX wieku nastąpił duży napływ imigrantów do Stanów Zjednoczonych, głównie z Prus, Skandynawii i Irlandii[4]. Znaczną część spośród nowo przybyłych stanowili katolicy, przeciwko którym buntowały się konserwatywnie nastawione koła protestanckie[4]. Wówczas to Charles Allen stworzył w Nowym Jorku organizację o nazwie Zakon Gwieździstego Sztandaru, która zaczerpnęła swoje zasady z lóż masońskich[4]. Członkowie przechodzili inicjacje oraz zaprzysiężenia i mieli różne stopnie wtajemniczenia, jednak gdy pytano ich o cele, odpowiadali „nic nie wiem” (ang. I know nothing), zgodnie z nazwą[4]. Partia została oficjalnie powołana w 1849 roku, a ich głównym celem było faworyzowanie rodowitych amerykańskich protestantów przy obsadzaniu stanowisk w administracji publicznej[5].

Działalność

[edytuj | edytuj kod]

W 1852 roku do partii dołączyła grupa pod przewodnictwem Jamesa Bakera, który wcześniej był liderem Order of the United Americans[6]. Głównym ośrodkiem partii był Nowy Jork, lecz w pierwszej połowie lat 50. jej struktury powstawały także w innych stanach[6]. Dwa lata później działacze przyjęli konstytucję stowarzyszenia i wystartowali w wyborach lokalnych, obsadzając niektóre stanowiska w legislaturach stanowych i zdobywając kilkadziesiąt mandatów w Kongresie[6]. Ich poparcie było zróżnicowane – na Zachodzie nic niewiedzący byli mniej antyimigranccy, stąd często współpracowali z dawnymi wigami[6]. Na Południu sprzyjali konserwatywnym demokratom[6]. Najsilniejsze poparcie mieli jednak w stanach pogranicza: Missouri, Kentucky i Tennessee oraz większości stanów Nowej Anglii[7]. Wobec aktywizacji wyborczej imigrantów, partia domagała się przedłużenia okresu naturalizacji z 5 do 21 lat[5]. Ponadto usiłowali nie dopuścić imigrantów do oddania głosu w wyborach, co spowodowało rozruchy m.in. w Baltimore, Cincinnati, Nowym Orleanie i Louisville[8].

W 1856 roku zmienili nazwę na „Partia Amerykańska”[6]. Na konwencji nominacyjnej w Filadelfii, delegatów podzieliła proniewolnicza platforma wyborcza forsowana przez działaczy z Południa[5]. Padały tam wówczas hasła nacjonalistyczne („Ameryka musi być rządzona przez Amerykanów”) i ksenofobiczne („wszyscy ludzie rodzą się równi, oprócz Murzynów, cudzoziemców i katolików”)[8]. Nominację prezydencką uzyskał Millard Fillmore, który w wyborach powszechnych uzyskał 21% poparcia, jednakże w Kolegium Elektorów uzyskał głosy tylko ze stanu Maryland[8][5]. Po tych wyborach poparcie dla nic niewiedzących zaczęło spadać, co było spowodowane podziałami w kwestii niewolnictwa[9]. Większość działaczy z Południa sprzyjało utrzymaniu niewolnictwa, więc dołączało do Partii Demokratycznej[9]. Politycy z Północy, prezentujący postawy abolicjonistyczne przechodziło do Partii Republikańskiej, włącznie z Henrym Millsem Fullerem i Natanielem Banksem[9]. Pozostali dołączyli do starych wigów i utworzyli Partię Unii Konstytucyjnej i w 1860 roku wystawili kandydaturę Johna Bella[5]. Liczebność Partii Nic Niewiedzących była znikoma, jednak wystawiła kandydaturę Williama Sewarda na prezydenta[9].

Wybory prezydenckie Kandydat Głosy powszechne Głosy elektorskie
1852 Jacob Broom 2 566[10] 0
1856 Millard Fillmore 873 053[11] 8[12]
1860 William H. Seward b.d. 0
Wybory do Izby Reprezentantów Liczba mandatów[13]
1844 6
1846 1
1848 1
1854 51
1856 14
1858 5
Wybory do Senatu Liczba mandatów[14]
1854 1
1856 5
1858 2

Wykorzystywanie terminu

[edytuj | edytuj kod]

Termin „Know Nothing” zachował się w pamięci Amerykanów znacznie lepiej niż sama partia. Pod koniec XIX wieku demokraci nazywali republikanów „Know Nothings”, gdy zabiegali o głosy katolików. Od początku XX wieku termin przybrał formę nieomal obraźliwą sugerując, że oponent jest „natywistą” i „ignorantem”. W roku 2006 artykuł redakcyjny w neokonserwatywnym piśmie The Weekly Standard pióra Williama Kristola oskarżył populistycznych republikanów o niedostrzeganie niebezpieczeństwa „przekształcenia GOP w antyimigracyjną partię Know Nothing”[15]. Artykuł redakcyjny w gazecie New York Times z niedzieli 20 maja 2007 roku, omawiając proponowaną ustawę imigracyjną, użył określenia „this generation's Know-Nothings…”[16].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Jones 2002 ↓, s. 233.
  2. ↑ Bartnicki 1995 ↓, s. 14.
  3. ↑ Pisownia "nie" z imiesłowami przymiotnikowymi. Rada Języka Polskiego. [dostęp 2017-05-27]. (pol.).
  4. ↑ a b c d Rusinowa 1994 ↓, s. 67.
  5. ↑ a b c d e Know-Nothing party, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-04-04] (ang.).
  6. ↑ a b c d e f Rusinowa 1994 ↓, s. 68.
  7. ↑ Rusinowa 1994 ↓, s. 68-69.
  8. ↑ a b c Rusinowa 1994 ↓, s. 69.
  9. ↑ a b c d Rusinowa 1994 ↓, s. 70.
  10. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-23]. (ang.).
  11. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-27]. (ang.).
  12. ↑ Electoral College Box – 1856. NARA. [dostęp 2017-05-27]. (ang.).
  13. ↑ Party Divisions of the House of Representatives. United States House of Representatives. [dostęp 2018-02-27]. (ang.).
  14. ↑ Party Division. United States Senate. [dostęp 2018-03-10]. (ang.).
  15. ↑ How the GOP Lost Its Way. „The Washington Post”, 2006. ISSN 0190-8286. [zarchiwizowane z adresu]. (ang.). 
  16. ↑ The Immigration Deal. „The New York Times”, 2007. ISSN 0362-4331. [zarchiwizowane z adresu]. (ang.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Partia_Nic_Niewiedzących&oldid=73885890”