Żydowski Urząd Samopomocy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
nowy artykuł |
→Historia: + Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) Zaawansowana edycja mobilna |
||
| (Nie pokazano 5 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
|nazwa = Żydowski Urząd Samopomocy |
|nazwa = Żydowski Urząd Samopomocy |
||
|nazwa oryginalna = Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement |
|nazwa oryginalna = Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement |
||
|grafika = |
|grafika = Tenement house, 1936 design Jakub Spira, 2a Józefińska Street, Kraków, Poland.jpg |
||
|opis grafiki = |
|opis grafiki = Kamienica przy [[Ulica Józefińska w Krakowie|ulicy Józefińskiej]] 2a w Krakowie, siedziba JUS |
||
|państwo = POL |
|państwo = POL |
||
|wariant flagi = GG |
|wariant flagi = GG |
||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
|dziedzina = [[pomoc społeczna]] |
|dziedzina = [[pomoc społeczna]] |
||
|zarządzający = [[Michał Weichert]] |
|zarządzający = [[Michał Weichert]] |
||
|stanowisko zarządzającego = |
|stanowisko zarządzającego = Kierownik |
||
|adres = |
|adres = |
||
|współrzędne = |
|współrzędne = |
||
| Linia 19: | Linia 19: | ||
}} |
}} |
||
'''Żydowski Urząd Samopomocy''', '''Centrala Pomocy dla Żydów w Generalnym Gubernatorstwie''' ('''ŻUS''', [[język niemiecki|niem.]] ''Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement'', ''JUS'') – organizacja dobrowolnej [[Pomoc społeczna|opieki społecznej]] [[Żydzi|Żydów]] w [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwie]]. |
'''Żydowski Urząd Samopomocy''', '''Centrala Pomocy dla Żydów w Generalnym Gubernatorstwie''' ('''ŻUS''', [[język niemiecki|niem.]] ''Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement'', ''JUS'') – organizacja dobrowolnej [[Pomoc społeczna|opieki społecznej]] [[Żydzi|Żydów]] w [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwie]]. Powółana w miejsce [[Żydowska Samopomoc Społeczna|Żydowskiej Samopomocy Społecznej]], istniała od marca 1943 roku do lipca 1944. |
||
== Historia == |
|||
Pierwsze próby powołania organizacji podjęto w październiku 1942 roku, pomysł odtworzenia organizacji spotkał się jednak wówczas ze sprzeciwem niemieckich władz policyjnych{{Odn|Węgrzyniak|2017|s=224}}{{Odn|Szymczak|2022|s=105}}. Ostatecznie [[Michał Weichert]] postanowił o wznowieniu działalności ŻSS w marcu 1943 roku, w maju tego samego roku otrzymał pismo zezwalające mu na działalność w charakterze kierownika JUS{{Odn|Węgrzyniak|2017|s=226}}. Organizacja służyła głównie do stwarzania pozorów istnienia skupisk żydowskich w Generalnym Gubernatorstwie<ref name=":0">{{Cytuj |autor = [[Paweł Szapiro]] |tytuł = Żydowski Urząd Samopomocy (ŻUS) |data dostępu = 2024-05-28 |opublikowany = delet.jhi.pl |url = https://delet.jhi.pl/pl/psj?articleId=16863 |język = pl}}</ref>. Żydowski Urząd Samopomocy objął opieką 44 obozy, 24 zakłady pracy i 8 istniejących jeszcze gett. Do [[Plaszow|obozu w Płaszowie]] dwa razy w tygodniu dostarczano lekarstwa, materiały opatrunkowe, odzież oraz chleb i zupę (tzw. „jusową”){{Odn|Szymczak|2022|s=125}}. |
|||
Kierownik JUS, Michał Weichert, starał się poprzez [[Rada Główna Opiekuńcza (1940–1945)|Radę Główną Opiekuńczą]] nawiązać kontakt z [[Żydowski ruch oporu podczas II wojny światowej|żydowskim ruchem oporu]]. [[Żydowska Komisja Koordynacyjna]] i [[Rada Pomocy Żydom]] odrzuciły jednak złożoną przez niego propozycję współpracy{{Odn|Węgrzyniak|2017|s=227}}. Pod koniec 1943 roku [[Marek Ferdynand Arczyński|Ferdynand Arczyński]] przekazał Weichertowi polecenie natychmiastowej likwidacji organizacji podpisane przez [[Adolf Berman|Adolfa Bermana]]{{Odn|Węgrzyniak|2017|s=231}}. Weichert przekazał część zasobów JUS Radzie Pomocy Żydom, a podczas kolejnego spotkania z Arczyńskim w marcu 1944 roku odmówił podporządkowania się Żydowskiej Komisji Koordynacyjnej{{Odn|Węgrzyniak|2017|s=235}}. Krytyczne raporty na temat działalności JUS przekazywano do [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|rządu londyńskiego]]<ref name=":0" />. |
|||
W lipcu 1944, po otrzymaniu informacji o planowanym przeniesieniu JUS na teren obozu w Płaszowie, Weichert podjął decyzję o wstrzymaniu działalności i ukryciu się{{Odn|Węgrzyniak|2017|s=244}}. |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
== Bibliografia == |
|||
* {{Cytuj |autor = Jakub Szymczak |tytuł = Ja łebków nie dawałem: procesy przed Żydowskim Sądem Społecznym |data = 2022 |isbn = 978-83-8191-524-3 |miejsce = Wołowiec |wydawca = Wydawnictwo Czarne |odn = tak}} |
|||
* {{Cytuj |autor = Rafał Węgrzyniak |tytuł = Procesy doktora Weicherta |data = 2017 |isbn = 978-83-06-03405-9 |miejsce = Warszawa |wydawca = [[Państwowy Instytut Wydawniczy]] |odn = tak}} |
|||
[[Kategoria:Nieistniejące organizacje żydowskie w Polsce]] |
|||
[[Kategoria:Historia Żydów w okupowanej Polsce]] |
|||
[[Kategoria:Organizacje samopomocy społecznej]] |
|||
[[Kategoria:Organizacje w Krakowie]] |
|||
Aktualna wersja na dzień 18:59, 14 cze 2024
 Kamienica przy ulicy Józefińskiej 2a w Krakowie, siedziba JUS | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia |
marzec 1943 |
| Data likwidacji |
lipiec 1944 |
| Dziedzina | |
| Kierownik | |
Żydowski Urząd Samopomocy, Centrala Pomocy dla Żydów w Generalnym Gubernatorstwie (ŻUS, niem. Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement, JUS) – organizacja dobrowolnej opieki społecznej Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Powółana w miejsce Żydowskiej Samopomocy Społecznej, istniała od marca 1943 roku do lipca 1944.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze próby powołania organizacji podjęto w październiku 1942 roku, pomysł odtworzenia organizacji spotkał się jednak wówczas ze sprzeciwem niemieckich władz policyjnych[1][2]. Ostatecznie Michał Weichert postanowił o wznowieniu działalności ŻSS w marcu 1943 roku, w maju tego samego roku otrzymał pismo zezwalające mu na działalność w charakterze kierownika JUS[3]. Organizacja służyła głównie do stwarzania pozorów istnienia skupisk żydowskich w Generalnym Gubernatorstwie[4]. Żydowski Urząd Samopomocy objął opieką 44 obozy, 24 zakłady pracy i 8 istniejących jeszcze gett. Do obozu w Płaszowie dwa razy w tygodniu dostarczano lekarstwa, materiały opatrunkowe, odzież oraz chleb i zupę (tzw. „jusową”)[5].
Kierownik JUS, Michał Weichert, starał się poprzez Radę Główną Opiekuńczą nawiązać kontakt z żydowskim ruchem oporu. Żydowska Komisja Koordynacyjna i Rada Pomocy Żydom odrzuciły jednak złożoną przez niego propozycję współpracy[6]. Pod koniec 1943 roku Ferdynand Arczyński przekazał Weichertowi polecenie natychmiastowej likwidacji organizacji podpisane przez Adolfa Bermana[7]. Weichert przekazał część zasobów JUS Radzie Pomocy Żydom, a podczas kolejnego spotkania z Arczyńskim w marcu 1944 roku odmówił podporządkowania się Żydowskiej Komisji Koordynacyjnej[8]. Krytyczne raporty na temat działalności JUS przekazywano do rządu londyńskiego[4].
W lipcu 1944, po otrzymaniu informacji o planowanym przeniesieniu JUS na teren obozu w Płaszowie, Weichert podjął decyzję o wstrzymaniu działalności i ukryciu się[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 224.
- ↑ Szymczak 2022 ↓, s. 105.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 226.
- ↑ a b Paweł Szapiro, Żydowski Urząd Samopomocy (ŻUS) [online], delet.jhi.pl [dostęp 2024-05-28] (pol.).
- ↑ Szymczak 2022 ↓, s. 125.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 227.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 231.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 235.
- ↑ Węgrzyniak 2017 ↓, s. 244.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jakub Szymczak, Ja łebków nie dawałem: procesy przed Żydowskim Sądem Społecznym, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2022, ISBN 978-83-8191-524-3.
- Rafał Węgrzyniak, Procesy doktora Weicherta, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017, ISBN 978-83-06-03405-9.