Hymn Polski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia hymnu: drobne redakcyjne |
→Tekst: nie ma tu nic do sortowania Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
||
(Nie pokazano 26 wersji utworzonych przez 21 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Hymn infobox |
{{Hymn infobox |
||
|tytuł = Mazurek Dąbrowskiego |
|tytuł = Mazurek Dąbrowskiego |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
|grafika = Mazurek Dąbrowskiego piano.pdf |
|grafika = Mazurek Dąbrowskiego piano.pdf |
||
|rozmiar grafiki = 220 |
|||
|opis grafiki = Tekst muzyczny ''Mazurka Dąbrowskiego'' dla fortepianu. |
|opis grafiki = Tekst muzyczny ''Mazurka Dąbrowskiego'' dla fortepianu. |
||
⚫ | |||
|rodzaj użytkownika = Państwo |
|rodzaj użytkownika = Państwo |
||
|użytkownik = {{państwo|Polska}} |
|użytkownik = {{państwo|Polska}} |
||
|tytuł alt = ''Pieśń Legionów Polskich we Włoszech'' |
|tytuł alt = ''Pieśń Legionów Polskich we Włoszech'' |
||
|pl tytuł alt = |
|||
|tytuł alt 2 = |
|||
|pl tytuł alt 2 = |
|||
|autor tekstu = [[Józef Wybicki]] |
|autor tekstu = [[Józef Wybicki]] |
||
|tekst rok = 1797 |
|tekst rok = 1797 |
||
|kompozytor = nieznany |
|kompozytor = nieznany |
||
|muzyka rok = |
|||
|lata obowiązywania = od 1927 roku |
|lata obowiązywania = od 1927 roku |
||
|audio = Mazurek Dabrowskiego.ogg |
|audio = Mazurek Dabrowskiego.ogg |
||
|tytuł audio = melodia hymnu |
|tytuł audio = melodia hymnu |
||
|wikiźródła = Mazurek Dąbrowskiego |
|||
⚫ | |||
}} |
}} |
||
[[Plik:Jan Henryk Dabrowski 2.jpg|mały|240px|Gen. [[Jan Henryk Dąbrowski]] na czele Legionów Polskich we Włoszech]] |
[[Plik:Jan Henryk Dabrowski 2.jpg|mały|240px|Gen. [[Jan Henryk Dąbrowski]] na czele Legionów Polskich we Włoszech]] |
||
Linia 24: | Linia 20: | ||
== Historia hymnu == |
== Historia hymnu == |
||
Słowa hymnu – nazywanego ''Pieśnią [[Legiony Polskie we Włoszech|Legionów Polskich we Włoszech]]'' – zostały napisane przez [[Józef Wybicki|Józefa Wybickiego]]. Autor melodii, opartej na motywach ludowego [[Mazurek (taniec wiejski)|mazurka]] (właściwie [[Mazur (taniec)|mazura]]) pozostaje nieznany. Początkowo sądzono, że melodię tę skomponował książę [[Michał Kleofas Ogiński]] (twórca [[Polonez (muzyka)|poloneza]] – [[Pożegnanie Ojczyzny|''Pożegnanie ojczyzny'']]), potem materiały archiwalne temu zaprzeczyły i do dziś najczęściej autorzy śpiewników i prac naukowych podają określenie „melodia ludowa” (a niektórzy dodają do tego asekuracyjny znak zapytania)<ref name=kijów> |
Słowa hymnu – nazywanego ''Pieśnią [[Legiony Polskie we Włoszech|Legionów Polskich we Włoszech]]'' – zostały napisane przez [[Józef Wybicki|Józefa Wybickiego]]. Autor melodii, opartej na motywach ludowego [[Mazurek (taniec wiejski)|mazurka]] (właściwie [[Mazur (taniec)|mazura]]) pozostaje nieznany. Początkowo sądzono, że melodię tę skomponował książę [[Michał Kleofas Ogiński]] (twórca [[Polonez (muzyka)|poloneza]] – [[Pożegnanie Ojczyzny|''Pożegnanie ojczyzny'']]), potem materiały archiwalne temu zaprzeczyły i do dziś najczęściej autorzy śpiewników i prac naukowych podają określenie „melodia ludowa” (a niektórzy dodają do tego asekuracyjny znak zapytania)<ref name=kijów>{{Cytuj stronę | url = http://www.mazurekdabrowskiego.pl/historia.html | tytuł = Mazurek Dąbrowskiego – historia | opublikowany = mazurekdabrowskiego.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20161220200006/http://www.mazurekdabrowskiego.pl/historia.html | zarchiwizowano = 2016-12-20}}.</ref>. |
||
Pieśń powstała w mieście [[Reggio nell’Emilia]] w ówczesnej [[Republika Cisalpińska|Republice Cisalpińskiej]] (obecnie północne [[Włochy]])<ref>''Kronika Polski'', red. A. Nowak, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 399. {{ISBN|83-7447-019-4}}.</ref>, jednak dokładna data i okoliczności jej napisania oraz pierwszego wykonania nie są pewne, do dziś pozostając przedmiotem sporów wśród historyków. Według Wojciecha Podgórskiego było to: |
Pieśń powstała w mieście [[Reggio nell’Emilia]] w ówczesnej [[Republika Cisalpińska|Republice Cisalpińskiej]] (obecnie północne [[Włochy]])<ref>''Kronika Polski'', red. A. Nowak, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 399. {{ISBN|83-7447-019-4}}.</ref>, jednak dokładna data i okoliczności jej napisania oraz pierwszego wykonania nie są pewne, do dziś pozostając przedmiotem sporów wśród historyków. Według Wojciecha Podgórskiego było to: |
||
{{Cytat |
|||
|treść = …między 16, a 19 lipca 1797 r. – pod wpływem pierwszego wzruszenia, jakie opanowało Wybickiego na widok polskich mundurów, orłów, sztandarów – powstały strofy żołnierskiego wyznania wiary: Jeszcze Polska nie umarła<ref>''Z dziejów polskiej pieśni hymnicznej. Studia i rozprawy'', red. Wojciech J. Podgórski, Warszawa, 1987, s. 125.</ref> |
|||
}} |
|||
Podobnego zdania jest np. Jan Pachoński<ref>Jan Pachoński, ''Jeszcze Polska nie zginęła. W 175-lecie powstania polskiego hymnu narodowego'', Gdańsk, 1972.</ref> i inni badacze. Według Bronisława Bilińskiego<ref>Bronisław Biliński, ''Mazurek Dąbrowskiego – z badań nad ustaleniami chronologicznymi i topograficznymi'', [w:] |
Podobnego zdania jest np. Jan Pachoński<ref>Jan Pachoński, ''Jeszcze Polska nie zginęła. W 175-lecie powstania polskiego hymnu narodowego'', Gdańsk, 1972.</ref> i inni badacze. Według Bronisława Bilińskiego<ref>Bronisław Biliński, ''Mazurek Dąbrowskiego – z badań nad ustaleniami chronologicznymi i topograficznymi'', [w:] „Rocznik Mazurka Dąbrowskiego”, 1995/96, nr 1/2, s. 74–92.</ref> pieśń musiała jednak powstać wcześniej – między 10 a 15 lipca, a wskazywać mogą na to ustalenia XIX-wiecznego badacza ''Mazurka'', Wojciecha Sowińskiego, który twierdził, że: |
||
{{Cytat |
|||
|treść = …na specjalnym zebraniu starszyzny legionowej w Reggio w lipcu 1797 r. w nastroju radosnego oczekiwania, odśpiewał Wybicki „Pieśń”<ref>Cytat za: Jan Pachoński, ''Jeszcze Polska nie zginęła'', Gdańsk 1972, s. 55.</ref>. |
|||
}} |
|||
Według Bronisława Bilińskiego<ref>B. Biliński, ''Mazurek |
Według Bronisława Bilińskiego<ref>B. Biliński, ''Mazurek Dąbrowskiego…'', s. 90.</ref> owo zebranie starszyzny legionowej mogło odbyć się 14 lub 15 lipca – w rocznicę zburzenia [[Bastylia|Bastylii]], pieśń musiała więc powstać wcześniej. |
||
Nie jest też znany moment pierwszego publicznego wykonania ''Mazurka'' na ulicach Reggio. Według Juliusza Willaumego<ref>Juliusz Willaume, ''Jeszcze Polska nie zginęła'', [w:] Stanisław Russocki, Stefan Kuczyński, Juliusz Willaume, ''Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej'', Warszawa, 1978, s. 270.</ref> mogło to nastąpić już 16 lipca, podczas defilady. Inni naukowcy przyjmują dzień 20 lipca, kiedy to przy okazji pożegnania legionów w mieście generał Dąbrowski zasadził na Piazza Piccolo w Reggio pamiątkowe drzewko wolności. Pierwszym wykonawcą mógł być sam Wybicki, który śpiewał sam lub z grupą żołnierzy<ref>J. Sobczak, ''Przejdziem Wartę'', s. 42–43.</ref><ref>Marian Przedpełski, ''Jeszcze Polska nie zginęła (geneza pieśni)'', [w:] |
Nie jest też znany moment pierwszego publicznego wykonania ''Mazurka'' na ulicach Reggio. Według Juliusza Willaumego<ref>Juliusz Willaume, ''Jeszcze Polska nie zginęła'', [w:] Stanisław Russocki, Stefan Kuczyński, Juliusz Willaume, ''Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej'', Warszawa, 1978, s. 270.</ref> mogło to nastąpić już 16 lipca, podczas defilady. Inni naukowcy przyjmują dzień 20 lipca, kiedy to przy okazji pożegnania legionów w mieście generał Dąbrowski zasadził na Piazza Piccolo w Reggio pamiątkowe drzewko wolności. Pierwszym wykonawcą mógł być sam Wybicki, który śpiewał sam lub z grupą żołnierzy<ref>J. Sobczak, ''Przejdziem Wartę'', s. 42–43.</ref><ref>Marian Przedpełski, ''Jeszcze Polska nie zginęła (geneza pieśni)'', [w:] „Rocznik Mazurka Dąbrowskiego 1995/96, s. 29.</ref>. |
||
Wiadomo jednak, że pieśń od samego początku zyskała popularność i była chętnie śpiewana przez legionistów. |
|||
29 sierpnia 1797 [[Jan Henryk Dąbrowski|gen. Dąbrowski]] pisał do autora tekstu z Bolonii: ''Żołnierze do Twojej pieśni coraz więcej gustu nabierają''<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = |imię = |tytuł = Archiwum Wybickiego |rok = 1948 |wydawca = |miejsce = Gdańsk |strony = |isbn =}}</ref>''.'' Z początkiem 1798 znana była już we wszystkich zaborach. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w [[Mantua|Mantui]] w lutym 1799 w gazetce „Dekada Legionowa”. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r.<ref>{{cytuj książkę |autor = Włodzimierz Łęcki |tytuł = 365 zagadek o Poznaniu |
29 sierpnia 1797 [[Jan Henryk Dąbrowski|gen. Dąbrowski]] pisał do autora tekstu z Bolonii: ''Żołnierze do Twojej pieśni coraz więcej gustu nabierają''<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = |imię = |tytuł = Archiwum Wybickiego |rok = 1948 |wydawca = |miejsce = Gdańsk |strony = |isbn =}}</ref>''.'' Z początkiem 1798 znana była już we wszystkich zaborach. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w [[Mantua|Mantui]] w lutym 1799 w gazetce „Dekada Legionowa”. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r.<ref>{{cytuj książkę |autor = Włodzimierz Łęcki |tytuł = 365 zagadek o Poznaniu |wydawca = Wydawnictwo Miejskie |miejsce = Poznań |rok = 2010 |strony = 125 |isbn = 978-83-7503-103-4}}</ref>, podczas [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] (1830), [[Powstanie styczniowe|styczniowego]] (1863), przez Polaków na [[Wielka Emigracja|Wielkiej Emigracji]], w czasie [[Rewolucja 1905 roku|rewolucji 1905]], [[I wojna światowa|I]] i [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Tekst ''Mazurka'' był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17 językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim, serbskim, słowackim, litewskim oraz żmudzkim. Podczas [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] (1848) ''Mazurek Dąbrowskiego'' śpiewany był na ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością. ''Mazurek Dąbrowskiego'' był wykorzystywany w utworach muzycznych. Jako jeden z pierwszych użył go [[Karol Kurpiński]], który skomponował w 1821 fortepianową (organową) [[fuga (muzyka)|fugę]] na jego temat{{#tag:ref|Współcześnie fuga ta została wydana w redakcji [[Rostisław Wygranienko|Rościsława Wygranienki]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = Karol Kurpiński |tytuł = Jeszcze Polska nie zginęła. Fuga (1821) na fortepian lub organy |inni = do druku przygotował Rostislaw Wygranienko [słowo wstępne<nowiki>,</nowiki> komentarz rewizyjny i wykonawczy] |miejsce = Lublin |wydawca = Polihymnia |data = 2009 |isbn = 9790901334267 |oclc = 751294314}}</ref>.|group=uwaga}}. Fuga ta, zinstrumentowana przez autora, zabrzmiała pod jego batutą 1 stycznia 1831 roku w wykonaniu orkiestry [[Teatr Wielki w Warszawie|Opery Warszawskiej]]. [[Richard Wagner]] wykorzystał melodię Mazurka w [[uwertura|uwerturze]] ''Polonia'' skomponowanej po upadku powstania listopadowego. Grano ją pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, gdy zabronione było granie polskiego hymnu. W zmienionej postaci użyto muzyki hymnu w nazistowskim filmie propagandowym ''[[Heimkehr|Powrót do ojczyzny]]'' (''Heimkehr''). |
||
W miarę popularyzowania się pieśń przybierała różne formy dostosowane do okoliczności, czasami zmieniając w refrenie nazwisko Dąbrowskiego na nazwisko innego wodza. Podczas powstania listopadowego popularny był ''Mazurek [[Jan Zygmunt Skrzynecki|Skrzyneckiego]]'' ze słowami „Marsz, marsz, cna młodzi, Skrzynecki dowodzi! |
W miarę popularyzowania się pieśń przybierała różne formy dostosowane do okoliczności, czasami zmieniając w refrenie nazwisko Dąbrowskiego na nazwisko innego wodza. Podczas powstania listopadowego popularny był ''Mazurek [[Jan Zygmunt Skrzynecki|Skrzyneckiego]]'' ze słowami „Marsz, marsz, cna młodzi, Skrzynecki dowodzi!…”<ref>Gabriela z Güntherów Puzynina ''W Wilnie i w dworach litewskich. Pamiętnik z lat 1815–1843'', Wilno 1928, wyd. J. Zawadzkiego, s. 143.</ref>. Natomiast w czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] wśród [[Legiony Polskie (1914–1918)|polskich legionistów]] śpiewano ''Mazurka [[Józef Piłsudski|Piłsudskiego]]'' z refrenem: „Marsz, marsz Piłsudski, Prowadź na bój krwawy, Pod twoim przewodem Wejdziem do Warszawy”<ref>Adam Zagórski ''Polskie pieśni wojenne i piosenki obozowe'', 1915 [https://pl.wikisource.org/wiki/Marsz,_marsz_Piłsudski Marsz, marsz Piłsudski].</ref>. |
||
W czasie powstania styczniowego powstała wersja z inną melodią znana jako ''Marsz [[Dionizy Czachowski|Czachowskiego]]'' z refrenem „Marsz, marsz, Polonia, Nasz dzielny narodzie. Odpoczniemy po swej pracy W ojczystej zagrodzie”, która pod koniec XIX i w początkach XX wieku zyskała popularność jako ''[[Marsz Polonii]]''. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] żołnierze polscy na Zachodzie śpiewali tę wersję z refrenem ''Marsz, marsz [[Władysław Sikorski|Sikorski]]''. |
W czasie powstania styczniowego powstała wersja z inną melodią znana jako ''Marsz [[Dionizy Czachowski|Czachowskiego]]'' z refrenem „Marsz, marsz, Polonia, Nasz dzielny narodzie. Odpoczniemy po swej pracy W ojczystej zagrodzie”, która pod koniec XIX i w początkach XX wieku zyskała popularność jako ''[[Marsz Polonii]]''. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] żołnierze polscy na Zachodzie śpiewali tę wersję z refrenem ''Marsz, marsz [[Władysław Sikorski|Sikorski]]''. |
||
Na melodię polskiego hymnu śpiewano na [[Śląsk]]u popularną patriotyczną pieśń pt. „Długo nasz Śląsk |
Na melodię polskiego hymnu śpiewano na [[Śląsk]]u popularną patriotyczną pieśń pt. „Długo nasz Śląsk ukochany…” do słów śląskiego poety oraz pisarza [[Konstanty Damrot|Konstantego Damrota]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = Jerzy Oleksiński |tytuł = I nie ustali w walce |data = 1980 |isbn = 83-10-07610-X |miejsce = Warszawa |wydawca = Nasza Księgarnia |strony = 175 |oclc = 830955231}}</ref>. |
||
W czasie [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w 1944 roku węgierskie jednostki stacjonujące w [[Warszawa|Warszawie]] sympatyzowały z walczącymi Polakami. Orkiestra 5 węgierskiej dywizji rezerwowej odegrała dla warszawiaków Mazurka Dąbrowskiego na [[Ursynów|Ursynowie]]<ref>{{Cytuj książkę|autor = Lesław M Bartelski |tytuł = Mokotów 1944 |data = 1986 |isbn = 83-11-07078-4 |miejsce = Warszawa |wydawca = MON |oclc = 830185240}}</ref>. |
W czasie [[Powstanie warszawskie|powstania warszawskiego]] w 1944 roku węgierskie jednostki stacjonujące w [[Warszawa|Warszawie]] sympatyzowały z walczącymi Polakami. Orkiestra 5 węgierskiej dywizji rezerwowej odegrała dla warszawiaków Mazurka Dąbrowskiego na [[Ursynów|Ursynowie]]<ref>{{Cytuj książkę |autor = Lesław M Bartelski |tytuł = Mokotów 1944 |data = 1986 |isbn = 83-11-07078-4 |miejsce = Warszawa |wydawca = MON |oclc = 830185240}}</ref>. |
||
== Wpływ polskiego hymnu na inne pieśni narodowe == |
== Wpływ polskiego hymnu na inne pieśni narodowe == |
||
Linia 65: | Linia 65: | ||
== Tekst == |
== Tekst == |
||
[[Plik:Mazurek Dąbrowskiego manuscript.jpg|mały|240px|[[Faksymile]] rękopisu ''Mazurka Dąbrowskiego'' Józefa Wybickiego]] |
[[Plik:Mazurek Dąbrowskiego manuscript.jpg|mały|240px|[[Faksymile]] rękopisu ''Mazurka Dąbrowskiego'' Józefa Wybickiego]] |
||
{| style="text-align: left;" class="wikitable |
{| style="text-align: left;" class="wikitable" border="0" |
||
|+ |
|+ |
||
! Aktualna treść<ref>Na podstawie załącznika nr 4 do [[Ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych|ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych]] ({{Dziennik Ustaw| |
! Aktualna treść<ref>Na podstawie załącznika nr 4 do [[Ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych|ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych]] ({{Dziennik Ustaw|2024|155}}).</ref> |
||
! style="padding-left: 20px;"| Tekst według rękopisu Wybickiego<ref>{{cytuj | autor = Jan Stanisław Kopczewski | tytuł = O naszym hymnie narodowym | data = 1988 | isbn = 978-83-10-07979-4 | wydanie = 2 | miejsce = Warszawa | wydawca = Nasza Księgarnia}}</ref>{{refn|grupa=uwaga|Tekst ten jest dostosowany do współczesnych zasad pisowni. Tekst oryginalny dostępny jest w artykule „[[s:Mazurek Dąbrowskiego|Mazurek Dąbrowskiego]]” w Wikiźródłach.}} |
|||
! style="padding-left: 20px;"| Tekst według pisowni rękopisu Wybickiego<ref>Według: [https://alpha.bn.org.pl/search~S5*pol?/t+O+naszym+hymnie+narodowym/to+naszym+hymnie+narodowym/1%2C1%2C2%2CB/frameset&FF=to+naszym+hymnie+narodowym&1%2C%2C2/indexsort=- J.S. Kopczewski, ''O naszym hymnie narodowym'', NK, Warszawa 1988.]</ref> |
|||
|- |
|- |
||
| style="vertical-align: top; white-space: nowrap;"| |
| style="vertical-align: top; white-space: nowrap;"| |
||
''<poem> |
''<poem> |
||
Jeszcze Polska nie zginęła, |
Jeszcze Polska nie zginęła, |
||
Kiedy my żyjemy. |
|||
Kiedy my żyjemy. <!-- UWAGA: "kiedy", a NIE "póki". Jeśli nie wierzysz, to sprawdź ustawę--> |
|||
Co nam obca przemoc wzięła, |
Co nam obca przemoc wzięła, |
||
Szablą odbierzemy. |
Szablą odbierzemy. |
||
Linia 87: | Linia 87: | ||
Jak zwyciężać mamy. |
Jak zwyciężać mamy. |
||
Marsz, marsz, |
Marsz, marsz, Dąbrowski… |
||
Jak Czarniecki do Poznania |
Jak Czarniecki do Poznania |
||
Linia 94: | Linia 94: | ||
Wrócim się przez morze. |
Wrócim się przez morze. |
||
Marsz, marsz, |
Marsz, marsz, Dąbrowski… |
||
Już tam ojciec do swej Basi |
Już tam ojciec do swej Basi |
||
Linia 101: | Linia 101: | ||
Biją w tarabany. |
Biją w tarabany. |
||
Marsz, marsz, |
Marsz, marsz, Dąbrowski… |
||
</poem>'' |
</poem>'' |
||
| style="padding-left: 20px; white-space: nowrap;"| |
| style="padding-left: 20px; white-space: nowrap;"| |
||
Linia 120: | Linia 120: | ||
po szwedzkim rozbiorze. |
po szwedzkim rozbiorze. |
||
Marsz, marsz, |
Marsz, marsz, Dąbrowski… |
||
Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę |
Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę |
||
Linia 127: | Linia 127: | ||
jak zwyciężać mamy. |
jak zwyciężać mamy. |
||
Marsz, marsz, |
Marsz, marsz, Dąbrowski… |
||
Niemiec, Moskal nie osiędzie, |
Niemiec, Moskal nie osiędzie, |
||
Linia 134: | Linia 134: | ||
i ojczyzna nasza. |
i ojczyzna nasza. |
||
Marsz, marsz, |
Marsz, marsz, Dąbrowski… |
||
Już tam ojciec do swej Basi |
Już tam ojciec do swej Basi |
||
Linia 141: | Linia 141: | ||
biją w tarabany”. |
biją w tarabany”. |
||
Marsz, marsz, |
Marsz, marsz, Dąbrowski… |
||
Na to wszystkich jedne głosy: |
Na to wszystkich jedne głosy: |
||
Linia 152: | Linia 152: | ||
== Analiza tekstu == |
== Analiza tekstu == |
||
[[Plik:JozefWybicki.jpg|mały|240px|[[Józef Wybicki]]]] |
[[Plik:JozefWybicki.jpg|mały|240px|[[Józef Wybicki]]]] |
||
Pierwsza [[Strofa|zwrotka]] hymnu nawiązuje do [[III rozbiór Polski|ostatniego rozbioru Polski]]. Po klęsce [[insurekcja kościuszkowska|insurekcji kościuszkowskiej]], w 1795 terytorium [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] zostało [[Rozbiory Polski|całkowicie rozdzielone]] pomiędzy [[Imperium Rosyjskie|Rosję]], [[Królestwo Prus|Prusy]] i Austrię. Zwrotka wyraża zatem patriotyzm i wiarę w odzyskanie niepodległości. |
Pierwsza [[Strofa|zwrotka]] hymnu nawiązuje do [[III rozbiór Polski|ostatniego rozbioru Polski]]. Po klęsce [[insurekcja kościuszkowska|insurekcji kościuszkowskiej]], w 1795 terytorium [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] zostało [[Rozbiory Polski|całkowicie rozdzielone]] pomiędzy [[Imperium Rosyjskie|Rosję]], [[Królestwo Prus|Prusy]] i [[Monarchia Habsburgów|Austrię]]. Zwrotka wyraża zatem patriotyzm i wiarę w odzyskanie niepodległości. |
||
Po III rozbiorze Rzeczypospolitej znaczna liczba polskich żołnierzy wyemigrowała do Francji i Włoch. W styczniu 1797 generał [[Jan Henryk Dąbrowski]] na mocy umowy z rządem [[Republika Transpadańska|lombardzkim]], w porozumieniu z Francuzami, utworzył [[Legiony Polskie we Włoszech|Legiony Polskie]]. W refrenie autor, który współtworzył Legiony, wyraził nadzieję powrotu do Polski pod dowództwem [[Jan Henryk Dąbrowski|gen. Dąbrowskiego]]. |
Po III rozbiorze Rzeczypospolitej znaczna liczba polskich żołnierzy wyemigrowała do Francji i Włoch. W styczniu 1797 generał [[Jan Henryk Dąbrowski]] na mocy umowy z rządem [[Republika Transpadańska|lombardzkim]], w porozumieniu z Francuzami, utworzył [[Legiony Polskie we Włoszech|Legiony Polskie]]. W refrenie autor, który współtworzył Legiony, wyraził nadzieję powrotu do Polski pod dowództwem [[Jan Henryk Dąbrowski|gen. Dąbrowskiego]]. |
||
Linia 163: | Linia 163: | ||
Czwarta zwrotka (piąta według rękopisu) stanowiła dla pozostających na emigracji legionistów obraz Polaków pozostających w Ojczyźnie i wysłuchujących [[taraban]]u na znak zbliżających się polskich wojsk. |
Czwarta zwrotka (piąta według rękopisu) stanowiła dla pozostających na emigracji legionistów obraz Polaków pozostających w Ojczyźnie i wysłuchujących [[taraban]]u na znak zbliżających się polskich wojsk. |
||
[[Roman Kaleta]] zwraca uwagę, że aby oddać intencje autora fragment – ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakany...'' powinien być rozumiany – ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakan'''ej'''''. W wielu gwarach końcowe -ej było i jest wymawiane i zapisywane jako -y, np. zamiast ''z bożej łaski – z boży łaski'', zamiast ''waszej starej matki – waszy stary matki'', czyli zapis ''y'' jako [[ |
[[Roman Kaleta]] zwraca uwagę, że aby oddać intencje autora fragment – ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakany...'' powinien być rozumiany – ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakan'''ej'''''. W wielu gwarach końcowe -ej było i jest wymawiane i zapisywane jako -y, np. zamiast ''z bożej łaski – z boży łaski'', zamiast ''waszej starej matki – waszy stary matki'', czyli zapis ''y'' jako [[Samogłoski pochylone|ścieśnionego]] ''-|e| ''końcówki ''-ej''. Nie jest też prawdopodobne, aby autor pisząc pieśń patriotyczną, która miała zagrzewać do walki, umieścił w niej, wbrew istniejącym [[Role płciowe|stereotypom]] właściwych zachowań mężczyzn i kobiet, postać zapłakanego dojrzałego mężczyzny<ref name="KK">{{Cytuj stronę |url = https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Bystra-Bystrej-czyli-kto-byl-zaplakany;18022.html |tytuł = Bystra – Bystrej, czyli kto był zapłakany? |autor = [[Katarzyna Kłosińska]] |data dostępu = 2016-10-15}}</ref><ref name="SN">{{Cytuj stronę |url = http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,42699,5844393,Przeczytalem____Kto_tam_placze_.html |tytuł = Przeczytałem... Kto tam płacze? |autor = Stanisław Mancewicz |data dostępu = 2016-10-15}}</ref><ref name="RK">{{Cytuj książkę |autor = [[Roman Kaleta]] |tytuł = Sensacje z dawnych lat |wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich |rok = 1980 |strony = 425 |isbn = 9788304004153}}</ref>. |
||
W szóstej zwrotce (w rękopisie) Józef Wybicki nawiązał do [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]], zwycięskiego dowódcy z [[bitwa pod Racławicami|bitwy pod Racławicami]] w czasie powstania w 1794 r. Wyraził również ufność w Opatrzność Bożą. |
W szóstej zwrotce (w rękopisie) Józef Wybicki nawiązał do [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]], zwycięskiego dowódcy z [[bitwa pod Racławicami|bitwy pod Racławicami]] w czasie powstania w 1794 r. Wyraził również ufność w Opatrzność Bożą. |
||
Linia 170: | Linia 170: | ||
== Popełniane błędy == |
== Popełniane błędy == |
||
Zdarza się śpiewanie '' |
Zdarza się śpiewanie ''…póki my żyjemy…'' W rękopisie Wybickiego oraz w ustawowo zatwierdzonym tekście Hymnu jest forma ''…kiedy my żyjemy…'' i tylko ona jest oryginalna i obowiązująca<ref group=uwaga>Niepoprawne jest użycie spójnika „póki” w znaczeniu „zanim, w tym czasie, kiedy”, gdyż ''ogranicza on czas trwania czynności lub stanu wymienionych w zdaniu nadrzędnym do czasu trwania czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu podrzędnym''.</ref><ref name=słownik>''Słownik poprawnej polszczyzny'', PWN, 1998. {{ISBN|83-01-03811-X}}.</ref>. [[Jerzy Bralczyk]] uważa jednak, że: |
||
: trochę dziwne jest połączenie czasownika dokonanego („zginęła”, „umarła”) z niedokonanym („żyjemy”) przez „kiedy”. Normalne byłoby „żyje, kiedy my żyjemy”. A jeszcze bardziej „żyje, póki my żyjemy”. Jeśli „nie zginęła”, mniej niezręczne i bardziej jednoznaczne jest „póki” (…). „Póki” w hymnie nie razi. Wolę je w każdym razie od banalnego, mniej gramatycznie i znaczeniowo dopasowanego „kiedy”<ref>J. Bralczyk, ''500 zdań polskich'', Warszawa 2015, s. 182.</ref>. |
|||
⚫ | Innym błędem jest śpiewanie dwóch równych nut (dwóch [[ósemka (nuta)|ósemek]]) w miejscu, w którym pierwsza powinna być trzy razy dłuższa od drugiej (ósemka z [[Kropka przy nucie|kropką]] i [[szesnastka]]). Ósemka z szesnastką to rytm, który pokrywa się z sylabami „Je-szcze”; „Nie zgi” (pierwsza sylaba od słowa „zginęła”); „Kie-dy”; „Co nam”; „przemoc”; „szablą”; „Z zie-mi”<ref>Na podstawie zapisu nutowego zamieszczonego na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – {{cytuj stronę |
||
W jednym z wywiadów doprecyzowuje: |
|||
: Tutaj „kiedy” było z początku raczej tożsame z „jeśli”: jeśli my żyjemy nadal, to Polska nie zginęła. Natomiast w naszych czasach to „kiedy” brzmi nieco dziwnie i niezręcznie. Znacznie bardziej pasowałoby mi tutaj: „…skoro my żyjemy”<ref>[https://kultura.onet.pl/wywiady-i-artykuly/100-lat-polsko-rozszyfrowanie-mazurka-dabrowskiego-artykul/8eh3mn7 ''Co w hymnie piszczy, czyli rozszyfrowanie Mazurka Dąbrowskiego''], kultura.onet.pl, 17 lipca 2018 [dostęp 2018-11-10].</ref>. |
|||
⚫ | Innym błędem jest śpiewanie dwóch równych nut (dwóch [[ósemka (nuta)|ósemek]]) w miejscu, w którym pierwsza powinna być trzy razy dłuższa od drugiej (ósemka z [[Kropka przy nucie|kropką]] i [[szesnastka]]). Ósemka z szesnastką to rytm, który pokrywa się z sylabami „Je-szcze”; „Nie zgi” (pierwsza sylaba od słowa „zginęła”); „Kie-dy”; „Co nam”; „przemoc”; „szablą”; „Z zie-mi”<ref>Na podstawie zapisu nutowego zamieszczonego na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – {{cytuj stronę |url = http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/hymn-panstwowy.php |tytuł = Hymn państwowy |autor = |opublikowany = mkidn.gov.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20130117131612/http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/hymn-panstwowy.php |zarchiwizowano = 2013-01-17 |data dostępu = 2010-11-11}}</ref>. |
||
== Wykonywanie hymnu == |
== Wykonywanie hymnu == |
||
Publicznie hymn państwowy wykonuje się lub odtwarza w szczególności w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych<ref>Art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.</ref>. Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju. Osoby obecne podczas publicznego wykonywania lub odtwarzania hymnu stoją w postawie wyrażającej szacunek, a ponadto mężczyźni w ubraniach cywilnych – zdejmują nakrycia głowy, zaś osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie – oddają honory przez salutowanie. Poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru. Przepisy, wydane na podstawie [[ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych|ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych]], określają zachowanie umundurowanych osób występujących w zorganizowanej grupie<ref>Art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.</ref>. Hymn Rzeczypospolitej Polskiej powinien być wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający mu należną cześć i szacunek<ref>Art. 15 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.</ref>. W szczególności zabrania się wykonywania hymnu ze zmienioną melodią lub tekstem. |
Publicznie hymn państwowy wykonuje się lub odtwarza w szczególności w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych<ref>Art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.</ref>. Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju. Osoby obecne podczas publicznego wykonywania lub odtwarzania hymnu stoją w postawie wyrażającej szacunek, a ponadto mężczyźni w ubraniach cywilnych – zdejmują nakrycia głowy, zaś osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie – oddają honory przez salutowanie. Poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru. Przepisy, wydane na podstawie [[ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych|ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych]], określają zachowanie umundurowanych osób występujących w zorganizowanej grupie<ref>Art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.</ref>. Hymn Rzeczypospolitej Polskiej powinien być wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający mu należną cześć i szacunek<ref>Art. 15 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.</ref>. W szczególności zabrania się wykonywania hymnu ze zmienioną melodią lub tekstem. |
||
Hymn państwowy można wykonywać w opracowaniach wokalnych, instrumentalnych oraz wokalno-instrumentalnych, zgodnych z ustawową wersją melodyczną i jej harmonizacją. Zapisy nutowe oraz dźwiękowy według harmonizacji profesora Kazimierza Sikorskiego dostępne są na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego<ref>{{Cytuj stronę| |
Hymn państwowy można wykonywać w opracowaniach wokalnych, instrumentalnych oraz wokalno-instrumentalnych, zgodnych z ustawową wersją melodyczną i jej harmonizacją. Zapisy nutowe oraz dźwiękowy według harmonizacji profesora Kazimierza Sikorskiego dostępne są na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/dziedzictwo-kulturowe/symbole-narodowe.php|tytuł = Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Symbole narodowe |autor = MKiDN |opublikowany = www.mkidn.gov.pl |data dostępu = 2017-03-15}}</ref>. |
||
== Ochrona hymnu == |
== Ochrona hymnu == |
||
Naruszenie przepisów o hymnie RP stanowi [[wykroczenie]] zagrożone [[areszt|karą aresztu]] |
Naruszenie przepisów o hymnie RP stanowi [[wykroczenie]] zagrożone [[areszt|karą aresztu]] albo [[grzywna (prawo)|grzywny]]<ref>Art. 49 § 2 Kodeksu wykroczeń.</ref>. Istnienie ochrony prawnej hymnu wynika bezpośrednio z [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej]] (art. 28)<ref>{{Dziennik Ustaw|1997|78|483}}, ze zm.</ref>. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Linia 191: | Linia 197: | ||
== Uwagi == |
== Uwagi == |
||
{{Uwagi}} |
{{Uwagi}} |
||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Linia 199: | Linia 206: | ||
|commons=Mazurek Dąbrowskiego |
|commons=Mazurek Dąbrowskiego |
||
}} |
}} |
||
* |
* {{Cytuj stronę | url = http://www.mazurekdabrowskiego.pl/ | tytuł = Pliki mp3, teksty muzyczne i historia ''Mazurka Dąbrowskiego'' | opublikowany = mazurekdabrowskiego.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20160424193338/http://www.mazurekdabrowskiego.pl/ | zarchiwizowano = 2016-04-24}} |
||
* |
* {{Cytuj stronę | url = http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/symbole-narodowe.php | tytuł = O symbolach narodowych na archiwalnej stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego | opublikowany = mkidn.gov.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20140328140557/http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/symbole-narodowe.php | zarchiwizowano = 2014-03-28}} |
||
* [[Plik:Ltspkr.png]] [https://web.archive.org/web/20120625061614/http://www.polinst-bg.org/data/hymn.mp3 ''Mazurek Dąbrowskiego'' w formacie mp3] (Wersja instrumentalna) |
* [[Plik:Ltspkr.png]] [https://web.archive.org/web/20120625061614/http://www.polinst-bg.org/data/hymn.mp3 ''Mazurek Dąbrowskiego'' w formacie mp3] (Wersja instrumentalna) |
||
* [[Plik:Ltspkr.png]] [https://web.archive.org/web/20120404023733/http://publikacje.poland.gov.pl/files/polish_anthem.mp3 ''Mazurek Dąbrowskiego'' w formacie mp3] (Wersja instrumentalna – z przewagą skrzypiec) |
* [[Plik:Ltspkr.png]] [https://web.archive.org/web/20120404023733/http://publikacje.poland.gov.pl/files/polish_anthem.mp3 ''Mazurek Dąbrowskiego'' w formacie mp3] (Wersja instrumentalna – z przewagą skrzypiec) |
||
* [http://www.russian-records.com/details.php?image_id=2707&lng=pl Jedno z najstarszych nagrań ''Mazurka Dąbrowskiego'' (wykonuje Stanisław Bolewski)] |
* [http://www.russian-records.com/details.php?image_id=2707&lng=pl Jedno z najstarszych nagrań ''Mazurka Dąbrowskiego'' (wykonuje Stanisław Bolewski)] |
||
* {{wolnelektury|Mazurek Dąbrowskiego|mazurek-dabrowskiego}} |
* {{wolnelektury|Mazurek Dąbrowskiego|mazurek-dabrowskiego}} |
||
* [ |
* [https://wbc.poznan.pl/dlibra/publication/11201 ''Pieśń Legionów'' z ilustracjami Juliusza Kossaka; z tekstem objaśniającym Dra Ludwika Finkla, wyd. 2, Lwów 1910] |
||
* [https://polona.pl/item/polish-national-anthem-jeszcze-polska-nie-zginela,ODAyMTA3Mjk/2/#info:metadata Polish National Anthem |
* [https://polona.pl/item/polish-national-anthem-jeszcze-polska-nie-zginela,ODAyMTA3Mjk/2/#info:metadata Polish National Anthem: Jeszcze Polska nie zginęła] (tłumaczenie angielskie) w polona.pl |
||
* [https://polona.pl/item/chant-national-polonais-jeszcze-polska-niezginela,MTU2OTQyMDk/1/#info:metadata Chant National Polonais |
* [https://polona.pl/item/chant-national-polonais-jeszcze-polska-niezginela,MTU2OTQyMDk/1/#info:metadata Chant National Polonais: Jeszcze Polska nie zginęła] (tłumaczenie francuskie i niemieckie) w polona.pl |
||
{{Symbole narodowe Polski}} |
{{Symbole narodowe Polski}} |
||
{{Hymny Europy}} |
{{Hymny Europy}} |
||
{{Legiony Polskie |
{{Legiony Polskie 1797–1807}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Hymny państwowe|Polski]] |
[[Kategoria:Hymny państwowe|Polski]] |
Aktualna wersja na dzień 15:10, 23 cze 2024
Tekst muzyczny Mazurka Dąbrowskiego dla fortepianu. | |
Państwo | |
---|---|
Tytuł alternatywny |
Pieśń Legionów Polskich we Włoszech |
Tekst |
Józef Wybicki, 1797 |
Muzyka |
nieznany |
Lata obowiązywania |
od 1927 roku |
melodia hymnu |
Mazurek Dąbrowskiego (ⓘposłuchaj muzyki hymnu) – polska pieśń patriotyczna z 1797 roku, od 26 lutego 1927[1] oficjalny hymn państwowy Rzeczypospolitej Polskiej.
Historia hymnu
Słowa hymnu – nazywanego Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech – zostały napisane przez Józefa Wybickiego. Autor melodii, opartej na motywach ludowego mazurka (właściwie mazura) pozostaje nieznany. Początkowo sądzono, że melodię tę skomponował książę Michał Kleofas Ogiński (twórca poloneza – Pożegnanie ojczyzny), potem materiały archiwalne temu zaprzeczyły i do dziś najczęściej autorzy śpiewników i prac naukowych podają określenie „melodia ludowa” (a niektórzy dodają do tego asekuracyjny znak zapytania)[2].
Pieśń powstała w mieście Reggio nell’Emilia w ówczesnej Republice Cisalpińskiej (obecnie północne Włochy)[3], jednak dokładna data i okoliczności jej napisania oraz pierwszego wykonania nie są pewne, do dziś pozostając przedmiotem sporów wśród historyków. Według Wojciecha Podgórskiego było to:
…między 16, a 19 lipca 1797 r. – pod wpływem pierwszego wzruszenia, jakie opanowało Wybickiego na widok polskich mundurów, orłów, sztandarów – powstały strofy żołnierskiego wyznania wiary: Jeszcze Polska nie umarła[4]
Podobnego zdania jest np. Jan Pachoński[5] i inni badacze. Według Bronisława Bilińskiego[6] pieśń musiała jednak powstać wcześniej – między 10 a 15 lipca, a wskazywać mogą na to ustalenia XIX-wiecznego badacza Mazurka, Wojciecha Sowińskiego, który twierdził, że:
…na specjalnym zebraniu starszyzny legionowej w Reggio w lipcu 1797 r. w nastroju radosnego oczekiwania, odśpiewał Wybicki „Pieśń”[7].
Według Bronisława Bilińskiego[8] owo zebranie starszyzny legionowej mogło odbyć się 14 lub 15 lipca – w rocznicę zburzenia Bastylii, pieśń musiała więc powstać wcześniej.
Nie jest też znany moment pierwszego publicznego wykonania Mazurka na ulicach Reggio. Według Juliusza Willaumego[9] mogło to nastąpić już 16 lipca, podczas defilady. Inni naukowcy przyjmują dzień 20 lipca, kiedy to przy okazji pożegnania legionów w mieście generał Dąbrowski zasadził na Piazza Piccolo w Reggio pamiątkowe drzewko wolności. Pierwszym wykonawcą mógł być sam Wybicki, który śpiewał sam lub z grupą żołnierzy[10][11].
Wiadomo jednak, że pieśń od samego początku zyskała popularność i była chętnie śpiewana przez legionistów.
29 sierpnia 1797 gen. Dąbrowski pisał do autora tekstu z Bolonii: Żołnierze do Twojej pieśni coraz więcej gustu nabierają[12]. Z początkiem 1798 znana była już we wszystkich zaborach. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w Mantui w lutym 1799 w gazetce „Dekada Legionowa”. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r.[13], podczas powstania listopadowego (1830), styczniowego (1863), przez Polaków na Wielkiej Emigracji, w czasie rewolucji 1905, I i II wojny światowej. Tekst Mazurka był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17 językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim, serbskim, słowackim, litewskim oraz żmudzkim. Podczas Wiosny Ludów (1848) Mazurek Dąbrowskiego śpiewany był na ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością. Mazurek Dąbrowskiego był wykorzystywany w utworach muzycznych. Jako jeden z pierwszych użył go Karol Kurpiński, który skomponował w 1821 fortepianową (organową) fugę na jego temat[a]. Fuga ta, zinstrumentowana przez autora, zabrzmiała pod jego batutą 1 stycznia 1831 roku w wykonaniu orkiestry Opery Warszawskiej. Richard Wagner wykorzystał melodię Mazurka w uwerturze Polonia skomponowanej po upadku powstania listopadowego. Grano ją pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, gdy zabronione było granie polskiego hymnu. W zmienionej postaci użyto muzyki hymnu w nazistowskim filmie propagandowym Powrót do ojczyzny (Heimkehr).
W miarę popularyzowania się pieśń przybierała różne formy dostosowane do okoliczności, czasami zmieniając w refrenie nazwisko Dąbrowskiego na nazwisko innego wodza. Podczas powstania listopadowego popularny był Mazurek Skrzyneckiego ze słowami „Marsz, marsz, cna młodzi, Skrzynecki dowodzi!…”[15]. Natomiast w czasie I wojny światowej wśród polskich legionistów śpiewano Mazurka Piłsudskiego z refrenem: „Marsz, marsz Piłsudski, Prowadź na bój krwawy, Pod twoim przewodem Wejdziem do Warszawy”[16].
W czasie powstania styczniowego powstała wersja z inną melodią znana jako Marsz Czachowskiego z refrenem „Marsz, marsz, Polonia, Nasz dzielny narodzie. Odpoczniemy po swej pracy W ojczystej zagrodzie”, która pod koniec XIX i w początkach XX wieku zyskała popularność jako Marsz Polonii. Podczas II wojny światowej żołnierze polscy na Zachodzie śpiewali tę wersję z refrenem Marsz, marsz Sikorski.
Na melodię polskiego hymnu śpiewano na Śląsku popularną patriotyczną pieśń pt. „Długo nasz Śląsk ukochany…” do słów śląskiego poety oraz pisarza Konstantego Damrota[17].
W czasie powstania warszawskiego w 1944 roku węgierskie jednostki stacjonujące w Warszawie sympatyzowały z walczącymi Polakami. Orkiestra 5 węgierskiej dywizji rezerwowej odegrała dla warszawiaków Mazurka Dąbrowskiego na Ursynowie[18].
Wpływ polskiego hymnu na inne pieśni narodowe
Polski hymn narodowy stał się protoplastą dla innych słowiańskich hymnów i pieśni. Słowacy śpiewali: Hej, Slováci, ešte naša slovenská reč žije. Autorem w 1834 r. był Samo Tomášik, pastor luterański. Ten tytuł później został zamieniony przez Czechów na Hej, Slované. Pieśń stała się pieśnią wszystkich Słowian po zjeździe wszechsłowiańskim w 1848 roku w Pradze. Łużyczanie mają pieśń Hišće Serbstwo njezhubjene (Jeszcze Łużyce nie zginęły) napisaną przez Handrija Zejlera w 1845 r. na wzór Mazurka Dąbrowskiego, a Chorwaci pieśń Još Hrvatska ni propala (Jeszcze Chorwacja nie umarła) z 1833 autorstwa Ferdynanda Livadicia[19]. Tekst ukraińskiego hymnu narodowego z 1863, zaczynającego się od słów Ще не вмерла Україна (Jeszcze nie umarła Ukraina), jest kolejnym przykładem, jak polska pieśń wyzwoleńcza, która stała się późniejszym oficjalnym hymnem narodowym, promieniowała na ludy ościenne[20].
W czasie powstania listopadowego 1831 roku Mazurek Dąbrowskiego zawędrował na Żmudź jako pieśń ludowa pod tytułem. „Pieśń Żmudzinów telszewskiego powiatu w wojnie r. 1831”. Do melodii polskiego hymnu napisano siedem zwrotek tekstu po żmudzku. Pierwsza zwrotka w polskim tłumaczeniu brzmi[21]:
„Jeszcze Polska nie zginęła, gdy Żmudzini żyją
I Żmudź walkę rozpoczyna, gdy się w Polsce biją.
Polacy z Rusią, ze Żmudzią i Litwą
Wywalczą swobody tak świętą bitwą”.
Tekst
Aktualna treść[22] | Tekst według rękopisu Wybickiego[23][b] |
---|---|
Jeszcze Polska nie zginęła, |
Jeszcze Polska nie umarła, |
Analiza tekstu
Pierwsza zwrotka hymnu nawiązuje do ostatniego rozbioru Polski. Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej, w 1795 terytorium Rzeczypospolitej zostało całkowicie rozdzielone pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię. Zwrotka wyraża zatem patriotyzm i wiarę w odzyskanie niepodległości.
Po III rozbiorze Rzeczypospolitej znaczna liczba polskich żołnierzy wyemigrowała do Francji i Włoch. W styczniu 1797 generał Jan Henryk Dąbrowski na mocy umowy z rządem lombardzkim, w porozumieniu z Francuzami, utworzył Legiony Polskie. W refrenie autor, który współtworzył Legiony, wyraził nadzieję powrotu do Polski pod dowództwem gen. Dąbrowskiego.
Nadzieja legionistów na powrót do Polski była jednak związana z walkami prowadzonymi pod zwierzchnictwem generała Napoleona Bonaparte, który już wówczas odnosił sukcesy wojskowe w północnych Włoszech, a kilka lat później rządził Francją. W drugiej zwrotce (a trzeciej zwrotce w rękopisie Wybickiego) hymnu autor wyraził przekonanie, iż z pomocą Bonapartego żołnierze podążając z zachodu poprzez rzekę Wartę i południa poprzez Wisłę byliby w stanie przywrócić niepodległą Polskę.
Trzecia zwrotka (druga według oryginalnego rękopisu) nawiązuje do Stefana Czarnieckiego, dowódcy polskiego w czasie potopu szwedzkiego w XVII wieku i m.in. przeprawy na wyspę Als.
W oryginalnym rękopisie Wybickiego występuje czwarta zwrotka, której brak we współczesnym hymnie. W zwrotce tej autor doradza, iż jedynym warunkiem obronienia się przed dwoma największymi zaborcami, tj. Prusami (Niemiec) i Rosją (Moskal), będzie ogólnonarodowa zgoda.
Czwarta zwrotka (piąta według rękopisu) stanowiła dla pozostających na emigracji legionistów obraz Polaków pozostających w Ojczyźnie i wysłuchujących tarabanu na znak zbliżających się polskich wojsk. Roman Kaleta zwraca uwagę, że aby oddać intencje autora fragment – Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakany... powinien być rozumiany – Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakanej. W wielu gwarach końcowe -ej było i jest wymawiane i zapisywane jako -y, np. zamiast z bożej łaski – z boży łaski, zamiast waszej starej matki – waszy stary matki, czyli zapis y jako ścieśnionego -|e| końcówki -ej. Nie jest też prawdopodobne, aby autor pisząc pieśń patriotyczną, która miała zagrzewać do walki, umieścił w niej, wbrew istniejącym stereotypom właściwych zachowań mężczyzn i kobiet, postać zapłakanego dojrzałego mężczyzny[24][25][26].
W szóstej zwrotce (w rękopisie) Józef Wybicki nawiązał do Tadeusza Kościuszki, zwycięskiego dowódcy z bitwy pod Racławicami w czasie powstania w 1794 r. Wyraził również ufność w Opatrzność Bożą.
Podsumowując, słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech nawiązywały do wzniosłych wydarzeń z dziejów polskiego oręża oraz współczesnych zwierzchników wojskowych, w których pokładano nadzieję na powrót do Ojczyzny i odzyskanie niepodległości.
Popełniane błędy
Zdarza się śpiewanie …póki my żyjemy… W rękopisie Wybickiego oraz w ustawowo zatwierdzonym tekście Hymnu jest forma …kiedy my żyjemy… i tylko ona jest oryginalna i obowiązująca[c][27]. Jerzy Bralczyk uważa jednak, że:
- trochę dziwne jest połączenie czasownika dokonanego („zginęła”, „umarła”) z niedokonanym („żyjemy”) przez „kiedy”. Normalne byłoby „żyje, kiedy my żyjemy”. A jeszcze bardziej „żyje, póki my żyjemy”. Jeśli „nie zginęła”, mniej niezręczne i bardziej jednoznaczne jest „póki” (…). „Póki” w hymnie nie razi. Wolę je w każdym razie od banalnego, mniej gramatycznie i znaczeniowo dopasowanego „kiedy”[28].
W jednym z wywiadów doprecyzowuje:
- Tutaj „kiedy” było z początku raczej tożsame z „jeśli”: jeśli my żyjemy nadal, to Polska nie zginęła. Natomiast w naszych czasach to „kiedy” brzmi nieco dziwnie i niezręcznie. Znacznie bardziej pasowałoby mi tutaj: „…skoro my żyjemy”[29].
Innym błędem jest śpiewanie dwóch równych nut (dwóch ósemek) w miejscu, w którym pierwsza powinna być trzy razy dłuższa od drugiej (ósemka z kropką i szesnastka). Ósemka z szesnastką to rytm, który pokrywa się z sylabami „Je-szcze”; „Nie zgi” (pierwsza sylaba od słowa „zginęła”); „Kie-dy”; „Co nam”; „przemoc”; „szablą”; „Z zie-mi”[30].
Wykonywanie hymnu
Publicznie hymn państwowy wykonuje się lub odtwarza w szczególności w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych[31]. Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju. Osoby obecne podczas publicznego wykonywania lub odtwarzania hymnu stoją w postawie wyrażającej szacunek, a ponadto mężczyźni w ubraniach cywilnych – zdejmują nakrycia głowy, zaś osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie – oddają honory przez salutowanie. Poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru. Przepisy, wydane na podstawie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych, określają zachowanie umundurowanych osób występujących w zorganizowanej grupie[32]. Hymn Rzeczypospolitej Polskiej powinien być wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający mu należną cześć i szacunek[33]. W szczególności zabrania się wykonywania hymnu ze zmienioną melodią lub tekstem.
Hymn państwowy można wykonywać w opracowaniach wokalnych, instrumentalnych oraz wokalno-instrumentalnych, zgodnych z ustawową wersją melodyczną i jej harmonizacją. Zapisy nutowe oraz dźwiękowy według harmonizacji profesora Kazimierza Sikorskiego dostępne są na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego[34].
Ochrona hymnu
Naruszenie przepisów o hymnie RP stanowi wykroczenie zagrożone karą aresztu albo grzywny[35]. Istnienie ochrony prawnej hymnu wynika bezpośrednio z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (art. 28)[36].
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Współcześnie fuga ta została wydana w redakcji Rościsława Wygranienki[14].
- ↑ Tekst ten jest dostosowany do współczesnych zasad pisowni. Tekst oryginalny dostępny jest w artykule „Mazurek Dąbrowskiego” w Wikiźródłach.
- ↑ Niepoprawne jest użycie spójnika „póki” w znaczeniu „zanim, w tym czasie, kiedy”, gdyż ogranicza on czas trwania czynności lub stanu wymienionych w zdaniu nadrzędnym do czasu trwania czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu podrzędnym.
Przypisy
- ↑ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 1927, nr 1 i 2, poz. 60, s. 58.
- ↑ Mazurek Dąbrowskiego – historia. mazurekdabrowskiego.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)]..
- ↑ Kronika Polski, red. A. Nowak, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 399. ISBN 83-7447-019-4.
- ↑ Z dziejów polskiej pieśni hymnicznej. Studia i rozprawy, red. Wojciech J. Podgórski, Warszawa, 1987, s. 125.
- ↑ Jan Pachoński, Jeszcze Polska nie zginęła. W 175-lecie powstania polskiego hymnu narodowego, Gdańsk, 1972.
- ↑ Bronisław Biliński, Mazurek Dąbrowskiego – z badań nad ustaleniami chronologicznymi i topograficznymi, [w:] „Rocznik Mazurka Dąbrowskiego”, 1995/96, nr 1/2, s. 74–92.
- ↑ Cytat za: Jan Pachoński, Jeszcze Polska nie zginęła, Gdańsk 1972, s. 55.
- ↑ B. Biliński, Mazurek Dąbrowskiego…, s. 90.
- ↑ Juliusz Willaume, Jeszcze Polska nie zginęła, [w:] Stanisław Russocki, Stefan Kuczyński, Juliusz Willaume, Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej, Warszawa, 1978, s. 270.
- ↑ J. Sobczak, Przejdziem Wartę, s. 42–43.
- ↑ Marian Przedpełski, Jeszcze Polska nie zginęła (geneza pieśni), [w:] „Rocznik Mazurka Dąbrowskiego 1995/96, s. 29.
- ↑ Archiwum Wybickiego. Gdańsk: 1948.
- ↑ Włodzimierz Łęcki: 365 zagadek o Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2010, s. 125. ISBN 978-83-7503-103-4.
- ↑ Karol Kurpiński: Jeszcze Polska nie zginęła. Fuga (1821) na fortepian lub organy. do druku przygotował Rostislaw Wygranienko [słowo wstępne, komentarz rewizyjny i wykonawczy]. Lublin: Polihymnia, 2009. ISBN 9790901334267. OCLC 751294314.
- ↑ Gabriela z Güntherów Puzynina W Wilnie i w dworach litewskich. Pamiętnik z lat 1815–1843, Wilno 1928, wyd. J. Zawadzkiego, s. 143.
- ↑ Adam Zagórski Polskie pieśni wojenne i piosenki obozowe, 1915 Marsz, marsz Piłsudski.
- ↑ Jerzy Oleksiński: I nie ustali w walce. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 175. ISBN 83-10-07610-X. OCLC 830955231.
- ↑ Lesław M Bartelski: Mokotów 1944. Warszawa: MON, 1986. ISBN 83-11-07078-4. OCLC 830185240.
- ↑ Stanisław Russocki, Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- ↑ Feliks Koneczny,Polskie logos a ethos: roztrząsanie o znaczeniu i celu Polski. T. 2, Poznań-Warszawa 1921, t. II.
- ↑ Dioniza Wawrzykowska-Wierciochowa, „Sercem i orężem ojczyźnie służyły”, MON, Warszawa 1982, ISBN 83-11-06734-1, s. 175.
- ↑ Na podstawie załącznika nr 4 do ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 155).
- ↑ Jan Stanisław Kopczewski , O naszym hymnie narodowym, wyd. 2, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1988, ISBN 978-83-10-07979-4 .
- ↑ Katarzyna Kłosińska: Bystra – Bystrej, czyli kto był zapłakany?. [dostęp 2016-10-15].
- ↑ Stanisław Mancewicz: Przeczytałem... Kto tam płacze?. [dostęp 2016-10-15].
- ↑ Roman Kaleta: Sensacje z dawnych lat. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 425. ISBN 978-83-04-00415-3.
- ↑ Słownik poprawnej polszczyzny, PWN, 1998. ISBN 83-01-03811-X.
- ↑ J. Bralczyk, 500 zdań polskich, Warszawa 2015, s. 182.
- ↑ Co w hymnie piszczy, czyli rozszyfrowanie Mazurka Dąbrowskiego, kultura.onet.pl, 17 lipca 2018 [dostęp 2018-11-10].
- ↑ Na podstawie zapisu nutowego zamieszczonego na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Hymn państwowy. mkidn.gov.pl. [dostęp 2010-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-17)].
- ↑ Art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.
- ↑ Art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.
- ↑ Art. 15 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.
- ↑ MKiDN: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Symbole narodowe. www.mkidn.gov.pl. [dostęp 2017-03-15].
- ↑ Art. 49 § 2 Kodeksu wykroczeń.
- ↑ Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483, ze zm.
Linki zewnętrzne
- Pliki mp3, teksty muzyczne i historia Mazurka Dąbrowskiego. mazurekdabrowskiego.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-24)].
- O symbolach narodowych na archiwalnej stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. mkidn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-28)].
- Mazurek Dąbrowskiego w formacie mp3 (Wersja instrumentalna)
- Mazurek Dąbrowskiego w formacie mp3 (Wersja instrumentalna – z przewagą skrzypiec)
- Jedno z najstarszych nagrań Mazurka Dąbrowskiego (wykonuje Stanisław Bolewski)
- Mazurek Dąbrowskiego w serwisie Wolne Lektury
- Pieśń Legionów z ilustracjami Juliusza Kossaka; z tekstem objaśniającym Dra Ludwika Finkla, wyd. 2, Lwów 1910
- Polish National Anthem: Jeszcze Polska nie zginęła (tłumaczenie angielskie) w polona.pl
- Chant National Polonais: Jeszcze Polska nie zginęła (tłumaczenie francuskie i niemieckie) w polona.pl