Przejdź do zawartości

Volkswagen Garbus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja oczekująca na przejrzenie]
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 66452711 autorstwa 195.26.78.108 (dyskusja), bez źródła
Znacznik: Anulowanie edycji
Nie podano opisu zmian
Znaczniki: VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
 
(Nie pokazano 25 wersji utworzonych przez 19 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Inne znaczenia|modelu Volkswagen Typ 1| [[Volkswagen New Beetle]], [[Volkswagen Beetle]]}}
{{Inne znaczenia|modelu Volkswagen Typ 1| [[Volkswagen New Beetle]], [[Volkswagen Beetle]]}}

{{Auto infobox
{{Auto infobox
|nazwa = Volkswagen Typ 1
|nazwa = Volkswagen Typ 1
|zdjęcie = VolkswagenBeetle-001.jpg
|zdjęcie = VolkswagenBeetle-001.jpg
|opis zdjęcia = Volkswagen Typ 1
|opis zdjęcia = Volkswagen Typ 1
|inne nazwy = Beetle<ref name=samba-1970-ca-full>{{Cytuj stronę |url = http://www.thesamba.com/vw/archives/lit/70cdnfullline.php |tytuł = 1970 Canadian Full line Brochure |praca = Thesamba.com |data dostępu = 1 czerwca 2011}}</ref>, Super Beetle<ref name=samba-1970-us-super>{{Cytuj stronę |url = http://www.thesamba.com/vw/archives/lit/71superbeetle.php |tytuł = 1971 US Super Beetle Sedan and Convertible Sales Brochure |praca = Thesamba.com |data dostępu = 1 czerwca 2011}}</ref>, Käfer<ref name=samba-1973-de-super>{{Cytuj stronę |url = http://www.thesamba.com/vw/archives/lit/1303.php |tytuł = 1973 Super Beetle Brochure |praca = Thesamba.com |język = de |data dostępu = 3 czerwca 2011}}</ref>
|inne nazwy = Käfer, Super Käfer, Beetle<ref name="samba-1970-ca-full">{{Cytuj stronę |url = http://www.thesamba.com/vw/archives/lit/70cdnfullline.php |tytuł = 1970 Canadian Full line Brochure |praca = Thesamba.com |data dostępu = 2011-06-01}}</ref>, Super Beetle<ref name="samba-1970-us-super">{{Cytuj stronę |url = http://www.thesamba.com/vw/archives/lit/71superbeetle.php |tytuł = 1971 US Super Beetle Sedan and Convertible Sales Brochure |praca = Thesamba.com |data dostępu = 2011-06-01}}</ref><ref name="samba-1973-de-super">{{Cytuj stronę |url = http://www.thesamba.com/vw/archives/lit/1303.php |tytuł = 1973 Super Beetle Brochure |praca = Thesamba.com |język = de |data dostępu = 2011-06-03}}</ref>, Fusca itd.
|producent = [[Volkswagen]]
|producent = [[Volkswagen]]
|projektant = [[Ferdinand Porsche]]
|projektant = [[Ferdinand Porsche]]
|premiera =
|premiera =
|okres produkcji = 1938–2003
|okres produkcji = 1938–2003
|miejsce produkcji = {{państwo|BRD}}:<br />[[Wolfsburg]], [[Hanower]], [[Emden]], [[Ingolstadt]], [[Osnabrück]]<br />{{flaga|AUS}} [[Melbourne]]<br />{{flaga|BEL}} [[Region Stołeczny Brukseli|Bruksela]]<br />{{flaga|BRA}} [[São Bernardo do Campo]]<br />{{flaga|IDN}} [[Dżakarta]]<br />{{flaga|IRL}} [[Dublin]]<br />{{flaga|MEX}} [[Puebla (miasto)|Puebla]]<br />{{flaga|NZL}} [[Auckland]]<br />{{flaga|NGA}} [[Lagos]]<br />{{flaga|PHL}} [[Manila]]<br />{{flaga|ZAF|1928}} [[Uitenhage]]<br />{{flaga|YUG|SFR}} [[Sarajewo]]<br />{{flaga|VEN}} [[Valencia (Wenezuela)|Valencia]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://dkarros.com/es/index.php?option=com_content&view=article&id=522:1973-volkswagen-super-escarabajo-&catid=14:1970&Itemid=15 |tytuł = 1973 Volkswagen Super Escarabajo (VE) |opublikowany = Dkarros.com |data dostępu = 30 września 2010 |archiwum = https://web.archive.org/web/20110710140428/http://dkarros.com/es/index.php?option=com_content&view=article&id=522%3A1973-volkswagen-super-escarabajo-&catid=14%3A1970&Itemid=15 |zarchiwizowano = 2011-07-10 }}</ref>
|miejsce produkcji = {{państwo|BRD}}:<br />[[Wolfsburg]], [[Hanower]], [[Emden]], [[Ingolstadt]], [[Osnabrück]]<br />{{flaga|AUS}} [[Melbourne]]<br />{{flaga|BEL}} [[Region Stołeczny Brukseli|Bruksela]]<br />{{flaga|BRA}} [[São Bernardo do Campo]]<br />{{flaga|IDN}} [[Dżakarta]]<br />{{flaga|IRL}} [[Dublin]]<br />{{flaga|MEX}} [[Puebla (miasto)|Puebla]]<br />{{flaga|NZL}} [[Auckland]]<br />{{flaga|NGA}} [[Lagos]]<br />{{flaga|PHL}} [[Manila]]<br />{{flaga|ZAF|1928}} [[Uitenhage]]<br />{{flaga|YUG|SFR}} [[Sarajewo]]<br />{{flaga|VEN}} [[Valencia (Wenezuela)|Valencia]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://dkarros.com/es/index.php?option=com_content&view=article&id=522:1973-volkswagen-super-escarabajo-&catid=14:1970&Itemid=15 |tytuł = 1973 Volkswagen Super Escarabajo (VE) |opublikowany = Dkarros.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20110710140428/http://dkarros.com/es/index.php?option=com_content&view=article&id=522%3A1973-volkswagen-super-escarabajo-&catid=14%3A1970&Itemid=15 |zarchiwizowano = 2011-07-10 |data dostępu = 2010-09-30}}</ref><br />{{flaga|FIN}} [[Heinola]]<br />{{flaga|THA}} [[Bangkok]]<br />{{flaga|MYS}} [[Shah Alam]]
|poprzednik =
|poprzednik =
|następca = [[Volkswagen Golf]]/[[Volkswagen Jetta|Jetta]]/[[Volkswagen New Beetle|New Beetle]]
|następca = [[Volkswagen Golf]]/[[Volkswagen Jetta|Jetta]]/[[Volkswagen New Beetle|New Beetle]]
|segment = [[autosegment C|C]]
|segment = [[autosegment C|C]]
|typy nadwozia = 2-drzwiowy [[fastback]]<br />2-drzwiowy [[kabriolet]]<ref name=rizzo374>{{Cytuj książkę |nazwisko = Rizzo |imię = Enzo |tytuł = Samochody |wydawca = Olesiejuk |miejsce = Ożarów Mazowiecki |rok = 2011 |strony = 374 |isbn = 978-83-7708-823-4 |język = pl}}</ref>
|typy nadwozia = 2-drzwiowy [[fastback]]<br />2-drzwiowy [[kabriolet]]<ref name="rizzo374">{{Cytuj książkę |nazwisko = Rizzo |imię = Enzo |tytuł = Samochody |wydawca = Olesiejuk |miejsce = Ożarów Mazowiecki |rok = 2011 |strony = 374 |isbn = 978-83-7708-823-4 |język = pl}}</ref>
|silniki = [[silnik o przeciwległych cylindrach|Benzynowe B4]]:<br />1131–1584 cm³<br />19-40 kW
|silniki = [[silnik o przeciwległych cylindrach|Benzynowe B4]]:<br />1131–1584 cm³<br />19-40 kW
|skrzynia biegów = 4-biegowa manualna<br />3-biegowa półautomatyczna ''[[Autostick]]''
|skrzynia biegów = 4-biegowa manualna<br />3-biegowa półautomatyczna ''[[Autostick]]''
|rodzaj napędu = [[napęd tylny|tylny]]
|rodzaj napędu = [[napęd tylny|tylny]]
|długość = 4070–4140 mm
|długość = 4070–4140 mm
|szerokość = 1540–1585 mm
|szerokość = 1540–1585 mm
|wysokość = 1500 mm
|wysokość = 1500 mm
|rozstaw osi = 2400–2420 mm
|rozstaw osi = 2400–2420 mm
|masa własna = 730–930 kg
|masa własna = 730–930 kg
|zbiornik paliwa = 41 l
|zbiornik paliwa = 41 l
|liczba miejsc = 4
|liczba miejsc = 4
|gwiazdki EuroNCAP =
|gwiazdki EuroNCAP =
|pojemność bagażnika =
|pojemność bagażnika =
|ładowność =
|ładowność =
|modele bliźniacze =
|wyposażenie dodatkowe =
|pokrewne = {{link-interwiki |Tatra 97 |Q=Q745017}}<br />[[Tatra V570]]
|modele bliźniacze =
|konkurencja =
|pokrewne = [[Tatra 97]]<br />[[Tatra V570]]
|commons = Category:Volkswagen Type 1
|konkurencja =
|commons = Category:Volkswagen Type 1
}}
}}
'''Volkswagen Typ 1''', szerzej znany jako '''Volkswagen Beetle''' czy też '''Volkswagen Garbus''' [[autosegment C|kompaktowy samochód osobowy]] produkowany przez niemiecką markę [[Volkswagen]] (VW) w latach 1938–2003. Z ponad 21 000 000 wyprodukowanymi egzemplarzami w konfiguracji: chłodzony powietrzem silnik umieszczony za osią tylną z napędem tylnym, Garbus był najdłużej i najliczniej produkowanym modelem samochodu w historii motoryzacji.
'''Volkswagen Typ 1''', szerzej znany jako '''VW ''Käfer''''' (w niemieckojęzycznych państwach), '''VW ''Beetle''''' (w angielskojęzycznych państwach), '''Volkswagen ''garbus''''' (w Polsce) - [[autosegment C|kompaktowy samochód osobowy]] produkowany przez [[Volkswagen]] (VW) w latach 1938–2003. Będąc wyprodukowanym w ponad 21 mln egzemplarzach, garbus stanowi najdłużej i najliczniej produkowany model samochodu w [[historia motoryzacji|historii motoryzacji]]. Auto charakteryzuje się silnikiem chłodzonym powietrzem, który jest umieszczony za osią tylną pojazdu, oraz napędem tylnym.


Łącznie wyprodukowano 21&nbsp;529&nbsp;464 egzemplarze modelu (z czego 15&nbsp;444&nbsp;858 w Niemczech – w tym 330&nbsp;251 kabrioletów<ref name="Oswald">{{Cytuj książkę |nazwisko = Oswald |imię = Werner |tytuł = Deutsche Autos 1945–1990, Band 3 |wydawca = Motorbuch Verlag |miejsce = Stuttgart |rok = 2003 |strony = 39 |isbn = 3-613-02116-1 |język = en}}</ref><ref name="classic" />, około 3&nbsp;350&nbsp;000 w Brazylii).
Łącznie wyprodukowano 21&nbsp;529&nbsp;464 egzemplarze modelu (z czego 15&nbsp;444&nbsp;858 w Niemczech – w tym 330&nbsp;251 kabrioletów<ref name="Oswald">{{Cytuj książkę |nazwisko = Oswald |imię = Werner |tytuł = Deutsche Autos 1945–1990, Band 3 |wydawca = Motorbuch Verlag |miejsce = Stuttgart |rok = 2003 |strony = 39 |isbn = 3-613-02116-1 |język = en}}</ref><ref name="classic" /> oraz około 3&nbsp;350&nbsp;000 w Brazylii).


== Przegląd ==
== Przegląd ==
Chociaż samochód został zaprojektowany i wprowadzony do produkcji w latach 30, masowa produkcja ruszyła w 1945 roku, po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Model otrzymał wtedy oznaczenie Volkswagen Typ 1 i sprzedawany był jako po prostu „Volkswagen”. Późniejsze modele nosiły nazwy: VW&nbsp;1200, 1300, 1500, 1302 lub 1303, przy czym pierwsze trzy pochodziły od pojemności skokowej silnika, a 1302 i 1303 prezentowały kolejne wcielenia Garbusa. Na rodzimym rynku pojazd zyskał przydomek ''Käfer'' (chrząszcz) i pod taką nazwą był tam w późniejszym czasie sprzedawany<ref name=samba-1973-de-super />, w pozostałych krajach przyjęto oznaczenie Volkswagen Beetle<ref name="samba-1970-ca-full" /><ref name="samba-1970-us-super" />.
Chociaż samochód został zaprojektowany i wprowadzony do produkcji w latach 30 XX w., masowa produkcja ruszyła w 1945 roku, po zakończeniu [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Model otrzymał wtedy oznaczenie Volkswagen Typ 1 i sprzedawany był jako po prostu „Volkswagen”. Późniejsze modele nosiły nazwy: VW&nbsp;1200, 1300, 1500, 1302 lub 1303, przy czym pierwsze trzy pochodziły od [[Objętość skokowa|pojemności silnika]], a 1302 i 1303 prezentowały kolejne wcielenia Garbusa. Na rodzimym rynku pojazd zyskał przydomek ''Käfer'' (chrząszcz) i pod taką nazwą był tam w późniejszym czasie sprzedawany<ref name="samba-1973-de-super" />, w pozostałych krajach przyjęto angielskie oznaczenie Volkswagen ''Beetle'' (żuk)<ref name="samba-1970-ca-full" /><ref name="samba-1970-us-super" />.


Beetle wraz z samochodami: [[Morris Minor]], [[Fiat 500]], [[Renault 4CV]] i [[Renault Dauphine|Dauphine]] oraz [[Citroën 2CV]] był pionierem w segmencie pojazdów budżetowych, posłużył także jako punkt odniesienia przy konstruowaniu amerykańskich kompaktów.
Popularny VW wraz z samochodami: [[Morris Minor]], [[Fiat 500]], [[Renault 4CV]] i [[Renault Dauphine|Dauphine]] oraz [[Citroën 2CV]] był jednym z upowszechniających transport osób w segmencie pojazdów budżetowych, małych. Posłużył jako punkt odniesienia konstruktorom amerykańskich odpowiedników.


Dzięki VW, Fiatowi i Renault zanotowano wzrost procentowego udziału na rynku zachodnioeuropejskim samochodów w konfiguracji RR (silnik z tyłu, napęd na oś tylną) z 2,6% w 1946 do 26,6% w 1956<ref name=SmallCar196501>{{Cytuj pismo |imię=Laurence |nazwisko=Pomeroy |autor link = Laurence Pomeroy |tytuł = BMC’s Mini: The Background story: Part one: The Volkswagen cometh |czasopismo = [[Car Magazine|Small Car]] |strony = 42–47 |rok = 1965 |miesiąc = styczeń |język = en}}</ref>. W roku 1948 Citroën 2CV wyznaczył trend dla małych [[napęd przedni|przednionapędowych]] pojazdów, które w późniejszym czasie zdominowały rynek zachodnioeuropejski. W 1974 Volkswagen zaprezentował przednionapędowego [[Volkswagen Golf|Golfa Mk I]] jako następcę dla Beetle. Dwadzieścia lat później Volkswagen zaprezentował pojazd koncepcyjny nawiązujący stylistyką do oryginalnego VW Beetle o nazwie Concept One. W 1998 wprowadzono na rynek model [[Volkswagen New Beetle|New Beetle]], oparty na płycie podłogowej [[Volkswagen Golf|Golfa IV]] i nadwoziu nawiązującym do VW Typ 1.
Dzięki VW, Fiatowi i Renault zanotowano wzrost procentowego udziału na rynku zachodnioeuropejskim samochodów w konfiguracji RR (silnik z tyłu, napęd na oś tylną) z 2,6% w 1946 do 26,6% w 1956<ref name="SmallCar196501">{{Cytuj pismo |nazwisko = Pomeroy |imię = Laurence |autor link = Laurence Pomeroy |tytuł = BMC’s Mini: The Background story: Part one: The Volkswagen cometh |czasopismo = [[Car Magazine|Small Car]] |strony = 42–47 |rok = 1965 |miesiąc = styczeń |język = en}}</ref>. W roku 1948 Citroën 2CV wyznaczył trend dla małych [[napęd przedni|przednionapędowych]] pojazdów, które w późniejszym czasie zdominowały rynek zachodnioeuropejski. W 1974 Volkswagen zaprezentował przednionapędowego [[Volkswagen Golf|Golfa pierwszej edycji]] jako następcę dla Garbusa. Dwadzieścia lat później Volkswagen zaprezentował pojazd koncepcyjny Concept One nawiązujący stylistyką do popularnego produktu. W 1998 r. wprowadzono na rynek model [[Volkswagen New Beetle|New Beetle]], oparty na płycie podłogowej [[Volkswagen Golf|Golfa edycji IV]] i nadwoziu nawiązującym do VW Typ 1.


W przeprowadzonej w 1999 roku ankiecie na temat najbardziej wpływowego samochodu XX. wieku VW Typ 1 zajął 4. miejsce – za [[Ford Model T|Fordem T]], [[Mini (1959)|Mini]] i [[Citroën DS|Citroënem DS]]<ref name="nytimes">{{Cytuj stronę |url = http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E02E1DF1439F937A15751C1A96F958260 |tytuł = This Just In: Model T Gets Award |nazwisko = Cobb |imię = James G. |data = 24 grudnia 1999 |język = en}}</ref>.
W przeprowadzonej w 1999 roku ankiecie w gazecie New York Times ze USA na temat najbardziej wpływowego samochodu XX wieku VW Typ 1 zajął 4. miejsce – za [[Ford Model T|Fordem T]], [[Mini (1959)|Mini]] i [[Citroën DS|Citroënem DS]]<ref name="nytimes">{{Cytuj stronę |url = http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E02E1DF1439F937A15751C1A96F958260 |tytuł = This Just In: Model T Gets Award |nazwisko = Cobb |imię = James G. |data = 24 grudnia 1999 |język = en}}</ref>.


== Konstrukcja ==
== Konstrukcja ==
[[Plik:Käferkühlung.svg|thumb|Schemat obiegu powietrza w układzie chłodzenia (niebieski) i wydechowym (czerwony)]]
[[Plik:Käferkühlung.svg|thumb|Schemat obiegu powietrza w układzie chłodzenia (niebieski) i wydechowym (czerwony)]]
W Beetle zastosowano montowany z tyłu [[silnik o przeciwległych cylindrach|silnik typu bokser]], chłodzony powietrzem. Nadwozie było 2-drzwiową konstrukcją typu [[fastback|fastback sedan]] z płaską szybą przednią, cechowało się współczynnikiem oporu powietrza C<sub>x</sub> równym 0,41. Samochód przystosowany był do przewozu czterech pasażerów na dwóch rzędach siedzeń, dysponował przestrzenią bagażową pod przednią maską oraz za tylną kanapą. Nadwozie połączone było z prawie płaskim podwoziem za pomocą osiemnastu śrub. W konstrukcji zarówno przedniego, jak i tylnego zawieszenia wykorzystano [[drążek skrętny|drążki skrętne]] i stabilizatory poprzeczne – zapewniało to niezależność każdego koła w amortyzowaniu i resorowaniu. Rozwiązania takie jak: mechaniczne [[hamulec bębnowy|hamulce bębnowe]], dzielone tylne szyby, mechaniczne kierunkowskazy oraz niezsynchronizowana skrzynia biegów były z biegiem czasu modernizowane. Pozostałe elementy były przez resztę produkcji używane w niezmienionej postaci.
W Garbusie zastosowano montowany z tyłu [[silnik o przeciwległych cylindrach|silnik typu bokser]], chłodzony powietrzem. Nadwozie było 2-drzwiową konstrukcją typu [[fastback|fastback sedan]] z płaską szybą przednią, cechowało się współczynnikiem oporu powietrza C<sub>x</sub> równym 0,41. Samochód przystosowany był do przewozu czterech [[pasażer]]ów na dwóch rzędach siedzeń, dysponował przestrzenią bagażową pod przednią maską oraz za tylną kanapą. [[Nadwozie]] połączone było z prawie płaskim [[podwozie]]m za pomocą osiemnastu śrub. W konstrukcji zarówno przedniego, jak i tylnego zawieszenia wykorzystano [[drążek skrętny|drążki skrętne]] i stabilizatory poprzeczne – zapewniało to niezależność każdego koła w amortyzowaniu i resorowaniu. Rozwiązania takie jak: mechaniczne [[hamulec bębnowy|hamulce bębnowe]], dzielone tylne szyby, mechaniczne kierunkowskazy oraz niezsynchronizowana skrzynia biegów były z biegiem czasu modernizowane. Pozostałe elementy były przez resztę produkcji używane w niezmienionej postaci.


Kadłub silnika, głowice cylindrów oraz obudowa skrzyni biegów zostały wykonane ze stopów metali lekkich. Cylindry były z żeliwa. Chłodnica oleju wraz z [[termostat]]em zapewniała optymalną temperaturę pracy oraz wysoką wytrzymałość jednostki napędowej. Powietrze trafiające do komory spalania oczyszczane było przez metalowy filtr powietrza oraz kąpiel olejową.
Kadłub [[silnik tłokowy|silnika tłokowego]], głowice cylindrów oraz obudowa skrzyni biegów zostały wykonane ze stopów metali lekkich. Cylindry były z żeliwa. Chłodnica oleju wraz z [[termostat]]em zapewniała optymalną temperaturę pracy oraz wysoką wytrzymałość jednostki napędowej. Powietrze trafiające do komory spalania oczyszczane było przez metalowy filtr powietrza oraz kąpiel olejową.


Mimo że z biegiem lat wygląd samochodu zmieniał się nieznacznie, przez cały okres produkcji modelu wprowadzono ponad 78 000 modyfikacji<ref name="willson" />.
Mimo że z biegiem lat wygląd samochodu zmieniał się nieznacznie, przez cały okres produkcji modelu wprowadzono ponad 78 000 modyfikacji<ref name="willson" />.
Linia 57: Linia 55:
== Historia ==
== Historia ==
=== „Samochód dla ludu” ===
=== „Samochód dla ludu” ===
[[Plik:Bundesarchiv Bild 183-2005-1017-525, Dr. Ferdinand Porsche.jpg|thumb|Dr inż. (''h.c.'') Ferdinand Porsche]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 183-2005-1017-525, Dr. Ferdinand Porsche.jpg|thumb|Dr inż. [[Doktor honoris causa|h.c.]] Ferdinand Porsche]]
[[Plik:Porsche Typ12 Model2 Nuremberg.jpg|thumb|Rekonstrukcja Porsche Typ 12]]
[[Plik:Porsche Typ12 Model2 Nuremberg.jpg|thumb|Rekonstrukcja Porsche Typ 12]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 146II-732, Erholung am Flussufer.jpg|thumb|KDF-Wagen na propagandowym plakacie KDF]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 146II-732, Erholung am Flussufer.jpg|thumb|KDF-Wagen na propagandowym plakacie KDF]]


W roku 1931 [[Ferdinand Porsche]] zaprojektował dla firmy [[Zündapp]] model Porsche Typ 12 „Auto für Jedermann” (samochód dla każdego). Porsche wykorzystywało w swoich pojazdach silniki B4 chłodzone powietrzem oraz oś wahliwą w tylnym zawieszeniu, Zündapp naciskał na użycie pięciocylindrowego chłodzonego cieczą [[silnik gwiazdowy|silnika gwiazdowego]].
W roku 1931 [[Ferdinand Porsche]] zaprojektował dla [[Zündapp]] model Porsche Typ 12 „Auto für Jedermann” (samochód dla każdego). Porsche wykorzystywało w swoich pojazdach silniki B4 chłodzone powietrzem oraz oś wahliwą w tylnym zawieszeniu, Zündapp naciskał na użycie pięciocylindrowego chłodzonego cieczą [[silnik gwiazdowy|silnika gwiazdowego]].


W 1933 roku zaprojektowano dla [[NSU Motorenwerke|NSU Motorenwerke AG]] kolejną serię prototypów – Porsche Typ 32. W modelu Typ 32 użyto podobnych rozwiązań co w Typ 12, zastosowano jednak silnik B4. Wycofanie się NSU z projektu produkcji samochodu spowodowało zaniechanie rozwoju Typ 32<ref name="ltvvwc-2002">{{Cytuj stronę |url = http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/Ws_dec_2002/Beetle-early-history.htm |tytuł = The History of the Beetle-The Earliest Beginnings pt.1 |rok = 2002 |miesiąc = December |praca = Wheelspin |opublikowany = London & Thames Valley VW Club |język = en |data dostępu = 1 listopada 2010 |archiwum = https://web.archive.org/web/20110516151212/http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/Ws_dec_2002/Beetle-early-history.htm |zarchiwizowano = 16 maja 2011 }}</ref>.
W 1933 roku zaprojektowano dla [[NSU Motorenwerke|NSU Motorenwerke AG]] kolejną serię prototypów – Porsche Typ 32. W modelu Typ 32 użyto podobnych rozwiązań co w Typ 12, zastosowano jednak silnik B4. Wycofanie się NSU z projektu produkcji samochodu spowodowało zaniechanie rozwoju Typ 32<ref name="ltvvwc-2002">{{Cytuj stronę |url = http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/Ws_dec_2002/Beetle-early-history.htm |tytuł = The History of the Beetle-The Earliest Beginnings pt.1 |rok = 2002 |miesiąc = December |praca = Wheelspin |opublikowany = London & Thames Valley VW Club |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20110516151212/http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/Ws_dec_2002/Beetle-early-history.htm |zarchiwizowano = 16 maja 2011 |data dostępu = 2010-11-01}}</ref>.


W roku 1933 [[Adolf Hitler]] nakazał [[Ferdinand Porsche|Ferdinandowi Porschemu]] zaprojektowanie pojazdu o nazwie ''Volkswagen'' (z niem. „samochód dla ludu”). Samochód miał przewozić dwójkę dorosłych plus trójkę dzieci z prędkościami rzędu 100 km/h. ''Volkswagen'' miał być dostępny dla mieszkańców Trzeciej Rzeszy poprzez program oszczędnościowy lub ''Sparkarte'' (książeczka oszczędnościowa)<ref>Gilmore, s. 45.</ref> w cenie 990 ''[[Reichsmark|RM]]''. Był to w przybliżeniu koszt zakupu motocykla, przeciętny tygodniowy dochód pracownika wynosił 32 RM<ref name="autogenerated1">{{Cytuj stronę |url = http://www.lasteditionbeetle.com/history.php |tytuł = Volkswagen Beetle History 1938 to 2003 (abridged) |opublikowany = Lasteditionbeetle.com |data dostępu = 30 września 2010 |archiwum = https://web.archive.org/web/20080306113930/http://www.lasteditionbeetle.com/history.php |zarchiwizowano = 2008-03-06 }}</ref>.
W roku 1933 [[Adolf Hitler]] nakazał [[Ferdinand Porsche|Ferdinandowi Porschemu]] zaprojektowanie pojazdu o nazwie ''Volkswagen'' (z niem. samochód ludowy, samochód dla ludu). W czasopiśmie [[Wschód (polskie czasopismo)|Wschód]] z 1938 r. był opis idei niemieckiego samochodu ludowego<ref>{{Cytuj pismo |tytuł = Niemiecki samochód ludowy |url = https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/922323 |czasopismo = [[Wschód (polskie czasopismo)|Wschód]] |wolumin = Nr 98 |strony = 8 |data = 2 października 1938}}</ref>. Samochód miał przewozić dwójkę dorosłych plus trójkę dzieci z prędkościami rzędu 100&nbsp;km/h. ''Volkswagen'' miał być dostępny dla Niemców epoki hitlerowskiej poprzez program oszczędnościowy lub ''Sparkarte'' (książeczka oszczędnościowa)<ref>Gilmore, s. 45.</ref> w cenie 990 ''[[Reichsmark|RM]]''. Był to w przybliżeniu koszt zakupu motocykla, przeciętny tygodniowy dochód pracownika wynosił 32 RM<ref name="autogenerated1">{{Cytuj stronę |url = http://www.lasteditionbeetle.com/history.php |tytuł = Volkswagen Beetle History 1938 to 2003 (abridged) |opublikowany = Lasteditionbeetle.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20080306113930/http://www.lasteditionbeetle.com/history.php |zarchiwizowano = 2008-03-06 |data dostępu = 2010-09-30}}</ref>.


Konstrukcja popularnego „Garbusa” była w dużej mierze oparta na projekcie [[Tatra (przedsiębiorstwo)|Tatry T97]], co udowodniono w procesie sądowym z roku 1961. Poskutkowało to wypłatą odszkodowania stronie czechosłowackiej.
Konstrukcja popularnego Garbusa była w dużej mierze oparta na projekcie [[Tatra (przedsiębiorstwo)|Tatry T97]], co udowodniono w procesie sądowym z roku 1961. Poskutkowało to wypłatą odszkodowania stronie czechosłowackiej.


=== Rozwój ===
=== Rozwój ===
Za nowy projekt oznaczony jako Porsche Typ 60 odpowiedzialni byli oprócz F. Porschego także [[Erwin Komenda]] i [[Karl Rabe]].
Za nowy projekt oznaczony jako Porsche Typ 60 odpowiedzialni byli oprócz F. Porschego także {{link-interwiki |Erwin Komenda |Q=Q112018}} i {{link-interwiki |Karl Rabe |Q=Q87901}}.
Pierwsze dwa prototypy były gotowe do testów w październiku 1935, nazwano je ''V1'' i ''V2''<ref name="barber-2003">{{Cytuj książkę |nazwisko = Barber |imię = Chris |tytuł = Birth of the Beetle: the development of the Volkswagen by Ferdinand Porsche |wydawca = Haynes Publishing |rok = 2003 |isbn = 1-85960-959-7}}</ref>. Rok później przekazano do testów trzy kolejne pojazdy (''V3'')<ref name="barber-2003" />, zostały one zbudowane w warsztacie [[Porsche]] w [[Stuttgart|Stuttgarcie]]<ref>Gilmore, Bob. „The KdF Brochure”, in ''VW Trends'', 4/85, s. 45.</ref>. W 1937 seria kolejnych trzydziestu (''W30'') prototypów zbudowana przez [[Daimler-Benz|Daimlera-Benz]] dla Porschego<ref name="barber-2003" /><ref name="Gilmore, s. 47">Gilmore, s. 47.</ref> przejechała łącznie 2.900&nbsp;000&nbsp;km w ramach testów<ref name="Gilmore, s. 47" />. Wszystkie pojazdy wyposażone były w charakterystyczne obłe nadwozie oraz chłodzony powietrzem silnik montowany za osią tylną. Kolejna seria 44 egzemplarzy (oznaczenie ''VW38'') powstała w 1938 roku, samochody cechowała dzielona tylna szyba<ref name="Gilmore, s. 47" />. W lipcu 1939 roku powstała następna seria 50 egzemplarzy (''VW39'')<ref name="sloniger">{{Cytuj książkę |nazwisko = Sloniger |imię = Jerry |tytuł = The VW Story |wydawca = Patrick Stephens |rok = 1980 |isbn = 0850594413}}</ref>.
Pierwsze dwa prototypy były gotowe do testów w październiku 1935, nazwano je ''V1'' i ''V2''<ref name="barber-2003">{{Cytuj książkę |nazwisko = Barber |imię = Chris |tytuł = Birth of the Beetle: the development of the Volkswagen by Ferdinand Porsche |wydawca = Haynes Publishing |rok = 2003 |isbn = 1-85960-959-7}}</ref>. Rok później przekazano do testów trzy kolejne pojazdy (''V3'')<ref name="barber-2003" />, zostały one zbudowane w warsztacie [[Porsche]] w [[Stuttgart|Stuttgarcie]]<ref>Gilmore, Bob. „The KdF Brochure”, in ''VW Trends'', 4/85, s. 45.</ref>. W 1937 seria kolejnych trzydziestu (''W30'') prototypów zbudowana przez [[Daimler-Benz]] dla Porschego<ref name="barber-2003" /><ref name="Gilmore, s. 47">Gilmore, s. 47.</ref> przejechała łącznie 2&nbsp;900&nbsp;000&nbsp;km w ramach testów<ref name="Gilmore, s. 47" />. Wszystkie pojazdy wyposażone były w charakterystyczne obłe nadwozie oraz chłodzony powietrzem silnik montowany za osią tylną. Kolejna seria 44 egzemplarzy (oznaczenie ''VW38'') powstała w 1938 roku, samochody cechowała dzielona tylna szyba<ref name="Gilmore, s. 47" />. W lipcu 1939 roku powstała następna seria 50 egzemplarzy (''VW39'')<ref name="sloniger">{{Cytuj książkę |nazwisko = Sloniger |imię = Jerry |tytuł = The VW Story |wydawca = Patrick Stephens |rok = 1980 |isbn = 0850594413}}</ref>.


Samochód miał być jak najmniej skomplikowany pod względem mechanicznym co miało zmniejszyć częstość możliwych awarii. Chłodzony powietrzem silnik o pojemności 995 cm³ i mocy maksymalnej 26 [[koń mechaniczny|KM]] (19 [[wat|kW]])<ref>Gilmore, s. 46.</ref> dowiódł swej niezawodności w gorącym klimacie podczas służby w [[Afrika Korps]]. Było to zasługą zastosowania wbudowanej chłodnicy oleju oraz układu cylindrów.
Samochód miał być jak najmniej skomplikowany pod względem mechanicznym co miało zmniejszyć częstość możliwych awarii. Chłodzony powietrzem silnik o pojemności 995&nbsp;cm³ i mocy maksymalnej 26 [[koń mechaniczny|KM]] (19 [[wat|kW]])<ref>Gilmore, s. 46.</ref> dowiódł swej niezawodności w gorącym klimacie podczas służby w [[Afrika Korps]]. Było to zasługą zastosowania wbudowanej chłodnicy oleju oraz układu cylindrów.


Po oficjalnej prezentacji w 1938 roku, Volkswagen otrzymał od Hitlera nazwę '''KdF-Wagen'''<ref name=ludvigsen />. Nawiązywała ona do organizacji [[Kraft durch Freude]]. Po II wojnie światowej model znany był już jako Volkswagen Typ 1 oraz Beetle.
Po oficjalnej prezentacji w 1938 roku, Volkswagen otrzymał od Hitlera nazwę '''KdF-Wagen'''<ref name="ludvigsen" />. Nawiązywała ona do organizacji [[Kraft durch Freude]]. Po II wojnie światowej model znany był już jako Volkswagen Typ 1 oraz Beetle.


==== Wpływ Tatry ====
==== Wpływ Tatry ====
[[Plik:V570a.jpg|thumb|left|Prototyp Tatry V570 (1933)]]
[[Plik:V570a.jpg|thumb|left|Prototyp Tatry V570 (1933)]]
W roku 1931 czechosłowacka firma [[Tatra (przedsiębiorstwo)|Tatra]] skonstruowała prototyp o nazwie [[Tatra V570|V570]]. Był to pojazd napędzany przez chłodzony powietrzem dwucylindrowy silnik w układzie bokser montowany z tyłu pojazdu<ref name="willson">Willson, Quentin ''The Ultimate Classic Car Book''. New Your, New York: DK Publishing Inc., 1995. ISBM 0-7894-0159-2. s. 214–215.</ref>. Dwa lata później powstała kolejna wersja rozwojowa prototypu V570, charakteryzowała się ona nadwoziem podobnym do tego znanego z Porsche Typ 32<ref name=ukcar>{{Cytuj stronę |url = http://www.ukcar.com/history/Tatra/index.html |tytuł = Brief History of Tatra |praca = UKCAR |język = en |data dostępu = 27 stycznia 2011}}</ref>. Takie rozwiązanie w konstrukcji jednostki napędowej było wówczas wyzwaniem przy konstrukcji efektywnego układu chłodzenia. Tatra podczas opracowywania większej jednostki [[V8 (silnik)|V8]] dla modelu [[Tatra T77|T77]] wykorzystała i opatentowała kilka rozwiązań służących poprawie wydajności układu chłodzenia<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.volny.cz/tatra.oldtimer/t77.htm |tytuł = Tatra oldtimer:T77 |język = en |data dostępu = 17 maja 2010}}</ref>. Wykorzystanie części z tych patentów w niemieckim wozie było głównym powodem sporu pomiędzy Volkswagenem a Tatrą.
W roku 1931 czechosłowacka [[Tatra (przedsiębiorstwo)|Tatra]] skonstruowała prototyp o nazwie [[Tatra V570|V570]]. To pojazd napędzany przez chłodzony powietrzem dwucylindrowy silnik w układzie bokser montowany z tyłu pojazdu<ref name="willson">Willson, Quentin ''The Ultimate Classic Car Book''. New Your, New York: DK Publishing Inc., 1995. ISBM 0-7894-0159-2. s. 214–215.</ref>. Dwa lata później powstała kolejna wersja rozwojowa prototypu V570, charakteryzowała się nadwoziem podobnym do tego znanego z Porsche Typ 32<ref name="ukcar">{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20010727230858/http://www.ukcar.com/history/Tatra/index.html |tytuł = Brief History of Tatra |praca = UKCAR |język = en |data dostępu = 2011-01-27}}</ref>. Takie rozwiązanie w konstrukcji jednostki napędowej było wówczas wyzwaniem przy konstrukcji efektywnego układu chłodzenia. Tatra podczas opracowywania większej jednostki [[V8 (silnik)|V8]] dla modelu {{link-interwiki |Tatra T77 |tekst=T77 |Q=Q1640623}} wykorzystała i opatentowała kilka rozwiązań służących poprawie wydajności układu chłodzenia<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.volny.cz/tatra.oldtimer/t77.htm |tytuł = Tatra oldtimer:T77 |język = en |data dostępu = 2010-05-17}}</ref>. Wykorzystanie części z tych patentów w niemieckim wozie było głównym powodem sporu pomiędzy Volkswagenem a Tatrą.


Tatra wywarła wpływ zarówno na Porschego i Hitlera<ref name="willson" />. Hitler był fanem motoryzacji, jeździł Tatrami podczas wizyty politycznej w Czechosłowacji<ref name="willson" />. Jadał także często z [[Hans Ledwinka|Hansem Ledwinką]], projektantem Tatry<ref name="willson" />. Po jednym z obiadów Hitler miał powiedzieć do F. Porschego: „To jest samochód na moje drogi”<ref name="willson" /><ref name="mantle">Car Wars, Jonathan Mantle, Arcade Publishing, 1997.</ref>. Od roku 1933 Ledwinka i Porsche spotykali się regularnie, by omawiać swoje konstrukcje<ref name=ukcar />, Porsche przyznał później „Cóż, czasem zdarzało mi się zerkać mu przez ramię, tak jak i jemu.”<ref name="willson" /><ref name="mantle" />. [[Tatra T97]] z 1936 roku napędzana była przez chłodzony powietrzem czterocylindrowy silnik w układzie bokser o pojemności 1749&nbsp;cm³, montowany był on z tyłu i napędzał oś tylną<ref name=ludvigsen />. Opływowe 4-drzwiowe nadwozie zapewniało wewnątrz miejsce na podróż dla pięciu pasażerów, bagażnik mieścił się pod maską nad przednią osią oraz za tylnym rzędem siedzeń. Cena pojazdu wynosiła 5600 RM<ref name=ludvigsen />.
Tatra wywarła wpływ zarówno na Porschego i Hitlera<ref name="willson" />. Hitler był fanem motoryzacji, jeździł Tatrami podczas wizyty politycznej w Czechosłowacji<ref name="willson" />. Jadał także często z [[Hans Ledwinka|Hansem Ledwinką]], projektantem Tatry<ref name="willson" />. Po jednym z obiadów A.Hitler miał powiedzieć do F. Porsche: „To jest samochód na moje drogi”<ref name="willson" /><ref name="mantle">Car Wars, Jonathan Mantle, Arcade Publishing, 1997.</ref>. Od 1933 roku Ledwinka i Porsche spotykali się regularnie, by omawiać swoje konstrukcje<ref name="ukcar" />, Porsche przyznał później „Cóż, czasem zdarzało mi się zerkać mu przez ramię, tak jak i jemu.”<ref name="willson" /><ref name="mantle" />. {{link-interwiki |Tatra T97 |Q=Q745017}} z 1936 roku napędzana była przez chłodzony powietrzem czterocylindrowy silnik w układzie bokser o pojemności 1749&nbsp;cm³, montowany był on z tyłu i napędzał oś tylną<ref name="ludvigsen" />. Opływowe 4-drzwiowe nadwozie zapewniało wewnątrz miejsce na podróż dla pięciu pasażerów, bagażnik mieścił się pod maską nad przednią osią oraz za tylnym rzędem siedzeń. Cena pojazdu wynosiła 5600 RM<ref name="ludvigsen" />.


Tuż przed wybuchem II wojny światowej Tatra miała dziesięć roszczeń prawnych przeciwko VW za naruszenie prawa patentowego<ref name=ukcar />. Ferdinand Porsche miał zapłacić Tatrze odszkodowanie i zawrzeć ugodę, został jednak powstrzymany przez Hitlera, który stwierdził, że „rozwiąże ten problem”<ref name=ukcar />. Tatra wytoczyła proces przeciwko VW, w 1938 roku doszło do niemieckiej inwazji na Czechosłowację. W rezultacie w październiku 1938 roku fabryka Tatry przeszła pod kontrolę Niemców<ref name=ludvigsen>{{Cytuj książkę |nazwisko = Ludvigsen |imię = Karl |tytuł = Battle for the Beetle |wydawca = R. Bentley |miejsce = Cambridge, Massachusetts |rok = 2000 |isbn = 0-8376-0071-5 |język = en}}</ref>. Z rozkazu Hitlera modele T97 i T57 zostały usunięte ze stoiska Tatry na 1939 Berlin Autosalon<ref name=ukcar />. Tatra miała skupić się na rozwoju samochodów ciężarowych i silników wysokoprężnych, zaniechano produkcji wszystkich modeli osobowych z wyjątkiem [[Tatra T87|T87]]<ref name=ludvigsen />. Sprawa ta została poruszona po II wojnie światowej, w roku 1961 [[Volkswagen]] zapłacił Ringhoffer-Tatra 3&nbsp;000&nbsp;000 ''[[marka niemiecka|marek niemieckich]]'' odszkodowania przyznanych przez sąd<ref name="willson" /><ref name="mantle" />.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej Tatra miała dziesięć roszczeń prawnych przeciwko VW za naruszenie prawa patentowego<ref name="ukcar" />. Ferdinand Porsche miał zapłacić Tatrze odszkodowanie i zawrzeć ugodę, został jednak powstrzymany przez Hitlera, który stwierdził, że „rozwiąże ten problem”<ref name="ukcar" />. Tatra wytoczyła proces przeciwko VW, w 1938 roku doszło do niemieckiej inwazji na Czechosłowację. W rezultacie w październiku 1938 roku fabryka Tatry przeszła pod kontrolę Niemców<ref name="ludvigsen">{{Cytuj książkę |nazwisko = Ludvigsen |imię = Karl |tytuł = Battle for the Beetle |wydawca = R. Bentley |miejsce = Cambridge, Massachusetts |rok = 2000 |isbn = 0-8376-0071-5 |język = en}}</ref>. Z rozkazu Hitlera modele T97 i T57 zostały usunięte ze stoiska Tatry na 1939 Berlin Autosalon<ref name="ukcar" />. Tatra miała skupić się na rozwoju samochodów ciężarowych i silników wysokoprężnych, zaniechano produkcji wszystkich modeli osobowych z wyjątkiem {{link-interwiki |Tatra T87 |tekst=T87 |Q=Q1851322}}<ref name="ludvigsen" />. Sprawa ta została poruszona po II wojnie światowej, w roku 1961 [[Volkswagen]] zapłacił Ringhoffer-Tatra 3&nbsp;000&nbsp;000 ''[[marka niemiecka|marek niemieckich]]'' odszkodowania przyznanych przez sąd<ref name="willson" /><ref name="mantle" />.


=== II wojna światowa ===
=== II wojna światowa ===
Linia 90: Linia 88:
Przed wybuchem II wojny światowej fabrykę opuściła niewielka liczba egzemplarzy modelu, pierwsza większa seria egzemplarzy opartych na podwoziu KdF-Wagen powstała na potrzeby wojskowe, były to modele Typ 82 [[VW typ 82 Kübelwagen|''Kübelwagen'']] (około 52 000 egzemplarzy), [[VW typ 82E Käfer|Typ 82E]] (564 sztuk) oraz Typ 166 [[VW typ 166 Schwimmwagen|''Schwimmwagen'']] (około 14 000 sztuk).
Przed wybuchem II wojny światowej fabrykę opuściła niewielka liczba egzemplarzy modelu, pierwsza większa seria egzemplarzy opartych na podwoziu KdF-Wagen powstała na potrzeby wojskowe, były to modele Typ 82 [[VW typ 82 Kübelwagen|''Kübelwagen'']] (około 52 000 egzemplarzy), [[VW typ 82E Käfer|Typ 82E]] (564 sztuk) oraz Typ 166 [[VW typ 166 Schwimmwagen|''Schwimmwagen'']] (około 14 000 sztuk).


W latach 1940–1945 w niewielkiej serii powstawały także wersje cywilne wozu, trafiały one głównie do [[elita|elity]] społeczeństwa niemieckiego. Z powodu braków benzyny na rynku, powstała niewielka liczba egzemplarzy w wersji ''Holzbrenner'' zasilanych [[Gaz drzewny|gazem drzewnym]] wytwarzanym w procesie [[piroliza|pirolizy]] pod maską w specjalnym [[Gazogenerator (czadnica)|gazogeneratorze]].
W latach 1940–1945 w niewielkiej serii powstawały także wersje cywilne wozu, trafiały one głównie do [[elita|elity]] społeczeństwa niemieckiego. Z powodu braków benzyny na rynku, powstała niewielka liczba egzemplarzy w wersji ''„Holzbrenner”'' zasilanych [[Gaz drzewny|gazem drzewnym]] wytwarzanym w procesie [[piroliza|pirolizy]] pod maską w specjalnym [[Gazogenerator (czadnica)|gazogeneratorze]].


=== Produkcja powojenna i rozkwit ===
=== Produkcja powojenna i rozkwit ===
Linia 96: Linia 94:
[[Plik:1949 VW dash.jpg|thumb|Wnętrze Volkswagena Typ 1 z 1949 roku]]
[[Plik:1949 VW dash.jpg|thumb|Wnętrze Volkswagena Typ 1 z 1949 roku]]


Produkcja samochodów VW nie ruszyła na skalę masową do czasu [[Okupacja aliancka Niemiec|okupacji alianckiej]]. W 1945 roku fabryka Volkswagena została przekazana z rąk amerykańskich do brytyjskich, miała zostać rozebrana i przeniesiona na teren Wielkiej Brytanii<ref name="autogenerated3">{{Cytuj stronę |url = http://www.guardian.co.uk/news/2000/mar/18/guardianobituaries |tytuł = Ivan Hirst, News |data = 18 marca 2000 |praca = [[The Guardian]] |data dostępu = 30 września 2010}}</ref>. Żaden z brytyjskich producentów nie był jednak zainteresowany przejęciem: „pojazd nie spełnia podstawowych wymogów technicznych stawianych nowym samochodom... jest niezbyt interesujący dla przeciętnego nabywcy... Jego montaż byłby zupełnie nieopłacalnym przedsięwzięciem.”<ref name="autogenerated3" />. Fabryka pozostała na swoim miejscu, produkowano w niej samochody dla [[British Army|wojsk brytyjskich]]<ref name="autogenerated3" />. Na przełomie lat 1946–1947 polityka rozbioru prowadzona przez aliantów zmieniła swój tor, przemysł ciężki był jednak ograniczany do roku 1951. Stało się to m.in. za sprawą [[Herbert Hoover|Herberta Hoovera]], który w marcu 1947 roku stwierdził: „Nie ma się co łudzić, że Nowe Niemcy powstałe po [[granica polsko-niemiecka|zmianie granic]] zostaną zredukowane do roli państwa rolniczo-pasterskiego. Jest to niemożliwe, dopóki nie wymordujemy lub przesiedlimy stamtąd 25&nbsp;000&nbsp;000 osób.”<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.un.org/Pubs/chronicle/2008/webarticles/080103_marshallplan.html |tytuł = UN Chronicle, A magazine for the United Nations |opublikowany = United Nations|archiwum=https://archive.is/uWJP|zarchiwizowano=2012-05-30 |data dostępu = 30 września 2010}}</ref>.
Produkcja samochodów VW nie ruszyła na skalę masową do czasu [[Okupacja aliancka Niemiec|okupacji alianckiej]]. W 1945 roku fabryka Volkswagena została przekazana z rąk amerykańskich do brytyjskich, miała zostać rozebrana i przeniesiona na teren Wielkiej Brytanii<ref name="autogenerated3">{{Cytuj stronę |url = http://www.guardian.co.uk/news/2000/mar/18/guardianobituaries |tytuł = Ivan Hirst, News |data = 18 marca 2000 |praca = [[The Guardian]] |data dostępu = 2010-09-30}}</ref>. Żaden z brytyjskich producentów nie był jednak zainteresowany przejęciem: „Pojazd nie spełnia podstawowych wymogów technicznych stawianych nowym samochodom... Jest niezbyt interesujący dla przeciętnego nabywcy... Jego montaż byłby zupełnie nieopłacalnym przedsięwzięciem.”<ref name="autogenerated3" />. Fabryka pozostała na swoim miejscu, produkowano w niej samochody dla [[British Army|wojsk brytyjskich]]<ref name="autogenerated3" />. Na przełomie lat 1946–1947 polityka rozbioru prowadzona przez aliantów zmieniła swój tor, przemysł ciężki był jednak ograniczany do roku 1951. Stało się to m.in. za sprawą [[Herbert Hoover|Herberta Hoovera]], który w marcu 1947 roku stwierdził: „Nie ma się co łudzić, że Nowe Niemcy powstałe po [[granica polsko-niemiecka|zmianie granic]] zostaną zredukowane do roli państwa rolniczo-pasterskiego. Jest to niemożliwe, dopóki nie wymordujemy lub przesiedlimy stamtąd 25&nbsp;000&nbsp;000 osób.”<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.un.org/Pubs/chronicle/2008/webarticles/080103_marshallplan.html |tytuł = UN Chronicle, A magazine for the United Nations |opublikowany = United Nations |archiwum = https://archive.is/uWJP |zarchiwizowano = 2012-05-30 |data dostępu = 2010-09-30}}</ref>.


Ponowne uruchomienie fabryki jest głównie zasługą majora [[Ivan Hirst|Ivana Hirsta]] z armii brytyjskiej<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.thesun.co.uk/article/0,,2003260000-2003330476,00.html |tytuł = The Sun newspaper online |data = 18 lipca 2003 |praca = [[The Sun]] |język = en |data dostępu = 30 września 2010}}</ref>. Hirstowi przydzielono przejęcie kontroli nad zniszczoną bombardowaniem fabryką zdobytą przez Amerykanów. Jego pierwszym zadaniem było usunięcie [[niewybuch]]u, który wpadłszy przez dach znalazł się pomiędzy sprzętem produkcyjnym; gdyby bomba eksplodowała los Volkswagena byłby przesądzony. Hirst namówił Brytyjczyków do zamówienia 20&nbsp;000&nbsp;samochodów<ref name="autogenerated1" />, do marca 1946 fabrykę opuszczało miesięcznie 1000 pojazdów. W tym samym czasie samochodowi przywrócono wcześniejszą nazwę (VW Typ 1).
Ponowne uruchomienie fabryki jest głównie zasługą majora {{link-interwiki |Ivan Hirst |tekst=Ivana Hirsta |Q=Q878006}} z Armii Brytyjskiej<ref>{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20230330021523/https://autokult.pl/brytyjczyk-uratowal-garbusa-przed-zapomnieniem-nieznana-historia-kultowego-auta,6809129536518273a |tytuł = Brytyjczyk uratował „Garbusa” przed zapomnieniem. Nieznana historia kultowego auta |autor = Michał Zieliński |data = 19 stycznia 2008 |opublikowany = Autokult.pl |data dostępu = 2023-07-11}}</ref>. I. Hirstowi przydzielono przejęcie kontroli nad zniszczoną bombardowaniem fabryką zdobytą przez Amerykanów. Jego pierwszym zadaniem było usunięcie [[niewybuch]]u, który wpadłszy przez dach znalazł się pomiędzy sprzętem produkcyjnym; gdyby bomba eksplodowała los Volkswagena byłby przesądzony. I.Hirst namówił Brytyjczyków do zamówienia 20 tys. samochodów<ref name="autogenerated1" />, do marca 1946 fabrykę opuszczało miesięcznie 1000 pojazdów. W tym samym czasie samochodowi przywrócono wcześniejszą nazwę (VW Typ 1).


[[Plik:1000000th beatle.jpg|thumb|left|Milionowy egzemplarz VW Beetle wykończony kamieniami szlachetnymi]]
[[Plik:1000000th beatle.jpg|thumb|left|Milionowy egzemplarz VW Käfer wykończony kamieniami szlachetnymi]]


W ramach ponownego uruchomienia produkcji mianowano nowego dyrektora fabryki, [[Heinz Nordhoff|Heinza Nordhoffa]]<ref name="autogenerated1" />. Pod jego kierownictwem drastycznie wzrósł poziom produkcji, milionowy Garbus opuścił fabrykę w roku 1955. W tym okresie samochód wyróżniał się na tle konkurencji w segmencie bardzo dobrymi osiągami. Dla wersji z silnikiem o mocy 35 KM (25 kW) prędkość maksymalna wynosiła 115 km/h, czas przyspieszenia 0–100 km/h 27,5 s, zaś średnie zużycie paliwa 6,7 l na 100 km.
W ramach ponownego uruchomienia produkcji mianowano nowego dyrektora fabryki, [[Heinz Nordhoff|Heinza Nordhoffa]]<ref name="autogenerated1" />. Pod jego kierownictwem wzrósł poziom produkcji, milionowy Käfer opuścił fabrykę w roku 1955. W tym okresie samochód wyróżniał się na tle konkurencji w segmencie bardzo dobrymi osiągami. Dla wersji z silnikiem o mocy 35 KM (25&nbsp;kW) prędkość maksymalna wynosiła 115&nbsp;km/h, czas przyspieszenia 0–100 km/h 27,5 s, zaś średnie zużycie paliwa 6,7 l na 100&nbsp;km.


W roku 1949, w [[Osnabrück]]u, za sprawą firmy [[Karmann]] ruszyła produkcja Garbusów w wersji [[kabriolet]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.volkswagen.pl/firma/historia/30/|tytuł=Historia VW Garbusa w wersji kabriolet – legenda, która trwa|data=2005-11-30|praca=volkswagen.pl|język=pl|data dostępu=2011-11-14|archiwum=https://web.archive.org/web/20111105130208/http://volkswagen.pl/firma/historia/30/|zarchiwizowano=2011-11-05}}</ref>.
W roku 1949, w [[Osnabrück]], za sprawą przedsiębiorstwa [[Karmann]] ruszyła produkcja Garbusów w wersji [[kabriolet]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.volkswagen.pl/firma/historia/30/ |tytuł = Historia VW Garbusa w wersji kabriolet – legenda, która trwa |data = 2005-11-30 |praca = volkswagen.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20111105130208/http://volkswagen.pl/firma/historia/30/ |zarchiwizowano = 2011-11-05 |data dostępu = 2011-11-14}}</ref>.


W latach 50. samochód poddawany był kolejnym modernizacjom, najbardziej widoczna była zmiana w wyglądzie tylnych okien<ref name=AlleAutosder50er>{{Cytuj książkę |nazwisko = Gloor |imię = Roger |tytuł = Alle Autos der 50er Jahre 1945–1960 |wydawca = Motorbuch Verlag |miejsce = Stuttgart |rok = 1. Auflage 2007 |isbn = 978-3-613-02808-1}}</ref>. Dostępne były wersje Standard – z trójramienną kierownicą, nadwozie pozbawione elementów chromowanych oraz DeLuxe – chromowane akcenty<ref name="classic" />. W 1950 wariant DeLuxe otrzymał hydrauliczny układ hamulcowy, w odmianie Standard montowano układ mechaniczny<ref name="classic" />. Rok później między słupkami nadwozia a przednimi błotnikami zaczęto montować klapki wentylacyjne<ref name="classic" />. Pod koniec 1952 nieznacznie zmodyfikowano wygląd nadwozia, wprowadzono nową deskę rozdzielczą, zastosowano także koła 4,0x15 w miejscu 3,0x16<ref name="classic" />. Zsynchronizowano także przełożenia (oprócz biegu I) w skrzyni biegów<ref name="edmunds">{{cytuj stronę|url=http://www.edmunds.com/volkswagen/new-beetle/history.html|tytuł=Volkswagen New Beetle History|praca=edmunds.com|język=en|data dostępu=2011-11-14}}</ref>. W marcu 1953 roku dwa owalne okienka nad klapą silnika zastąpiono nieco większym jednoczęściowym co wpłynęło pozytywnie na widoczność wewnątrz kabiny pasażerskiej<ref name="edmunds" />.
W latach 50. XX w. samochód poddawany był kolejnym modernizacjom, najbardziej widoczna była zmiana w wyglądzie tylnych okien<ref name="AlleAutosder50er">{{Cytuj książkę |nazwisko = Gloor |imię = Roger |tytuł = Alle Autos der 50er Jahre 1945–1960 |wydawca = Motorbuch Verlag |miejsce = Stuttgart |rok = 1. Auflage 2007 |isbn = 978-3-613-02808-1}}</ref>. Dostępne były wersje Standard – z trójramienną kierownicą, nadwozie pozbawione elementów chromowanych oraz DeLuxe – chromowane akcenty<ref name="classic" />. W 1950 wariant DeLuxe otrzymał hydrauliczny [[Układ hamulcowy samochodu|układ hamulcowy]], w odmianie Standard montowano układ mechaniczny<ref name="classic" />. Rok później między słupkami nadwozia a przednimi błotnikami zaczęto montować klapki wentylacyjne<ref name="classic" />. Pod koniec 1952 nieznacznie zmodyfikowano wygląd nadwozia, wprowadzono nową [[deska rozdzielcza|deskę rozdzielczą]], zastosowano także koła 4,0x15 w miejscu 3,0x16<ref name="classic" />. Zsynchronizowano także przełożenia (oprócz biegu I) w skrzyni biegów<ref name="edmunds">{{cytuj stronę |url = http://www.edmunds.com/volkswagen/new-beetle/history.html |tytuł = Volkswagen New Beetle History |praca = edmunds.com |język = en |data dostępu = 2011-11-14}}</ref>. W marcu 1953 roku dwa owalne okienka nad klapą silnika zastąpiono nieco większym jednoczęściowym co wpłynęło pozytywnie na widoczność wewnątrz kabiny pasażerskiej<ref name="edmunds" />.


W roku 1951 Volkswagen opracowywał wersję napędzaną przez [[silnik o zapłonie samoczynnym|wysokoprężny silnik]] o pojemności 1,3 l. Powstały tylko dwie takie jednostki, były to wolnossące boksery chłodzone powietrzem, pierwszy z nich zamontowano w VW Typ 1, drugi zaś w [[Volkswagen Transporter|Typ 2]]. Garbus z tym silnikiem testowany był na torze [[Nürburgring]], osiągnął tam czas przyspieszenia 0–100 km/h równy 60 s<ref name="ltv-vwc.org.uk">{{Cytuj stronę |url = http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/ws_aug-sept-2003/diesel-beetle.html |tytuł = The Diesel Beetle |praca = ltv-vwc.org.uk |język = en |data dostępu = 3 kwietnia 2008 |archiwum = https://web.archive.org/web/20080720172027/http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/ws_aug-sept-2003/diesel-beetle.html |zarchiwizowano = 20 lipca 2008 }}</ref>.
W 1951 roku Volkswagen opracowywał wersję napędzaną przez [[silnik o zapłonie samoczynnym|wysokoprężny silnik]] o pojemności 1,3 l. Powstały tylko dwie takie jednostki, były to wolnossące boksery chłodzone powietrzem, pierwszy z nich zamontowano w VW Typ 1, drugi zaś w [[Volkswagen Transporter|Typ 2]]. Garbus z tym silnikiem testowany był na torze [[Nürburgring]], osiągnął tam czas przyspieszenia 0–100 km/h równy 60 s<ref name="ltv-vwc.org.uk">{{Cytuj stronę |url = http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/ws_aug-sept-2003/diesel-beetle.html |tytuł = The Diesel Beetle |praca = ltv-vwc.org.uk |język = en |archiwum = https://web.archive.org/web/20080720172027/http://www.ltv-vwc.org.uk/wheelspin/ws_aug-sept-2003/diesel-beetle.html |zarchiwizowano = 20 lipca 2008 |data dostępu = 2008-04-03}}</ref>.


Produkowano także niewielkie serie pokrewnych modeli. W latach 1949–1953 zmontowano w liczbie 696 egzemplarzy 2-miejscowy kabriolet [[Hebmüller]]a ([[Volkswagen Typ 14A (Hebmüller Cabriolet)|Typ 14A]]). [[Austro-Tatra]] konstruowała także [[Volkswagen Typ 18A|Typ 18A]] w wersji dla policji i straży pożarnej, od stycznia 1950 do marca 1953 zbudowano 203 sztuki<ref>''Hot VWs'', 7/84, s. 38.</ref>.
Produkowano także niewielkie serie pokrewnych modeli. W latach 1949–1953 zmontowano w liczbie 696 egzemplarzy 2-miejscowy kabriolet {{link-interwiki |Hebmüller |tekst=Hebmüllera |Q=Q367405}} ([[Volkswagen Typ 14A (Hebmüller Cabriolet)|Typ 14A]]). {{link-interwiki |Austro-Tatra |Q=Q683747}} konstruowała także [[Volkswagen Typ 18A|Typ 18A]] w wersji dla policji i straży pożarnej, od stycznia 1950 do marca 1953 zbudowano 203 sztuki<ref>''Hot VWs'', 7/84, s. 38.</ref>.


[[Plik:VW Käfer blue 1956 vr TCE.jpg|thumb|1956 Volkswagen]]
[[Plik:VW Käfer blue 1956 vr TCE.jpg|thumb|1956 Volkswagen]]


W roku 1954 zwiększono o 2&nbsp;mm średnicę cylindra co zaowocowało wzrostem pojemności skokowej z 1131&nbsp;cm³ do 1192&nbsp;cm³<ref name=PracticalMotorist1961>{{Cytuj pismo |tytuł = Knowing your Volkswagen |czasopismo = Practical Motorist |wolumin = 7 (nr 81) |rok = 1961 |miesiąc = maj}}</ref>. W tym samym czasie poprawiono m.in. konstrukcję [[wał korbowy|wału korbowego]] oraz powiększono [[Zawór silnikowy|zawory]]<ref name="edmunds" />. Dzięki temu zwiększono moc maksymalną silnika z 34 do 41 KM<ref name=PracticalMotorist1961 />. Jednocześnie konsekwentnie zwiększano [[stopień kompresji]] z 5,8:1 do 7:0:1 co było możliwe dzięki szerszej dostępności paliwa o wyższej [[liczba oktanowa|liczbie oktanowej]]<ref name=PracticalMotorist1961 />. Rozrusznik uruchamiany był już za pomocą stacyjki, a nie osobnego przycisku<ref name="edmunds" />. W sierpniu 1957 roku z kolei pojedyncze owalne okno zastąpiono szerokim, od tego rocznika używano w nowych pojazdach wyłącznie opon bezdętkowych<ref name="edmunds" />. W 1964 roku poszerzono osłonę podświetlenia tylnej tablicy rejestracyjnej. Od końca tego samego roku zwiększono wysokość szyb bocznych, zastosowano także wyższą przednią szybę panoramiczną. W roku 1966 wprowadzono silnik 1300 w miejsce 1200<ref name="classic" />.
W roku 1954 zwiększono o 2&nbsp;mm średnicę cylindra co zaowocowało wzrostem pojemności skokowej z 1131&nbsp;cm³ do 1192&nbsp;cm³<ref name="PracticalMotorist1961">{{Cytuj pismo |tytuł = Knowing your Volkswagen |czasopismo = Practical Motorist |wolumin = 7 (nr 81) |rok = 1961 |miesiąc = maj}}</ref>. W tym samym czasie poprawiono m.in. konstrukcję [[wał korbowy|wału korbowego]] oraz powiększono [[Zawór silnikowy|zawory]]<ref name="edmunds" />. Dzięki temu zwiększono moc maksymalną silnika z 34 do 41 KM<ref name="PracticalMotorist1961" />. Jednocześnie konsekwentnie zwiększano [[stopień kompresji]] z 5,8:1 do 7:0:1 co było możliwe dzięki szerszej dostępności paliwa o wyższej [[liczba oktanowa|liczbie oktanowej]]<ref name="PracticalMotorist1961" />. Rozrusznik uruchamiany był już za pomocą stacyjki, a nie osobnego przycisku<ref name="edmunds" />. W sierpniu 1957 roku z kolei pojedyncze owalne okno zastąpiono szerokim, od tego rocznika używano w nowych pojazdach wyłącznie opon bezdętkowych<ref name="edmunds" />. W 1964 roku poszerzono osłonę podświetlenia tylnej [[tablica rejestracyjna|tablicy rejestracyjnej]]. Od końca tego samego roku zwiększono wysokość szyb bocznych, zastosowano także wyższą przednią szybę panoramiczną. W roku 1966 wprowadzono silnik 1300 w miejsce 1200<ref name="classic" />.


Dla rocznika 1967 przygotowano zestaw usprawnień. Wygląd wciąż nawiązywał do poprzednich wersji, większych zmian doczekała się gama jednostek napędowych, dodano silnik 1500<ref name="classic" />. Rok później dla modeli 1300 i 1500 przygotowano nową instalację elektryczną o napięciu 12 V (VW 1200 wciąż ma 6 V)<ref name="classic" />. Wersja 1200 otrzymała w roku 1970 dwuobwodowy układ hamulcowy<ref name="classic" />.
Dla rocznika 1967 przygotowano zestaw usprawnień. Wygląd wciąż nawiązywał do poprzednich wersji, większych zmian doczekała się gama jednostek napędowych, dodano silnik 1500<ref name="classic" />. Rok później dla modeli 1300 i 1500 przygotowano nową instalację elektryczną o napięciu 12 V (VW 1200 wciąż ma 6 V)<ref name="classic" />. Wersja 1200 otrzymała w roku 1970 dwuobwodowy układ hamulcowy<ref name="classic" />.


Mały sedan Volkswagena odniósł duży sukces eksportowy w USA, przede wszystkim dzięki niższej cenie i ponad dwukrotnie większej ekonomiczności jazdy od tamtejszych samochodów, połączonej z udaną konstrukcją i dobrą jakością wykonania, co szczególnie predestynowało go jako samochód do dojazdów do pracy<ref name="cent" />. W 1956 roku sprzedaż Volkswagena w USA wyniosła 60 tysięcy sztuk<ref>{{cytuj pismo |autor = Art Railton |tytuł = Detroit listening post |url = https://books.google.pl/books?id=cuEDAAAAMBAJ&lpg=PP1&hl=pl&pg=PA195 |czasopismo = Popular Mechanics Magazine |miesiąc = luty |rok = 1957 |wolumin = 107 |wydanie = 2 |strony = 195}}</ref>, i jako pierwszego samochodu importowanego, przekroczyła produkcję aż siedmiu amerykańskich marek<ref name="pop">{{cytuj pismo |tytuł = Parade of ′57 cars |url = https://books.google.pl/books?id=cuEDAAAAMBAJ&lpg=PP1&hl=pl&pg=PA177 |czasopismo = Popular Mechanics Magazine |miesiąc = luty |rok = 1957 |wolumin = 107 |wydanie = 2 |strony = 177, 181, 298}}</ref>. Jego cena wynosiła wówczas 1495 USD i była niższa od wszystkich amerykańskich samochodów (wyższa jedynie od niektórych importowanych)<ref name="cent" /><ref name="pop" />. Oceniany był w prasie w 1957 roku jako najprzyjemniejszy w prowadzeniu z porównywanych małych samochodów oraz amerykańskich budżetowych modeli [[full-size car|pełnowymiarowych]], o cechach kojarzących się z samochodem sportowym<ref name="cent" />. Jako zalety wskazywano też mniejsze wymiary zewnętrzne<ref name="cent">{{cytuj pismo |tytuł = Do small cars make cents? |url = https://books.google.pl/books?id=cuEDAAAAMBAJ&lpg=PP1&hl=pl&pg=PA192 |czasopismo = Popular Mechanics Magazine |miesiąc = luty |rok = 1957 |wolumin = 107 |wydanie = 2 |strony = 192, 300–306}}</ref>.
W latach 60. poziom sprzedaży modelu gwałtownie wzrastał, przyczyniła się do tego przede wszystkim niska cena, a także kampania reklamowa oraz wytrzymałość i niezawodność konstrukcji. 17 lutego 1972 roku wyprodukowano egzemplarz nr 15 007 034, łączny poziom produkcji przekroczył rekord ustanowiony wcześniej przez [[Ford Model T|Forda T]]. Do 23 czerwca 1992 powstało ponad 21 000 000 sztuk modelu.

W latach 60 XX w. poziom sprzedaży modelu gwałtownie wzrastał, przyczyniła się do tego przede wszystkim niska cena, a także kampania reklamowa oraz wytrzymałość i niezawodność konstrukcji. 17 lutego 1972 roku wyprodukowano egzemplarz nr 15 007 034, łączny poziom produkcji przekroczył rekord ustanowiony wcześniej przez [[Ford Model T|Forda T]]. Do 23 czerwca 1992 powstało ponad 21 000 000 sztuk modelu.


=== VW 1302/1303 ===
=== VW 1302/1303 ===
[[Plik:Volkswagen Beetle .jpg|thumb|VW 1303 (1973)]]
[[Plik:Volkswagen Beetle .jpg|thumb|VW 1303 (1973)]]
[[Plik:2005-09-17 VW 1303 Cabriolet Karmann.jpg|thumb|VW 1303 Cabriolet]]
W roku 1971 wprowadzono wersję z [[kolumna MacPhersona|kolumnami MacPhersona]] w przednim zawieszeniu oraz przeprojektowanym pasem tylnym nadwozia. Oficjalnie nosiła ona nazwę '''VW 1302''' (1971-72), a od 1973 '''VW 1303''' '''Super Beetle'''. W zawieszeniu przednim podwójne wahacze wleczone na poprzecznych listwach skrętnych w obudowie rurowej zastąpiono przez dolne wahacze poprzeczne z kolumnami MacPhersona, z tyłu wahacze wleczone zastąpiono poprzecznymi, półosie jednoprzegubowe zaś dwuprzegubowymi. Zmniejszono dzięki temu promień skrętu, mimo wydłużenia rozstawu osi o 20 mm. Dodatkowo zwiększono przestrzeń bagażową z przodu prawie dwukrotnie<ref name="classic">{{cytuj pismo|nazwisko=Niemcewicz|imię=Jakub|tytuł=VW 1200 i 1303|czasopismo=Classicauto|wydawca=Stratos Concept|wydanie=61|strony=26–34|issn=1895-2976|język=pl|data=październik 2011}}</ref>.
W roku 1971 wprowadzono wersję z [[kolumna MacPhersona|kolumnami MacPhersona]] w przednim zawieszeniu oraz przeprojektowanym pasem tylnym nadwozia. Oficjalnie nosiła ona nazwę '''VW 1302''' (1971-1972), a od 1973 '''VW 1303''' '''Super Käfer''' (super garbus). W zawieszeniu przednim podwójne wahacze wleczone na poprzecznych listwach skrętnych w obudowie rurowej zastąpiono przez dolne wahacze poprzeczne z kolumnami MacPhersona, z tyłu wahacze wleczone zastąpiono poprzecznymi, półosie jednoprzegubowe zaś dwuprzegubowymi. Zmniejszono dzięki temu promień skrętu, mimo wydłużenia rozstawu osi o 20&nbsp;mm. Dodatkowo zwiększono przestrzeń bagażową z przodu prawie dwukrotnie<ref name="classic">{{cytuj pismo |nazwisko = Niemcewicz |imię = Jakub |tytuł = VW 1200 i 1303 |czasopismo = Classicauto |wydawca = Stratos Concept |wydanie = 61 |strony = 26–34 |issn = 1895-2976 |język = pl |data = październik 2011}}</ref>.


Super Beetle miał także większą szybę tylną, wzmocnione hamulce z przodu, cztery rzędy otworów wentylacyjnych na tylnej klapie, oraz duże klosze lamp tylnych (ze światłem cofania). Do oferty dodano wersję 1302S z silnikiem 1600<ref name="classic" />.
Super Käfer<ref>{{Cytuj |url = https://www.abebooks.com/9783613041974/VW-1302-1303-Evolution-Super-K%C3%A4fer-3613041979/plp |tytuł = VW 1302 / 1303: Die Evolution der Super-Käfer – Storz, Alexander F.: 9783613041974 – AbeBooks |opublikowany = abebooks.com |język = en |data dostępu = 2024-04-26}}</ref> miał także większą szybę tylną, wzmocnione hamulce z przodu, cztery rzędy otworów wentylacyjnych na tylnej klapie, oraz duże klosze lamp tylnych (ze światłem cofania). Do oferty dodano wersję 1302S z silnikiem 1600<ref name="classic" />.


Od 1973 montowano wersję 1303 z panoramiczną giętą szybę przednią. Dodatkowo zastosowano 2-biegowy wentylator nagrzewnicy oraz wyższe chlapacze przy tylnych kołach. Rok później wszystkie modele Garbusa otrzymują szerokie tylne światła, nowe błotniki oraz typ zderzaków<ref name="classic" />. Dwa lata później przednie kierunkowskazy przeniesiono z błotników na zderzak, klosze przednich reflektorów przejęto z Golfa Mk1. W 1976 zaprzestano produkcji VW 1303 w wersji fastback sedan, wprowadzono natomiast wariant 1200L z hamulcami tarczowymi na przedniej osi oraz silnikiem 1600<ref name="classic" />. Produkcję Garbusa w Niemczech zakończono 19 stycznia 1978 roku, Karmann 1303 Cabrio montowany był do stycznia 1980 roku<ref name="classic" />, przeniesiono ją wówczas do Meksyku<ref name="vw1">{{cytuj stronę|url=http://www.volkswagen.pl/firma/historia/92/|tytuł=Historia: Jubileusz Garbusa|data=2006-01-19|praca=volkswagen.pl|język=pl|data dostępu=2011-11-14}}</ref>.
Od 1973 montowano wersję 1303 z panoramiczną giętą szybę przednią. Dodatkowo zastosowano 2-biegowy wentylator nagrzewnicy oraz wyższe chlapacze przy tylnych kołach. Rok później wszystkie modele Garbusa otrzymują szerokie tylne światła, nowe błotniki oraz typ zderzaków<ref name="classic" />. Dwa lata później przednie kierunkowskazy przeniesiono z błotników na zderzak, klosze świateł przednich przejęto z VW Golfa pierwszej edycji. W 1976 r. zaprzestano produkcji VW 1303 w wersji fastback sedan, wprowadzono natomiast wariant 1200L z hamulcami tarczowymi na przedniej osi oraz silnikiem 1600<ref name="classic" />. Produkcję Garbusa w Niemczech zakończono 19 stycznia 1978 roku, Karmann 1303 Cabrio montowany był do stycznia 1980 roku<ref name="classic" />, przeniesiono ją wówczas do Meksyku<ref name="vw1">{{cytuj stronę |url = http://www.volkswagen.pl/firma/historia/92/ |tytuł = Historia: Jubileusz Garbusa |data = 2006-01-19 |praca = volkswagen.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20111011141804/http://volkswagen.pl/firma/historia/92/ |zarchiwizowano = 2011-10-11 |data dostępu = 2011-11-14}}</ref>.


Na rynek brazylijski przygotowano wersje Fusca z silnikiem 1600 o mocy 52 KM przystosowanym do pracy na [[etanol]]u<ref name="vw1" />. Ostatnia modernizacja Garbusa miała miejsce w 1993 roku, silnik wyposażono we [[wtrysk paliwa]], głowice cylindrów zaś w hydropopychacze. Zastosowano także 3-drożny katalizator w układzie wydechowym<ref name="vw1" />.
Na rynek brazylijski przygotowano wersję Fusca (lokalna nazwa samochodu) z silnikiem 1600 o mocy 52 KM przystosowanym do pracy na [[etanol]]u<ref name="vw1" />. Ostatnia modernizacja Garbusa miała miejsce w 1993 roku, silnik wyposażono we [[wtrysk paliwa]], głowice cylindrów zaś w hydropopychacze. Zastosowano także 3-drożny katalizator w układzie wydechowym<ref name="vw1" />.
[[Plik:Biały Garbus w Salzburgu..jpg|mały|Biały Garbus w Salzburgu.]]
[[Plik:2005-09-17 VW 1303 Cabriolet Karmann.jpg|thumb|VW 1303 Cabriolet]]


=== Światowy koniec produkcji ===
=== Światowy koniec produkcji ===
[[Plik:Biały Garbus w Salzburgu..jpg|mały|Biały Garbus w [[Salzburg]]u.]]
Do roku 2002 powstało ponad 21&nbsp;000&nbsp;000 egzemplarzy Garbusa, poziom produkcji w roku 2003 wynosił jednak już tylko 30&nbsp;000 w porównaniu ze szczytowym rokiem 1971, kiedy osiągnięto poziom 1&nbsp;300&nbsp;000 egzemplarzy. Volkswagen ogłosił, że koniec produkcji nastąpi w lipcu 2003 roku, jako powód podano spadający popyt na model<ref name="edmunds" />. Ostatni egzemplarz z numerem 21&nbsp;529&nbsp;464 opuścił linię produkcyjną w [[Puebla (miasto)|Puebla]] 30 lipca 2003<ref name=AutoMotoruSport200313>{{Cytuj pismo |autor link = Bernd Ostmann (Ed) |tytuł = Am 9. Juli wird die Produktion des VW Kaefer in Mexiko eingestellt.. |czasopismo = [[Auto, Motor und Sport|Auto Motor u. Sport]] |wolumin = Heft 13 2003 |strony = 10 |data = 11 czerwca 2003 |język = de}}</ref> – 65 lat od uruchomienia produkcji, po 58 latach jej nieprzerwanego trwania (licząc od zakończenia II wojny w 1945). Ostatni Garbus otrzymał przydomek ''El Rey'' i trafił do muzeum Volkswagena w [[Wolfsburg]]u.
Do 2002 roku powstało ponad 21 milionów egzemplarzy Garbusa, poziom produkcji w roku 2003 wynosił tylko 30 tys. w porównaniu ze szczytowym rokiem 1971, kiedy osiągnięto poziom 1 miliona egzemplarzy. Volkswagen ogłosił, że koniec produkcji nastąpi w lipcu 2003 roku, jako powód podano spadający popyt na model<ref name="edmunds" />. Ostatni egzemplarz z numerem 21&nbsp;529&nbsp;464 opuścił linię produkcyjną w [[Puebla (miasto)|Puebla]] 30 lipca 2003<ref name="AutoMotoruSport200313">{{Cytuj pismo |autor link = Bernd Ostmann (Ed) |tytuł = Am 9. Juli wird die Produktion des VW Kaefer in Mexiko eingestellt.. |czasopismo = [[Auto, Motor und Sport|Auto Motor u. Sport]] |wolumin = Heft 13 2003 |strony = 10 |data = 11 czerwca 2003 |język = de}}</ref> – 65 lat od uruchomienia produkcji, po 58 latach jej nieprzerwanego trwania (licząc od zakończenia II wojny w 1945 r.). Ostatni Käfer/Garbus/Beetle/Fusca... otrzymał przydomek ''El Rey'' (j. hiszp. król) i trafił do muzeum Volkswagena w [[Wolfsburg]]u.


== Dane techniczne ==
== Dane techniczne ==
=== 1946-1973 ===
=== 1946–1973 ===
{| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center"
<div class="BoxenVerschmelzen">
|+ VW 1200/1300/1500/1600 (1946–1973)<ref>http://www.kfz-tech.de/Hersteller/VW/VWKaefer01.htm kfz-tech – Käfer Motortechnik.</ref>
<div style="clear: both;" class="NavFrame">
<div class="NavHead">
<div align="left">'''VW 1200/1300/1500/1600 (1946–1973)'''<ref>http://www.kfz-tech.de/Hersteller/VW/VWKaefer01.htm kfz-tech – Käfer Motortechnik.</ref></div>
</div>
<div class="NavContent">
{| class="wikitable"
|-
|-
! width="16%"|
!width=16%|
! width="14%"| 1100 (1946–53)
!width=14%| 1100 (1946–53)
! width="14%"| 1200 (1954–65)
!width=14%| 1200 (1954–65)
! width="14%"| 1200 (1960–73)
!width=14%| 1200 (1960–73)
! width="14%"| 1300 (1965–70)
!width=14%| 1300 (1965–70)
! width="14%"| 1500 (1966–73)
!width=14%| 1500 (1966–73)
! width="14%"| 1600 (1972–73)
!width=14%| 1600 (1972–73)
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Silnik:  ||colspan="7" align="center"| 4-cylindrowy bokser (4-suw)
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Pojemność skokowa:  ||align="center"| 1131 cm³ ||colspan="2" align="center"| 1192 cm³ ||align="center"| 1285 cm³ ||align="center"| 1493 cm³ ||align="center"| 1584 cm³
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Średnica cylindra x skok tłoka:  ||align="center"| 75 × 64 mm ||colspan="2" align="center"| 77 × 64 mm ||align="center"| 77 × 69 mm ||align="center"| 83 × 69 mm ||align="center"| 85,5 × 69 mm
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Moc maksymalna<br />(KM)<br />przy obr./min: ||align="center"| 18,4&nbsp;kW<br />(25)<br />3300 ||align="center"| 22&nbsp;kW<br />(30)<br />3400 ||align="center"| 25&nbsp;kW<br />(34)<br />3600 ||align="center"| 29,5&nbsp;kW<br />(40)<br />4000 ||align="center"| 32&nbsp;kW<br />(44)<br />4000 ||align="center"| 37&nbsp;kW<br />(50)<br />4000
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Maks. [[moment siły|moment obrotowy]]<br />przy obr./min: ||align="center"| 67&nbsp;Nm<br />2000 ||align="center"| 75&nbsp;Nm<br />2000 ||align="center"| 82&nbsp;Nm<br />2000 ||align="center"| 87&nbsp;Nm<br />2000 ||align="center"| 100&nbsp;Nm<br />2000 ||align="center"| 106&nbsp;Nm<br />2800
|- bgcolor="#EEEEEE"
| rowspan="2" align="left"| Układ zasilania:  ||colspan="6" align="center"| jeden [[gaźnik]]
|-
|-
! Silnik
| colspan="2" align="center"| Solex 28 PCI ||align="center"| Solex 28 PICT-1 ||colspan="2" align="center"| Solex 30 PICT-1 ||align="center"| Solex 34 PICT-3
|colspan=7| 4-cylindrowy bokser (4-suw)
|- bgcolor="#EEEEEE"
|-
| align="left"| Prędkość maksymalna:&nbsp; ||align="center"| 105&nbsp;km/h ||align="center"| 112&nbsp;km/h ||align="center"| 115&nbsp;km/h ||align="center"| 122&nbsp;km/h<br />Autom.: 117&nbsp;km/h ||align="center"| 128&nbsp;km/h<br />Autom.: 123&nbsp;km/h ||align="center"| 135&nbsp;km/h<br />Autom: 130&nbsp;km/h
! Pojemność skokowa
|- bgcolor="#EEEEEE"
| 1131 cm³ ||colspan=2| 1192 cm³ || 1285 cm³ || 1493 cm³ || 1584 cm³
| align="left"| 0–100&nbsp;km/h:&nbsp; ||align="center"| 50&nbsp;s ||align="center"| 38&nbsp;s ||align="center"| 33&nbsp;s ||align="center"| 28&nbsp;s<br />Autom.: 33&nbsp;s ||align="center"| 23&nbsp;s<br />Autom.: 28&nbsp;s ||align="center"| 21&nbsp;s<br />Autom.: 24&nbsp;s
|-
|- bgcolor="#EEEEEE"
! Średnica cylindra x skok tłoka
| align="left"| Śr. zużycie paliwa / 100 km:&nbsp; ||align="center"| 7,5 ||align="center"| 8,0 ||align="center"| 8,5 ||align="center"| 9,5<br />Autom.: 10,5 ||align="center"| 10,0<br />Autom.: 11,0 ||align="center"| 11,0<br />Autom.: 12,0
| 75 × 64 mm ||colspan=2| 77 × 64 mm || 77 × 69 mm || 83 × 69 mm || 85,5 × 69 mm
|- bgcolor="#EEEEEE"
|-
| align="left"| Cena&nbsp; (DM):<br />Standard<br />Export<br />Cabrio ||align="center"|<br />5300<br />5625<br />7500 ||align="center"|<br />3950<br />4850<br />6500 ||align="center"|<br />4290<br />4740<br />5990 ||align="center"|<br />--<br />4980<br />6490 ||align="center"|<br />--<br />5385<br />6895 ||align="center"|<br />--<br />6530<br />--
! Moc maksymalna
| 18,4&nbsp;kW<br />(25&nbsp;KM)<br />przy 3300&nbsp;obr./min || 22&nbsp;kW<br />(30&nbsp;KM)<br />przy 3400&nbsp;obr./min || 25&nbsp;kW<br />(34&nbsp;KM)<br />przy 3600&nbsp;obr./min || 29,5&nbsp;kW<br />(40&nbsp;KM)<br />przy 4000&nbsp;obr./min || 32&nbsp;kW<br />(44&nbsp;KM)<br />przy 4000&nbsp;obr./min || 37&nbsp;kW<br />(50&nbsp;KM)<br />przy 4000&nbsp;obr./min
|-
! Maks. [[moment siły|moment obrotowy]]
| 67&nbsp;Nm<br />przy 2000&nbsp;obr./min || 75&nbsp;Nm<br />przy 2000&nbsp;obr./min || 82&nbsp;Nm<br />przy 2000&nbsp;obr./min || 87&nbsp;Nm<br />przy 2000&nbsp;obr./min || 100&nbsp;Nm<br />przy 2000&nbsp;obr./min || 106&nbsp;Nm<br />przy 2800&nbsp;obr./min
|-
!rowspan=2| Układ zasilania
|colspan=6| jeden [[gaźnik]]
|-
|colspan=2| Solex 28 PCI || Solex 28 PICT-1 ||colspan=2| Solex 30 PICT-1 || Solex 34 PICT-3
|-
! Prędkość maksymalna
| 105&nbsp;km/h || 112&nbsp;km/h || 115&nbsp;km/h || 122&nbsp;km/h<br />Autom.: 117&nbsp;km/h || 128&nbsp;km/h<br />Autom.: 123&nbsp;km/h || 135&nbsp;km/h<br />Autom: 130&nbsp;km/h
|-
! 0–100 km/h
| 50&nbsp;s || 38&nbsp;s || 33&nbsp;s || 28&nbsp;s<br />Autom.: 33&nbsp;s || 23&nbsp;s<br />Autom.: 28&nbsp;s || 21&nbsp;s<br />Autom.: 24&nbsp;s
|-
! Śr. zużycie paliwa / 100 km
| 7,5&nbsp;l || 8,0&nbsp;l || 8,5&nbsp;l || 9,5&nbsp;l<br />Autom.: 10,5&nbsp;l || 10,0&nbsp;l<br />Autom.: 11,0&nbsp;l || 11,0&nbsp;l<br />Autom.: 12,0&nbsp;l
|-
! Cena&nbsp; (DM):<br />Standard<br />Export<br />Cabrio
|<br />5300<br />5625<br />7500 ||<br />3950<br />4850<br />6500 ||<br />4290<br />4740<br />5990 ||<br /> –<br />4980<br />6490 ||<br /> –<br />5385<br />6895 ||<br /> –<br />6530<br /> –
|}
|}
</div>
</div>
</div>


=== 1302/1303 (1970-1975) ===
=== 1302/1303 (1970–1975) ===
{| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center"
<div class="BoxenVerschmelzen">
|+ VW 1302/1303
Dane techniczne <div style="clear: both;" class="NavFrame">
<div class="NavHead">
<div align="left">'''VW 1302/1303'''</div>
</div>
<div class="NavContent">
{| class="wikitable"
|-
|-
! width="22%"| VW:
!width=22%|
! width="26%"| 1302/03 (1970–75)
!width=26%| 1302/03 (1970–75)
! width="26%"| 1302/03 (1970–75)
!width=26%| 1302/03 (1970–75)
! width="26%"| 1302/03 S (1970–75)
!width=26%| 1302/03 S (1970–75)
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Silnik:  ||colspan="3" align="center"| 4-cylindrowy bokser (4-suw)
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Pojemność skokowa:  ||align="center"| 1192 cm³ ||align="center"| 1285 cm³ ||align="center"| 1584 cm³
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Średnica cylindra x skok tłoka:  ||align="center"| 77 × 64 mm ||align="center"| 77 × 69 mm ||align="center"| 85,5 × 69 mm
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Moc maksymalna przy obr./min: ||align="center"| 25 kW przy 3600 ||align="center"| 32 kW ||align="center"| 37 kW przy 4000
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Maks. moment obrotowy: ||align="center"| 75 Nm przy 2000 || ||align="center"| 106 Nm przy 2800
|- bgcolor="#EEEEEE"
| rowspan="2" align="left"| Układ zasilania: ||colspan="3" align="center"| gaźnik
|-
|-
! Silnik
| align="center"| Solex 28 ||align="center"| Solex ||align="center"| Solex 34
|colspan=3| 4-cylindrowy bokser (4-suw)
|- bgcolor="#EEEEEE"
|-
| align="left"| Prędkość maksymalna:&nbsp; ||align="center"| 116&nbsp;km/h ||align="center"| 125&nbsp;km/h<br />Autom.: 120&nbsp;km/h ||align="center"| 135&nbsp;km/h<br />Autom.: 127&nbsp;km/h
! Pojemność skokowa
|- bgcolor="#EEEEEE"
| 1192 cm³ || 1285 cm³ || 1584 cm³
| align="left"| 0–100&nbsp;km/h:&nbsp; ||align="center"| 32&nbsp;s ||align="center"| 26&nbsp;s<br />Autom.: 33&nbsp;s ||align="center"| 20&nbsp;s<br />Autom.: 24&nbsp;s
|-
|- bgcolor="#EEEEEE"
! Średnica cylindra x skok tłoka
| align="left"| Śr. zużycie paliwa / 100 km:&nbsp; ||align="center"| 10,0 ||align="center"| 10,5<br />Autom.: 11,5 ||align="center"| 11,5<br />Autom.: 12,5
| 77 × 64 mm || 77 × 69 mm || 85,5 × 69 mm
|- bgcolor="#EEEEEE"
|-
| align="left"| Cena&nbsp; (DM):<br />1302<br />1303<br />1302 Cabrio<br />1303 Cabrio ||align="center"|<br />5745<br />6690<br />--<br />-- ||align="center"|<br />n.a.<br />n.a.<br />--<br />-- ||align="center" align="center"|<br />5945<br />6890<br />7490<br />8840
! Moc maksymalna
| 25&nbsp;kW<br />(34&nbsp;KM)<br />przy 3600&nbsp;obr./min || 32&nbsp;kW<br />(43&nbsp;KM) || 37&nbsp;kW<br />(50&nbsp;KM)<br />przy 4000&nbsp;obr./min
|-
! Maks. moment obrotowy
| 75&nbsp;Nm<br />przy 2000&nbsp;obr./min || || 106&nbsp;Nm<br />przy 2800&nbsp;obr./min
|-
!rowspan=2| Układ zasilania
|colspan=3| gaźnik
|-
| Solex 28 || Solex || Solex 34
|-
! Prędkość maksymalna
| 116&nbsp;km/h || 125&nbsp;km/h<br />Autom.: 120&nbsp;km/h || 135&nbsp;km/h<br />Autom.: 127&nbsp;km/h
|-
! 0–100 km/h
| 32&nbsp;s || 26&nbsp;s<br />Autom.: 33&nbsp;s || 20&nbsp;s<br />Autom.: 24&nbsp;s
|-
! Śr. zużycie paliwa / 100 km
| 10,0&nbsp;l || 10,5&nbsp;l<br />Autom.: 11,5&nbsp;l || 11,5&nbsp;l<br />Autom.: 12,5&nbsp;l
|-
! Cena (DM):<br />1302<br />1303<br />1302 Cabrio<br />1303 Cabrio
|<br />5745<br />6690<br />--<br />-- ||<br />nd.<br />nd.<br />--<br />-- ||<br />5945<br />6890<br />7490<br />8840
|}
|}
</div>
</div>
</div>


=== 1200 (1973-1985) ===
=== 1200 (1973–1985) ===
{| class="wikitable mw-collapsible" style="text-align:center"
<div class="BoxenVerschmelzen">
|+ VW 1200 (1973–1985)
<div style="clear: both;" class="NavFrame">
|-
<div class="NavHead">
!width=22%|
<div align="left">'''VW 1200 (1973–1985)'''</div>
!width=26%| 1200 (1.3) (1973–75)
</div>
!width=26%| 1200 (1.6) (1973–77)
<div class="NavContent">
!width=26%| 1200 L (1973–85)
{| class="wikitable"
|-
! Silnik
|colspan=3| 4-cylindrowy bokser (4-suw)
|-
! Pojemność skokowa
| 1285 cm³ || 1584 cm³ || 1192 cm³
|-
! Średnica cylindra x skok tłoka
| 77 × 69 mm || 85,5 × 69 mm || 77 × 64 mm
|-
! Moc maksymalna
| 32&nbsp;kW<br />(43&nbsp;KM)<br />przy 4100&nbsp;obr./min || 37&nbsp;kW<br />(50&nbsp;KM)<br />przy 4000&nbsp;obr./min || 25&nbsp;kW<br />(34&nbsp;KM)<br />przy 3800&nbsp;obr./min
|-
! Maks. moment obrotowy
| 86&nbsp;Nm<br />przy 3000&nbsp;obr./min || 106&nbsp;Nm<br />przy 2800&nbsp;obr./min || 74&nbsp;Nm<br />przy 1700&nbsp;obr./min
|-
!rowspan=2| Układ zasilania:
|colspan=3| gaźnik
|-
| Solex 31 || Solex 34 || Solex 30
|-
! Prędkość maksymalna
| 127&nbsp;km/h<br />Autom.: 122&nbsp;km/h || 135&nbsp;km/h<br />Autom.: 130&nbsp;km/h || 120&nbsp;km/h
|-
! 0–100 km/h
| 25&nbsp;s<br />Autom.: 32&nbsp;s || 21&nbsp;s<br />Autom.: 24&nbsp;s || 30&nbsp;s
|-
|-
! Śr. zużycie paliwa / 100 km
! width="22%"| VW:
| 10,0&nbsp;l<br />Autom.: 11,0&nbsp;l || 11,0&nbsp;l<br />Autom.: 12,0&nbsp;l || 9,0&nbsp;l
! width="26%"| 1200 (1.3) (1973–75)
! width="26%"| 1200 (1.6) (1973–77)
! width="26%"| 1200 L (1973–85)
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Silnik:  ||colspan="3" align="center"| 4-cylindrowy bokser (4-suw)
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Pojemność skokowa:  ||align="center"| 1285 cm³ ||align="center"| 1584 cm³ ||align="center"| 1192 cm³
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Średnica cylindra x skok tłoka:  ||align="center"| 77 × 69 mm ||align="center"| 85,5 × 69 mm ||align="center"| 77 × 64 mm
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Moc maksymalna przy obr./min: ||align="center"| 32 kW przy 4100 ||align="center"| 37 kW przy 4000 ||align="center"| 25 kW przy 3800
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Maks. moment obrotowy przy obr./min: ||align="center"| 86 Nm przy 3000 ||align="center"| 106 Nm przy 2800 ||align="center"| 74 Nm przy 1700
|- bgcolor="#EEEEEE"
| rowspan="2" align="left"| Układ zasilania: ||colspan="3" align="center"| gaźnik
|-
|-
! Cena (DM):
| align="center"| Solex 31 ||align="center"| Solex 34 ||align="center"| Solex 30
| 5650 || 7920 || 7865
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Prędkość maksymalna:&nbsp; ||align="center"| 127&nbsp;km/h<br />Autom.: 122&nbsp;km/h ||align="center"| 135&nbsp;km/h<br />Autom.: 130&nbsp;km/h ||align="center"| 120&nbsp;km/h
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| 0–100&nbsp;km/h:&nbsp; ||align="center"| 25&nbsp;s<br />Autom.: 32&nbsp;s ||align="center"| 21&nbsp;s<br />Autom.: 24&nbsp;s ||align="center"| 30&nbsp;s
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Śr. zużycie paliwa / 100 km:&nbsp; ||align="center"| 10,0<br />Autom.: 11,0 ||align="center"| 11,0<br />Autom.: 12,0 ||align="center"| 9,0
|- bgcolor="#EEEEEE"
| align="left"| Cena (DM): ||align="center"| 5650 ||align="center"| 7920 ||align="center" align="center"| 7865
|}
|}
</div>
</div>
</div>


== Wielkość produkcji ==
== Wielkość produkcji ==
[[Plik:VW-Käfer Motor 30PS(1959).JPG|thumb|Silnik 1200 VW Beetle z roku 1959]]
[[Plik:VW-Käfer Motor 30PS(1959).JPG|thumb|Silnik 1200 VW Garbus z roku 1959]]
[[Plik:VW Typ 60 K 10 - Porsche Typ 64 (Berlin-Rom-Wagen), Bj.1939.jpg|thumb|VW Typ 60 K 10]]
[[Plik:VW Typ 60 K 10 - Porsche Typ 64 (Berlin-Rom-Wagen), Bj.1939.jpg|thumb|VW Typ 60 K 10]]
[[Plik:Desfile de autos antiguos 238.JPG|thumb|Deska rozdzielcza późniejszej wersji]]
[[Plik:Desfile de autos antiguos 238.JPG|thumb|Deska rozdzielcza późniejszej wersji]]
Linia 270: Linia 276:
| 1945 || 1785 || 1785
| 1945 || 1785 || 1785
|-
|-
| 1946 || 10 020 || 11 805
| 1946 || 10 020 || 11 805
|-
|-
| 1947 || 8987 || 20 798
| 1947 || 8987 || 20 798
|-
|-
| 1948 || 19 244 || 40 036
| 1948 || 19 244 || 40 036
|-
|-
| 1949 || 46 146 || 86 182
| 1949 || 46 146 || 86 182
|-
|-
| 1950 || 81 979 || 168 161
| 1950 || 81 979 || 168 161
|-
|-
| 1951 || 93 709 || 261 870
| 1951 || 93 709 || 261 870
|-
|-
| 1952 || 114 348 || 376 218
| 1952 || 114 348 || 376 218
|-
|-
| 1953 || 151 323 || 527 541
| 1953 || 151 323 || 527 541
|-
|-
| 1954 || 202 174 || 729 715
| 1954 || 202 174 || 729 715
|-
|-
| 1955 || 279 986 || 1 009 701
| 1955 || 279 986 || 1 009 701
|-
|-
| 1956 || 333 190 || 1 342 891
| 1956 || 333 190 || 1 342 891
|-
|-
| 1957 || 380 561 || 1 723 452
| 1957 || 380 561 || 1 723 452
|-
|-
| 1958 || 451 526 || 2 174 978
| 1958 || 451 526 || 2 174 978
|-
|-
| 1959 || 575 406 || 2 750 384
| 1959 || 575 406 || 2 750 384
|-
|-
| 1960 || 739 443 || 3 489 827
| 1960 || 739 443 || 3 489 827
|-
|-
| 1961 || 827 850 || 4 317 677
| 1961 || 827 850 || 4 317 677
|-
|-
| 1962 || 877 014 || 5 194 691
| 1962 || 877 014 || 5 194 691
|-
|-
| 1963 || 838 488 || 6 033 179
| 1963 || 838 488 || 6 033 179
|-
|-
| 1964 || 948 370 || 6 981 549
| 1964 || 948 370 || 6 981 549
|-
|-
| 1965 || 1 090 863 || 8 072 412
| 1965 || 1 090 863 || 8 072 412
|-
|-
| 1966 || 1 080 165 || 9 152 577
| 1966 || 1 080 165 || 9 152 577
|-
|-
| 1967 || 925 787 || 10 078 364
| 1967 || 925 787 || 10 078 364
|-
|-
| 1968 || 1 186 134 || 11 264 498
| 1968 || 1 186 134 || 11 264 498
|-
|-
| 1969 || 1 219 314 || 12 483 812
| 1969 || 1 219 314 || 12 483 812
|-
|-
| 1970 || 1 196 099 || 13 679 911
| 1970 || 1 196 099 || 13 679 911
|-
|-
| 1971 || 1 291 612 || 14 971 523
| 1971 || 1 291 612 || 14 971 523
|-
|-
| 1972 || 1 220 686 || 16 192 209
| 1972 || 1 220 686 || 16 192 209
|-
|-
| 1973 || 1 206 018 || 17 398 227
| 1973 || 1 206 018 || 17 398 227
|-
|-
| 1974 || 791 053 || 18 189 280
| 1974 || 791 053 || 18 189 280
|-
|-
| 1975 || 441 116 || 18 630 396
| 1975 || 441 116 || 18 630 396
|-
|-
| 1976 || 383 277 || 19 013 673
| 1976 || 383 277 || 19 013 673
|-
|-
| 1977 || 258 634 || 19 272 307
| 1977 || 258 634 || 19 272 307
|-
|-
| 1978 || 271 673 || 19 543 980
| 1978 || 271 673 || 19 543 980
|-
|-
| 1979 || 263 340 || 19 807 320
| 1979 || 263 340 || 19 807 320
|-
|-
| 1980 || 236 177 || 20 043 497
| 1980 || 236 177 || 20 043 497
|-
|-
| 1981 || 157 505 || 20 201 002
| 1981 || 157 505 || 20 201 002
|-
|-
| 1982 || 138 091 || 20 339 093
| 1982 || 138 091 || 20 339 093
|-
|-
| 1983 || 119 745 || 20 458 838
| 1983 || 119 745 || 20 458 838
|-
|-
| 1984 || 118 138 || 20 576 976
| 1984 || 118 138 || 20 576 976
|-
|-
| 1985 || 86 189 || 20 663 165
| 1985 || 86 189 || 20 663 165
|-
|-
| 1986 || 46 633 || 20 709 798
| 1986 || 46 633 || 20 709 798
|-
|-
| 1987 || 17 166 || 20 726 964
| 1987 || 17 166 || 20 726 964
|-
|-
| 1988 || 19 008 || 20 745 972
| 1988 || 19 008 || 20 745 972
|-
|-
| 1989 || 32 421 || 20 778 393
| 1989 || 32 421 || 20 778 393
|-
|-
| 1990 || 84 716 || 20 863 109
| 1990 || 84 716 || 20 863 109
|-
|-
| 1991 || 85 681 || 20 948 790
| 1991 || 85 681 || 20 948 790
|-
|-
| 1992 || 86 613 || 21 035 403
| 1992 || 86 613 || 21 035 403
|-
|-
| 1993 || 104 710 || 21 140 113
| 1993 || 104 710 || 21 140 113
|-
|-
| 1994 || 95 600 || 21 235 713
| 1994 || 95 600 || 21 235 713
|-
|-
| 1995 || 33 361 || 21 269 074
| 1995 || 33 361 || 21 269 074
|-
|-
| 1996 || 39 722 || 21 308 796
| 1996 || 39 722 || 21 308 796
|-
|-
| 1997 || 35 678 || 21 344 474
| 1997 || 35 678 || 21 344 474
|-
|-
| 1998 || 36 492 || 21 380 966
| 1998 || 36 492 || 21 380 966
|-
|-
| 1999 || 36 446 || 21 417 412
| 1999 || 36 446 || 21 417 412
|-
|-
| 2000 || 41 260 || 21 458 672
| 2000 || 41 260 || 21 458 672
|-
|-
| 2001 || 38 850 || 21 497 522
| 2001 || 38 850 || 21 497 522
|-
|-
| 2002 || 24 407 || 21 521 929
| 2002 || 24 407 || 21 521 929
|-
|-
| 2003 || 7535 || 21 529 464
| 2003 || 7535 || 21 529 464
|}
|}


Linia 391: Linia 397:


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{cytuj stronę|url=http://www.volkswagen.pl/firma/historia/92/|tytuł=Historia: Jubileusz Garbusa|data=2006-01-19|praca=volkswagen.pl|język=pl|data dostępu=2011-11-14}}
* {{cytuj stronę |url = http://www.volkswagen.pl/firma/historia/92/ |tytuł = Historia: Jubileusz Garbusa |data = 2006-01-19 |praca = volkswagen.pl |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20111011141804/http://volkswagen.pl/firma/historia/92/ |zarchiwizowano = 2011-10-11 |data dostępu = 2011-11-14}}
* {{cytuj stronę|url=http://www.edmunds.com/volkswagen/new-beetle/history.html|tytuł=Volkswagen New Beetle History|praca=edmunds.com|język=en|data dostępu=2011-11-14}}
* {{cytuj stronę |url = http://www.edmunds.com/volkswagen/new-beetle/history.html |tytuł = Volkswagen New Beetle History |praca = edmunds.com |język = en |data dostępu = 2011-11-14}}
* {{cytuj pismo|nazwisko=Niemcewicz|imię=Jakub|tytuł=VW 1200 i 1303|czasopismo=Classicauto|wydawca=Stratos Concept|wydanie=61|strony=26–34|issn=1895-2976|język=pl|data=październik 2011}}
* {{cytuj pismo |nazwisko = Niemcewicz |imię = Jakub |tytuł = VW 1200 i 1303 |czasopismo = Classicauto |wydawca = Stratos Concept |wydanie = 61 |strony = 26–34 |issn = 1895-2976 |język = pl |data = październik 2011}}


== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
* [http://oldtimery.com/index.php?option=com_content&view=article&id=363:przedwojenna-historia-volkswagena-garbusa&catid=18:stare-samochody&Itemid=1/ Przedwojenna historia Volkswagena Garbusa na Oldtimery.com]
* {{Cytuj stronę |url = http://oldtimery.com/index.php?option=com_content&view=article&id=363%3Aprzedwojenna-historia-volkswagena-garbusa&catid=18%3Astare-samochody&Itemid=1%2F |tytuł = Przedwojenna historia Volkswagena Garbusa na Oldtimery.com |opublikowany = oldtimery.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20160305005853/http://oldtimery.com/index.php?option=com_content&view=article&id=363%3Aprzedwojenna-historia-volkswagena-garbusa&catid=18%3Astare-samochody&Itemid=1%2F |zarchiwizowano = 2016-03-05}}
* [http://www.superbeetles.com/ Historia Volkswagena Super Beetle]
* [http://www.superbeetles.com/ Historia Volkswagena Super Beetle]
* [https://web.archive.org/web/20100602202041/http://www.life.com/image/first/in-gallery/35382/the-beetle-from-hitler-to-hippies The Beetle: From Hitler to Hippies] – ''[[Life magazine]]''
* {{Cytuj stronę |url = http://www.life.com/image/first/in-gallery/35382/the-beetle-from-hitler-to-hippies |tytuł = The Beetle: From Hitler to Hippies |opublikowany = life.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20100602202041/http://www.life.com/image/first/in-gallery/35382/the-beetle-from-hitler-to-hippies |zarchiwizowano = 2010-06-02}} – ''[[Life magazine]]''


{{Samochody VW}}
{{Samochody VW}}
Linia 417: Linia 423:
[[Kategoria:Samochody z lat 80.]]
[[Kategoria:Samochody z lat 80.]]
[[Kategoria:Samochody z lat 90.]]
[[Kategoria:Samochody z lat 90.]]
[[Kategoria:Historia Niemiec]]
[[Kategoria:Wolfsburg]]

Aktualna wersja na dzień 08:05, 24 sie 2024

Volkswagen Typ 1
Ilustracja
Volkswagen Typ 1
Inne nazwy

Käfer, Super Käfer, Beetle[1], Super Beetle[2][3], Fusca itd.

Producent

Volkswagen

Projektant

Ferdinand Porsche

Okres produkcji

1938–2003

Miejsce produkcji

 RFN:
Wolfsburg, Hanower, Emden, Ingolstadt, Osnabrück
Australien Melbourne
Belgia Bruksela
Brazylia São Bernardo do Campo
Indonezja Dżakarta
Irlandia Dublin
Meksyk Puebla
Nowa Zelandia Auckland
Nigeria Lagos
Filipiny Manila
Uitenhage
Sarajewo
Wenezuela Valencia[4]
Finlandia Heinola
Tajlandia Bangkok
Malezja Shah Alam

Następca

Volkswagen Golf/Jetta/New Beetle

Dane techniczne
Segment

C

Typy nadwozia

2-drzwiowy fastback
2-drzwiowy kabriolet[5]

Silniki

Benzynowe B4:
1131–1584 cm³
19-40 kW

Skrzynia biegów

4-biegowa manualna
3-biegowa półautomatyczna Autostick

Napęd

tylny

Długość

4070–4140 mm

Szerokość

1540–1585 mm

Wysokość

1500 mm

Rozstaw osi

2400–2420 mm

Masa własna

730–930 kg

Zbiornik paliwa

41 l

Liczba miejsc

4

Dane dodatkowe
Pokrewne

Tatra 97(inne języki)
Tatra V570

Volkswagen Typ 1, szerzej znany jako VW Käfer (w niemieckojęzycznych państwach), VW Beetle (w angielskojęzycznych państwach), Volkswagen garbus (w Polsce) - kompaktowy samochód osobowy produkowany przez Volkswagen (VW) w latach 1938–2003. Będąc wyprodukowanym w ponad 21 mln egzemplarzach, garbus stanowi najdłużej i najliczniej produkowany model samochodu w historii motoryzacji. Auto charakteryzuje się silnikiem chłodzonym powietrzem, który jest umieszczony za osią tylną pojazdu, oraz napędem tylnym.

Łącznie wyprodukowano 21 529 464 egzemplarze modelu (z czego 15 444 858 w Niemczech – w tym 330 251 kabrioletów[6][7] oraz około 3 350 000 w Brazylii).

Przegląd

[edytuj | edytuj kod]

Chociaż samochód został zaprojektowany i wprowadzony do produkcji w latach 30 XX w., masowa produkcja ruszyła w 1945 roku, po zakończeniu II wojny światowej. Model otrzymał wtedy oznaczenie Volkswagen Typ 1 i sprzedawany był jako po prostu „Volkswagen”. Późniejsze modele nosiły nazwy: VW 1200, 1300, 1500, 1302 lub 1303, przy czym pierwsze trzy pochodziły od pojemności silnika, a 1302 i 1303 prezentowały kolejne wcielenia Garbusa. Na rodzimym rynku pojazd zyskał przydomek Käfer (chrząszcz) i pod taką nazwą był tam w późniejszym czasie sprzedawany[3], w pozostałych krajach przyjęto angielskie oznaczenie Volkswagen Beetle (żuk)[1][2].

Popularny VW wraz z samochodami: Morris Minor, Fiat 500, Renault 4CV i Dauphine oraz Citroën 2CV był jednym z upowszechniających transport osób w segmencie pojazdów budżetowych, małych. Posłużył jako punkt odniesienia konstruktorom amerykańskich odpowiedników.

Dzięki VW, Fiatowi i Renault zanotowano wzrost procentowego udziału na rynku zachodnioeuropejskim samochodów w konfiguracji RR (silnik z tyłu, napęd na oś tylną) z 2,6% w 1946 do 26,6% w 1956[8]. W roku 1948 Citroën 2CV wyznaczył trend dla małych przednionapędowych pojazdów, które w późniejszym czasie zdominowały rynek zachodnioeuropejski. W 1974 Volkswagen zaprezentował przednionapędowego Golfa pierwszej edycji jako następcę dla Garbusa. Dwadzieścia lat później Volkswagen zaprezentował pojazd koncepcyjny Concept One nawiązujący stylistyką do popularnego produktu. W 1998 r. wprowadzono na rynek model New Beetle, oparty na płycie podłogowej Golfa edycji IV i nadwoziu nawiązującym do VW Typ 1.

W przeprowadzonej w 1999 roku ankiecie w gazecie New York Times ze USA na temat najbardziej wpływowego samochodu XX wieku VW Typ 1 zajął 4. miejsce – za Fordem T, Mini i Citroënem DS[9].

Konstrukcja

[edytuj | edytuj kod]
Schemat obiegu powietrza w układzie chłodzenia (niebieski) i wydechowym (czerwony)

W Garbusie zastosowano montowany z tyłu silnik typu bokser, chłodzony powietrzem. Nadwozie było 2-drzwiową konstrukcją typu fastback sedan z płaską szybą przednią, cechowało się współczynnikiem oporu powietrza Cx równym 0,41. Samochód przystosowany był do przewozu czterech pasażerów na dwóch rzędach siedzeń, dysponował przestrzenią bagażową pod przednią maską oraz za tylną kanapą. Nadwozie połączone było z prawie płaskim podwoziem za pomocą osiemnastu śrub. W konstrukcji zarówno przedniego, jak i tylnego zawieszenia wykorzystano drążki skrętne i stabilizatory poprzeczne – zapewniało to niezależność każdego koła w amortyzowaniu i resorowaniu. Rozwiązania takie jak: mechaniczne hamulce bębnowe, dzielone tylne szyby, mechaniczne kierunkowskazy oraz niezsynchronizowana skrzynia biegów były z biegiem czasu modernizowane. Pozostałe elementy były przez resztę produkcji używane w niezmienionej postaci.

Kadłub silnika tłokowego, głowice cylindrów oraz obudowa skrzyni biegów zostały wykonane ze stopów metali lekkich. Cylindry były z żeliwa. Chłodnica oleju wraz z termostatem zapewniała optymalną temperaturę pracy oraz wysoką wytrzymałość jednostki napędowej. Powietrze trafiające do komory spalania oczyszczane było przez metalowy filtr powietrza oraz kąpiel olejową.

Mimo że z biegiem lat wygląd samochodu zmieniał się nieznacznie, przez cały okres produkcji modelu wprowadzono ponad 78 000 modyfikacji[10].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

„Samochód dla ludu”

[edytuj | edytuj kod]
Dr inż. h.c. Ferdinand Porsche
Rekonstrukcja Porsche Typ 12
KDF-Wagen na propagandowym plakacie KDF

W roku 1931 Ferdinand Porsche zaprojektował dla Zündapp model Porsche Typ 12 „Auto für Jedermann” (samochód dla każdego). Porsche wykorzystywało w swoich pojazdach silniki B4 chłodzone powietrzem oraz oś wahliwą w tylnym zawieszeniu, Zündapp naciskał na użycie pięciocylindrowego chłodzonego cieczą silnika gwiazdowego.

W 1933 roku zaprojektowano dla NSU Motorenwerke AG kolejną serię prototypów – Porsche Typ 32. W modelu Typ 32 użyto podobnych rozwiązań co w Typ 12, zastosowano jednak silnik B4. Wycofanie się NSU z projektu produkcji samochodu spowodowało zaniechanie rozwoju Typ 32[11].

W roku 1933 Adolf Hitler nakazał Ferdinandowi Porschemu zaprojektowanie pojazdu o nazwie Volkswagen (z niem. samochód ludowy, samochód dla ludu). W czasopiśmie Wschód z 1938 r. był opis idei niemieckiego samochodu ludowego[12]. Samochód miał przewozić dwójkę dorosłych plus trójkę dzieci z prędkościami rzędu 100 km/h. Volkswagen miał być dostępny dla Niemców epoki hitlerowskiej poprzez program oszczędnościowy lub Sparkarte (książeczka oszczędnościowa)[13] w cenie 990 RM. Był to w przybliżeniu koszt zakupu motocykla, przeciętny tygodniowy dochód pracownika wynosił 32 RM[14].

Konstrukcja popularnego Garbusa była w dużej mierze oparta na projekcie Tatry T97, co udowodniono w procesie sądowym z roku 1961. Poskutkowało to wypłatą odszkodowania stronie czechosłowackiej.

Rozwój

[edytuj | edytuj kod]

Za nowy projekt oznaczony jako Porsche Typ 60 odpowiedzialni byli oprócz F. Porschego także Erwin Komenda(inne języki) i Karl Rabe(inne języki). Pierwsze dwa prototypy były gotowe do testów w październiku 1935, nazwano je V1 i V2[15]. Rok później przekazano do testów trzy kolejne pojazdy (V3)[15], zostały one zbudowane w warsztacie Porsche w Stuttgarcie[16]. W 1937 seria kolejnych trzydziestu (W30) prototypów zbudowana przez Daimler-Benz dla Porschego[15][17] przejechała łącznie 2 900 000 km w ramach testów[17]. Wszystkie pojazdy wyposażone były w charakterystyczne obłe nadwozie oraz chłodzony powietrzem silnik montowany za osią tylną. Kolejna seria 44 egzemplarzy (oznaczenie VW38) powstała w 1938 roku, samochody cechowała dzielona tylna szyba[17]. W lipcu 1939 roku powstała następna seria 50 egzemplarzy (VW39)[18].

Samochód miał być jak najmniej skomplikowany pod względem mechanicznym co miało zmniejszyć częstość możliwych awarii. Chłodzony powietrzem silnik o pojemności 995 cm³ i mocy maksymalnej 26 KM (19 kW)[19] dowiódł swej niezawodności w gorącym klimacie podczas służby w Afrika Korps. Było to zasługą zastosowania wbudowanej chłodnicy oleju oraz układu cylindrów.

Po oficjalnej prezentacji w 1938 roku, Volkswagen otrzymał od Hitlera nazwę KdF-Wagen[20]. Nawiązywała ona do organizacji Kraft durch Freude. Po II wojnie światowej model znany był już jako Volkswagen Typ 1 oraz Beetle.

Wpływ Tatry

[edytuj | edytuj kod]
Prototyp Tatry V570 (1933)

W roku 1931 czechosłowacka Tatra skonstruowała prototyp o nazwie V570. To pojazd napędzany przez chłodzony powietrzem dwucylindrowy silnik w układzie bokser montowany z tyłu pojazdu[10]. Dwa lata później powstała kolejna wersja rozwojowa prototypu V570, charakteryzowała się nadwoziem podobnym do tego znanego z Porsche Typ 32[21]. Takie rozwiązanie w konstrukcji jednostki napędowej było wówczas wyzwaniem przy konstrukcji efektywnego układu chłodzenia. Tatra podczas opracowywania większej jednostki V8 dla modelu T77(inne języki) wykorzystała i opatentowała kilka rozwiązań służących poprawie wydajności układu chłodzenia[22]. Wykorzystanie części z tych patentów w niemieckim wozie było głównym powodem sporu pomiędzy Volkswagenem a Tatrą.

Tatra wywarła wpływ zarówno na Porschego i Hitlera[10]. Hitler był fanem motoryzacji, jeździł Tatrami podczas wizyty politycznej w Czechosłowacji[10]. Jadał także często z Hansem Ledwinką, projektantem Tatry[10]. Po jednym z obiadów A.Hitler miał powiedzieć do F. Porsche: „To jest samochód na moje drogi”[10][23]. Od 1933 roku Ledwinka i Porsche spotykali się regularnie, by omawiać swoje konstrukcje[21], Porsche przyznał później „Cóż, czasem zdarzało mi się zerkać mu przez ramię, tak jak i jemu.”[10][23]. Tatra T97(inne języki) z 1936 roku napędzana była przez chłodzony powietrzem czterocylindrowy silnik w układzie bokser o pojemności 1749 cm³, montowany był on z tyłu i napędzał oś tylną[20]. Opływowe 4-drzwiowe nadwozie zapewniało wewnątrz miejsce na podróż dla pięciu pasażerów, bagażnik mieścił się pod maską nad przednią osią oraz za tylnym rzędem siedzeń. Cena pojazdu wynosiła 5600 RM[20].

Tuż przed wybuchem II wojny światowej Tatra miała dziesięć roszczeń prawnych przeciwko VW za naruszenie prawa patentowego[21]. Ferdinand Porsche miał zapłacić Tatrze odszkodowanie i zawrzeć ugodę, został jednak powstrzymany przez Hitlera, który stwierdził, że „rozwiąże ten problem”[21]. Tatra wytoczyła proces przeciwko VW, w 1938 roku doszło do niemieckiej inwazji na Czechosłowację. W rezultacie w październiku 1938 roku fabryka Tatry przeszła pod kontrolę Niemców[20]. Z rozkazu Hitlera modele T97 i T57 zostały usunięte ze stoiska Tatry na 1939 Berlin Autosalon[21]. Tatra miała skupić się na rozwoju samochodów ciężarowych i silników wysokoprężnych, zaniechano produkcji wszystkich modeli osobowych z wyjątkiem T87(inne języki)[20]. Sprawa ta została poruszona po II wojnie światowej, w roku 1961 Volkswagen zapłacił Ringhoffer-Tatra 3 000 000 marek niemieckich odszkodowania przyznanych przez sąd[10][23].

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]
Model Volkswagena Typ 1
Model Volkswagena Typ 1

Przed wybuchem II wojny światowej fabrykę opuściła niewielka liczba egzemplarzy modelu, pierwsza większa seria egzemplarzy opartych na podwoziu KdF-Wagen powstała na potrzeby wojskowe, były to modele Typ 82 Kübelwagen (około 52 000 egzemplarzy), Typ 82E (564 sztuk) oraz Typ 166 Schwimmwagen (około 14 000 sztuk).

W latach 1940–1945 w niewielkiej serii powstawały także wersje cywilne wozu, trafiały one głównie do elity społeczeństwa niemieckiego. Z powodu braków benzyny na rynku, powstała niewielka liczba egzemplarzy w wersji „Holzbrenner” zasilanych gazem drzewnym wytwarzanym w procesie pirolizy pod maską w specjalnym gazogeneratorze.

Produkcja powojenna i rozkwit

[edytuj | edytuj kod]
1949 Volkswagen Typ 1
Wnętrze Volkswagena Typ 1 z 1949 roku

Produkcja samochodów VW nie ruszyła na skalę masową do czasu okupacji alianckiej. W 1945 roku fabryka Volkswagena została przekazana z rąk amerykańskich do brytyjskich, miała zostać rozebrana i przeniesiona na teren Wielkiej Brytanii[24]. Żaden z brytyjskich producentów nie był jednak zainteresowany przejęciem: „Pojazd nie spełnia podstawowych wymogów technicznych stawianych nowym samochodom... Jest niezbyt interesujący dla przeciętnego nabywcy... Jego montaż byłby zupełnie nieopłacalnym przedsięwzięciem.”[24]. Fabryka pozostała na swoim miejscu, produkowano w niej samochody dla wojsk brytyjskich[24]. Na przełomie lat 1946–1947 polityka rozbioru prowadzona przez aliantów zmieniła swój tor, przemysł ciężki był jednak ograniczany do roku 1951. Stało się to m.in. za sprawą Herberta Hoovera, który w marcu 1947 roku stwierdził: „Nie ma się co łudzić, że Nowe Niemcy powstałe po zmianie granic zostaną zredukowane do roli państwa rolniczo-pasterskiego. Jest to niemożliwe, dopóki nie wymordujemy lub przesiedlimy stamtąd 25 000 000 osób.”[25].

Ponowne uruchomienie fabryki jest głównie zasługą majora Ivana Hirsta(inne języki) z Armii Brytyjskiej[26]. I. Hirstowi przydzielono przejęcie kontroli nad zniszczoną bombardowaniem fabryką zdobytą przez Amerykanów. Jego pierwszym zadaniem było usunięcie niewybuchu, który wpadłszy przez dach znalazł się pomiędzy sprzętem produkcyjnym; gdyby bomba eksplodowała los Volkswagena byłby przesądzony. I.Hirst namówił Brytyjczyków do zamówienia 20 tys. samochodów[14], do marca 1946 fabrykę opuszczało miesięcznie 1000 pojazdów. W tym samym czasie samochodowi przywrócono wcześniejszą nazwę (VW Typ 1).

Milionowy egzemplarz VW Käfer wykończony kamieniami szlachetnymi

W ramach ponownego uruchomienia produkcji mianowano nowego dyrektora fabryki, Heinza Nordhoffa[14]. Pod jego kierownictwem wzrósł poziom produkcji, milionowy Käfer opuścił fabrykę w roku 1955. W tym okresie samochód wyróżniał się na tle konkurencji w segmencie bardzo dobrymi osiągami. Dla wersji z silnikiem o mocy 35 KM (25 kW) prędkość maksymalna wynosiła 115 km/h, czas przyspieszenia 0–100 km/h 27,5 s, zaś średnie zużycie paliwa 6,7 l na 100 km.

W roku 1949, w Osnabrück, za sprawą przedsiębiorstwa Karmann ruszyła produkcja Garbusów w wersji kabriolet[27].

W latach 50. XX w. samochód poddawany był kolejnym modernizacjom, najbardziej widoczna była zmiana w wyglądzie tylnych okien[28]. Dostępne były wersje Standard – z trójramienną kierownicą, nadwozie pozbawione elementów chromowanych oraz DeLuxe – chromowane akcenty[7]. W 1950 wariant DeLuxe otrzymał hydrauliczny układ hamulcowy, w odmianie Standard montowano układ mechaniczny[7]. Rok później między słupkami nadwozia a przednimi błotnikami zaczęto montować klapki wentylacyjne[7]. Pod koniec 1952 nieznacznie zmodyfikowano wygląd nadwozia, wprowadzono nową deskę rozdzielczą, zastosowano także koła 4,0x15 w miejscu 3,0x16[7]. Zsynchronizowano także przełożenia (oprócz biegu I) w skrzyni biegów[29]. W marcu 1953 roku dwa owalne okienka nad klapą silnika zastąpiono nieco większym jednoczęściowym co wpłynęło pozytywnie na widoczność wewnątrz kabiny pasażerskiej[29].

W 1951 roku Volkswagen opracowywał wersję napędzaną przez wysokoprężny silnik o pojemności 1,3 l. Powstały tylko dwie takie jednostki, były to wolnossące boksery chłodzone powietrzem, pierwszy z nich zamontowano w VW Typ 1, drugi zaś w Typ 2. Garbus z tym silnikiem testowany był na torze Nürburgring, osiągnął tam czas przyspieszenia 0–100 km/h równy 60 s[30].

Produkowano także niewielkie serie pokrewnych modeli. W latach 1949–1953 zmontowano w liczbie 696 egzemplarzy 2-miejscowy kabriolet Hebmüllera(inne języki) (Typ 14A). Austro-Tatra(inne języki) konstruowała także Typ 18A w wersji dla policji i straży pożarnej, od stycznia 1950 do marca 1953 zbudowano 203 sztuki[31].

1956 Volkswagen

W roku 1954 zwiększono o 2 mm średnicę cylindra co zaowocowało wzrostem pojemności skokowej z 1131 cm³ do 1192 cm³[32]. W tym samym czasie poprawiono m.in. konstrukcję wału korbowego oraz powiększono zawory[29]. Dzięki temu zwiększono moc maksymalną silnika z 34 do 41 KM[32]. Jednocześnie konsekwentnie zwiększano stopień kompresji z 5,8:1 do 7:0:1 co było możliwe dzięki szerszej dostępności paliwa o wyższej liczbie oktanowej[32]. Rozrusznik uruchamiany był już za pomocą stacyjki, a nie osobnego przycisku[29]. W sierpniu 1957 roku z kolei pojedyncze owalne okno zastąpiono szerokim, od tego rocznika używano w nowych pojazdach wyłącznie opon bezdętkowych[29]. W 1964 roku poszerzono osłonę podświetlenia tylnej tablicy rejestracyjnej. Od końca tego samego roku zwiększono wysokość szyb bocznych, zastosowano także wyższą przednią szybę panoramiczną. W roku 1966 wprowadzono silnik 1300 w miejsce 1200[7].

Dla rocznika 1967 przygotowano zestaw usprawnień. Wygląd wciąż nawiązywał do poprzednich wersji, większych zmian doczekała się gama jednostek napędowych, dodano silnik 1500[7]. Rok później dla modeli 1300 i 1500 przygotowano nową instalację elektryczną o napięciu 12 V (VW 1200 wciąż ma 6 V)[7]. Wersja 1200 otrzymała w roku 1970 dwuobwodowy układ hamulcowy[7].

Mały sedan Volkswagena odniósł duży sukces eksportowy w USA, przede wszystkim dzięki niższej cenie i ponad dwukrotnie większej ekonomiczności jazdy od tamtejszych samochodów, połączonej z udaną konstrukcją i dobrą jakością wykonania, co szczególnie predestynowało go jako samochód do dojazdów do pracy[33]. W 1956 roku sprzedaż Volkswagena w USA wyniosła 60 tysięcy sztuk[34], i jako pierwszego samochodu importowanego, przekroczyła produkcję aż siedmiu amerykańskich marek[35]. Jego cena wynosiła wówczas 1495 USD i była niższa od wszystkich amerykańskich samochodów (wyższa jedynie od niektórych importowanych)[33][35]. Oceniany był w prasie w 1957 roku jako najprzyjemniejszy w prowadzeniu z porównywanych małych samochodów oraz amerykańskich budżetowych modeli pełnowymiarowych, o cechach kojarzących się z samochodem sportowym[33]. Jako zalety wskazywano też mniejsze wymiary zewnętrzne[33].

W latach 60 XX w. poziom sprzedaży modelu gwałtownie wzrastał, przyczyniła się do tego przede wszystkim niska cena, a także kampania reklamowa oraz wytrzymałość i niezawodność konstrukcji. 17 lutego 1972 roku wyprodukowano egzemplarz nr 15 007 034, łączny poziom produkcji przekroczył rekord ustanowiony wcześniej przez Forda T. Do 23 czerwca 1992 powstało ponad 21 000 000 sztuk modelu.

VW 1302/1303

[edytuj | edytuj kod]
VW 1303 (1973)
VW 1303 Cabriolet

W roku 1971 wprowadzono wersję z kolumnami MacPhersona w przednim zawieszeniu oraz przeprojektowanym pasem tylnym nadwozia. Oficjalnie nosiła ona nazwę VW 1302 (1971-1972), a od 1973 VW 1303 Super Käfer (super garbus). W zawieszeniu przednim podwójne wahacze wleczone na poprzecznych listwach skrętnych w obudowie rurowej zastąpiono przez dolne wahacze poprzeczne z kolumnami MacPhersona, z tyłu wahacze wleczone zastąpiono poprzecznymi, półosie jednoprzegubowe zaś dwuprzegubowymi. Zmniejszono dzięki temu promień skrętu, mimo wydłużenia rozstawu osi o 20 mm. Dodatkowo zwiększono przestrzeń bagażową z przodu prawie dwukrotnie[7].

Super Käfer[36] miał także większą szybę tylną, wzmocnione hamulce z przodu, cztery rzędy otworów wentylacyjnych na tylnej klapie, oraz duże klosze lamp tylnych (ze światłem cofania). Do oferty dodano wersję 1302S z silnikiem 1600[7].

Od 1973 montowano wersję 1303 z panoramiczną giętą szybę przednią. Dodatkowo zastosowano 2-biegowy wentylator nagrzewnicy oraz wyższe chlapacze przy tylnych kołach. Rok później wszystkie modele Garbusa otrzymują szerokie tylne światła, nowe błotniki oraz typ zderzaków[7]. Dwa lata później przednie kierunkowskazy przeniesiono z błotników na zderzak, klosze świateł przednich przejęto z VW Golfa pierwszej edycji. W 1976 r. zaprzestano produkcji VW 1303 w wersji fastback sedan, wprowadzono natomiast wariant 1200L z hamulcami tarczowymi na przedniej osi oraz silnikiem 1600[7]. Produkcję Garbusa w Niemczech zakończono 19 stycznia 1978 roku, Karmann 1303 Cabrio montowany był do stycznia 1980 roku[7], przeniesiono ją wówczas do Meksyku[37].

Na rynek brazylijski przygotowano wersję Fusca (lokalna nazwa samochodu) z silnikiem 1600 o mocy 52 KM przystosowanym do pracy na etanolu[37]. Ostatnia modernizacja Garbusa miała miejsce w 1993 roku, silnik wyposażono we wtrysk paliwa, głowice cylindrów zaś w hydropopychacze. Zastosowano także 3-drożny katalizator w układzie wydechowym[37].

Światowy koniec produkcji

[edytuj | edytuj kod]
Biały Garbus w Salzburgu.

Do 2002 roku powstało ponad 21 milionów egzemplarzy Garbusa, poziom produkcji w roku 2003 wynosił tylko 30 tys. w porównaniu ze szczytowym rokiem 1971, kiedy osiągnięto poziom 1 miliona egzemplarzy. Volkswagen ogłosił, że koniec produkcji nastąpi w lipcu 2003 roku, jako powód podano spadający popyt na model[29]. Ostatni egzemplarz z numerem 21 529 464 opuścił linię produkcyjną w Puebla 30 lipca 2003[38] – 65 lat od uruchomienia produkcji, po 58 latach jej nieprzerwanego trwania (licząc od zakończenia II wojny w 1945 r.). Ostatni Käfer/Garbus/Beetle/Fusca... otrzymał przydomek El Rey (j. hiszp. król) i trafił do muzeum Volkswagena w Wolfsburgu.

Dane techniczne

[edytuj | edytuj kod]

1946–1973

[edytuj | edytuj kod]
VW 1200/1300/1500/1600 (1946–1973)[39]
1100 (1946–53) 1200 (1954–65) 1200 (1960–73) 1300 (1965–70) 1500 (1966–73) 1600 (1972–73)
Silnik 4-cylindrowy bokser (4-suw)
Pojemność skokowa 1131 cm³ 1192 cm³ 1285 cm³ 1493 cm³ 1584 cm³
Średnica cylindra x skok tłoka 75 × 64 mm 77 × 64 mm 77 × 69 mm 83 × 69 mm 85,5 × 69 mm
Moc maksymalna 18,4 kW
(25 KM)
przy 3300 obr./min
22 kW
(30 KM)
przy 3400 obr./min
25 kW
(34 KM)
przy 3600 obr./min
29,5 kW
(40 KM)
przy 4000 obr./min
32 kW
(44 KM)
przy 4000 obr./min
37 kW
(50 KM)
przy 4000 obr./min
Maks. moment obrotowy 67 Nm
przy 2000 obr./min
75 Nm
przy 2000 obr./min
82 Nm
przy 2000 obr./min
87 Nm
przy 2000 obr./min
100 Nm
przy 2000 obr./min
106 Nm
przy 2800 obr./min
Układ zasilania jeden gaźnik
Solex 28 PCI Solex 28 PICT-1 Solex 30 PICT-1 Solex 34 PICT-3
Prędkość maksymalna 105 km/h 112 km/h 115 km/h 122 km/h
Autom.: 117 km/h
128 km/h
Autom.: 123 km/h
135 km/h
Autom: 130 km/h
0–100 km/h 50 s 38 s 33 s 28 s
Autom.: 33 s
23 s
Autom.: 28 s
21 s
Autom.: 24 s
Śr. zużycie paliwa / 100 km 7,5 l 8,0 l 8,5 l 9,5 l
Autom.: 10,5 l
10,0 l
Autom.: 11,0 l
11,0 l
Autom.: 12,0 l
Cena  (DM):
Standard
Export
Cabrio

5300
5625
7500

3950
4850
6500

4290
4740
5990


4980
6490


5385
6895


6530

1302/1303 (1970–1975)

[edytuj | edytuj kod]
VW 1302/1303
1302/03 (1970–75) 1302/03 (1970–75) 1302/03 S (1970–75)
Silnik 4-cylindrowy bokser (4-suw)
Pojemność skokowa 1192 cm³ 1285 cm³ 1584 cm³
Średnica cylindra x skok tłoka 77 × 64 mm 77 × 69 mm 85,5 × 69 mm
Moc maksymalna 25 kW
(34 KM)
przy 3600 obr./min
32 kW
(43 KM)
37 kW
(50 KM)
przy 4000 obr./min
Maks. moment obrotowy 75 Nm
przy 2000 obr./min
106 Nm
przy 2800 obr./min
Układ zasilania gaźnik
Solex 28 Solex Solex 34
Prędkość maksymalna 116 km/h 125 km/h
Autom.: 120 km/h
135 km/h
Autom.: 127 km/h
0–100 km/h 32 s 26 s
Autom.: 33 s
20 s
Autom.: 24 s
Śr. zużycie paliwa / 100 km 10,0 l 10,5 l
Autom.: 11,5 l
11,5 l
Autom.: 12,5 l
Cena (DM):
1302
1303
1302 Cabrio
1303 Cabrio

5745
6690
--
--

nd.
nd.
--
--

5945
6890
7490
8840

1200 (1973–1985)

[edytuj | edytuj kod]
VW 1200 (1973–1985)
1200 (1.3) (1973–75) 1200 (1.6) (1973–77) 1200 L (1973–85)
Silnik 4-cylindrowy bokser (4-suw)
Pojemność skokowa 1285 cm³ 1584 cm³ 1192 cm³
Średnica cylindra x skok tłoka 77 × 69 mm 85,5 × 69 mm 77 × 64 mm
Moc maksymalna 32 kW
(43 KM)
przy 4100 obr./min
37 kW
(50 KM)
przy 4000 obr./min
25 kW
(34 KM)
przy 3800 obr./min
Maks. moment obrotowy 86 Nm
przy 3000 obr./min
106 Nm
przy 2800 obr./min
74 Nm
przy 1700 obr./min
Układ zasilania: gaźnik
Solex 31 Solex 34 Solex 30
Prędkość maksymalna 127 km/h
Autom.: 122 km/h
135 km/h
Autom.: 130 km/h
120 km/h
0–100 km/h 25 s
Autom.: 32 s
21 s
Autom.: 24 s
30 s
Śr. zużycie paliwa / 100 km 10,0 l
Autom.: 11,0 l
11,0 l
Autom.: 12,0 l
9,0 l
Cena (DM): 5650 7920 7865

Wielkość produkcji

[edytuj | edytuj kod]
Silnik 1200 VW Garbus z roku 1959
VW Typ 60 K 10
Deska rozdzielcza późniejszej wersji
Rok Produkcja Całkowita produkcja
1945 1785 1785
1946 10 020 11 805
1947 8987 20 798
1948 19 244 40 036
1949 46 146 86 182
1950 81 979 168 161
1951 93 709 261 870
1952 114 348 376 218
1953 151 323 527 541
1954 202 174 729 715
1955 279 986 1 009 701
1956 333 190 1 342 891
1957 380 561 1 723 452
1958 451 526 2 174 978
1959 575 406 2 750 384
1960 739 443 3 489 827
1961 827 850 4 317 677
1962 877 014 5 194 691
1963 838 488 6 033 179
1964 948 370 6 981 549
1965 1 090 863 8 072 412
1966 1 080 165 9 152 577
1967 925 787 10 078 364
1968 1 186 134 11 264 498
1969 1 219 314 12 483 812
1970 1 196 099 13 679 911
1971 1 291 612 14 971 523
1972 1 220 686 16 192 209
1973 1 206 018 17 398 227
1974 791 053 18 189 280
1975 441 116 18 630 396
1976 383 277 19 013 673
1977 258 634 19 272 307
1978 271 673 19 543 980
1979 263 340 19 807 320
1980 236 177 20 043 497
1981 157 505 20 201 002
1982 138 091 20 339 093
1983 119 745 20 458 838
1984 118 138 20 576 976
1985 86 189 20 663 165
1986 46 633 20 709 798
1987 17 166 20 726 964
1988 19 008 20 745 972
1989 32 421 20 778 393
1990 84 716 20 863 109
1991 85 681 20 948 790
1992 86 613 21 035 403
1993 104 710 21 140 113
1994 95 600 21 235 713
1995 33 361 21 269 074
1996 39 722 21 308 796
1997 35 678 21 344 474
1998 36 492 21 380 966
1999 36 446 21 417 412
2000 41 260 21 458 672
2001 38 850 21 497 522
2002 24 407 21 521 929
2003 7535 21 529 464

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b 1970 Canadian Full line Brochure. [w:] Thesamba.com [on-line]. [dostęp 2011-06-01].
  2. a b 1971 US Super Beetle Sedan and Convertible Sales Brochure. [w:] Thesamba.com [on-line]. [dostęp 2011-06-01].
  3. a b 1973 Super Beetle Brochure. [w:] Thesamba.com [on-line]. [dostęp 2011-06-03]. (niem.).
  4. 1973 Volkswagen Super Escarabajo (VE). Dkarros.com. [dostęp 2010-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-10)].
  5. Enzo Rizzo: Samochody. Ożarów Mazowiecki: Olesiejuk, 2011, s. 374. ISBN 978-83-7708-823-4. (pol.).
  6. Werner Oswald: Deutsche Autos 1945–1990, Band 3. Stuttgart: Motorbuch Verlag, 2003, s. 39. ISBN 3-613-02116-1. (ang.).
  7. a b c d e f g h i j k l m n Jakub Niemcewicz. VW 1200 i 1303. „Classicauto”, s. 26–34, październik 2011. Stratos Concept. ISSN 1895-2976. (pol.). 
  8. Laurence Pomeroy. BMC’s Mini: The Background story: Part one: The Volkswagen cometh. „Small Car”, s. 42–47, styczeń 1965. (ang.). 
  9. James G. Cobb: This Just In: Model T Gets Award. 24 grudnia 1999. (ang.).
  10. a b c d e f g h Willson, Quentin The Ultimate Classic Car Book. New Your, New York: DK Publishing Inc., 1995. ISBM 0-7894-0159-2. s. 214–215.
  11. The History of the Beetle-The Earliest Beginnings pt.1. [w:] Wheelspin [on-line]. London & Thames Valley VW Club, December 2002. [dostęp 2010-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 maja 2011)]. (ang.).
  12. Niemiecki samochód ludowy. „Wschód”. Nr 98, s. 8, 2 października 1938. 
  13. Gilmore, s. 45.
  14. a b c Volkswagen Beetle History 1938 to 2003 (abridged). Lasteditionbeetle.com. [dostęp 2010-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-06)].
  15. a b c Chris Barber: Birth of the Beetle: the development of the Volkswagen by Ferdinand Porsche. Haynes Publishing, 2003. ISBN 1-85960-959-7.
  16. Gilmore, Bob. „The KdF Brochure”, in VW Trends, 4/85, s. 45.
  17. a b c Gilmore, s. 47.
  18. Jerry Sloniger: The VW Story. Patrick Stephens, 1980. ISBN 0-85059-441-3.
  19. Gilmore, s. 46.
  20. a b c d e Karl Ludvigsen: Battle for the Beetle. Cambridge, Massachusetts: R. Bentley, 2000. ISBN 0-8376-0071-5. (ang.).
  21. a b c d e Brief History of Tatra. [w:] UKCAR [on-line]. [dostęp 2011-01-27]. (ang.).
  22. Tatra oldtimer:T77. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  23. a b c Car Wars, Jonathan Mantle, Arcade Publishing, 1997.
  24. a b c Ivan Hirst, News. [w:] The Guardian [on-line]. 18 marca 2000. [dostęp 2010-09-30].
  25. UN Chronicle, A magazine for the United Nations. United Nations. [dostęp 2010-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-30)].
  26. Michał Zieliński: Brytyjczyk uratował „Garbusa” przed zapomnieniem. Nieznana historia kultowego auta. Autokult.pl, 19 stycznia 2008. [dostęp 2023-07-11].
  27. Historia VW Garbusa w wersji kabriolet – legenda, która trwa. [w:] volkswagen.pl [on-line]. 2005-11-30. [dostęp 2011-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-05)]. (pol.).
  28. Roger Gloor: Alle Autos der 50er Jahre 1945–1960. Stuttgart: Motorbuch Verlag, 1. Auflage 2007. ISBN 978-3-613-02808-1.
  29. a b c d e f Volkswagen New Beetle History. [w:] edmunds.com [on-line]. [dostęp 2011-11-14]. (ang.).
  30. The Diesel Beetle. [w:] ltv-vwc.org.uk [on-line]. [dostęp 2008-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 lipca 2008)]. (ang.).
  31. Hot VWs, 7/84, s. 38.
  32. a b c Knowing your Volkswagen. „Practical Motorist”. 7 (nr 81), maj 1961. 
  33. a b c d Do small cars make cents?. „Popular Mechanics Magazine”. 107 (2), s. 192, 300–306, luty 1957. 
  34. Art Railton. Detroit listening post. „Popular Mechanics Magazine”. 107 (2), s. 195, luty 1957. 
  35. a b Parade of ′57 cars. „Popular Mechanics Magazine”. 107 (2), s. 177, 181, 298, luty 1957. 
  36. VW 1302 / 1303: Die Evolution der Super-Käfer – Storz, Alexander F.: 9783613041974 – AbeBooks [online], abebooks.com [dostęp 2024-04-26] (ang.).
  37. a b c Historia: Jubileusz Garbusa. [w:] volkswagen.pl [on-line]. 2006-01-19. [dostęp 2011-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-11)]. (pol.).
  38. Am 9. Juli wird die Produktion des VW Kaefer in Mexiko eingestellt... „Auto Motor u. Sport”. Heft 13 2003, s. 10, 11 czerwca 2003. (niem.). 
  39. http://www.kfz-tech.de/Hersteller/VW/VWKaefer01.htm kfz-tech – Käfer Motortechnik.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]