Rzygacz: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 02:03, 3 wrz 2024

Rzygacz, inaczej gargulec (łac. gargulio „gardło”)^[1], także: garłacz, pluwacz, plwacz – dekoracyjne, ozdobne, wystające poza lico muru, zakończenie rynny dachowej, z którego woda deszczowa ma swobodny odpływ wodospadowy.

Początkowo kamienne, później wykonywane z blachy. W czasach gotyku we Francji przybierają fantazyjne formy: twarzy ludzkich, paszczy zwierzęcych, fantastycznych stworów (na przykład Katedra Notre-Dame w Paryżu). Z Francji rozpowszechniły się na całą Europę. W Polsce najciekawsze pochodzą z okresu renesansu. Były stosowane na budynkach świeckich i sakralnych.

Rzygacze, gargulce i maszkarony umieszczano zwykle na zewnętrznych łukach i dachach świątyń: ostrzegały przed złem, ale jednocześnie chroniły przed nim, gdyż – jak wierzono – demony muszą uciec, gdy zobaczą własny obraz^[2].

Rzygaczami nazywani są również członkowie stowarzyszenia Akademia Rzygaczy działającego w Gdańsku i skupiającego miłośników tego miasta.

Galeria

Rzygacz na kościele św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej
Rzygacz na ratuszu w Tallinnie
Rzygacz na wieży kościoła pw. NMP w Katowicach
Rzygacz kaplicy Zygmunta na Wawelu
Gargulec na pałacu książąt burgundzkich w Dijon
Średniowieczny rzygacz w murach miejskich w Kłodzku
Rzygacz na mauzoleum Donnersmarcków w Świerklańcu
Rzygacz na kościele w Ciężkowicach

Przypisy

↑ Sztuka świata. Słownik terminów A-K. Tom 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 216. ISBN 978-83-213-4726-4.
↑ Joanna Derdowska: Praskie przemiany: sacrum i desakralizacja przestrzeni miejskiej Pragi, Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków 2006.

Bibliografia

Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 140. ISBN 83-85001-89-1.

[1] Sztuka świata. Słownik terminów A-K. Tom 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 216. ISBN 978-83-213-4726-4.

[2] Joanna Derdowska: Praskie przemiany: sacrum i desakralizacja przestrzeni miejskiej Pragi, Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków 2006.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Przekierowanie|gargulec|[[Gargulec (ujednoznacznienie)|inne znaczenia tego słowa]]}}
-[[Plik:Gargoyle Wawel Cathedral 01 AB.jpg|thumb|245px|Rzygacz [[Kaplica Wazów na Wawelu|kaplicy Wazów]] na [[Wawel|Wawelu]].]]
+'''Rzygacz''', inaczej '''gargulec''' ({{w języku|la|gargulio}} „gardło”)<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Sztuka świata. Słownik terminów A-K. Tom 17 | wydawca = [[Wydawnictwo Arkady]] | miejsce = Warszawa | rok = 2013 | strony = 216 | isbn = 978-83-213-4726-4}}</ref>, także: garłacz, pluwacz, plwacz – dekoracyjne, ozdobne, wystające poza lico [[mur]]u, zakończenie [[Rynna|rynny]] dachowej, z którego woda deszczowa ma swobodny odpływ wodospadowy.
-[[Plik:Świerklaniec - Gargulec.JPG|thumb|right|245px|Rzygacz na mauzoleum Donnersmarckow w [[Świerklaniec|Świerklańcu]].]]
+Początkowo kamienne, później wykonywane z [[Blacha|blachy]]. W czasach [[gotyk]]u we [[Francja|Francji]] przybierają fantazyjne formy: twarzy ludzkich, paszczy zwierzęcych, fantastycznych stworów (na przykład [[Katedra Notre-Dame w Paryżu|Katedra Notre-Dame]] w [[Paryż]]u). Z Francji rozpowszechniły się na całą [[Europa|Europę]]. W [[Polska|Polsce]] najciekawsze pochodzą z okresu [[renesans]]u. Były stosowane na budynkach świeckich i sakralnych.
-'''Rzygacz''' (gargulec, garłacz, pluwacz, plwacz) – w [[architektura|architekturze]], dekoracyjne, ozdobne, wystające poza lico [[Mur|muru]], zakończenie [[Rynna|rynny]] dachowej, z którego woda deszczowa ma swobodny odpływ.
+Rzygacze, gargulce i [[maszkaron]]y umieszczano zwykle na zewnętrznych łukach i dachach świątyń: ostrzegały przed złem, ale jednocześnie chroniły przed nim, gdyż – jak wierzono – demony  muszą uciec, gdy zobaczą własny obraz<ref>Joanna Derdowska: ''Praskie przemiany: sacrum i desakralizacja przestrzeni miejskiej Pragi'', Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków 2006.</ref>.
-Początkowo kamienne, później wykonywane z [[Blacha|blachy]]. W czasach [[gotyk]]u we [[Francja|Francji]] przybierają fantazyjne formy: twarzy ludzkich, paszczy zwierzęcych, fantastycznych stworów (np. [[Katedra Notre-Dame w Paryżu]]). Z Francji rozpowszechniły się na całą [[Europa|Europę]]. W [[Polska|Polsce]] najciekawsze pochodzą z okresu [[renesans]]u. Były stosowane na budynkach świeckich i sakralnych.
-Rzygaczami nazywani są również członkowie Stowarzyszenia [[Akademia Rzygaczy]] działającego w [[Gdańsk]]u i skupiającego miłośników tego miasta.
+Rzygaczami nazywani są również członkowie stowarzyszenia [[Akademia Rzygaczy]] działającego w [[Gdańsk]]u i skupiającego miłośników tego miasta.
 == Galeria ==
 <gallery>
+Plik:2014 Jaszkowa Dolna, kościół św. Jana Chrzciciela 09.JPG|Rzygacz na [[Parafia św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej|kościele św. Jana Chrzciciela]] w [[Jaszkowa Dolna|Jaszkowej Dolnej]]
-Plik:Katowice - Kościół NMP - Gargulec 01.jpg|Rzygacz na wieży [[Kościół Mariacki w Katowicach|kościoła pw. NMP w Katowicach]]
-Plik:Gargoyle Wawel Cathedral 02 AB.jpg|Rzygacz [[Kaplica Zygmuntowska na Wawelu|kaplicy Zygmunta]] na [[Wawel|Wawelu]]
+Plik:EE-37 - Tallinn - Dragon - 2009-07-16 (4890724977).jpg|Rzygacz na [[Ratusz w Tallinnie|ratuszu]] w [[Tallinn]]ie
+Plik:Katowice - Kościół NMP - Gargulec 01.jpg|Rzygacz na wieży [[Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach|kościoła pw. NMP]] w [[Katowice|Katowicach]]
+Plik:Gargoyle Wawel Cathedral 02 AB.jpg|Rzygacz [[Kaplica Zygmuntowska na Wawelu|kaplicy Zygmunta]] na [[Wawel]]u
 Plik:Dijon - tour de Philippe le Bon - gargouille.jpg|Gargulec na [[Pałac książąt burgundzkich w Dijon|pałacu książąt burgundzkich]] w [[Dijon]]
+Plik:Kłodzko, mury obronne, 14.JPG|Średniowieczny rzygacz w [[Mury miejskie w Kłodzku|murach miejskich]] w [[Kłodzko|Kłodzku]]
+Plik:Świerklaniec - Gargulec.JPG|Rzygacz na [[Kościół Dobrego Pasterza w Świerklańcu|mauzoleum Donnersmarcków]] w [[Świerklaniec|Świerklańcu]]
+Plik:Ciężkowice gm. Ciężkowice. Kościół pw. św. Andrzeja A214 rzygacz.jpg|Rzygacz na kościele w [[Ciężkowice|Ciężkowicach]]
 </gallery>
-== Zobacz też ==
+== Przypisy ==
+{{Przypisy}}
-{{wikisłownik|rzygacz}}
-* [[maszkaron]]
-* [[rynna]]
-* [[żygacz]] - termin żeglarski o takim samym brzmieniu, ale innej pisowni
 == Bibliografia ==
+{{Wikisłownik|rzygacz}}
-{{Bibliografia|1=
-* {{cytuj książkę |nazwisko = Szolginia| imię = Witold| tytuł = Architektura| wydawca = Sigma NOT| miejsce = Warszawa| data = | rok = 1992| strony = 140| isbn = 83-85001-89-1}}
-}}
 {{Commonscat|Gargoyles}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Szolginia | imię = Witold | autor link = Witold Szolginia | tytuł = Architektura | wydawca = Sigma NOT | miejsce = Warszawa | data = | rok = 1992 | strony = 140 | isbn = 83-85001-89-1}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
 [[Kategoria:Detale architektoniczne]]
 [[Kategoria:Instalacje sanitarne]]
+[[Kategoria:Potwory]]
-[[ar:غرغول]]
-[[bg:Гаргойл]]
-[[ca:Gàrgola]]
-[[cs:Chrlič]]
-[[cy:Gargoil]]
-[[da:Gargoil]]
-[[de:Wasserspeier]]
-[[en:Gargoyle]]
-[[es:Gárgola (arquitectura)]]
-[[eo:Gargojlo]]
-[[fa:آب‌پران]]
-[[fr:Gargouille]]
-[[gl:Gárgola (arquitectura)]]
-[[hr:Vodoriga]]
-[[is:Ufsagrýla]]
-[[it:Gargolla]]
-[[he:גרגויל]]
-[[lb:Waasserspäizer]]
-[[nl:Waterspuwer]]
-[[ja:ガーゴイル]]
-[[no:Vannkaster]]
-[[pt:Gárgula]]
-[[ro:Gargui]]
-[[ru:Гаргулья]]
-[[scn:Catusu]]
-[[simple:Gargoyle]]
-[[fi:Gargoili]]
-[[sv:Vattenkastare]]
-[[th:ปนาลี]]
-[[tr:Gargoyle]]
-[[zh:雨漏]]