Przejdź do zawartości

Kamieniec Ząbkowicki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
(Nie pokazano 276 pośrednich wersji utworzonych przez 100 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Polskie miasto infobox
'''Kamieniec Ząbkowicki'''
|nazwa = Kamieniec Ząbkowicki
wieś gminna w [[województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim|]] w [[powiat ząbkowicki|powiecie ząbkowickim]], ważny węzeł kolejowy , zamek neogotycki dawna własność księżnej [[Marianna Orańska|Marianny Orańskiej]], w roku 1482 zawarto w Kamieńcu pokój kończący [[wojna o sukcesję głogowską |wojnę o sukcesję]] po księciu [[Henryk XI|Henryku XI ]]
|dopełniacz nazwy = Kamieńca Ząbkowickiego
|zdjęcie = 2016 Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim 02.jpg
|opis zdjęcia = [[Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim]] (2016)
|województwo = dolnośląskie
|powiat = [[Powiat ząbkowicki|ząbkowicki]]
|gmina = [[Kamieniec Ząbkowicki (gmina)|Kamieniec Ząbkowicki]]
|SIMC = 0852631
|herb = POL Kamieniec Ząbkowicki COA.svg
|flaga = POL Kamieniec Ząbkowicki flag.svg
|dewiza =
|data założenia =
|prawa miejskie = 1945–1946, od 2021
|stanowisko zarządzającego = burmistrz
|zarządzający = Sylwester Kowal
|powierzchnia = 12,99<ref name="populacja">{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku |data dostępu = 2023-07-24 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2023-roku,7,20.html |język = pl}}</ref>
|wysokość =
|rok = 01.01.2023
|liczba ludności = 4343<ref name="populacja" />
|gęstość zaludnienia = 334,3
|strefa numeracyjna = 74
|kod pocztowy = 57-230
|tablice rejestracyjne = DZA
|plan miasta =
|kod mapy = Kamieniec Ząbkowicki (gmina)
|współrzędne = 50°31′35″N 16°52′41″E
|TERYT = 0224034
|hasło promocyjne =
|adres urzędu miasta =
|wikinews =
|wikicytaty =
|wikisłownik = Złoty Stok
|bip =
|commons = Kamieniec Ząbkowicki
|www = http://www.kamienieczabkowicki.eu
}}
'''Kamieniec Ząbkowicki''' ([[Język niemiecki|niem.]] ''Kamenz'', ''Camenz'') – [[miasto]] w [[Polska|Polsce]], położone w [[Województwo dolnośląskie|województwie dolnośląskim]], w [[Powiat ząbkowicki|powiecie ząbkowickim]], w [[Kamieniec Ząbkowicki (gmina)|miejsko-wiejskiej gminie Kamieniec Ząbkowicki]].
{|class="wikitable" width="60%"
! Niemiecka nazwa !! Obecna nazwa !! Rodzaj !! Status nazwy
|+ W skład miasta wchodzą dawne wsie<ref>{{Cytuj |tytuł = Otwarte Dane |data dostępu = 2023-08-15 |opublikowany = dane.gov.pl |url = https://dane.gov.pl/pl/dataset/780,panstwowy-rejestr-nazw-geograficznych-prng/resource/30102/table}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Grunau 5) |data dostępu = 2023-08-15 |opublikowany = www.meyersgaz.org |url = https://www.meyersgaz.org/place/10668062}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Laubnitz 3) |data dostępu = 2023-08-15 |opublikowany = www.meyersgaz.org |url = https://www.meyersgaz.org/place/20028056}}</ref>
|-
| ''Gallenau''|| [[Goleniów Śląski]] || część miasta || urzędowa
|-
| ''Grunau, Ystebcha''|| Istebka || osada || dawna
|-
| ''Laubnitz''|| Łopienica || część miasta || niestandaryzowana
|}
Miejscowość posiadała prawa miejskie w latach 1945–1946<ref>[http://www.scribd.com/doc/36839223/Powszechny-Sumaryczny-Spis-Ludno%C5%9Bci-z-dn-14-II-1946-roku-2 GUS wykaz z 1946].</ref>. Status miasta otrzymała ponownie 1 stycznia 2021<ref name="miasto">({{Dziennik Ustaw|2020|1332}}) ''Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy''.</ref>.

Od 1946, po połączeniu z [[Goleniów (gmina w województwie wrocławskim)|gminą Goleniów]], aż do 1954 siedziba gminy Kamieniec Ząbkowicki<ref>[[Spis sumaryczny w 1946 roku]].</ref><ref>Alfabetyczny wykaz gmin Rzeczypospolitej Polski według stanu z dnia 1.I.1949 r. Główny Urząd Statystyczny.</ref>. 1954–1957 siedziba [[Kamieniec Ząbkowicki (gromada 1954–1957)|gromady Kamieniec Ząbkowicki]]<ref>Tyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71).</ref>. 1958–1972 [[Dawne osiedla w Polsce|administracyjnie odrębne osiedle]]<ref>{{Dziennik Ustaw|1957|59|317}}.</ref> (dodatkowo 1968–1972 siedziba nowej [[Kamieniec Ząbkowicki (gromada 1968–1972)|gromady Kamieniec Ząbkowicki]]). Od 1973 siedziba współczesnej [[Kamieniec Ząbkowicki (gmina)|gminy Kamieniec Ząbkowicki]]<ref>Uchwała Nr XIX/109/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 13 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie wrocławskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 1972, Nr 8, Poz. 165).</ref>. [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] administracyjnie należał do [[Województwo wałbrzyskie|województwa wałbrzyskiego]].

== Nazwa ==
Według niemieckiego nauczyciela [[Heinrich Adamy|Heinricha Adamy’ego]] nazwa pochodzi od [[Język polski|polskiej]] nazwy – ''[[Kamień (frakcja)|kamienia]]'' i nawiązuje do skalistego posadowienia [[Gród|grodu]]{{r|Adamy}}. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we [[Wrocław]]iu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości ''Kamieniec'' podając jej znaczenie ''Felsenburg'', czyli po polsku ''Skalne miasto''{{r|Adamy}}.

Miejscowość w zlatynizowanej [[Język staropolski|staropolskiej]] formie ''Kamencz'' notuje [[Gall Anonim]] w swojej ''[[Kronika Galla Anonima|Kronice]]'' spisanej w latach 1112–1116{{r|monum}}. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu 26 lutego 1253, który sygnował książę śląski [[Henryk III Biały]] miejscowość wymieniona jest pod nazwą ''Cameniz''{{r|kornbr}}. W roku 1613 śląski regionalista i historyk [[Mikołaj Henel]] z [[Prudnik]]a wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. ''Silesiographia'' podając jej łacińską nazwę: ''Camencense monasterium''<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Haberland |imię = Detlef |tytuł = Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld |url = https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/31994/edition/37152 |inni = Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka |rok = 2011 |wydawca = Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu |miejsce = Wrocław |isbn = 978-83-910595-2-4 |strony = 174}}</ref>.

Polską nazwę ''Kamieniec'' oraz niemiecką ''Camenz'' w książce ''Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej'' wydanej w [[Głogówek|Głogówku]] w 1847 wymienił śląski pisarz [[Józef Lompa]]{{r|lompa}}.

== Kalendarium ==
[[Plik:Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP w Kamieńcu Ząbkowickim (Margarettize)..JPG|thumb|240px|Kościół pw. Wniebowzięcia NMP]]
[[Plik:Archiwum państwowe 02.JPG|thumb|240px|Dom opata w [[Opactwo Cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim|zespole klasztoru cysterskiego]], obecnie [[Archiwum Państwowe we Wrocławiu]]]]
* 1096: książę [[Czechy|Czech]] [[Brzetysław II]] wzniósł na wschód od zniszczonej przez siebie polskiej twierdzy [[Bardo (miasto)|Bardo]] warownię obronną w Kamieńcu, nad [[Bród (geografia)|brodem]] na [[Nysa Kłodzka|Nysie Kłodzkiej]], przy którym prawdopodobnie istniała już wcześniejsza osada (wg „[[Kronika Czechów|Kroniki Czechów]]” [[Kosmas z Pragi|Kosmasa]], XII w.)<ref name="ZKiGO">Zbygniew Martynowski, Krzysztof R. Mazurski: ''Sudety. Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie'', Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 85–88.</ref>
* 1200: warownia i okolice były własnością znanej [[śląsk]]iej rodziny Pogorzelów – panów z [[Pogorzela (województwo opolskie)|Pogorzeli]]
* 1207: na mocy decyzji księcia [[Henryk I Brodaty|Henryka I Brodatego]] osiedlili się tutaj [[Kanonicy regularni|augustianie]] z [[wrocław]]skiego [[Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu|kościoła na Piasku]]. Książę ofiarował im, celem zagospodarowania, 150 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]] lasu, a właściciele okolicznych terenów, rody Pogorzelskich i Dzierżysławiców, dalsze ziemie<ref name="ZKiGO" />
* 1210: pierwszym [[opat]]em klasztoru został Wincenty z Pogorzeli
* 1249 (lub 1247<ref name="ZKiGO" />): klasztor został odebrany augustianom i przekazany [[Opactwo Cystersów w Lubiążu|cystersom z Lubiąża]], powstało samodzielne [[Opactwo Cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim|opactwo cystersów w Kamieńcu]]
* 1350: przebudowa kościoła i klasztoru na klasztor obronny
* 1425–1428: [[wojny husyckie]]: [[taboryci]] czescy, w odwecie za [[IV krucjata antyhusycka|antyhusyckie wyprawy biskupa wrocławskiego]], zniszczyli klasztor wraz z osadą<ref name="ZKiGO" />
* 1618–1648: dalsze zniszczenia w czasie [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]]
* 1681–1732: nowy rozkwit klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka (1681–1702) i Gerharda Woywody (1702–1732): klasztor i kościół zostają kompletnie przebudowane w stylu [[barok]]owym z obrazem [[Michael Willmann|Willmanna]] na głównym [[ołtarz]]u
* 1741–1747: w czasie wojen śląskich [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka Wielkiego]] klasztor musiał płacić wielkie podatki i [[Reparacje wojenne|kontrybucje]]; sam Fryderyk w 1741 znalazł schronienie w klasztorze, uciekając przed Austriakami po [[Potyczka pod Baumgarten (Braszowicami)|potyczce pod Braszowicami]] ({{niem.|Baumgarten}})
* 1784: wieś Camenz (wymowa: ''ka’ments''), jak się wówczas nazywa, miała 988 mieszkańców
* 1810: [[sekularyzacja]] klasztorów w Prusach. Klasztor w Kamieńcu miał wówczas 38 [[Zakon mniszy|mnichów]], w jego posiadaniu znajdowało się 31 wsi. Zbiory sztuki i książek zostały częściowo przewiezione do [[Wrocław]]ia, częściowo rozkradzione, przyklasztorny kościół stał się parafialnym kościołem katolickim. Mnisi z ostatnim opatem Placidusem Hoffmannem opuścili Kamieniec
* 1812: królewna pruska [[Wilhelmina Pruska (1774–1837)|Fryderyka Luiza Wilhelmina]] (1774–1837), siostra króla [[Fryderyk Wilhelm III Pruski|Fryderyka Wilhelma III]], żona przyszłego króla [[Niderlandy (region historyczny)|Niderlandów]] [[Wilhelm I (król Niderlandów)|Wilhelma I]] zakupiła dobra poklasztorne
* 1817: kościół i klasztor padły ofiarą pożaru; kościół został odbudowany w nieco zmienionej formie, z budynków klasztornych udało się ocalić tylko jedno skrzydło, tzw. prałaturę
* 1830: dobra w Kamieńcu dostała w [[posag]]u królewna niderlandzka i księżna pruska [[Marianna Orańska]]
* 1835: ponieważ resztki budynków poklasztornych nie nadawały się na rezydencję, Marianna i jej mąż książę [[Albrecht Hohenzollern (1809–1872)|Albrecht Pruski starszy]] zlecili sławnemu architektowi [[Karl Friedrich Schinkel|Schinklowi]] wybudowanie monumentalnego pałacu na tzw. Hertabergu ponad budynkami dawnego opactwa
* 1838: rozpoczęła się budowa [[Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim|pałacu]] w stylu [[Neogotyk|neogotyckim]], trwająca do 1872, którą po śmierci Schinkla kontynuował [[Ferdinand Martius]]
* 1845: Marianna opuściła męża i przeniosła się do Holandii, później do [[Nadrenia|Nadrenii]]
* 1849: przy rozwodzie Marianna przepisała [[Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim|pałac]] na jedynego syna [[Albrecht Hohenzollern (1837–1906)|Albrechta]]
* 1873: poprzez budowę linii kolejowej [[Wrocław]] – Kamieniec – [[Międzylesie]] – [[Praga]] (ob. [[linia kolejowa nr 276]]) znaczenie Kamieńca wzrosło
* 1874: powstała linia kolejowa [[Legnica]] – Kamieniec – [[Nysa]] (ob. [[linia kolejowa nr 137]]), tym samym wieś stała się ważnym węzłem komunikacyjnym
* 1906: książę Albrecht, syn Marianny, zmarł w [[Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim|pałacu w Kamieńcu]], dobra Kamenz przeszły na ostatniego właściciela z rodu [[Hohenzollernowie|Hohenzollernów]], jego najstarszego syna [[Friedrich Heinrich Hohenzollern|Friedricha Heinricha]]
* 1939: wieś Kamenz miała 2510 mieszkańców, dobra Hohenzollernów obejmowały 637 ha i płaciły roczny podatek w wysokości 11034 [[Marka niemiecka|marek]]; park pałacowy miał powierzchnię 123 ha
* 1940: właściciel Kamieńca, ks. Friedrich Heinrich Hohenzollern, umarł bezdzietnie; odziedziczył go wnuk cesarza i króla [[Królestwo Prus|Prus]] [[Fryderyk III Hohenzollern|Fryderyka III]], [[Waldemar Hohenzollern]] (1889–1945)
* 1945: wieś została włączona do Polski; w ciągu następnych lat dotychczasowa ludność została wysiedlona do Niemiec
* 1945–1946: pałac został obrabowany i spalony przez żołnierzy [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|sowieckich]] i polskich [[Szaber|szabrowników]], także prałatura stała przez wiele lat jako półruina i była wykorzystywana jako magazyn zboża
* 1962: 4662 mieszkańców
* 1970: 3884 mieszkańców
* 27 maja 1990: powstanie [[Samorząd gminny|gminy samorządowej]] [[Kamieniec Ząbkowicki (gmina)|Kamieniec Ząbkowicki]] (''ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym'')
* 1996: 900 lat Kamieńca
* 1997: katastrofalna [[powódź tysiąclecia]]
* 1999: oddanie do użytku wyremontowanej po powodzi Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bolesława Chrobrego; otwarcie osiedla domów dla powodzian – Osiedla Bolesława Chrobrego
* lata 90. XX w.: prałatura została wyremontowana i adaptowana na filię [[Archiwum Państwowe we Wrocławiu|Archiwum Państwowego we Wrocławiu]]
* 16 lutego 2018: oddanie do użytku mostu na [[Nysa Kłodzka|Nysie Kłodzkiej]] po długotrwałym remoncie{{r|ns1}}
* 13 października 2018: otwarcie [[Rewaloryzacja (architektura)|zrewaloryzowanego]] mauzoleum w parku pałacowym{{r|em}}
* 1 stycznia 2021: miejscowość otrzymała status miasta<ref name="miasto" />

== Demografia ==
{{Wykres demograficzny
|tytuł= Liczba ludności Kamieńca Ząbkowickiego
|szerokość= 350
|wysokość= 300
|popmax= 4848
|linie=1000
|linie pomocnicze=200
| rok1= 1784 || pop1= 988
| rok2= 1939 || pop2= 2510
| rok3= 1962 || pop3= 4662
| rok4= 1970 || pop4= 3884
| rok5= 2006 || pop5= 4200
| rok6= 2011 || pop6= 4848
| rok7= 2023 || pop7= 4343
|źródło=
}}

== Zabytki ==
[[Plik:Kościół ewangelicki w Kamieńcu Ząbkowickim..JPG|thumb|240px|Kościół poewangelicki, XIX w.]]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są{{r|rzn}}:
* [[Kościół poewangelicki w Kamieńcu Ząbkowickim|kościół poewangelicki]], z XIX w.
* [[Opactwo Cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim|zespół klasztorny oo. cystersów]], z XIV–XIX w., pl. Kościelny 1–12:
** kościół, obecnie parafialny, pw. Wniebowzięcia NMP
** klasztor, obecnie archiwum
** [[spichlerz]]
** cztery [[Oficyna|oficyny]]
** trzy budynki gospodarcze
** budynek
** dwie szklarnie
* zespół pałacowy, z drugiej połowy XIX w.:
** [[Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim|pałac]] – [[Neogotyk|neogotycki]] „zamek [[Marianna Orańska|Marianny Orańskiej]]”{{r|luczrom}}
** dwie oficyny, stajnia, wozownia
** ogród przypałacowy, w tym: tarasy, schody, fontanny
** park z aleją dojazdową
** pompownia i kotłownia, ul. Zamkowa 5
* willa z ogrodem z 1880 r., ul. Ząbkowicka 26
inne:
* mauzoleum [[Hohenzollernowie|Hohenzollernów]], wybudowane w 1898 r. w parku pobliżu zamku Marianny Orańskiej; zdewastowane w 1945 roku; 13 października 2018 r. otwarto odbudowany obiekt{{r|em|zabbezp}}.

== Religia ==
Miasto przynależy do dwóch parafii rzymskokatolickich, Kamieniec I należy do [[Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim|Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim]], parafia ta jest siedzibą [[Dekanat Kamieniec Ząbkowicki|dekanatu Kamieniec Ząbkowicki]]. Kamieniec II (dawniej [[Goleniów Śląski]]{{r|MP}}) należy do [[Parafia św. Jana Chrzciciela w Starczowie|Parafii św. Jana Chrzciciela w Starczowie]]{{fakt|data=2022-05}}.

Na terenie miasta znajdują się następujące świątynie{{fakt|data=2022-05}}:
* Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego
* Kaplica sióstr boromeuszek pod wezwaniem Świętej Rodziny
* Kościół filialny pod wezwaniem NMP Częstochowskiej
* Kościół poewangelicki pod wezwaniem świętej Trójcy (od 1945 roku nieużywany w celach sakralnych)

Na terenie miasta znajdują się: cmentarz komunalny, cmentarz sióstr boromeuszek, a także nieużywany cmentarz ewangelicki{{fakt|data=2022-05}}.

Od XIX wieku w Kamieńcu Ząbkowickim przebywają siostry z Kongregacji Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza{{fakt|data=2022-05}}.

== Edukacja ==
* Przedszkole Publiczne nr 1
* Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego
* Zespół Szkolno-Przedszkolny im. papieża Jana Pawła II{{fakt|data=2022-05}}

== Ludzie związani z Kamieńcem Ząbkowickim ==
{{Kategoria główna|Ludzie związani z Kamieńcem Ząbkowickim}}
{{Kategoria główna|Ludzie urodzeni w Kamieńcu Ząbkowickim}}

== Zobacz też ==
* [[Ścieżka edukacyjna po Przedgórzu Sudeckim]]
* [[Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim]]
* [[Kamieniec Ząbkowicki (stacja kolejowa)|Kamieniec Ząbkowicki]] – stacja kolejowa

== Przypisy ==
<references>
<ref name="Adamy">{{Adamy1888|s=8}}</ref>
<ref name="em">{{cytuj stronę |url = http://zabkowice.express-miejski.pl/wiadomosc/34664,otwarcie-zrewitalizowanego-mauzoleum-w-kamiencu-zabkowickim-foto-video |tytuł = Otwarcie zrewitalizowanego mauzoleum w Kamieńcu Ząbkowickim |autor = mwinnik |data = 2018-10-13 |opublikowany = express-miejski.pl |język = pl |data dostępu = 2019-05-18}}</ref>
<ref name="kornbr">Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”. Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 14.</ref>
<ref name="lompa">[[Józef Lompa]], „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 24.</ref>
<ref name="luczrom">Łuczyński Romuald M. ''Zamki, dwory i pałace w Sudetach'', Legnica, 2008, s. 164–173.</ref>
<ref name="monum">''Monumenta Poloniae Historica''. Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 472.</ref>
<ref name="MP">Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości ({{Monitor Polski|1946|142|262}}).</ref>
<ref name="ns1">{{cytuj stronę |url = http://naszesudety.pl/otwarcie-mostu-w-kamiencu-zabkowickim.html |tytuł = Otwarcie mostu w Kamieńcu Ząbkowickim |nazwisko = Brygier |imię = Waldemar |data = 2018-02-15 |opublikowany = NaszeSudety.pl |język = pl |data dostępu = 2018-03-18}}</ref>
<ref name="rzn">{{cytuj stronę |url = http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf |tytuł = Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego |opublikowany = Narodowy Instytut Dziedzictwa |strony = 241 |data dostępu = 2012-11-05 | archiwum = https://web.archive.org/web/20190327101447/https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/DLN-rej.pdf | zarchiwizowano = 2019-03-27}}</ref>
<ref name="zabbezp">{{cytuj stronę |url = http://zabkowiceslaskie4you.pl/2018/10/i-zabytki-i-bezpieczenstwo-i-sport-wszystko-w-kamiencu-zabkowickim-foto-album-video |tytuł = I zabytki, i bezpieczeństwo, i sport – wszystko w Kamieńcu Ząbkowickim |data = 2018-10-17 |opublikowany = Zabkowice4YOU |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20190417161103/http://zabkowiceslaskie4you.pl/2018/10/i-zabytki-i-bezpieczenstwo-i-sport-wszystko-w-kamiencu-zabkowickim-foto-album-video/ |zarchiwizowano = 2019-04-17 |data dostępu = 2019-05-08}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* ''Almanach de Gotha'', Gotha 1937
* ''Schlesisches Güter-Adreßbuch, Verzeichnis sämtlicher Rittergüter sowie der größeren Landgüter der Provinzen Nieder-und Oberschlesien'', Breslau 1937
* [[Hugo Weczerka]] (wyd.), ''Handbuch der historischen Stätten – Schlesien'', Stuttgart 1977

== Linki zewnętrzne ==
* {{SgKP|III|766|Kamieniec 1 (4)}}
* [https://polona.pl/search/?filters=keyword:%22Kamieniec_Z%C4%85bkowicki_(woj._dolno%C5%9Bl%C4%85skie,_pow._z%C4%85bkowicki,_gm._Kamieniec_Z%C4%85bkowicki)%22,public:1,hasTextContent:0 Archiwalne widoki miejscowości] w bibliotece [[Polona]]

{{Miasta województwa dolnośląskiego}}
{{Gmina Kamieniec Ząbkowicki}}
{{Powiat ząbkowicki}}
{{Powiat ząbkowicki (dawny)}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Kamieniec Ząbkowicki| ]]
[[Kategoria:Miasta w województwie dolnośląskim]]
[[Kategoria:Miasta w Polsce, którym nadano prawa miejskie w XX wieku]]
[[Kategoria:Miasta w Polsce, którym nadano prawa miejskie w XXI wieku]]

Wersja z 03:47, 9 wrz 2024

Kamieniec Ząbkowicki
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim (2016)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

ząbkowicki

Gmina

Kamieniec Ząbkowicki

Prawa miejskie

1945–1946, od 2021

Burmistrz

Sylwester Kowal

Powierzchnia

12,99[1] km²

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


4343[1]
334,3 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-230

Tablice rejestracyjne

DZA

Położenie na mapie gminy Kamieniec Ząbkowicki
Mapa konturowa gminy Kamieniec Ząbkowicki , blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego
Mapa konturowa powiatu ząbkowickiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamieniec Ząbkowicki”
Ziemia50°31′35″N 16°52′41″E/50,526389 16,878056
TERC (TERYT)

0224034

SIMC

0852631

Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Kamieniec Ząbkowicki (niem. Kamenz, Camenz) – miasto w Polsce, położone w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w miejsko-wiejskiej gminie Kamieniec Ząbkowicki.

Niemiecka nazwa Obecna nazwa Rodzaj Status nazwy
W skład miasta wchodzą dawne wsie[2][3][4]
Gallenau Goleniów Śląski część miasta urzędowa
Grunau, Ystebcha Istebka osada dawna
Laubnitz Łopienica część miasta niestandaryzowana

Miejscowość posiadała prawa miejskie w latach 1945–1946[5]. Status miasta otrzymała ponownie 1 stycznia 2021[6].

Od 1946, po połączeniu z gminą Goleniów, aż do 1954 siedziba gminy Kamieniec Ząbkowicki[7][8]. 1954–1957 siedziba gromady Kamieniec Ząbkowicki[9]. 1958–1972 administracyjnie odrębne osiedle[10] (dodatkowo 1968–1972 siedziba nowej gromady Kamieniec Ząbkowicki). Od 1973 siedziba współczesnej gminy Kamieniec Ząbkowicki[11]. W latach 1975–1998 administracyjnie należał do województwa wałbrzyskiego.

Nazwa

Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa pochodzi od polskiej nazwy – kamienia i nawiązuje do skalistego posadowienia grodu[12]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości Kamieniec podając jej znaczenie Felsenburg, czyli po polsku Skalne miasto[12].

Miejscowość w zlatynizowanej staropolskiej formie Kamencz notuje Gall Anonim w swojej Kronice spisanej w latach 1112–1116[13]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu 26 lutego 1253, który sygnował książę śląski Henryk III Biały miejscowość wymieniona jest pod nazwą Cameniz[14]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Camencense monasterium[15].

Polską nazwę Kamieniec oraz niemiecką Camenz w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[16].

Kalendarium

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Dom opata w zespole klasztoru cysterskiego, obecnie Archiwum Państwowe we Wrocławiu
  • 1096: książę Czech Brzetysław II wzniósł na wschód od zniszczonej przez siebie polskiej twierdzy Bardo warownię obronną w Kamieńcu, nad brodem na Nysie Kłodzkiej, przy którym prawdopodobnie istniała już wcześniejsza osada (wg „Kroniki Czechów” Kosmasa, XII w.)[17]
  • 1200: warownia i okolice były własnością znanej śląskiej rodziny Pogorzelów – panów z Pogorzeli
  • 1207: na mocy decyzji księcia Henryka I Brodatego osiedlili się tutaj augustianie z wrocławskiego kościoła na Piasku. Książę ofiarował im, celem zagospodarowania, 150 łanów lasu, a właściciele okolicznych terenów, rody Pogorzelskich i Dzierżysławiców, dalsze ziemie[17]
  • 1210: pierwszym opatem klasztoru został Wincenty z Pogorzeli
  • 1249 (lub 1247[17]): klasztor został odebrany augustianom i przekazany cystersom z Lubiąża, powstało samodzielne opactwo cystersów w Kamieńcu
  • 1350: przebudowa kościoła i klasztoru na klasztor obronny
  • 1425–1428: wojny husyckie: taboryci czescy, w odwecie za antyhusyckie wyprawy biskupa wrocławskiego, zniszczyli klasztor wraz z osadą[17]
  • 1618–1648: dalsze zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej
  • 1681–1732: nowy rozkwit klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka (1681–1702) i Gerharda Woywody (1702–1732): klasztor i kościół zostają kompletnie przebudowane w stylu barokowym z obrazem Willmanna na głównym ołtarzu
  • 1741–1747: w czasie wojen śląskich Fryderyka Wielkiego klasztor musiał płacić wielkie podatki i kontrybucje; sam Fryderyk w 1741 znalazł schronienie w klasztorze, uciekając przed Austriakami po potyczce pod Braszowicami (niem. Baumgarten)
  • 1784: wieś Camenz (wymowa: ka’ments), jak się wówczas nazywa, miała 988 mieszkańców
  • 1810: sekularyzacja klasztorów w Prusach. Klasztor w Kamieńcu miał wówczas 38 mnichów, w jego posiadaniu znajdowało się 31 wsi. Zbiory sztuki i książek zostały częściowo przewiezione do Wrocławia, częściowo rozkradzione, przyklasztorny kościół stał się parafialnym kościołem katolickim. Mnisi z ostatnim opatem Placidusem Hoffmannem opuścili Kamieniec
  • 1812: królewna pruska Fryderyka Luiza Wilhelmina (1774–1837), siostra króla Fryderyka Wilhelma III, żona przyszłego króla Niderlandów Wilhelma I zakupiła dobra poklasztorne
  • 1817: kościół i klasztor padły ofiarą pożaru; kościół został odbudowany w nieco zmienionej formie, z budynków klasztornych udało się ocalić tylko jedno skrzydło, tzw. prałaturę
  • 1830: dobra w Kamieńcu dostała w posagu królewna niderlandzka i księżna pruska Marianna Orańska
  • 1835: ponieważ resztki budynków poklasztornych nie nadawały się na rezydencję, Marianna i jej mąż książę Albrecht Pruski starszy zlecili sławnemu architektowi Schinklowi wybudowanie monumentalnego pałacu na tzw. Hertabergu ponad budynkami dawnego opactwa
  • 1838: rozpoczęła się budowa pałacu w stylu neogotyckim, trwająca do 1872, którą po śmierci Schinkla kontynuował Ferdinand Martius
  • 1845: Marianna opuściła męża i przeniosła się do Holandii, później do Nadrenii
  • 1849: przy rozwodzie Marianna przepisała pałac na jedynego syna Albrechta
  • 1873: poprzez budowę linii kolejowej Wrocław – Kamieniec – Międzylesie – Praga (ob. linia kolejowa nr 276) znaczenie Kamieńca wzrosło
  • 1874: powstała linia kolejowa Legnica – Kamieniec – Nysa (ob. linia kolejowa nr 137), tym samym wieś stała się ważnym węzłem komunikacyjnym
  • 1906: książę Albrecht, syn Marianny, zmarł w pałacu w Kamieńcu, dobra Kamenz przeszły na ostatniego właściciela z rodu Hohenzollernów, jego najstarszego syna Friedricha Heinricha
  • 1939: wieś Kamenz miała 2510 mieszkańców, dobra Hohenzollernów obejmowały 637 ha i płaciły roczny podatek w wysokości 11034 marek; park pałacowy miał powierzchnię 123 ha
  • 1940: właściciel Kamieńca, ks. Friedrich Heinrich Hohenzollern, umarł bezdzietnie; odziedziczył go wnuk cesarza i króla Prus Fryderyka III, Waldemar Hohenzollern (1889–1945)
  • 1945: wieś została włączona do Polski; w ciągu następnych lat dotychczasowa ludność została wysiedlona do Niemiec
  • 1945–1946: pałac został obrabowany i spalony przez żołnierzy sowieckich i polskich szabrowników, także prałatura stała przez wiele lat jako półruina i była wykorzystywana jako magazyn zboża
  • 1962: 4662 mieszkańców
  • 1970: 3884 mieszkańców
  • 27 maja 1990: powstanie gminy samorządowej Kamieniec Ząbkowicki (ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym)
  • 1996: 900 lat Kamieńca
  • 1997: katastrofalna powódź tysiąclecia
  • 1999: oddanie do użytku wyremontowanej po powodzi Szkoły Podstawowej nr 1 im. Bolesława Chrobrego; otwarcie osiedla domów dla powodzian – Osiedla Bolesława Chrobrego
  • lata 90. XX w.: prałatura została wyremontowana i adaptowana na filię Archiwum Państwowego we Wrocławiu
  • 16 lutego 2018: oddanie do użytku mostu na Nysie Kłodzkiej po długotrwałym remoncie[18]
  • 13 października 2018: otwarcie zrewaloryzowanego mauzoleum w parku pałacowym[19]
  • 1 stycznia 2021: miejscowość otrzymała status miasta[6]

Demografia

Liczba ludności Kamieńca Ząbkowickiego

Zabytki

Kościół poewangelicki, XIX w.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[20]:

inne:

  • mauzoleum Hohenzollernów, wybudowane w 1898 r. w parku pobliżu zamku Marianny Orańskiej; zdewastowane w 1945 roku; 13 października 2018 r. otwarto odbudowany obiekt[19][22].

Religia

Miasto przynależy do dwóch parafii rzymskokatolickich, Kamieniec I należy do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim, parafia ta jest siedzibą dekanatu Kamieniec Ząbkowicki. Kamieniec II (dawniej Goleniów Śląski[23]) należy do Parafii św. Jana Chrzciciela w Starczowie[potrzebny przypis].

Na terenie miasta znajdują się następujące świątynie[potrzebny przypis]:

  • Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Starszego
  • Kaplica sióstr boromeuszek pod wezwaniem Świętej Rodziny
  • Kościół filialny pod wezwaniem NMP Częstochowskiej
  • Kościół poewangelicki pod wezwaniem świętej Trójcy (od 1945 roku nieużywany w celach sakralnych)

Na terenie miasta znajdują się: cmentarz komunalny, cmentarz sióstr boromeuszek, a także nieużywany cmentarz ewangelicki[potrzebny przypis].

Od XIX wieku w Kamieńcu Ząbkowickim przebywają siostry z Kongregacji Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza[potrzebny przypis].

Edukacja

  • Przedszkole Publiczne nr 1
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego
  • Zespół Szkolno-Przedszkolny im. papieża Jana Pawła II[potrzebny przypis]

Ludzie związani z Kamieńcem Ząbkowickim

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kamieńcem Ząbkowickim.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Kamieńcu Ząbkowickim.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-24] (pol.).
  2. ↑ Otwarte Dane [online], dane.gov.pl [dostęp 2023-08-15].
  3. ↑ Grunau 5) [online], www.meyersgaz.org [dostęp 2023-08-15].
  4. ↑ Laubnitz 3) [online], www.meyersgaz.org [dostęp 2023-08-15].
  5. ↑ GUS wykaz z 1946.
  6. ↑ a b (Dz.U. z 2020 r. poz. 1332) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy.
  7. ↑ Spis sumaryczny w 1946 roku.
  8. ↑ Alfabetyczny wykaz gmin Rzeczypospolitej Polski według stanu z dnia 1.I.1949 r. Główny Urząd Statystyczny.
  9. ↑ Tyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71).
  10. ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 317.
  11. ↑ Uchwała Nr XIX/109/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 13 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie wrocławskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 1972, Nr 8, Poz. 165).
  12. ↑ a b Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 8, OCLC 456751858 (niem.).
  13. ↑ Monumenta Poloniae Historica. Tom I, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1864, s. 472.
  14. ↑ Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”. Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 14.
  15. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 174. ISBN 978-83-910595-2-4.
  16. ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 24.
  17. ↑ a b c d Zbygniew Martynowski, Krzysztof R. Mazurski: Sudety. Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie, Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 85–88.
  18. ↑ Waldemar Brygier: Otwarcie mostu w Kamieńcu Ząbkowickim. NaszeSudety.pl, 2018-02-15. [dostęp 2018-03-18]. (pol.).
  19. ↑ a b mwinnik: Otwarcie zrewitalizowanego mauzoleum w Kamieńcu Ząbkowickim. express-miejski.pl, 2018-10-13. [dostęp 2019-05-18]. (pol.).
  20. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 241. [dostęp 2012-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  21. ↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 164–173.
  22. ↑ I zabytki, i bezpieczeństwo, i sport – wszystko w Kamieńcu Ząbkowickim. Zabkowice4YOU, 2018-10-17. [dostęp 2019-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-17)]. (pol.).
  23. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

Bibliografia

  • Almanach de Gotha, Gotha 1937
  • Schlesisches Güter-Adreßbuch, Verzeichnis sämtlicher Rittergüter sowie der größeren Landgüter der Provinzen Nieder-und Oberschlesien, Breslau 1937
  • Hugo Weczerka (wyd.), Handbuch der historischen Stätten – Schlesien, Stuttgart 1977

Linki zewnętrzne

Miasta województwa dolnośląskiego
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa dolnośląskiego

Gmina Kamieniec Ząbkowicki
Miasto
Wsie
Nieoficjalne części wsi
Wysiedlona wieś
Części miasta

Herb gminy Kamieniec Ząbkowicki

Powiat ząbkowicki
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat ząbkowicki

Powiat ząbkowicki (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–1975)
Osiedla (1954–1972)
Gminy wiejskie
(1945–1954 i 1973–1975)
Gromady (1954–1972)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamieniec_Ząbkowicki&oldid=74716389”