Narbona: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Tournasol7 (dyskusja | edycje) m →Flora i fauna: lit. |
m wymowa |
||
(Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 19 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Jednostka administracyjna infobox |
{{Jednostka administracyjna infobox |
||
|nazwa = Narbona |
|nazwa = Narbona |
||
|nazwa oryginalna = |
|nazwa oryginalna = Narbonne |
||
|dopełniacz nazwy = gminy Narbona |
|dopełniacz nazwy = gminy Narbona |
||
|jednostka = miejscowość i gmina |
|jednostka = miejscowość i gmina |
||
|zdjęcie = |
|zdjęcie = Narbonne panorama.jpg |
||
|opis zdjęcia = |
|opis zdjęcia = |
||
|alt zdjęcia = |
|||
|herb = Blason ville fr Narbonne.svg |
|herb = Blason ville fr Narbonne.svg |
||
|flaga = Fr narbona.png |
|flaga = Fr narbona.png |
||
|hymn = |
|hymn = |
||
|dewiza = |
|dewiza = |
||
|państwo = |
|państwo = Oksytania |
||
|1. jednostka administracyjna = |
|1. jednostka administracyjna = |
||
|2. jednostka administracyjna = [[Aude]] |
|2. jednostka administracyjna = [[Aude]] |
||
|3. jednostka administracyjna = [[Okręg Narbona|Narbona]] |
|3. jednostka administracyjna = [[Okręg Narbona|Narbona]] |
||
Linia 17: | Linia 18: | ||
|nazwa kodu statystycznego = [[Institut national de la statistique et des études économiques|INSEE]] |
|nazwa kodu statystycznego = [[Institut national de la statistique et des études économiques|INSEE]] |
||
|kod statystyczny = 11262 |
|kod statystyczny = 11262 |
||
|powierzchnia = 173,02 |
|powierzchnia = 173,02 km² |
||
|wysokość = 16<ref>{{cytuj stronę | |
|wysokość = 16 m n.p.m.<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.yr.no/place/France/Languedoc-Roussillon/Narbonne/ |tytuł = Narbonne, Languedoc-Roussillon (France) |autor = |data = |opublikowany = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015 |język = en |data dostępu = 2016-06-07}}</ref> |
||
|liczba ludności = 45 849 |
|||
|rok = 1990 |
|rok = 1990 |
||
| |
|liczba ludności = 45 849 |
||
|gęstość zaludnienia = 265 os./km² |
|||
|numer kierunkowy = |
|numer kierunkowy = |
||
|kod pocztowy = 11100 |
|kod pocztowy = 11100 |
||
Linia 29: | Linia 30: | ||
|mapa = |
|mapa = |
||
|nazwa mapy = Francji |
|nazwa mapy = Francji |
||
|kod mapy = Aude |
|||
|stopniN = 43.184820 |
|||
|współrzędne = 43.184820N 3.003423E |
|||
|stopniE = 3.003423 |
|||
|commons = Category:Narbonne |
|commons = Category:Narbonne |
||
| |
|wikisłownik = Narbona |
||
|www = http://www.narbonne.fr/ |
|||
}} |
}} |
||
'''Narbona''' ( |
'''Narbona''' ({{fr.|Narbonne}}, {{wymowa|LL-Q150 (fra)-Mecanautes-narbonne.wav}}; {{w języku|oc|Narbona}}, {{łac.|Narbo}}) – miejscowość i gmina we [[Francja|Francji]], w regionie [[Oksytania (region)|Oksytania]], w departamencie [[Aude]]<ref>{{cytuj książkę |autor = |tytuł = Atlas Routier France 2014 |url = |wydawca = Michelin |miejsce = |rok = |strony = 321 |isbn = 978-2-06-719261-4 |język = fr}}</ref>. Przez gminę przepływa rzeka [[Aude (rzeka)|Aude]]<ref name=sandre>{{cytuj stronę |url = http://services.sandre.eaufrance.fr/Courdo/Fiche/client/fiche_courdo.php?CdSandre=Y1--0200#bogus |tytuł = Fiche cours d’eau – L’Aude (Y1--0200) |autor = |data = |opublikowany = SANDRE |język = fr |data dostępu = 2015-10-19}}</ref>. |
||
Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwało 45 849 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 265 osób/km² (wśród 1545 gmin [[Langwedocja-Roussillon|Langwedocji-Roussillon]] Narbona plasuje się na |
Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwało 45 849 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 265 osób/km² (wśród 1545 gmin [[Langwedocja-Roussillon|Langwedocji-Roussillon]] Narbona plasuje się na 1. pozycji pod względem powierzchni, a na 5. miejscu pod względem liczby ludności). |
||
== Położenie == |
== Położenie == |
||
[[Plik:Narbonne - Canal de la Robine 01.jpg|left|240px |
[[Plik:Narbonne - Canal de la Robine 01.jpg|thumb|left|240px|[[Canal de la Robine]] w Narbonie]] |
||
Narbona administracyjnie położona jest w południowej [[Francja|Francji]], w regionie [[ |
Narbona administracyjnie położona jest w południowej [[Francja|Francji]], w regionie [[Oksytania (region)|Oksytania]], we wschodniej części departamentu [[Aude]]<ref name=gmaps>{{cytuj stronę |url = https://www.google.pl/maps?hl=pl&tab=wl |tytuł = Narbona, Francja |autor = |data = |opublikowany = GoogleMaps |język = pl |data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. Na zachód od miasta znajdują się wzniesienia [[Massif de la Clape]], na południowy zachód masyw [[Corbières (góry)|Corbières]], a na południe usytuowane jest jezioro przybrzeżne [[Étang de Bages-Sigean]]. Na północ od Narbony przepływa rzeka [[Aude (rzeka)|Aude]], a przez samo miasto przeprowadzony jest [[Canal de la Robine]]. We wschodniej części gminy, nad [[Morze Śródziemne|Morzem Śródziemnym]] położona jest miejscowość nadmorska [[Narbonne-Plage]]. Wschodnia część gminy znajduje się na terenie [[Park Regionalny Narbonnaise en Méditerranée|Parku Regionalnego Narbonnaise en Méditerranée]]<ref>{{cytuj książkę |autor = |tytuł = Atlas Routier France 2014 |url = |wydawca = Michelin |miejsce = |rok = 2014 |strony = 321 |isbn = 978-2-06-719261-4 |język = fr}}</ref><ref name=inpncl>{{cytuj stronę |url = https://inpn.mnhn.fr/espace/protege/FR8000042/tab/communes |tytuł = FR8000042 - La Narbonnaise en Méditerranée / Liste des communes |autor = |data = |opublikowany = 2003-2016. Inventaire National du Patrimoine Naturel |język = en |data dostępu = 2016-06-16}}</ref>. Miasto położone jest w odległości 30 km od [[Béziers]], 60 km od [[Carcassonne]], 65 km od [[Perpignan]], 95 km od [[Montpellier]], 150 km od [[Tuluza|Tuluzy]], 250 km od [[Barcelona|Barcelony]] i 770 km od [[Paryż]]a<ref name=gmaps />. |
||
== Charakterystyka == |
== Charakterystyka == |
||
Narbona jest ośrodkiem handlowym regionu uprawy [[winorośl]]i, a także przemysłu spożywczego (przede wszystkim [[winiarstwo]] i [[olejarstwo]]). Miasto jest ważnym węzłem kolejowym i drogowym<ref name=pwn>{{ |
Narbona jest ośrodkiem handlowym regionu uprawy [[winorośl]]i, a także przemysłu spożywczego (przede wszystkim [[winiarstwo]] i [[olejarstwo]]). Miasto jest ważnym węzłem kolejowym i drogowym<ref name=pwn>{{encyklopedia PWN|id = 3945765|tytuł=Narbonne|data dostępu=6 czerwca 2016}}</ref> ([[Autostrada A9 (Francja)|Autostrada A9]] do [[Montpellier]] i [[Barcelona|Barcelony]] oraz [[Autostrada A61 (Francja)|Autostrada A61]] do [[Tuluza|Tuluzy]]<ref name=gmaps />). Jest ważnym ośrodkiem turystycznym<ref name=pwn />. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
W [[Starożytność|starożytności]] miasto było ośrodkiem [[Wolkowie|Wolków]]. W 121 roku p.n.e. zostało opanowane przez [[Starożytny Rzym|Rzymian]], którzy trzy lata później utworzyli tutaj swoją kolonię ''Narbo Martius''. Było w tym czasie stolicą prowincji [[Gallia Narbonensis]]. W 462 roku miasto zostało zdobyte przez [[Wizygoci|Wizygotów]]. Około 720 roku zostało zajęte przez [[Arabowie|Arabów]], a w 759 roku przeszło we władanie [[Pepin Krótki|Pepina Krótkiego]], króla [[Frankowie|Franków]]. Na początku [[Średniowiecze|średniowiecza]] Narbona była posiadłością [[ |
W [[Starożytność|starożytności]] miasto było ośrodkiem [[Wolkowie|Wolków]]. W 121 roku p.n.e. zostało opanowane przez [[Starożytny Rzym|Rzymian]], którzy trzy lata później utworzyli tutaj swoją kolonię ''Narbo Martius''. Było w tym czasie stolicą prowincji [[Gallia Narbonensis]]. W 462 roku miasto zostało zdobyte przez [[Wizygoci|Wizygotów]]. Około 720 roku zostało zajęte przez [[Arabowie|Arabów]], a w 759 roku przeszło we władanie [[Pepin Krótki|Pepina Krótkiego]], króla [[Frankowie|Franków]]. Na początku [[Średniowiecze|średniowiecza]] Narbona była posiadłością [[Władcy Tuluzy|hrabiów Tuluzy]]. Miasto było ówcześnie ważnym ośrodkiem handlu (duże znaczenie portu) i rzemiosła. W 1229 roku Narbona przeszła w bezpośrednie władanie królów [[Francja|Francji]]. Od XIV wieku nastąpił powolny spadek znaczenia miasta, głównie z powodu zamulenia portu<ref name=pwn />. |
||
24 października [[1870]] roku w opactwie [[Cystersi|cystersów]] Fontfroide w Narbonie zmarł ks. [[Antoni Maria Claret]], święty Kościoła katolickiego, założyciel zgromadzenie [[Klaretyni|klaretynów]]<ref>{{Cytuj |autor = Artur |tytuł = święty Antoni Maria Klaret |data = 2021-02-09 |data dostępu = 2023-08-10 |opublikowany = Imiona świętych i błogosławionych |url = https://imiona.net.pl/antoni-maria-klaret/ |język = pl-PL}}</ref>. |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{Pogoda infobox |
|||
⚫ | |||
{{Średnia temperatura i opady |
|||
|metric_first=yes |
|metric_first=yes |
||
|single_line=yes |
|single_line=yes |
||
Linia 66: | Linia 70: | ||
|Nov_Hi_°C = 15.6 |
|Nov_Hi_°C = 15.6 |
||
|Dec_Hi_°C = 13.2 |
|Dec_Hi_°C = 13.2 |
||
|Year_Hi_°C = |
|Year_Hi_°C = |
||
|Jan_Lo_°C = 4.4 |
|Jan_Lo_°C = 4.4 |
||
Linia 80: | Linia 84: | ||
|Nov_Lo_°C = 7.6 |
|Nov_Lo_°C = 7.6 |
||
|Dec_Lo_°C = 5.3 |
|Dec_Lo_°C = 5.3 |
||
|Year_Lo_°C = |
|Year_Lo_°C = |
||
|Jan_MEAN_°C = 8.4 |
|Jan_MEAN_°C = 8.4 |
||
Linia 96: | Linia 100: | ||
|Year_MEAN_°C = |
|Year_MEAN_°C = |
||
|Jan_Rain_days = |
|Jan_Rain_days = |Jan_Snow_days = |Jan_Precip_days = 5 |
||
|Feb_Rain_days = |
|Feb_Rain_days = |Feb_Snow_days = |Feb_Precip_days = 4 |
||
|Mar_Rain_days = |
|Mar_Rain_days = |Mar_Snow_days = |Mar_Precip_days = 4 |
||
|Apr_Rain_days = |
|Apr_Rain_days = |Apr_Snow_days = |Apr_Precip_days = 6 |
||
|May_Rain_days = |
|May_Rain_days = |May_Snow_days = |May_Precip_days = 5 |
||
|Jun_Rain_days = |
|Jun_Rain_days = |Jun_Snow_days = |Jun_Precip_days = 4 |
||
|Jul_Rain_days = |
|Jul_Rain_days = |Jul_Snow_days = |Jul_Precip_days = 2 |
||
|Aug_Rain_days = |
|Aug_Rain_days = |Aug_Snow_days = |Aug_Precip_days = 3 |
||
|Sep_Rain_days = |
|Sep_Rain_days = |Sep_Snow_days = |Sep_Precip_days = 4 |
||
|Oct_Rain_days = |
|Oct_Rain_days = |Oct_Snow_days = |Oct_Precip_days = 4 |
||
|Nov_Rain_days = |
|Nov_Rain_days = |Nov_Snow_days = |Nov_Precip_days = 4 |
||
|Dec_Rain_days = |
|Dec_Rain_days = |Dec_Snow_days = |Dec_Precip_days = 5 |
||
|Year_Rain_days = |
|Year_Rain_days = |Year_Snow_days = |Year_Precip_days = |
||
|source = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation<ref name=yr>{{cytuj stronę| url = http://www.yr.no/place/France/Languedoc-Roussillon/Narbonne/statistics.html | |
|source = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation<ref name=yr>{{cytuj stronę| url = http://www.yr.no/place/France/Languedoc-Roussillon/Narbonne/statistics.html |tytuł = Narbonne, Languedoc-Roussillon (France) |autor = Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015 |język = en |data dostępu = 2016-06-07}}</ref> |
||
|accessdate = 2016-06-07 |
|accessdate = 2016-06-07 |
||
}} |
}} |
||
Linia 117: | Linia 121: | ||
[[Plik:Euphorbia helioscopica flowers.jpg|thumb|[[wilczomlecz ogrodowy]] (''Euphorbia peplus'')]] |
[[Plik:Euphorbia helioscopica flowers.jpg|thumb|[[wilczomlecz ogrodowy]] (''Euphorbia peplus'')]] |
||
[[Plik:Linnet-Mindaugas Urbonas-1.jpg|thumb|[[makolągwa zwyczajna]] (''Linaria cannabina'')]] |
[[Plik:Linnet-Mindaugas Urbonas-1.jpg|thumb|[[makolągwa zwyczajna]] (''Linaria cannabina'')]] |
||
Na terenie gminy zarejestrowano 486 taksonów (nie rozróżniano na gatunek, podgatunek czy odmianę) zwierząt oraz 1148 taksonów roślin<ref>{{cytuj stronę | |
Na terenie gminy zarejestrowano 486 taksonów (nie rozróżniano na gatunek, podgatunek czy odmianę) zwierząt oraz 1148 taksonów roślin<ref>{{cytuj stronę |url = https://inpn.mnhn.fr/collTerr/commune/11262/tab/especes |tytuł = Liste des espèces recensées dans commune Narbonne |autor = |data = |opublikowany = Inventaire National du Patrimoine Naturel |język = fr |data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. Wśród tych przedstawicieli flory i fauny zaobserwowano 65 gatunków wpisanych do francuskiej czerwonej księgi gatunków zagrożonych. 2 gatunki mają status gatunków [[Gatunek krytycznie zagrożony|krytycznie zagrożonych]] – są to [[węgorz europejski]] (''Anguilla anguilla'') oraz roślina ''[[Silene muscipula]]''. Status gatunku [[Gatunek zagrożony|zagrożonego]] ma 7 gatunków roślin – ''[[Alkanna lutea]]'', ''[[Astragalus alopecuroides]]'', ''[[Bifora testiculata]]'', [[nadwodnik trójpręcikowy]] (''Elatine triandra''), ''[[Hypecoum imberbe]]'', ''[[Juncus fontanesii]]'' i [[oleander pospolity]] (''Nerium oleander'') – oraz 9 gatunków ptaków – [[bocian czarny]] (''Ciconia nigra''), [[gołąb skalny]] (''Columba livia''), [[ortolan]] (''Emberiza hortulana''), [[bekas kszyk]] (''Gallinago gallinago''), [[białorzytka rdzawa]] (''Oenanthe hispanica''), [[flaming karmazynowy]] (''Phoenicopterus ruber''), [[modrzyk zwyczajny]] (''Porphyrio porphyrio''), [[remiz zwyczajny]] (''Remiz pendulinus'') i [[pokrzewka okularowa]] (''Curruca conspicillata''). Z kolei z kategorii gatunków [[Gatunek narażony|narażonych]] rozpoznano 23 gatunki roślin – ''[[Astragalus glaux]]'', ''[[Atractylis humilis]]'', ''[[Centaurea corymbosa]]'', ''[[Cirsium echinatum]]'', ''[[Corispermum gallicum]]'', [[wilczomlecz ogrodowy]] (''Euphorbia peplus''), ''[[Heliotropium supinum]]'', ''[[Hypecoum pendulum]]'', ''[[Limoniastrum monopetalum]]'', ''[[Limonium companyonis]]'', ''[[Linaria micrantha]]'', ''[[Loeflingia hispanica]]'', ''[[Medicago ciliaris]]'', ''[[Ophrys bombyliflora]]'', ''[[Ophrys speculum]]'', ''[[Plantago cornutii]]'', ''[[Pulicaria sicula]]'', ''[[Roemeria hybrida]]'', ''[[Schismus barbatus]]'', ''[[Scolymus grandiflorus]]'', ''[[Scorzonera parviflora]]'', ''[[Teucrium brachyandrum]]'' i ''[[Viola arborescens]]'' – oraz 20 gatunków zwierząt – ryby [[parposz]] (''Alosa fallax'') i [[szczupak pospolity]] (''Esox lucius''), motyl [[skalnik bryzeida]] (''Chazara briseis''), gady [[żółw hiszpański]] (''Mauremys leprosa'') i [[jaszczurka perłowa]] (''Timon lepidus''), ptaki [[trzciniak zwyczajny]] (''Acrocephalus arundinaceus''), [[świergotek łąkowy]] (''Anthus pratensis''), [[orzeł przedni]] (''Aquila chrysaetos''), [[bąk zwyczajny]] (''Botaurus stellaris''), [[makolągwa zwyczajna]] (''Linaria cannabina''), [[błotniak stawowy]] (''Circus aeruginosus''), [[błotniak łąkowy]] (''Circus pygargus''), [[dzierlatka iberyjska]] (''Galerida theklae''), [[kania ruda]] (''Milvus milvus''), [[muchołówka szara]] (''Muscicapa striata''), [[kulik wielki]] (''Numenius arquata''), [[Rybołów zwyczajny|rybołów]] (''Pandion haliaetus'') i [[pokląskwa]] (''Saxicola rubetra''), a także ssaki [[podkasaniec zwyczajny]] (''Miniopterus schreibersii'') i [[delfinek pręgoboki]] (''Stenella coeruleoalba'')<ref>{{cytuj stronę |url = https://inpn.mnhn.fr/collTerr/commune/11262/tab/especesmenacees |tytuł = Liste des espèces menacées / commune: Narbonne |autor = |data = |opublikowany = Inventaire National du Patrimoine Naturel |język = fr |data dostępu = 2016-06-07}}</ref>. |
||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
Linia 123: | Linia 127: | ||
[[Plik:Fontfroide.jpg|thumb|opactwo Sainte-Marie de Fontfroide]] |
[[Plik:Fontfroide.jpg|thumb|opactwo Sainte-Marie de Fontfroide]] |
||
[[Plik:Chapelle des Pénitents blancs de Narbonne003.JPG|thumb|kaplica Pénitents blancs]] |
[[Plik:Chapelle des Pénitents blancs de Narbonne003.JPG|thumb|kaplica Pénitents blancs]] |
||
Zabytki w miejscowości posiadające status [[monument historique]]<ref>{{cytuj stronę | |
Zabytki w miejscowości posiadające status [[monument historique]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&FIELD_1=d%e9partement&VALUE_1=11&FIELD_2=domaines&VALUE_2=%27MONUMENTS%20HISTORIQUES%27 |tytuł = Monuments historiques de l’Aude |autor = |data = |opublikowany = culture.gouv.fr |język = fr |data dostępu = 2015-10-17}}</ref>: |
||
{|width=auto |
{|width=auto |
||
| |
| |
||
Linia 148: | Linia 152: | ||
* Hôpital de la Charité |
* Hôpital de la Charité |
||
* Horreum |
* Horreum |
||
* Hôtel de |
* Hôtel de l’Archidiacre |
||
* Hôtel Benavent |
* Hôtel Benavent |
||
* Hôtel de la Brigade |
* Hôtel de la Brigade |
||
Linia 171: | Linia 175: | ||
* dom przy 17, rue Rouget-de-Lisle |
* dom przy 17, rue Rouget-de-Lisle |
||
* dom przy 8, rue Viollet-le-Duc |
* dom przy 8, rue Viollet-le-Duc |
||
* Maison de |
* Maison de l’Aumône |
||
* Maison Consulaire |
* Maison Consulaire |
||
* Maison de la Mothe |
* Maison de la Mothe |
||
Linia 177: | Linia 181: | ||
* dom romański (''Maison romane'') przy 20, rue Marceau |
* dom romański (''Maison romane'') przy 20, rue Marceau |
||
* dom trzech pielęgniarek (''Maison des Trois Nourrices'') |
* dom trzech pielęgniarek (''Maison des Trois Nourrices'') |
||
* pomnik pamięci Ernesta Ferroula (''Monument commémoratif |
* pomnik pamięci Ernesta Ferroula (''Monument commémoratif d’Ernest Ferroul'') |
||
* Notre-Dame de Lamourguier |
* Notre-Dame de Lamourguier |
||
* Oppidum de Montlaurès |
* Oppidum de Montlaurès |
||
Linia 186: | Linia 190: | ||
* mury (''remparts'') |
* mury (''remparts'') |
||
* podprefektura (''Sous-préfecture'') |
* podprefektura (''Sous-préfecture'') |
||
* wieżyczka narożna (''Tourelle |
* wieżyczka narożna (''Tourelle d’angle'') |
||
* wykopaliska archeologiczne Clos de la Lombarde (''Vestiges archéologiques du Clos de la Lombarde'') |
* wykopaliska archeologiczne Clos de la Lombarde (''Vestiges archéologiques du Clos de la Lombarde'') |
||
* wykopaliska gallo-romańskie (''Vestiges gallo-romains'') |
* wykopaliska gallo-romańskie (''Vestiges gallo-romains'') |
||
Linia 192: | Linia 196: | ||
|} |
|} |
||
== Miasta partnerskie == |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
* [[Gare de Narbonne]] |
* [[Gare de Narbonne]] |
||
== |
== Przypisy == |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{Insee}} |
* {{Insee}} |
||
Linia 204: | Linia 210: | ||
{{Okręg Narbona}} |
{{Okręg Narbona}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Kategoria:Miasta w starożytnym Rzymie]] |
|||
[[Kategoria:Narbona| ]] |
|||
⚫ |
Aktualna wersja na dzień 13:31, 14 paź 2023
miejscowość i gmina | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Region | |||||
Departament | |||||
Okręg | |||||
Kod INSEE |
11262 | ||||
Powierzchnia |
173,02 km² | ||||
Wysokość |
16 m n.p.m.[1] | ||||
Populacja (1990) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
265 os./km² | ||||
Kod pocztowy |
11100 | ||||
Położenie na mapie Aude | |||||
Położenie na mapie Francji | |||||
Położenie na mapie Oksytanii | |||||
43°11′N 3°00′E/43,184820 3,003423 | |||||
Strona internetowa |
Narbona (fr. Narbonne, ⓘ; oksyt. Narbona, łac. Narbo) – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Oksytania, w departamencie Aude[2]. Przez gminę przepływa rzeka Aude[3].
Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwało 45 849 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 265 osób/km² (wśród 1545 gmin Langwedocji-Roussillon Narbona plasuje się na 1. pozycji pod względem powierzchni, a na 5. miejscu pod względem liczby ludności).
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Narbona administracyjnie położona jest w południowej Francji, w regionie Oksytania, we wschodniej części departamentu Aude[4]. Na zachód od miasta znajdują się wzniesienia Massif de la Clape, na południowy zachód masyw Corbières, a na południe usytuowane jest jezioro przybrzeżne Étang de Bages-Sigean. Na północ od Narbony przepływa rzeka Aude, a przez samo miasto przeprowadzony jest Canal de la Robine. We wschodniej części gminy, nad Morzem Śródziemnym położona jest miejscowość nadmorska Narbonne-Plage. Wschodnia część gminy znajduje się na terenie Parku Regionalnego Narbonnaise en Méditerranée[5][6]. Miasto położone jest w odległości 30 km od Béziers, 60 km od Carcassonne, 65 km od Perpignan, 95 km od Montpellier, 150 km od Tuluzy, 250 km od Barcelony i 770 km od Paryża[4].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Narbona jest ośrodkiem handlowym regionu uprawy winorośli, a także przemysłu spożywczego (przede wszystkim winiarstwo i olejarstwo). Miasto jest ważnym węzłem kolejowym i drogowym[7] (Autostrada A9 do Montpellier i Barcelony oraz Autostrada A61 do Tuluzy[4]). Jest ważnym ośrodkiem turystycznym[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W starożytności miasto było ośrodkiem Wolków. W 121 roku p.n.e. zostało opanowane przez Rzymian, którzy trzy lata później utworzyli tutaj swoją kolonię Narbo Martius. Było w tym czasie stolicą prowincji Gallia Narbonensis. W 462 roku miasto zostało zdobyte przez Wizygotów. Około 720 roku zostało zajęte przez Arabów, a w 759 roku przeszło we władanie Pepina Krótkiego, króla Franków. Na początku średniowiecza Narbona była posiadłością hrabiów Tuluzy. Miasto było ówcześnie ważnym ośrodkiem handlu (duże znaczenie portu) i rzemiosła. W 1229 roku Narbona przeszła w bezpośrednie władanie królów Francji. Od XIV wieku nastąpił powolny spadek znaczenia miasta, głównie z powodu zamulenia portu[7].
24 października 1870 roku w opactwie cystersów Fontfroide w Narbonie zmarł ks. Antoni Maria Claret, święty Kościoła katolickiego, założyciel zgromadzenie klaretynów[8].
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Średnia dzienna temperatura najwyższa jest w lipcu (23,8 °C), natomiast najniższa w styczniu (8,4 °C). Liczba dni z opadami podobna jest przez cały rok i waha się od 2 do 6 dni w ciągu miesiąca[9].
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | 12.3 | 13.4 | 15.7 | 17.6 | 21.3 | 25.3 | 28.8 | 28.4 | 25.1 | 20.4 | 15.6 | 13.2 | |
Średnie dobowe temperatury [°C] | 8.4 | 9.2 | 11.3 | 13.2 | 16.8 | 20.7 | 23.8 | 23.6 | 20.4 | 16.2 | 11.6 | 9.2 | |
Średnie temperatury w nocy [°C] | 4.4 | 5.1 | 7.0 | 8.9 | 12.4 | 16.1 | 18.8 | 18.8 | 15.6 | 11.9 | 7.6 | 5.3 | |
Średnia liczba dni z opadami | 5 | 4 | 4 | 6 | 5 | 4 | 2 | 3 | 4 | 4 | 4 | 5 | 50 |
Źródło: Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation[9] 2016-06-07 |
Flora i fauna
[edytuj | edytuj kod]Na terenie gminy zarejestrowano 486 taksonów (nie rozróżniano na gatunek, podgatunek czy odmianę) zwierząt oraz 1148 taksonów roślin[10]. Wśród tych przedstawicieli flory i fauny zaobserwowano 65 gatunków wpisanych do francuskiej czerwonej księgi gatunków zagrożonych. 2 gatunki mają status gatunków krytycznie zagrożonych – są to węgorz europejski (Anguilla anguilla) oraz roślina Silene muscipula. Status gatunku zagrożonego ma 7 gatunków roślin – Alkanna lutea, Astragalus alopecuroides, Bifora testiculata, nadwodnik trójpręcikowy (Elatine triandra), Hypecoum imberbe, Juncus fontanesii i oleander pospolity (Nerium oleander) – oraz 9 gatunków ptaków – bocian czarny (Ciconia nigra), gołąb skalny (Columba livia), ortolan (Emberiza hortulana), bekas kszyk (Gallinago gallinago), białorzytka rdzawa (Oenanthe hispanica), flaming karmazynowy (Phoenicopterus ruber), modrzyk zwyczajny (Porphyrio porphyrio), remiz zwyczajny (Remiz pendulinus) i pokrzewka okularowa (Curruca conspicillata). Z kolei z kategorii gatunków narażonych rozpoznano 23 gatunki roślin – Astragalus glaux, Atractylis humilis, Centaurea corymbosa, Cirsium echinatum, Corispermum gallicum, wilczomlecz ogrodowy (Euphorbia peplus), Heliotropium supinum, Hypecoum pendulum, Limoniastrum monopetalum, Limonium companyonis, Linaria micrantha, Loeflingia hispanica, Medicago ciliaris, Ophrys bombyliflora, Ophrys speculum, Plantago cornutii, Pulicaria sicula, Roemeria hybrida, Schismus barbatus, Scolymus grandiflorus, Scorzonera parviflora, Teucrium brachyandrum i Viola arborescens – oraz 20 gatunków zwierząt – ryby parposz (Alosa fallax) i szczupak pospolity (Esox lucius), motyl skalnik bryzeida (Chazara briseis), gady żółw hiszpański (Mauremys leprosa) i jaszczurka perłowa (Timon lepidus), ptaki trzciniak zwyczajny (Acrocephalus arundinaceus), świergotek łąkowy (Anthus pratensis), orzeł przedni (Aquila chrysaetos), bąk zwyczajny (Botaurus stellaris), makolągwa zwyczajna (Linaria cannabina), błotniak stawowy (Circus aeruginosus), błotniak łąkowy (Circus pygargus), dzierlatka iberyjska (Galerida theklae), kania ruda (Milvus milvus), muchołówka szara (Muscicapa striata), kulik wielki (Numenius arquata), rybołów (Pandion haliaetus) i pokląskwa (Saxicola rubetra), a także ssaki podkasaniec zwyczajny (Miniopterus schreibersii) i delfinek pręgoboki (Stenella coeruleoalba)[11].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Zabytki w miejscowości posiadające status monument historique[12]:
|
|
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Narbonne, Languedoc-Roussillon (France). Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015. [dostęp 2016-06-07]. (ang.).
- ↑ Atlas Routier France 2014. Michelin, s. 321. ISBN 978-2-06-719261-4. (fr.).
- ↑ Fiche cours d’eau – L’Aude (Y1--0200). SANDRE. [dostęp 2015-10-19]. (fr.).
- ↑ a b c Narbona, Francja. GoogleMaps. [dostęp 2016-06-07]. (pol.).
- ↑ Atlas Routier France 2014. Michelin, 2014, s. 321. ISBN 978-2-06-719261-4. (fr.).
- ↑ FR8000042 - La Narbonnaise en Méditerranée / Liste des communes. 2003-2016. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-06-16]. (ang.).
- ↑ a b c Narbonne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-06-06] .
- ↑ Artur, święty Antoni Maria Klaret [online], Imiona świętych i błogosławionych, 9 lutego 2021 [dostęp 2023-08-10] (pol.).
- ↑ a b Norwegian Meteorological Institute and Norwegian Broadcasting Corporation 2007-2015: Narbonne, Languedoc-Roussillon (France). [dostęp 2016-06-07]. (ang.).
- ↑ Liste des espèces recensées dans commune Narbonne. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-06-07]. (fr.).
- ↑ Liste des espèces menacées / commune: Narbonne. Inventaire National du Patrimoine Naturel. [dostęp 2016-06-07]. (fr.).
- ↑ Monuments historiques de l’Aude. culture.gouv.fr. [dostęp 2015-10-17]. (fr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Francuski urząd statystyczny. (fr.).