Hymn Polski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m ort. |
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, int. |
||
Linia 36: | Linia 36: | ||
Według Bronisława Bilińskiego<ref>B. Biliński, ''Mazurek Dąbrowskiego...'', s. 90.</ref> owo zebranie starszyzny legionowej mogło odbyć się 14 lub 15 lipca – w rocznicę zburzenia [[Bastylia|Bastylii]], pieśń musiała więc powstać wcześniej. |
Według Bronisława Bilińskiego<ref>B. Biliński, ''Mazurek Dąbrowskiego...'', s. 90.</ref> owo zebranie starszyzny legionowej mogło odbyć się 14 lub 15 lipca – w rocznicę zburzenia [[Bastylia|Bastylii]], pieśń musiała więc powstać wcześniej. |
||
Nie jest też znany moment pierwszego publicznego wykonania ''Mazurka'' na ulicach Reggio. Według Juliusza |
Nie jest też znany moment pierwszego publicznego wykonania ''Mazurka'' na ulicach Reggio. Według Juliusza Willaumego<ref>Juliusz Willaume, ''Jeszcze Polska nie zginęła'', [w:] Stanisław Russocki, Stefan Kuczyński, Juliusz Willaume, ''Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej'', Warszawa, 1978, s. 270.</ref> mogło to nastąpić już 16 lipca, podczas defilady. Inni naukowcy przyjmują dzień 20 lipca, kiedy to przy okazji pożegnania legionów w mieście generał Dąbrowski zasadził na Piazza Piccolo w Reggio pamiątkowe drzewko wolności. Pierwszym wykonawcą mógł być sam Wybicki, który śpiewał sam lub z grupą żołnierzy<ref>J. Sobczak, ''Przejdziem Wartę'', s. 42–43.</ref><ref>Marian Przedpełski, ''Jeszcze Polska nie zginęła (geneza pieśni)'', [w:] "Rocznik Mazurka Dąbrowskiego 1995/96, s. 29.</ref>. |
||
Pewne jedynie jest to, że pieśń od samego początku zyskała ogromną popularność i była chętnie śpiewana przez legionistów. |
Pewne jedynie jest to, że pieśń od samego początku zyskała ogromną popularność i była chętnie śpiewana przez legionistów. |
||
29 sierpnia 1797 [[Jan Henryk Dąbrowski|gen. Dąbrowski]] pisał do autora tekstu z Bolonii: ''Żołnierze do Twojej pieśni coraz więcej gustu nabierają''<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = |imię = |tytuł = Archiwum Wybickiego|rok = 1948|wydawca = |miejsce = Gdańsk|strony = |isbn =}}</ref>''.'' Z początkiem 1798 znana była już we wszystkich zaborach. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w [[Mantua|Mantui]] w lutym 1799 w gazetce „Dekada Legionowa”. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r.<ref>{{cytuj książkę |autor = Włodzimierz Łęcki |tytuł = 365 zagadek o Poznaniu| wydawca = Wydawnictwo Miejskie| miejsce = Poznań| data = | rok = 2010| strony = 125 |isbn =978-83-7503-103-4}}</ref>, podczas [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] (1830), [[Powstanie styczniowe|styczniowego]] (1863), przez Polaków na [[Wielka Emigracja|Wielkiej Emigracji]], w czasie [[Rewolucja 1905 roku|rewolucji 1905]], [[I wojna światowa|I]] i [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Tekst ''Mazurka'' był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17 językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim, serbskim, słowackim, litewskim oraz żmudzkim. Podczas [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] (1848) ''Mazurek Dąbrowskiego'' śpiewany był na ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością. ''Mazurek Dąbrowskiego'' był wykorzystywany w utworach muzycznych. Jako jeden z pierwszych użył go [[Karol Kurpiński]], który skomponował w 1821 fortepianową (organową) [[ |
29 sierpnia 1797 [[Jan Henryk Dąbrowski|gen. Dąbrowski]] pisał do autora tekstu z Bolonii: ''Żołnierze do Twojej pieśni coraz więcej gustu nabierają''<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = |imię = |tytuł = Archiwum Wybickiego|rok = 1948|wydawca = |miejsce = Gdańsk|strony = |isbn =}}</ref>''.'' Z początkiem 1798 znana była już we wszystkich zaborach. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w [[Mantua|Mantui]] w lutym 1799 w gazetce „Dekada Legionowa”. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r.<ref>{{cytuj książkę |autor = Włodzimierz Łęcki |tytuł = 365 zagadek o Poznaniu| wydawca = Wydawnictwo Miejskie| miejsce = Poznań| data = | rok = 2010| strony = 125 |isbn =978-83-7503-103-4}}</ref>, podczas [[powstanie listopadowe|powstania listopadowego]] (1830), [[Powstanie styczniowe|styczniowego]] (1863), przez Polaków na [[Wielka Emigracja|Wielkiej Emigracji]], w czasie [[Rewolucja 1905 roku|rewolucji 1905]], [[I wojna światowa|I]] i [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Tekst ''Mazurka'' był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17 językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim, serbskim, słowackim, litewskim oraz żmudzkim. Podczas [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] (1848) ''Mazurek Dąbrowskiego'' śpiewany był na ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością. ''Mazurek Dąbrowskiego'' był wykorzystywany w utworach muzycznych. Jako jeden z pierwszych użył go [[Karol Kurpiński]], który skomponował w 1821 fortepianową (organową) [[Fuga (muzyka)|fugę]] na jego temat{{#tag:ref|Współcześnie Fuga ta została wydana w redakcji [[Rostisław Wygranienko|Rościsława Wygranienki]]<ref>{{Cytuj | autor=Karol Kurpiński | tytuł=Jeszcze Polska nie zginęła. Fuga (1821) na fortepian lub organy | inni=do druku przygotował Rostislaw Wygranienko [słowo wstępne<nowiki>,</nowiki> komentarz rewizyjny i wykonawczy] | miejsce=Lublin | wydawca=Polihymnia | data=2009 | isbn=9790901334267 | oclc=751294314}}</ref>.|group=uwaga}}. Fuga ta, zinstrumentowana przez autora, zabrzmiała pod jego batutą 1 stycznia 1831 roku w wykonaniu orkiestry [[Teatr Wielki w Warszawie|Opery Warszawskiej]]. [[Richard Wagner|Ryszard Wagner]] wykorzystał melodię Mazurka w [[uwertura|uwerturze]] ''Polonia'' skomponowanej po upadku powstania listopadowego. Grano ją pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, gdy zabronione było granie polskiego hymnu. W zmienionej postaci użyto muzyki hymnu w nazistowskim filmie propagandowym ''[[Heimkehr|Powrót do ojczyzny]]'' (''Heimkehr''). |
||
Na melodię polskiego hymnu śpiewano na [[Śląsk]]u popularną patriotyczną pieśń pt. „Długo nasz Śląsk ukochany...” do słów śląskiego poety oraz pisarza [[Konstanty Damrot|Konstantego Damrota]]<ref>{{Cytuj|autor = Jerzy Oleksiński |tytuł = I nie ustali w walce |data = 1980 |isbn = 83-10-07610-X |miejsce = Warszawa |wydawca = Nasza Księgarnia |s = 175 |oclc = 830955231}}</ref>. |
Na melodię polskiego hymnu śpiewano na [[Śląsk]]u popularną patriotyczną pieśń pt. „Długo nasz Śląsk ukochany...” do słów śląskiego poety oraz pisarza [[Konstanty Damrot|Konstantego Damrota]]<ref>{{Cytuj|autor = Jerzy Oleksiński |tytuł = I nie ustali w walce |data = 1980 |isbn = 83-10-07610-X |miejsce = Warszawa |wydawca = Nasza Księgarnia |s = 175 |oclc = 830955231}}</ref>. |
||
Linia 159: | Linia 159: | ||
Czwarta zwrotka (piąta według rękopisu) stanowiła dla pozostających na emigracji legionistów obraz Polaków pozostających w Ojczyźnie i wysłuchujących [[taraban]]u na znak zbliżających się polskich wojsk. |
Czwarta zwrotka (piąta według rękopisu) stanowiła dla pozostających na emigracji legionistów obraz Polaków pozostających w Ojczyźnie i wysłuchujących [[taraban]]u na znak zbliżających się polskich wojsk. |
||
[[Roman Kaleta]] zwraca uwagę, że aby oddać intencje autora fragment - ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakany...'' powinien być rozumiany - ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakan'''ej'''''. W wielu gwarach końcowe -ej było i jest wymawiane i zapisywane jako -y, np. zamiast ''z bożej łaski - z boży łaski'', zamiast ''waszej starej matki - waszy stary matki'', czyli zapis ''y'' jako [[Głoski pochylone|ścieśnionego]] ''-|e|'' końcówki ''-ej''. Nie jest też prawdopodobne, aby autor pisząc pieśń patriotyczną, która miała zagrzewać do walki, wbrew istniejącym [[Role płciowe|stereotypom]] odnośnie właściwych zachowań mężczyzn i kobiet, |
[[Roman Kaleta]] zwraca uwagę, że aby oddać intencje autora fragment - ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakany...'' powinien być rozumiany - ''Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakan'''ej'''''. W wielu gwarach końcowe -ej było i jest wymawiane i zapisywane jako -y, np. zamiast ''z bożej łaski - z boży łaski'', zamiast ''waszej starej matki - waszy stary matki'', czyli zapis ''y'' jako [[Głoski pochylone|ścieśnionego]] ''-|e|'' końcówki ''-ej''. Nie jest też prawdopodobne, aby autor pisząc pieśń patriotyczną, która miała zagrzewać do walki, umieścił w niej, wbrew istniejącym [[Role płciowe|stereotypom]] odnośnie właściwych zachowań mężczyzn i kobiet, postać zapłakanego dojrzałego mężczyzny<ref name="KK">{{Cytuj | autor=[[Katarzyna Kłosińska]] | url=https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/Bystra-Bystrej-czyli-kto-byl-zaplakany;18022.html | tytuł = Bystra – Bystrej, czyli kto był zapłakany?| data dostępu= 2016-10-15}}</ref><ref name="SN">{{Cytuj | autor= Stanisław Mancewicz | url= http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,42699,5844393,Przeczytalem____Kto_tam_placze_.html | tytuł = Przeczytałem... Kto tam płacze?| data dostępu= 2016-10-15}}</ref><ref name="RK">{{Cytuj książkę | autor = [[Roman Kaleta]]| tytuł =Sensacje z dawnych lat| wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich| rok = 1980| strony = 425| isbn = 9788304004153}}</ref>. |
||
W szóstej zwrotce (w rękopisie) Józef Wybicki nawiązał do [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]], zwycięskiego dowódcy z [[bitwa pod Racławicami|bitwy pod Racławicami]] w czasie powstania w 1794 r. Wyraził również ufność w Opatrzność Bożą. |
W szóstej zwrotce (w rękopisie) Józef Wybicki nawiązał do [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]], zwycięskiego dowódcy z [[bitwa pod Racławicami|bitwy pod Racławicami]] w czasie powstania w 1794 r. Wyraził również ufność w Opatrzność Bożą. |
||
Linia 166: | Linia 166: | ||
== Popełniane błędy == |
== Popełniane błędy == |
||
Zdarza się śpiewanie ''...póki my żyjemy...'' W rękopisie Wybickiego oraz w ustawowo zatwierdzonym tekście Hymnu jest forma ...''kiedy my żyjemy...'' i tylko ona jest oryginalna i obowiązująca<ref group |
Zdarza się śpiewanie ''...póki my żyjemy...'' W rękopisie Wybickiego oraz w ustawowo zatwierdzonym tekście Hymnu jest forma ...''kiedy my żyjemy...'' i tylko ona jest oryginalna i obowiązująca<ref group="uwaga">Niepoprawne jest użycie wyrazu ''póki'' w znaczeniu ''zanim, w tym czasie, kiedy'', gdyż ''ogranicza on czas trwania czynności lub stanu wymienionych w zdaniu nadrzędnym do czasu trwania czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu podrzędnym''.</ref><ref name="słownik">''Słownik poprawnej polszczyzny'', PWN, 1998. {{ISBN|83-01-03811-X}}.</ref>. |
||
[[Jerzy Bralczyk]], członek [[Rada Języka Polskiego|Rady Języka Polskiego]] uważa, że forma „póki” powinna być akceptowalna<ref group="uwaga">''trochę dziwne jest połączenie czasownika dokonanego („zginęła”, „umarła”) z niedokonanym („żyjemy”) przez „kiedy”. Normalne byłoby „żyje, kiedy my żyjemy”. A jeszcze bardziej „żyje, póki my żyjemy”. Jeśli „nie zginęła”, mniej niezręczne i bardziej jednoznaczne jest „póki” (...). „Póki” w hymnie nie razi. Wolę je w każdym razie od banalnego, mniej gramatycznie i znaczeniowo dopasowanego „kiedy”''</ref><ref>J. Bralczyk, ''500 zdań polskich'', Warszawa 2015, s. 182.</ref>, nie podjął jednak starań o jej legalizację. |
|||
Innym błędem jest śpiewanie dwóch równych nut (dwóch [[ósemka (nuta)|ósemek]]) w miejscu, w którym pierwsza powinna być trzy razy dłuższa od drugiej (ósemka z [[Kropka przy nucie|kropką]] i [[szesnastka]]). Ósemka z szesnastką to rytm, który pokrywa się z sylabami „Je-szcze”; „Nie zgi” (pierwsza sylaba od słowa „zginęła”); „Kie-dy”; „Co nam”; „przemoc”; „szablą”; „Z zie-mi”<ref>Na podstawie zapisu nutowego zamieszczonego na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – {{cytuj stronę| url = http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/hymn-panstwowy.php| tytuł = Hymn państwowy| data dostępu = 2010-11-11| autor = | opublikowany = mkidn.gov.pl| praca = | data = | język = | archiwum = http://web.archive.org/web/20130117131612/http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/hymn-panstwowy.php | zarchiwizowano = 2013–01–17}}</ref>. |
Innym błędem jest śpiewanie dwóch równych nut (dwóch [[ósemka (nuta)|ósemek]]) w miejscu, w którym pierwsza powinna być trzy razy dłuższa od drugiej (ósemka z [[Kropka przy nucie|kropką]] i [[szesnastka]]). Ósemka z szesnastką to rytm, który pokrywa się z sylabami „Je-szcze”; „Nie zgi” (pierwsza sylaba od słowa „zginęła”); „Kie-dy”; „Co nam”; „przemoc”; „szablą”; „Z zie-mi”<ref>Na podstawie zapisu nutowego zamieszczonego na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – {{cytuj stronę| url = http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/hymn-panstwowy.php| tytuł = Hymn państwowy| data dostępu = 2010-11-11| autor = | opublikowany = mkidn.gov.pl| praca = | data = | język = | archiwum = http://web.archive.org/web/20130117131612/http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/kultura-i-dziedzictwo/hymn-panstwowy.php | zarchiwizowano = 2013–01–17}}</ref>. |
||
== Wykonywanie hymnu == |
== Wykonywanie hymnu == |
||
Publicznie hymn państwowy wykonuje się lub odtwarza w szczególności w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych<ref>Art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych ({{Dziennik Ustaw|2018|441}}).</ref>. Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju. Osoby obecne podczas publicznego wykonywania lub odtwarzania hymnu stoją w postawie wyrażającej szacunek, a ponadto mężczyźni w ubraniach cywilnych – zdejmują nakrycia głowy, zaś osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie – oddają honory przez salutowanie. Poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru. Przepisy wydane na podstawie ustawy określają zachowanie się osób w umundurowaniu, występujących w zorganizowanej grupie<ref>Art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych ({{Dziennik Ustaw|2018|441}}).</ref>. Hymn Rzeczypospolitej Polskiej wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający |
Publicznie hymn państwowy wykonuje się lub odtwarza w szczególności w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych<ref>Art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych ({{Dziennik Ustaw|2018|441}}).</ref>. Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju. Osoby obecne podczas publicznego wykonywania lub odtwarzania hymnu stoją w postawie wyrażającej szacunek, a ponadto mężczyźni w ubraniach cywilnych – zdejmują nakrycia głowy, zaś osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie – oddają honory przez salutowanie. Poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru. Przepisy wydane na podstawie [[Ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych|ustawy]] określają zachowanie się osób w umundurowaniu, występujących w zorganizowanej grupie<ref>Art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych ({{Dziennik Ustaw|2018|441}}).</ref>. Hymn Rzeczypospolitej Polskiej winien być wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający należną cześć i szacunek<ref>Art. 15 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych ({{Dziennik Ustaw|2018|441}}).</ref>. W szczególności zabrania się wykonywania hymnu ze zmienioną melodią lub tekstem. |
||
Hymn państwowy można wykonywać w opracowaniach wokalnych, instrumentalnych oraz wokalno-instrumentalnych, zgodnych z ustawową wersją melodyczną i jej harmonizacją. Zapisy nutowe oraz dźwiękowy według harmonizacji profesora Kazimierza Sikorskiego dostępne są na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego<ref>{{Cytuj |autor=MKiDN |tytuł=Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Symbole narodowe |data dostępu=2017-03-15 |opublikowany=www.mkidn.gov.pl |url=http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/dziedzictwo-kulturowe/symbole-narodowe.php |język=pl}}</ref>. |
Hymn państwowy można wykonywać w opracowaniach wokalnych, instrumentalnych oraz wokalno-instrumentalnych, zgodnych z ustawową wersją melodyczną i jej harmonizacją. Zapisy nutowe oraz dźwiękowy (według harmonizacji profesora Kazimierza Sikorskiego) dostępne są na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego<ref>{{Cytuj |autor=MKiDN |tytuł=Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Symbole narodowe |data dostępu=2017-03-15 |opublikowany=www.mkidn.gov.pl |url=http://www.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/dziedzictwo-kulturowe/symbole-narodowe.php |język=pl}}</ref>. |
||
== Ochrona hymnu == |
== Ochrona hymnu == |
||
Naruszenie przepisów o hymnie RP stanowi [[wykroczenie]] zagrożone [[areszt|karą aresztu]] lub [[grzywna (prawo)|grzywny]]<ref>Art. 49 § 2 Kodeksu wykroczeń.</ref>. |
Naruszenie przepisów o hymnie RP stanowi [[wykroczenie]] zagrożone [[areszt|karą aresztu]] lub [[grzywna (prawo)|grzywny]]<ref>Art. 49 § 2 Kodeksu wykroczeń.</ref>. Istnienie ochrony prawnej hymnu wynika bezpośrednio z [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej]] (artykuł 28)<ref>{{Cytuj |tytuł = Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej |data dostępu = 2018-11-10 |opublikowany = www.sejm.gov.pl |url = http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/1.htm}}</ref>. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
** [[Bogurodzica (pieśń)|''Bogurodzica'']] |
** [[Bogurodzica (pieśń)|''Bogurodzica'']] |
||
** |
** [[Pieśń narodowa za pomyślność króla|''Pieśń narodowa za pomyślność króla'' – hymn Królestwa Polskiego]] |
||
** [[Rota (Maria Konopnicka)| |
** [[Rota (Maria Konopnicka)|Rota]] |
||
* [[Jan Henryk Dąbrowski|Henryk Dąbrowski]] |
|||
* ''[[...jak zwyciężać mamy. Artyści polscy w hołdzie Mazurkowi Dąbrowskiego]]'' |
|||
⚫ | |||
== Uwagi == |
== Uwagi == |
Wersja z 00:27, 11 lis 2018
Tekst muzyczny Mazurka Dąbrowskiego dla fortepianu. | |
Państwo | |
---|---|
Tytuł alternatywny |
Pieśń Legionów Polskich we Włoszech |
Tekst |
Józef Wybicki, 1797 |
Muzyka |
nieznany |
Lata obowiązywania |
od 1927 roku |
melodia hymnu |
Mazurek Dąbrowskiego (ⓘposłuchaj muzyki hymnu) – polska pieśń patriotyczna z 1797 roku, od 26 lutego 1927[1] oficjalny hymn państwowy Rzeczypospolitej Polskiej.
Historia hymnu
Słowa hymnu – nazywanego Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech – zostały napisane przez Józefa Wybickiego. Autor melodii, opartej na motywach ludowego mazurka (właściwie mazura) pozostaje nieznany. Początkowo sądzono, że melodię tę skomponował książę Michał Kleofas Ogiński (twórca słynnego poloneza – Pożegnanie ojczyzny), potem materiały archiwalne temu zaprzeczyły i do dziś najczęściej autorzy śpiewników i prac naukowych podają określenie „melodia ludowa” (a niektórzy dodają do tego asekuracyjny znak zapytania)[2].
Pieśń powstała w mieście Reggio nell’Emilia w ówczesnej Republice Cisalpińskiej (obecnie północne Włochy)[3], jednak dokładna data i okoliczności jej napisania oraz pierwszego wykonania nie są pewne, do dziś pozostając przedmiotem sporów wśród historyków. Według Wojciecha Podgórskiego było to:
...między 16, a 19 lipca 1797 r. – pod wpływem pierwszego wzruszenia, jakie opanowało Wybickiego na widok polskich mundurów, orłów, sztandarów – powstały strofy żołnierskiego wyznania wiary: Jeszcze Polska nie umarła[4]
Podobnego zdania jest np. Jan Pachoński[5] i inni badacze. Według Bronisława Bilińskiego[6] pieśń musiała jednak powstać wcześniej – między 10 a 15 lipca, a wskazywać mogą na to ustalenia XIX-wiecznego badacza Mazurka, Wojciecha Sowińskiego, który twierdził, że:
...na specjalnym zebraniu starszyzny legionowej w Reggio w lipcu 1797 r. w nastroju radosnego oczekiwania, odśpiewał Wybicki "Pieśń"[7].
Według Bronisława Bilińskiego[8] owo zebranie starszyzny legionowej mogło odbyć się 14 lub 15 lipca – w rocznicę zburzenia Bastylii, pieśń musiała więc powstać wcześniej.
Nie jest też znany moment pierwszego publicznego wykonania Mazurka na ulicach Reggio. Według Juliusza Willaumego[9] mogło to nastąpić już 16 lipca, podczas defilady. Inni naukowcy przyjmują dzień 20 lipca, kiedy to przy okazji pożegnania legionów w mieście generał Dąbrowski zasadził na Piazza Piccolo w Reggio pamiątkowe drzewko wolności. Pierwszym wykonawcą mógł być sam Wybicki, który śpiewał sam lub z grupą żołnierzy[10][11].
Pewne jedynie jest to, że pieśń od samego początku zyskała ogromną popularność i była chętnie śpiewana przez legionistów.
29 sierpnia 1797 gen. Dąbrowski pisał do autora tekstu z Bolonii: Żołnierze do Twojej pieśni coraz więcej gustu nabierają[12]. Z początkiem 1798 znana była już we wszystkich zaborach. Tekst ogłoszono po raz pierwszy w Mantui w lutym 1799 w gazetce „Dekada Legionowa”. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. H. Dąbrowskiego i J. Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r.[13], podczas powstania listopadowego (1830), styczniowego (1863), przez Polaków na Wielkiej Emigracji, w czasie rewolucji 1905, I i II wojny światowej. Tekst Mazurka był tłumaczony przez poetów solidaryzujących się z walczącą Polską i znany był w 17 językach, m.in.: niemieckim, francuskim, angielskim, rosyjskim, węgierskim, chorwackim, macedońskim, serbskim, słowackim, litewskim oraz żmudzkim. Podczas Wiosny Ludów (1848) Mazurek Dąbrowskiego śpiewany był na ulicach Wiednia, Berlina i Pragi, gdzie cieszył się szczególną popularnością. Mazurek Dąbrowskiego był wykorzystywany w utworach muzycznych. Jako jeden z pierwszych użył go Karol Kurpiński, który skomponował w 1821 fortepianową (organową) fugę na jego temat[a]. Fuga ta, zinstrumentowana przez autora, zabrzmiała pod jego batutą 1 stycznia 1831 roku w wykonaniu orkiestry Opery Warszawskiej. Ryszard Wagner wykorzystał melodię Mazurka w uwerturze Polonia skomponowanej po upadku powstania listopadowego. Grano ją pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, gdy zabronione było granie polskiego hymnu. W zmienionej postaci użyto muzyki hymnu w nazistowskim filmie propagandowym Powrót do ojczyzny (Heimkehr).
Na melodię polskiego hymnu śpiewano na Śląsku popularną patriotyczną pieśń pt. „Długo nasz Śląsk ukochany...” do słów śląskiego poety oraz pisarza Konstantego Damrota[15].
W czasie powstania warszawskiego w 1944 roku węgierskie jednostki stacjonujące w Warszawie sympatyzowały z walczącymi Polakami. Orkiestra 5 węgierskiej dywizji rezerwowej odegrała dla warszawiaków Mazurka Dąbrowskiego na Ursynowie[16].
Wpływ polskiego hymnu na inne pieśni narodowe
Polski hymn narodowy stał się protoplastą dla innych słowiańskich hymnów i pieśni. Słowacy śpiewali: Hej, Slováci, ešte naša slovenská reč žije. Autorem w 1834 r. był Samo Tomášik, pastor luterański. Ten tytuł później został zamieniony przez Czechów na Hej, Slované. Pieśń stała się pieśnią wszystkich Słowian po zjeździe wszechsłowiańskim w 1848 roku w Pradze. Łużyczanie mają pieśń Hišće Serbstwo njezhubjene (Jeszcze Łużyce nie zginęły) napisaną przez Handrija Zejlera w 1845 r. na wzór Mazurka Dąbrowskiego, a Chorwaci pieśń Još Hrvatska ni propala (Jeszcze Chorwacja nie umarła) z 1833 autorstwa Ferdynanda Livadicia[17]. Tekst ukraińskiego hymnu narodowego z 1863, zaczynającego się od słów Ще не вмерла Україна (Jeszcze nie umarła Ukraina), jest kolejnym przykładem, jak polska pieśń wyzwoleńcza, która stała się późniejszym oficjalnym hymnem narodowym, promieniowała na ludy ościenne[18].
W czasie Powstania listopadowego 1831 roku Mazurek Dąbrowskiego zawędrował na Żmudź jako pieśń ludowa pod tytułem. „Pieśń Żmudzinów telszewskiego powiatu w wojnie r. 1831”. Do melodii polskiego hymnu napisano siedem zwrotek tekstu po żmudzku. Pierwsza zwrotka w polskim tłumaczeniu brzmi[19]:
„Jeszcze Polska nie zginęła, gdy Żmudzini żyją
I Żmudź walkę rozpoczyna, gdy się w Polsce biją.
Polacy z Rusią, ze Żmudzią i Litwą
Wywalczą swobody tak świętą bitwą”.
Tekst
Aktualna treść[20] | Tekst według pisowni rękopisu Wybickiego[21] |
---|---|
Jeszcze Polska nie zginęła, |
Jeszcze Polska nie umarła, |
Analiza tekstu
Pierwsza zwrotka hymnu nawiązuje do ostatniego rozbioru Polski. Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej, w 1795 terytorium Rzeczypospolitej zostało całkowicie rozdzielone pomiędzy Rosję, Prusy i Austrię. Zwrotka wyraża zatem patriotyzm i wiarę w odzyskanie niepodległości.
Po III rozbiorze Rzeczypospolitej znaczna liczba polskich żołnierzy wyemigrowała do Francji i Włoch. W styczniu 1797 generał Jan Henryk Dąbrowski na mocy umowy z rządem lombardzkim, w porozumieniu z Francuzami, utworzył Legiony Polskie. W refrenie autor, który współtworzył Legiony, wyraził nadzieję powrotu do Polski pod dowództwem gen. Dąbrowskiego.
Nadzieja legionistów na powrót do Polski była jednak związana z walkami prowadzonymi pod zwierzchnictwem generała Napoleona Bonaparte, który już wówczas odnosił sukcesy wojskowe w północnych Włoszech, a kilka lat później rządził Francją. W drugiej zwrotce (a trzeciej zwrotce w rękopisie Wybickiego) hymnu autor wyraził przekonanie, iż z pomocą Bonapartego żołnierze podążając z zachodu poprzez rzekę Wartę i południa poprzez Wisłę byliby w stanie przywrócić niepodległą Polskę.
Trzecia zwrotka (druga według oryginalnego rękopisu) nawiązuje do Stefana Czarnieckiego, dowódcy polskiego w czasie potopu szwedzkiego w XVII wieku i m.in. przeprawy na wyspę Als.
W oryginalnym rękopisie Wybickiego występuje czwarta zwrotka, której brak we współczesnym hymnie. W zwrotce tej autor doradza, iż jedynym warunkiem obronienia się przed dwoma największymi zaborcami, tj. Prusami (Niemiec) i Rosją (Moskal), będzie ogólnonarodowa zgoda.
Czwarta zwrotka (piąta według rękopisu) stanowiła dla pozostających na emigracji legionistów obraz Polaków pozostających w Ojczyźnie i wysłuchujących tarabanu na znak zbliżających się polskich wojsk. Roman Kaleta zwraca uwagę, że aby oddać intencje autora fragment - Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakany... powinien być rozumiany - Już tam ojciec do swej Basi mówi zapłakanej. W wielu gwarach końcowe -ej było i jest wymawiane i zapisywane jako -y, np. zamiast z bożej łaski - z boży łaski, zamiast waszej starej matki - waszy stary matki, czyli zapis y jako ścieśnionego -|e| końcówki -ej. Nie jest też prawdopodobne, aby autor pisząc pieśń patriotyczną, która miała zagrzewać do walki, umieścił w niej, wbrew istniejącym stereotypom odnośnie właściwych zachowań mężczyzn i kobiet, postać zapłakanego dojrzałego mężczyzny[22][23][24].
W szóstej zwrotce (w rękopisie) Józef Wybicki nawiązał do Tadeusza Kościuszki, zwycięskiego dowódcy z bitwy pod Racławicami w czasie powstania w 1794 r. Wyraził również ufność w Opatrzność Bożą.
Podsumowując, słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech nawiązywały do wzniosłych wydarzeń z dziejów polskiego oręża oraz współczesnych zwierzchników wojskowych, w których pokładano nadzieję na powrót do Ojczyzny i odzyskanie niepodległości.
Popełniane błędy
Zdarza się śpiewanie ...póki my żyjemy... W rękopisie Wybickiego oraz w ustawowo zatwierdzonym tekście Hymnu jest forma ...kiedy my żyjemy... i tylko ona jest oryginalna i obowiązująca[b][25].
Jerzy Bralczyk, członek Rady Języka Polskiego uważa, że forma „póki” powinna być akceptowalna[c][26], nie podjął jednak starań o jej legalizację.
Innym błędem jest śpiewanie dwóch równych nut (dwóch ósemek) w miejscu, w którym pierwsza powinna być trzy razy dłuższa od drugiej (ósemka z kropką i szesnastka). Ósemka z szesnastką to rytm, który pokrywa się z sylabami „Je-szcze”; „Nie zgi” (pierwsza sylaba od słowa „zginęła”); „Kie-dy”; „Co nam”; „przemoc”; „szablą”; „Z zie-mi”[27].
Wykonywanie hymnu
Publicznie hymn państwowy wykonuje się lub odtwarza w szczególności w czasie uroczystości oraz świąt i rocznic państwowych[28]. Podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu państwowego obowiązuje zachowanie powagi i spokoju. Osoby obecne podczas publicznego wykonywania lub odtwarzania hymnu stoją w postawie wyrażającej szacunek, a ponadto mężczyźni w ubraniach cywilnych – zdejmują nakrycia głowy, zaś osoby w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, niebędące w zorganizowanej grupie – oddają honory przez salutowanie. Poczty sztandarowe podczas wykonywania lub odtwarzania hymnu oddają honory przez pochylenie sztandaru. Przepisy wydane na podstawie ustawy określają zachowanie się osób w umundurowaniu, występujących w zorganizowanej grupie[29]. Hymn Rzeczypospolitej Polskiej winien być wykonywany lub odtwarzany w sposób zapewniający należną cześć i szacunek[30]. W szczególności zabrania się wykonywania hymnu ze zmienioną melodią lub tekstem.
Hymn państwowy można wykonywać w opracowaniach wokalnych, instrumentalnych oraz wokalno-instrumentalnych, zgodnych z ustawową wersją melodyczną i jej harmonizacją. Zapisy nutowe oraz dźwiękowy (według harmonizacji profesora Kazimierza Sikorskiego) dostępne są na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego[31].
Ochrona hymnu
Naruszenie przepisów o hymnie RP stanowi wykroczenie zagrożone karą aresztu lub grzywny[32]. Istnienie ochrony prawnej hymnu wynika bezpośrednio z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (artykuł 28)[33].
Zobacz też
- polskie pieśni hymniczne, np.:
- Henryk Dąbrowski
- ...jak zwyciężać mamy. Artyści polscy w hołdzie Mazurkowi Dąbrowskiego
- Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie
Uwagi
- ↑ Współcześnie Fuga ta została wydana w redakcji Rościsława Wygranienki[14].
- ↑ Niepoprawne jest użycie wyrazu póki w znaczeniu zanim, w tym czasie, kiedy, gdyż ogranicza on czas trwania czynności lub stanu wymienionych w zdaniu nadrzędnym do czasu trwania czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu podrzędnym.
- ↑ trochę dziwne jest połączenie czasownika dokonanego („zginęła”, „umarła”) z niedokonanym („żyjemy”) przez „kiedy”. Normalne byłoby „żyje, kiedy my żyjemy”. A jeszcze bardziej „żyje, póki my żyjemy”. Jeśli „nie zginęła”, mniej niezręczne i bardziej jednoznaczne jest „póki” (...). „Póki” w hymnie nie razi. Wolę je w każdym razie od banalnego, mniej gramatycznie i znaczeniowo dopasowanego „kiedy”
Przypisy
- ↑ Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 1927, nr 1 i 2, poz. 60, s. 58.
- ↑ Mazurek Dąbrowskiego – historia.
- ↑ Kronika Polski, red. A. Nowak, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005, s. 399. ISBN 83-7447-019-4.
- ↑ Z dziejów polskiej pieśni hymnicznej. Studia i rozprawy, red. Wojciech J. Podgórski, Warszawa, 1987, s. 125.
- ↑ Jan Pachoński, Jeszcze Polska nie zginęła. W 175-lecie powstania polskiego hymnu narodowego, Gdańsk, 1972.
- ↑ Bronisław Biliński, Mazurek Dąbrowskiego – z badań nad ustaleniami chronologicznymi i topograficznymi, [w:] "Rocznik Mazurka Dąbrowskiego", 1995/96, nr 1/2, ss. 74–92.
- ↑ Cytat za: Jan Pachoński, Jeszcze Polska nie zginęła, Gdańsk 1972, s. 55.
- ↑ B. Biliński, Mazurek Dąbrowskiego..., s. 90.
- ↑ Juliusz Willaume, Jeszcze Polska nie zginęła, [w:] Stanisław Russocki, Stefan Kuczyński, Juliusz Willaume, Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej, Warszawa, 1978, s. 270.
- ↑ J. Sobczak, Przejdziem Wartę, s. 42–43.
- ↑ Marian Przedpełski, Jeszcze Polska nie zginęła (geneza pieśni), [w:] "Rocznik Mazurka Dąbrowskiego 1995/96, s. 29.
- ↑ Archiwum Wybickiego. Gdańsk: 1948.
- ↑ Włodzimierz Łęcki: 365 zagadek o Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2010, s. 125. ISBN 978-83-7503-103-4.
- ↑ Karol Kurpiński , Jeszcze Polska nie zginęła. Fuga (1821) na fortepian lub organy, do druku przygotował Rostislaw Wygranienko [słowo wstępne, komentarz rewizyjny i wykonawczy], Lublin: Polihymnia, 2009, ISBN 9790901334267, OCLC 751294314 .
- ↑ Jerzy Oleksiński , I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 175, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231 .
- ↑ Lesław M Bartelski , Mokotów 1944, Warszawa: MON, 1986, ISBN 83-11-07078-4, OCLC 830185240 .
- ↑ Stanisław Russocki, Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- ↑ Feliks Koneczny,Polskie logos a ethos: roztrząsanie o znaczeniu i celu Polski. T. 2, Poznań-Warszawa 1921, t. II.
- ↑ Dioniza Wawrzykowska-Wierciochowa, „Sercem i orężem ojczyźnie służyły”, MON, Warszawa 1982, ISBN 83-11-06734-1, s. 175.
- ↑ Na podstawie załącznika nr 4 do ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 441)
- ↑ Według: J.S. Kopczewski, O naszym hymnie narodowym, NK, Warszawa 1988.
- ↑ Katarzyna Kłosińska, Bystra – Bystrej, czyli kto był zapłakany? [online] [dostęp 2016-10-15] .
- ↑ Stanisław Mancewicz , Przeczytałem... Kto tam płacze? [online] [dostęp 2016-10-15] .
- ↑ Roman Kaleta: Sensacje z dawnych lat. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 425. ISBN 978-83-04-00415-3.
- ↑ Słownik poprawnej polszczyzny, PWN, 1998. ISBN 83-01-03811-X.
- ↑ J. Bralczyk, 500 zdań polskich, Warszawa 2015, s. 182.
- ↑ Na podstawie zapisu nutowego zamieszczonego na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Hymn państwowy. mkidn.gov.pl. [dostęp 2010-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013–01–17)].
- ↑ Art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 441).
- ↑ Art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 441).
- ↑ Art. 15 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 441).
- ↑ MKiDN, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Symbole narodowe [online], www.mkidn.gov.pl [dostęp 2017-03-15] (pol.).
- ↑ Art. 49 § 2 Kodeksu wykroczeń.
- ↑ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej [online], www.sejm.gov.pl [dostęp 2018-11-10] .
Linki zewnętrzne
- Pliki mp3, teksty muzyczne i historia Mazurka Dąbrowskiego
- O symbolach narodowych na archiwalnej stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
- Mazurek Dąbrowskiego w formacie mp3 (Wersja instrumentalna)
- Mazurek Dąbrowskiego w formacie mp3 (Wersja instrumentalna – z przewagą skrzypiec)
- Jedno z najstarszych nagrań Mazurka Dąbrowskiego (wykonuje Stanisław Bolewski)
- Mazurek Dąbrowskiego w serwisie Wolne Lektury
- Pieśń Legionów z ilustracjami Juliusza Kossaka; z tekstem objaśniającym Dra Ludwika Finkla, wyd. 2, Lwów 1910
- Polish National Anthem : Jeszcze Polska nie zginęła (tłumaczenie angielskie) w polona.pl
- Chant National Polonais : Jeszcze Polska nie zginęła (tłumaczenie francuskie i niemieckie) w polona.pl