Wikipedysta:Aleksy/brudnopis

Ulica Generała Czuprynki

Вулиця Генерала Чупринки

Kastelówka, Nowy Świat
nr rej. 1, 4, 6, 8, 11а, 16а, 17, 38, 49,50, 52, 54, 58а, 60, 61, 62, 68, 72, 94, 103, 129
Państwo	Ukraina
Miejscowość	Lwów
Długość	2000 m
Poprzednie nazwy	Standowska, Krzyżowa, Potockiego, Siegfriedstraße, Puszkina

Roman Szuchewycz (ps. Taras Czuprynka), na cześć którego w 1996 r. nazwano ulicę.

Ulica Generała Czuprynki (ukr.  Ву́лиця Генера́ла Чупри́нки) – ulica we Lwowie w rejonie frankowskim, łącząca ulice Stepana Bandery i Akademika Rudnyckiego. Zabudowana w stylu polskiego modernizmu lat 30-tych, radzieckiego konstruktywizmu lat 80-tych oraz współczesną zabudową pocz. XXI w. Przez ulicę przebiega linia tramwaju miejskiego nr 2. Ulica została nazwana na cześć Romana Szuchewycza (ps. Taras Czuprynka), naczelnego dowódcy Ukraińskiej Powstańczej Armii, odpowiedzialnego za zaakceptowanie rzezi wołyńskiej jako taktyki UPA przeciwko Polakom i przeprowadzenie czystki etnicznej na polskiej ludności cywilnej w Galicji Wschodniej.

Nazwy ulicy

• Standowska – pierwsza znana nazwa ulicy.
• Krzyżowa – nazwa ustanowiona w 1863 r. Pochodzi od kamiennego krzyża, który stał na początku ulicy przy Kościele Św. Marii Magdaleny.
• Potockiego – nazwa ustanowniona w 1910 r. na cześć Andrzeja, hr. Potockiego, namiestnika Królestwa Galicji i Lodomerii, zastrzelonego 12 kwietnia 1908 r. przez ukraińskiego studenta Myrosława Siczynskiego.
• Puszkina – nazwa ustanowiona przez radzieckie władze okupacyjne w grudniu 1940 r. na cześć rosyjskiego poety Aleksandra Puszkina.
• Siegfriedstraße – nazwa z okresu okupacji niemieckiej, wprowadzona nie później, niż w maju 1942 r.
• Potockiego – nazwa przywrócona w lipcu 1944 r.
• Puszkina – nazwa wprowadzona ponownie w grudniu 1944 r., po wkroczeniu do miasta Armii Czerwonej.
• Generała Czuprynki – nazwa ustanowiona 25 kwietnia 1996 r. na cześć naczelnego dowódcy UPA gen. Romana Szuchewycza (ps. Taras Czuprynka).

W 2023 r. pojawiła się propozycja ponownej zmiany nazwy ulicy. 28 marca radny miejski Swiatosław Szeremeta zwrócił się do mera Lwowa Andrija Sadowego z propozycją zmiany nazwy na „ulica Romana Szuchewycza – Generała Czuprynki” oraz ustanowienia pomnika Romana Szuchewycza na skwerze między ulicami Generała Czuprynki i Stepana Bandery. W odpowiedzi z 10 maja, zastępca mera Andrij Moskalenko zawiadomił radnego, że propozycja zmiany nazwy została włączona do porządku dziennego posiedzenia Komisji ds. zmian nazw ulic i placów Lwowa.

Budynki

Nr 1-40

Nr 1. Budynek Lwowskiej Szkoły Trywialnej św. Marii Magdaleny. Szkoła została założona w 1816 r. Początkowo mieściła się w dawnym klasztorze dominikańskim św. Marii Magdaleny. W 1831 r. szkoła została przeniesiona do prywatnego budynku, znajdującego się przy ul. Nowy Świat (obecnie – ul. Stepana Bandery), gdzie mieściła się do 1870 r. Później władze miejskie Lwowa zleciły budowę kilku budynków szkolnych według projektu Juliusza Hochberga, w tym budynku szkoły im. św. Marii Mangdaleny. Obecnie mieści się tam miejska Szkoła Średnia nr 3 z ukraińskim językiem nauczania. Szkoła została rozbudowana w 1928 r. według projektu inż. Tadeusza Pisiewicza poprzez dobudowanie dwupiętrowej tzw. „białej” szkoły męskiej. Dobudowa została wykonana w stylu modernizmu z elementami kubizmu. 23 września 2008 r. została wniesiona na listę zabytków, które nie podlegają prywatyzacji, pod nr 206. Obecnie mieści się tutaj miejska Szkoła Średnia nr 10 im. św. Marii Magdaleny z polskim językiem nauczania.

Nr 5. Willa Jana Bromilskiego zbudowana w latach 1889-1890 według projektu Alfreda Kamienobrodzkiego w stylu późnego historyzmu. W czasach radzieckich w budynku mieściły się urzędy. Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w budynku mieściły się biura różnych organizacji, m.in. redakcji gazety „Switło i tiń” oraz skrajnie nacjonalistycznej organizacji UNA-UNSO. W późniejszych latach budynek został w znacznym stopniu przebudowany.

Nr 6. Czteropiętrowa kamienica zbudowana w latach 1910-1911 przez architekta Ferdynanda Kasslera w stylu neoklasycyzmu z początku XX wieku w połączeniu z elementami architektury późnej secesji. Prace wykonała firma budowlano-projektowa Adama Opolskiego i Ignacego Kędzierskiego. Obecnie na pierwszym piętrze budynku mieści się Konsulat Honorowy Austrii we Lwowie.

Nr 11. Willa Kazimiery Skwarczyńskiej zbudowana w latach 1889-1890 według projektu Juliana Zacharewicza i Iwana Lewińskiego. Obecnie w budynku mieści się regionalny oddział Banku Piwdennego we Lwowie.

Nr 11а. Dom Józefa Skwarczyńskiego zbudowany przez firmę Iwana Lewińskiego, prawdopodobnie według projektu Tadeusza Obmińskiego i Ołeksandra Łuszpinskiego w latach 1906-1907.

Nr 14. Budynek, w którym w latach 1896-1902 mieszkał wybitny ukraiński pisarz Iwan Franko. Pierwsza tablica, upamiętniająca ten fakt, został ustanowiona w 1956 r., a w 1986 r. została zastąpiona tablicą z brązu wykonaną przez rzeźbiarza Petra Mazura.

Nr 19. Willa architekta Michała Kowalczuka, zbudowana według jego własnego projektu w latach 1902-1903. Do czasów obecnych zachowała się w znacznie zmienionej formie.

Nr 21. Dawna willa Dziwińskich lub Willa na Krzyżu, zbudowana przez firmę Iwana Lewińskiego według projektu architektów firmy (architektem prawdopodobnie był Michał Kowalczuk). Obecnie należy do Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki.

Nr 26, 28, 30. Budynki Juliana Cybulskiego, zbudowane według jego projektów w latach 1904-1905, ozdobione dekoracjami rzeźbiarza Bronisława Sołtysa. W budynku nr 26 mieszkał ukraiński artysta i poeta Wołodymyr Szyłan.

Nr 27. Willa Walentyna Kruszewskiego, zbudowana w latach 1900-1901 w stylu secesji przez biuro projektowo-budowlane Iwana Lewińskiego, prawdopodobnie według projektu Emanuela Jaromowicza.

Nr 38. Budynek zaprojektowany przez architekta Juliana Cybulskiego w 1907 roku, z rzeźbami Atlantów autorstwa Bronisława Sołtysa. Mieściło się w nim biuro projektowe Juliana Cybulskiego oraz jego prywatne mieszkanie. Obecnie w budynku mieści się oddział banku państwowego Oszczadbank.

Nr 41-80

Nr 45. Budynek Państwowego Gimnazjum Żeńskigo im. Królowej Jadwigi, zbudowany w latach 1930-1934 według projektu Adama Opolskiego i Ignacego Kędzierskiego. W okresie okupacji radzieckiej i niemieckiej (do 1944 r.) w budynku dawnej szkoły mieścił Instytut Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami, kierowany przez prof. Rudolfa Weigla, w którym prowadzono badania oraz produkcję szczepionek przeciw tufusowi. W 1946 r. władze radzieckie zorganizowały w budynku poradnię onkologiczną. Obecnie znajduję się tutaj Szpital Miejski nr 5 oraz Instytut Patologii Krwi i Medycyny Transfuzjologicznej Narodowej Akademii Nauk Medycznych Ukrainy.

Nr 49. (dawniej ul. Krzyżowa 36) Czteropiętrowa kamienica, zbudowana w latach 1908-1909 przez architekta Józefa Piątkowskiego dla rodziny Bromilskich. Dekorację rzeźbiarską wykonał Zygmunt Kurczyński. Budynek posiada cechy stylistyczne neoklasycyzmu z początku XX wieku z wpływami architektury niemieckiej. W latach 50. XX w. mieścił się tutaj Dom Studenta nr 2 Lwowskiego Uniwersytetu Państwowego im. Iwana Franki. Obecnie mieści się tutaj Wydział Dziennikarstwa Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki.

Nr 58. Od 2 listopada 1935 r. w budynku mieściła się siedziba Ukraińskiego Towarzystwa Technicznego. Tego samego dnia na ścianie budynku odsłonięto tablicę pamiątkową, poświęconą członkom Towarzystwa, podległym w czasie działań wojennych w latach 1914-1920. W budynku mieszkał ukraiński aktor i reżyser Borys Romanycki, jeden z założycieli Teatru im. Mariji Zańkoweckiej.

Nr 58a. Budynki dawnego przedsiębiorstwa budowlanego Iwana Łewynskiego. Budowę pierszych budynków rozpoczęto w 1885 r. Na początku XX w. kompleks składał się z około 50 budynków o różnym przeznaczeniu.

Nr 59. Piętrowa willa "Romana" (dawny adres: ul. Kryżowa 55) zbudowana w latach 1901-1902 według projektu biura architektoniczno-budowlanego Iwana Łewynskiego dla Romana Sas-Zalozieckiego, profesora Politechniki Lwowskiej. Po przebudowie w latach 1906-1907 w architekturze willi pojawiły się motywy budownictwa ludowego stylizowane na secesję. Roman Sas-Zalozecki i jego syn Wołodymyr, znany krytyk sztuki, mieszkali tu do 1939 roku. Willa nie przetrwała do dziś. W latach 60. na miejscu willi zbudowano pięciopiętrowy budynek mieszkalny.

Nr 61. Willa Wincentego Rawskiego młodszego zbudowana według jego własnego projektu w 1896 r. w stylu malowniczego historyzmu. Na przełomie lat 20. i 30. XX w. dom był własnością Zgromadzenie Sióstr Służek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej. W tym okresie budynek został przebudowany i dobudowano lewe skrzydło. Po przyłączeniu Lwowa do Związku Radzieckiego budynek został przejęty przez władze radzieckie i wykorzystywany jako placówka medyczna. Od 1945 r. mieściła się w nim Przychodnia Robotnicza nr 6, a później Przychodnia Dziecięca nr 5. Na początku lat 50-tych w budynku mieścił się oddział ratunkowy Obwodowego Szpitala Klinicznego oraz przychodnia Dziecięcego Szpitala Somatycznego. Po wybudowaniu budynku przychodni Miejskiego Szpitala Klicznicznego nr 5 (obecnie ul. Generała Czuprynki 43) w latach 60-tych, do nowego budynku została przeniesiona przychodnia dla dorosłych, natomiast w pomieszczeniach dawnej willi zorganizowano przychodnię dziecięcą Miejskiego Szpitala Klinicznego nr 5, która działa w tym miejscu do dziś.

Nr 65, 67, 69. Kamienice czynszowe Alfreda Zacharewicza, zbudowane według jego projektu w latach 1911-1913 w stylu racjonalnej secesji. Obecnie w budynkach mieszczą się: Komeda Policji Rejonu Frankiwskiego oraz Frankiwski Sąd Rejonowy.

Nr 70. Cerkiew grekokatolicka św. Klemensa we Lwowie. Dawny rzymskokatolicki Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy i klasztor Karmelitów Bosych, zbudowany w latach 1893-1895 przez niemieckiego architekta Franza Staetza. Projekt neogotyckiego kościoła został zmodyfikowany przez Iwana Łewynskiego. W 1895 r. Julian Zacharewicz zaprojektował główny i dwa boczne ołtarze w stylu neogotyckim. Rzeźbiarze Anton Popiel i Tadeusz Sokółski wykonali je w latach 1895-1898. Obok kościoła znajduje się niewielki, parterowy budynek, dawny dom kapelana. Od czasu zajęcia Lwowa przez Armię Czerwoną w 1939 r. do 2017 r. w celach dawnego klasztoru mieścił się punkt obsługi klienta lwowskiej miejskiej sieci telefonicznej (obecnie lwowski oddział operatora Ukrtelekom S.A.). W 2017 roku Ukrtelecom zwrócił pomieszczenia dawnych cel klasztornych Cerkwi i od tego czasu mieści się tam przedszkole „Dzieci Światła”, należące do Metropolii Lwowskiej Ukraińskiego Kościoła Grekokatolickiego.

Nr 72. Dawna willa architekta i profesora Politechniki Lwowskiej Gustawa Bisanza, zbudowana według jego własnego projektu w latach 1900-1903. W czasach radzieckich w willi mieściło się przedszkole. Od początku lat 90-tych mieszczą się w niej służby techniczne lwowskiej miejskiej sieci telefonicznej (obecnie lwowski oddział operatora Ukrtelekom S.A.).

Nr 81-160

Nr 85. Siedziba Frankiwskiej Administracji Rejonowej m. Lwowa. W budynku mieści się również oddział terenowy Centrum Nadania Usług Administracyjnych w Rejonie Frankiwskim m. Lwowa.

Nr 94. Willa Kazimierza Skibniewskiego zbudowana w latach 1909-1912 przez firmę budowalano-projektową Michała Ulama. Obecnie mieści się w niej miejskie przeszkole ze żłobkiem nr 93 na 88 miejsc.

Nr 96. Willa Podolanka (dawny adres: ul. Krzyżowa 54). Dawna willa architekta Michała Kowalczuka, zbudowana według jego własnego projektu w latach 1907-1908. Willa jest przykładem ukraińskiego stylu narodowego w architekturze Lwowa początku XX wieku. Willa została zbudowana jako częściowo dwupiętrowy, częściowo trzypiętrowy budynek z dachem pokrytym dachówką. Michał Kowalczuk mieszkał w niej do swojej śmierci w 1938 roku. W marcu 2014 r. dzięki zbiorowej inicjatywie pod kierownictwem lwowskiego krajoznawcy Ihora Melnyka na posiedzeniu Rady Konsultacyjnej do spraw ochrony dziedzictwa kulturowego w obwodzie lwowskim, postanowino o wniesieniu Willi Podolaka na Listę Nowoodrytych Zabytków Architektury i Urbanistyki. Propozycja uzyskała poparcie Rady Naukowo-Metodycznej do spraw Ochrony Dziedzictwa Kulturowego, działającej przy Ministerstwie Kultury i Turystyki Ukrainy. Następnie w drodze rozporządzenia Ministerstwa Kultury Ukrainy nr 869 z dnia 15 października 2014 r. budynek został wpisany do Państwowego Rejestru Zabytkowych Nieruchomości Ukrainy pod nr 2964-Lv. W 2021 r. wybuchł skandal wokół nowej właścicielki willi, którą oskarżono o celowe niszczenie zabytkowego budynku.

Nr 101. Biblioteka naukowo-techniczna Narodowego Uniwersytetu Leśnictwa Ukrainy. W okresie II Rzeczypospolitej w tym miejscu znajdował się grekokatolicki Żeński Klasztor Wasylianek Św. Makryny. Pod koniec lat 30-tych XX w. planowano budowę grekokatolickiej Cerkwii św. Jana Bożego. Budowę rozpoczęto w 1936 r. według projektu architeka Romana Hrycaja, ale nie udało się jej zakończyć przez wybuch drugiej wojny światowej. W latach 50-tych budynek cerkwi została przekształcony w bibliotekę.

Nr 103. Dawny budynek gimnazjum i bursy Ukraińskiego Towarzystwa Pedagogicznego, zaprojektowany przez architektów Tadeusza Obmińskiego i Lwa Łewynskiego. Obecnie budynek należy do Narodowego Uniwersytetu Leśnictwa Ukrainy (budynek administracyjny). 11 października 2018 r. na fasadzie budynku zamontowano tablicę pamiątkową ku czci metropolity Andrzeja Szeptyckiego, wykonaną przez rzeźbiarza Jarosława Skakuna.

Nr 105. Korpus nr 1 Narodowego Uniwersytetu Leśnictwa Ukrainy. Zbudowany w 1977 r. Według projektu W. Kuzubowa.

Edukacja

• Szkoła Średnia nr 3 z ukraińskim językiem nauczania (ul. Generała Czuprynki 1).
• Szkoła Średnia nr 10 im. św. Marii Magdaleny z polskim językiem nauczania (ul. Generała Czuprynki 1).
• Wydział Dziennikarstwa Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki (ul. Generała Czuprynki 49).
• Miejski żłobek i przedszkole nr 93 (ul. Generała Czuprynki 94).
• Narodowy Uniwersytet Leśnictwa Ukrainy (ul. Generała Czuprynki 103).

Pomniki i tablice pamiątkowe

Tablica Romana Szuchewycza na fasadzie szkoły Marii Magdaleny

(Szuchewycz)

27 grudnia 2015 r. na rogu ulic Stepana Bandery, Generała Czuprynki i Mychajła Werbyckiego odbyło się uroczyste odsłonięcie pomnika Mychajła Werbyckiego, ukraińskiego kompozytora i działacza społecznego, autora muzyki do pieśni Szcze ne wmerła Ukrajina (Ще не вмерла Україна) – hymnu narodowego Ukrainy. Autorami pomnika są lwowscy rzeźbiarze – Wołodymyr i Andrij Suchorscy. Pomnik ma wysokość 2,9 metra. Kompozycja składa się z brązowej rzeźby postaci Michajła Werbyckiego i granitowej steli z nutami metodii hymnu narodowego Ukrainy. Projekt, wykonanie i ustanowienie pomnika zostały zlecone przez Lwowskie Regionalne Towarzystwo Społeczno-Kulturalne „Nadsanie” (ukr. Львівське регіональне суспільно-культурне товариство «Надсяння»), które zrzesza Ukraińców, przesiedlonych w latach 1944-1946 z Polski do Ukrainy. Pomnik został wykonany i ustanowiony dzięki społecznej zbiórce pieniędzy, zorganizowanej przez Towarzystwo.

6 grudnia 2021 r. na budynku Wydziału Dziennikarstwa odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Tarasowi Matwijiwu (ps. Sarmat), studentowi Wydziału, odznaczonemu pośmiertnie tytułem honorowym Bohatera Ukrainy. Taras Matwijiw poległ 10 lipca 2020 r. podczas walk w obwodzie ługańskim.

Znani mieszkańcy

• Wasyl Kujbida – mer Lwowa w latach 1994-2002.
• Lubomyr Buniak – mer Lwowa w latach 2002-2005.

Przyroda

Przy ulicy Generała Czuprynki znajduje się ogród botaniczny Narodowego Uniwersytetu Leśnictwa Ukrainy, założony w 1991 r. oraz park miejski Piaskowe Jeziora (dawniej Jeziora Ałtaju), założony w latach 50-tych XX w.