Przejdź do zawartości

Genewa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Genewa
Genève
Genf
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Post Tenebras Lux
Państwo

 Szwajcaria

Kanton

Genewa

BFS Nummer

6621

Prezydent

Marie Barbey-Chappuis(inne języki)

Powierzchnia

15,93 km²

Wysokość

375 m n.p.m.

Populacja (31 grudnia 2020)
• liczba ludności
• gęstość


203 856[1]
12 797 os./km²

Nr kierunkowy

(+41) 22

Kod pocztowy

1201-1209, 1215, 1227

Tablice rejestracyjne

GE

Plan Genewy
Położenie na mapie Szwajcarii
Mapa konturowa Szwajcarii, blisko lewej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Genewa”
Ziemia46°12′N 6°09′E/46,200000 6,150000
Strona internetowa

Genewa (fr. Genève; niem. Genf; gsw. Gämf, Gänf; frp. Geneva; wł. Ginevra; rm. Genevra) – miasto w Szwajcarii, drugie pod względem liczby mieszkańców[2], siedziba administracyjna kantonu Genewa. 18,6% mieszkańców miasta stanowią milionerzy (2018)[3]. Po Zurychu jest najważniejszym centrum finansowym kraju.

Położona jest w południowo-zachodniej części kraju, nad Jeziorem Genewskim i rzeką Rodan. Miasto jest stolicą francuskojęzycznego kantonu Genewa. Aglomeracja genewska obejmuje również część Francji i liczy około 1 000 000 mieszkańców[4][5].

W Genewie swoje siedziby mają 22 organizacje międzynarodowe i ponad 250 organizacji pozarządowych. Mieszczą się tu m.in. siedziby takich organizacji międzynarodowych jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (siedziba europejska), Światowa Organizacja Zdrowia, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Światowa Organizacja Handlu, Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca czy CERN[6]. Genewa jest miastem, które jest siedzibą największej liczby organizacji międzynarodowych w skali całego świata. Odbywa się tu także jedna z największych i najważniejszych wystaw motoryzacyjnych – Salon International de l’Auto[7].

Jest to jedno z najbardziej kosmopolitycznych miast europejskich – prawie połowa mieszkańców nie posiada obywatelstwa Szwajcarii[8]. Znajdują się tu między innymi: założony w 1559 r. uniwersytet, Port lotniczy Genewa-Cointrin oraz siedziby licznych firm i banków.

Jezioro Genewskie
Genewa, ogrody ONZ
Genewa, Pomnik Reformacji
Genewa, Szklany Dom, arch. Le Corbusier, 1932
Genewa, Tulipan jest uznawany za arcydzieło brutalizmu, arch. Jack Vicajee Bertoli, 1976

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsi ludzie pojawili się w rejonie Genewy w neolicie. Plemiona praceltyckie wzniosły na brzegu Jeziora Genewskiego rozległą osadę nawodną (palafit) – najstarsze ślady osadnictwa na terenie miasta pochodzą z około 3000 r. p.n.e.

W X wieku p.n.e. zostało zasiedlone wzgórze dzisiejszego Starego Miasta. Gród, zamieszkiwany przez przedstawicieli celtyckiego plemienia Allobrogów został zdobyty w 58 r. p.n.e. przez Rzymian pod wodzą Juliusza Cezara. Ufortyfikowany natychmiast według rzymskich zasad, stał się rzymską bazą podczas wojny z Helwetami.

Położone na skraju Jeziora Genewskiego, w miejscu w którym między Alpami a Jurą zbiegały się szlaki handlowe i pielgrzymkowe, miasto stało się szybko najważniejszym ośrodkiem w regionie. Podniesione przez cesarza Gracjana do rangi civitas, już w 379 r. zostaje siedzibą biskupstwa. W 443 r. Genewa została zdobyta przez germańskich Burgundów i stała się pierwszą stolicą powstałego w 451 roku królestwa Burgundii. Siedziba królów znajdowała się na wzgórzu Starego Miasta. Na początku VI wieku panował tu król Gundobad, który zapisał się jako aktywny budowniczy i prawodawca (kodeks pt. Lex Gundobada). Jego następca, panujący od 516 roku Zygmunt I Święty polecił odbudować zniszczoną genewską katedrę pod wezwaniem św. Piotra. W 534 r. miasto zajęli Frankowie, włączając je w granice państwa Merowingów. Rozpad cesarstwa Karola Wielkiego doprowadził w 888 r. do powstania Drugiego Królestwa Burgundii, do którego włączono również Genewę. W 1032 r. Burgundia staje się częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Genewa z najbliższym regionem otrzymuje status hrabstwa, lecz faktycznie jest rządzona przez miejscowych biskupów.

W XIII wieku hrabiowie Genewy tracą w regionie znaczenie polityczne na rzecz hrabiów Sabaudii, którzy jeszcze przez trzy następne stulecia usiłują narzucić miastu swą władzę. Pod koniec XIV wieku biskup Genewy Adhémar Fabri udzielił miastu szereg liberalnych przywilejów ekonomicznych[9]. Po wygaśnięciu rodu hrabiów Genewy w 1394 r. sukcesję objęli hrabiowie sabaudzcy, którzy wkrótce podporządkowali sobie również genewskich biskupów. W 1401 r. Sabaudia oficjalnie zakupiła hrabstwo genewskie, jednak nie mogła objąć rzeczywistej władzy w mieście na skutek zdecydowanego oporu jego mieszkańców. Sabaudczycy wielokrotnie próbowali zająć miasto siłą. Podczas największego zagrożenia w początkach XVI wieku autonomię Genewy uratowała interwencja wojsk federacji szwajcarskiej z Berna i Fryburga.

Już w XIV stuleciu zaznacza się w mieście szybki rozwój rzemiosła i handlu. W XV wieku w Genewie odbywają się 4 razy do roku słynne jarmarki, ściągające kupców nawet z odległych krajów, a liczba ludności miasta sięga 10 tysięcy. W 1478 r. niemieccy mistrzowie zakładają w Genewie pierwszą drukarnię, co legło u podłoża późniejszej pozycji miasta wśród czołowych ośrodków typograficznych Europy. Od czasów wypraw krzyżowych rozwijają się w Genewie usługi bankowe. Miasto staje się głównym ośrodkiem transferu pieniędzy między krajami zachodniej Europy a Rzymem.

Z końcem XIV w. zaczynają przybywać do Genewy Żydzi. Osiedlają się na przedmieściach, w getcie usytuowanym w rejonie Grand Mézel. Zajmują się rzemiosłem i handlem, lecz ich sytuacja systematycznie się pogarsza, są prześladowani. W 1461 r. ich dzielnica zostaje splądrowana, a w 1490 r. zostają ostatecznie wygnani z Genewy[10].

Wraz z berneńskimi żołnierzami dotarły do Genewy idee reformacji, a nauki Lutra i Zwingliego przekonały większość jej mieszkańców. Niechęć genewczyków do kleru była tak silna, że w lipcu 1533 r. biskup Pierre de la Baume opuścił potajemnie miasto i udał się do Annecy. Przywódca genewskiej reformacji, Wilhelm Farel, zaprosił w 1536 roku do miasta pochodzącego z Francji Jana Kalwina. W tym samym roku miasto staje się republiką protestancką pod przywództwem Kalwina, który uczynił z Genewy ośrodek intelektualny i religijny o znaczeniu europejskim (tzw. „Rzym protestancki”); do miasta napływają liczni innowiercy, głównie włoscy i francuscy, dzięki którym rozwija się rzemiosło i handel. Odwołanie edyktu nantejskiego powoduje napływ kolejnej fali uciekinierów z Francji.

Przez cały XVI wiek książęta Sabaudii nie chcą rezygnować z utraty Genewy – naturalnej stolicy ich włości nad Rodanem i Jeziorem Genewskim. Miasto broni się przed tymi zakusami dzięki pomocy sprzymierzonych kantonów, zwłaszcza Berna. Ostatnią próbą zdobycia miasta przez księcia Karola Emanuela był niespodziewany, nocny atak wojsk sabaudzkich na mury Genewy 12 grudnia 1602, odparty dzięki bohaterskiej obronie mieszkańców. Pamiątka tej l'Escalade (fr. escalade – wspinaczka) jest do dziś jednym z najważniejszych świąt w Genewie.

W XVIII wieku Genewa stała się jednym z bogatszych miast Europy, głównie dzięki rozwojowi banków. Genewscy bankierzy współpracowali z wszystkimi ważniejszymi ośrodkami handlowymi Europy. Szczególne wpływy mieli we Francji, gdzie kredytowali zarówno królów, jak i prześladowanych przez nich protestantów, a Jacques Necker w ostatnich latach przed wybuchem rewolucji francuskiej był ministrem króla Ludwika XVI. Utrzymywały się tradycje handlowe: kupcy genewscy posiadali swe przedstawicielstwa w Holandii, Francji, Italii, a także na Bliskim Wschodzie, m.in. w Konstantynopolu. Jedną z gałęzi wytwórczości, która przyniosła później miastu zasłużoną sławę, było zegarmistrzostwo. W 1686 r. w Genewie pracowało niespełna 700 zegarmistrzów, a w końcu XVIII w. dziedzina ta dawała już utrzymanie 6 tys. ludzi. W roku 1755 Jean-Marc Vacheron(inne języki) założył tu najstarszą z istniejących na świecie do dziś manufaktur produkującą zegarki – Vacheron Constantin. Obok firmy Vacherona działają w mieście tacy liderzy tej branży jak Patek Philippe czy Rolex.

W II poł. XVIII stulecia zaczęły się ujawniać z całą siłą konflikty między starymi rodami patrycjuszowskimi, skupiającymi w swych rękach całość władzy politycznej, a nowymi siłami społecznymi, tworzonymi przez młode mieszczaństwo, zamożne i wykształcone, ale pozbawione praw politycznych. W 1760 na ogólną liczbę przeszło 20 tys. mieszkańców Genewy tylko ok. 1500 osób – tzw. citoyens ((fr.) cité – miasto, w wąskim znaczeniu dawnego obszaru w granicach murów miejskich) było obywatelami posiadającymi prawa polityczne. Resztę stanowili tzw. natifs ((fr.) natif de ... – urodzony w ...) – obywatele urodzeni w mieście, pozbawieni jednak czynnych praw politycznych, oraz tzw. habitants ((fr.) habitant – mieszkaniec) – mieszkający w mieście, bez żadnych praw politycznych. Chcąc zabezpieczyć swoją wyłączność na sprawowanie władzy patrycjat genewski w tzw. l’Acte de Médiation (1738) uzyskał gwarancje niezmienności ustroju miejskiego ze strony Francji oraz kantonów Berno i Zurych. Wywołało to falę ostrej krytyki ze strony pozostałych genewczyków. Uznając „akt mediacyjny” za uzurpację władzy, zwalczali go w licznych wydawnictwach. W 1768 konflikt zaostrzył się i „nowi” mieszczanie zdołali nawet przejąć rządy w mieście. Obaleni patrycjusze dzięki zbrojnej pomocy Francji, Sardynii i Berna odzyskali jednak wkrótce władzę.

Genewa była jednym z najważniejszych ośrodków europejskiego Oświecenia. W 1712 w rodzinie zegarmistrza urodził się tu Jean-Jacques Rousseau, który odwiedził rodzinne miasto, już jako sławny człowiek, w 1754, stając w trwającym konflikcie społecznym po stronie młodego mieszczaństwa. W latach 1755–1778 w Ferney-Voltaire pod Genewą (ale już po francuskiej stronie granicy) mieszkał Wolter, który w swej rozległej posiadłości gościł śmietankę towarzyską Genewy. Genewczykami byli także Jean-Étienne Liotard – najwybitniejszy malarz szwajcarski XVIII wieku, oraz Michel de Crest, fizyk i geodeta, autor pierwszej opartej na pomiarach trygonometrycznych panoramy Alp. Do najwybitniejszych obywateli Genewy należał przyrodnik Horace-Bénédict de Saussure, jeden z pierwszych zdobywców widocznego z miasta najwyższego szczytu AlpMont Blanc.

W 1798 rewolucyjna Francja anektuje miasto, które staje się na 16 lat siedzibą francuskiego departamentu Léman; po klęsce Napoleona w 1813 Genewa ponownie staje się niepodległa, a 2 lata później zostaje przyjęta do Konfederacji Szwajcarskiej. W XIX wieku Genewa staje się miejscem schronienia wielu uciekinierów politycznych (m.in. Lenina). Tu, z inicjatywy Henri Dunanta w 1864 powstaje Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. Od 1920 Genewa staje się siedzibą Ligi Narodów, a po II wojnie europejską siedzibą ONZ.

20 kwietnia 2009 rozpoczęła się w Genewie „Światowa Konferencja przeciwko rasizmowi, dyskryminacji rasowej, ksenofobii i pochodnym formom nietolerancji” (tzw. Durban II), wiele państw ją zbojkotowało (m.in. Polska). Premier Izraela Binjamin Netanjahu pogratulował tym, którzy odmówili udziału w konferencji, podjęcia słusznej decyzji. Palestyński ruch Hamas oskarżył kraje, które bojkotują konferencję genewską o rasizm – zdaniem Hamasu legalizują one „zbrodnie popełnione przez Izrael na Palestyńczykach”, papież Benedykt XVI pobłogosławił konferencję, sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych Ban Ki-moon wyraził rozgoryczenie z powodu bojkotu. Przeciwko bojkotowi opowiedziała się organizatorka konferencji Julie Rivero z organizacji Human Rights Watch[11].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

W Genewie mieszka 203 856 osób[1]. W 2020 roku 48,3% populacji gminy stanowiły osoby urodzone poza Szwajcarią[1].

Najważniejsze zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Podział miasta

[edytuj | edytuj kod]
Dzielnica Numer statystyczny Podział statystyczny Osiedla
Cité 6621001 Cité – Centre Hollande (dzielnica banków) – Les Rues-Basses – Rive – Les Tranchées – Saint-Léger – Les Bastions
6621002 Saint-Gervais – Chantepoulet Seujet – James-Fazy – Cornavin – Les Bergues
6621003 Délices – Grottes Prairie – Cropettes – Montbrillant
6621004 Pâquis – Navigation Mont-Blanc – Wilson
Plainpalais 6621011 Champel – Roseraie Hôpital – Malombré – Parc Bertrand – Miremont – Les Falaises – Les Crêts-de-Champel – Le Bout-du-Monde – Tour-de-Champel – La Colline
6621012 La Cluse – Philosophes Augustins – Les Minoteries
6621013 Jonction – Plainpalais Coulouvrenière – Rois – Les Savoises – Plaine de Plainpalais – Du-Bois-Melly – Ansermet – Village-Suisse
6621014 Bâtie – Acacias Saint-Georges – La Queue-d’Arve – Les Vernets – Parc des Acacias – Boissonnas – Le Royer
Eaux-Vives(inne języki) 6621021 Eaux-Vives – Lac Pierres du Niton – La Grange – Frontenex – Les Allières – Les Vollandes – Villereuse – Montchoisy – Jargonnant
6621022 Florissant – Malagnou De Beaumont – De Roches – Belmont – La Grande-Boissière – La Petite-Boissière – La Florence – Eugène-Pittard – Krieg – Contamines
Petit-Saconnex(inne języki) 6621031 Sécheron – Prieuré Mont-Repos – Valais
6621032 O.N.U. (Nations) – Rigot Le Grand-Morillon – Ariana – La Voie-Creuse
6621033 Grand-Pré – Vermont Chandieu – Varembé – Beaulieu
6621034 Bouchet – Moillebeau Le Mervelet – Colladon – La Tourelle – De Budé – Les Genêts – Moillebeau – La Forêt – Le Bouchet – Les Crêts
6621035 Charmilles – Châtelaine Parc-des-Sports – Les Franchises – Cité Vieusseux – Liotard – Servette – Geisendorf – La Dôle – La Bourgogne – Soubeyran
6621036 Saint-JeanAïre Camille-Martin – Campagne-Masset – Nant-Cayla

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Przez teren miasta przebiegają drogi główne nr 1, nr 101, nr 102, nr 103, nr 105, nr 106, nr 111 i nr 116.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Bundesamt für Statistik, Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2020 - 2020 | Tabelle [online], Bundesamt für Statistik, 1 września 2021 [dostęp 2022-05-16] (niem.).
  2. Schweiz - Top 10 größte Städte 2021 [online], Statista [dostęp 2022-09-27] (niem.).
  3. Milionerzy
  4. Présentation - Genevois français [online], Genevois français [dostęp 2022-09-27] (fr.).
  5. Bundesamt für Statistik, Bilan de la population résidante permanente selon les districts et les communes, de 1991 à 2021 - 1991-2021 | Tabelle [online], Bundesamt für Statistik, 25 sierpnia 2022 [dostęp 2022-09-27] (niem.).
  6. Geneva-Based International Organizations | Geneva Graduate School of Governance [online] [dostęp 2022-09-27] (ang.).
  7. About us [online], Geneva International Motor Show [dostęp 2022-09-27] (ang.).
  8. Schweizer Städte locken Menschen aus aller Welt an [online], SWI swissinfo.ch [dostęp 2022-09-27] (niem.).
  9. Suisse. Guide vert Michelin. Michelin et Cie, 1985, s. 90. ISBN 2-06-005-602-0.
  10. Dictionnaire historique de la Suisse, hasło: Genève (commune) http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F2903.php
  11. Czy będzie Durban II? www.rfi.fr/actupl [dostęp 20.04.2009].
  12. immoscope Le magazine de l’économie et de la propriété immobilière de la Chambre genevoise immobilière, association des propriétaires - MAGAZINE 163 MAI 2021