Kolejka (zbiorowość): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot: Dodanie tytułów do linków w przypisach (patrz FAQ) |
Fajny artykuł na 12345. edycję |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Dopracować|źródła=2019-01}} |
|||
[[Plik:Kolejka.jpeg|thumb|Kolejka do sklepu (tu: papierniczego, prawdopodobnie po [[papier toaletowy]]) w czasach PRL]] |
[[Plik:Kolejka.jpeg|thumb|Kolejka do sklepu (tu: papierniczego, prawdopodobnie po [[papier toaletowy]]) w czasach PRL]] |
||
[[Plik:Kolejki do autobusów Warszawa lata 60..jpg|thumb|Kolejki do autobusów w [[Warszawa|Warszawie]], lata 60. XX wieku]] |
[[Plik:Kolejki do autobusów Warszawa lata 60..jpg|thumb|Kolejki do autobusów w [[Warszawa|Warszawie]], lata 60. XX wieku]] |
||
[[Plik:2018 Kaplica Czaszek w Kudowie-Zdroju 1.jpg|thumb|Kolejka turystów przed [[Kaplica Czaszek w Kudowie-Zdroju|Kaplicą Czaszek w Kudowie-Zdroju]]]] |
[[Plik:2018 Kaplica Czaszek w Kudowie-Zdroju 1.jpg|thumb|Kolejka turystów przed [[Kaplica Czaszek w Kudowie-Zdroju|Kaplicą Czaszek w Kudowie-Zdroju]]]] |
||
'''Kolejka''' – grupa ludzi czekających na coś<ref>{{Cytuj | |
'''Kolejka''' – grupa ludzi czekających na coś<ref>{{Cytuj |url = https://sjp.pwn.pl/sjp/kolejka;2472142.html |tytuł = kolejka – Słownik języka polskiego PWN<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> |opublikowany = sjp.pwn.pl |język = pl |data dostępu = 2020-07-09}}</ref>. |
||
<!-- [[WP:WER]] forma nietrwałej [[zbiorowość społeczna|zbiorowości]] powstająca przy [[Transakcja (finanse)|transakcji]] (kolejki mieszkaniowe w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] były trwałe, gdyż okres oczekiwania wynosił czasem powyżej 20 lat, także oczekiwanie na samochód w [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] trwało kilkanaście lat). Wiąże się ona ze zbyt małą liczbą osób oferujących dany towar/usługę w stosunku do zapotrzebowania i czasu obsługi. W wyniku tej sytuacji powstaje zgromadzenie ludzi, którzy organizują kolejność obsługi. |
<!-- [[WP:WER]] forma nietrwałej [[zbiorowość społeczna|zbiorowości]] powstająca przy [[Transakcja (finanse)|transakcji]] (kolejki mieszkaniowe w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] były trwałe, gdyż okres oczekiwania wynosił czasem powyżej 20 lat, także oczekiwanie na samochód w [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] trwało kilkanaście lat). Wiąże się ona ze zbyt małą liczbą osób oferujących dany towar/usługę w stosunku do zapotrzebowania i czasu obsługi. W wyniku tej sytuacji powstaje zgromadzenie ludzi, którzy organizują kolejność obsługi. |
||
Linia 10: | Linia 9: | ||
Niektóre instytucje publiczne prowadzą w sposób sformalizowany oficjalne kolejki oczekujących na dane limitowane świadczenie – np. kolejki mieszkaniowe w urzędach gminy, kolejki oczekujących na świadczenia zdrowotne finansowane przez [[Narodowy Fundusz Zdrowia|NFZ]]. |
Niektóre instytucje publiczne prowadzą w sposób sformalizowany oficjalne kolejki oczekujących na dane limitowane świadczenie – np. kolejki mieszkaniowe w urzędach gminy, kolejki oczekujących na świadczenia zdrowotne finansowane przez [[Narodowy Fundusz Zdrowia|NFZ]]. |
||
W [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] kolejki tworzą się na przystankach autobusowych podczas oczekiwania na autobus. Wiąże się to z faktem, że pasażerowie wpuszczani są tylko przednimi drzwiami, a kolejność w kolejce może mieć wpływ na wpuszczenie do autobusu (zdarza się, że kierowca nie wpuszcza całej kolejki do autobusu, gdy uzna, że w środku jest już za dużo osób). |
W [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] oraz w jej byłych koloniach, kolejki tworzą się na przystankach autobusowych podczas oczekiwania na autobus<ref>{{Cytuj |autor = dna Correspondent |tytuł = Many bus stops in Mumbai not in ‘BEST’ shape |data = 2011-05-28 |data dostępu = 2020-11-17 |opublikowany = DNA India |url = https://www.dnaindia.com/mumbai/report-many-bus-stops-in-mumbai-not-in-best-shape-1548366 |język = en}}</ref>. Wiąże się to z faktem, że pasażerowie wpuszczani są tylko przednimi drzwiami<ref>{{Cytuj |autor = Chris Waywell |tytuł = You can board London buses from the front again |data dostępu = 2020-11-17 |opublikowany = Time Out London |url = https://www.timeout.com/london/news/you-can-board-london-buses-from-the-front-again-052920 |język = en-GB}}</ref>, a kolejność w kolejce może mieć wpływ na wpuszczenie do autobusu (zdarza się, że kierowca nie wpuszcza całej kolejki do autobusu, gdy uzna, że w środku jest już za dużo osób). |
||
== Automaty kolejkowe == |
== Automaty kolejkowe == |
||
Linia 16: | Linia 15: | ||
== Kolejki w czasach PRL == |
== Kolejki w czasach PRL == |
||
Kolejka w znaczeniu opisywanym powyżej była nieodłącznym elementem codzienności w czasach [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]] (PRL)<ref name="Przybylik309">{{Cytuj książkę | |
Kolejka w znaczeniu opisywanym powyżej była nieodłącznym elementem codzienności w czasach [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej]] (PRL)<ref name="Przybylik309">{{Cytuj książkę |nazwisko = Przybylik |imię = Marek |tytuł = To było tak. Dzień Targowy |wydawca = Instytut Wydawniczy Latarnik |miejsce = Warszawa |data = 2009 |strony = 309 |isbn = 978-83-60000-29-8}}</ref>. Kryzys gospodarczy i braki w zaopatrzeniu sprawiały, że tam, gdzie pojawiał się potrzebny towar ustawiała się kolejka ludzi chętnych do zakupu. Kolejki te przyjmowały rozmiary niespotykane po tym okresie. W szczególności do historii przeszły kolejki do zakupu mięsa czy wędlin. |
||
Kolejki formowały się często już przed dostawą pożądanego towaru. Niejednokrotnie oczekiwanie w kolejkach miało dramatyczny przebieg. W zatłoczonych sklepach, po długich godzinach oczekiwania wśród zmęczonych i rozdrażnionych ludzie dochodziło do konfliktów, przepychanek, awantur, a także wybijania przez napierający tłum szyb w oknach wystawowych. W skrajnych wypadkach interweniowała [[Milicja Obywatelska|milicja]]. |
Kolejki formowały się często już przed dostawą pożądanego towaru. Niejednokrotnie oczekiwanie w kolejkach miało dramatyczny przebieg. W zatłoczonych sklepach, po długich godzinach oczekiwania wśród zmęczonych i rozdrażnionych ludzie dochodziło do konfliktów, przepychanek, awantur, a także wybijania przez napierający tłum szyb w oknach wystawowych. W skrajnych wypadkach interweniowała [[Milicja Obywatelska|milicja]]. |
||
W kolejkach stały na zmianę rodziny, grupy sąsiedzkie i pracownicze<ref name="Przybylik310"/>. W wyniku powszechności zjawiska kolejek wykształciły się formy pomagające w ich organizacji i zarządzaniu. Były to: |
W kolejkach stały na zmianę rodziny, grupy sąsiedzkie i pracownicze<ref name="Przybylik310" />. W wyniku powszechności zjawiska kolejek wykształciły się formy pomagające w ich organizacji i zarządzaniu. Były to: |
||
* [[Lista kolejkowa]] – pomagająca w utrzymaniu porządku kolejki w przypadku, gdy termin udostępnienia dobra był przewidywany na czas dłuższy niż kilka godzin (np. dostawa towaru, na ogół przemysłowego w rodzaju sprzętu AGD czy mebli, miała nastąpić za kilka dni). Kolejność osób w kolejce była zapisywana, a każda taka osoba miała obowiązek stawić się o określonej godzinie i podczas odczytywania listy zgłosić swoją obecność. Niestawienie się powodowało wykreślenie z listy. Terminy obowiązkowej obecności zależały od długości oczekiwania – w przypadku okresu kilkudniowego było to na ogół 3-4 razy na dobę. Szczegóły zasad danej listy kolejkowej były ustalane w drodze konsensusu wśród osób, które zapoczątkowywały listę. |
* [[Lista kolejkowa]] – pomagająca w utrzymaniu porządku kolejki w przypadku, gdy termin udostępnienia dobra był przewidywany na czas dłuższy niż kilka godzin (np. dostawa towaru, na ogół przemysłowego w rodzaju sprzętu AGD czy mebli, miała nastąpić za kilka dni). Kolejność osób w kolejce była zapisywana, a każda taka osoba miała obowiązek stawić się o określonej godzinie i podczas odczytywania listy zgłosić swoją obecność. Niestawienie się powodowało wykreślenie z listy. Terminy obowiązkowej obecności zależały od długości oczekiwania – w przypadku okresu kilkudniowego było to na ogół 3-4 razy na dobę. Szczegóły zasad danej listy kolejkowej były ustalane w drodze konsensusu wśród osób, które zapoczątkowywały listę. |
||
* Komitet kolejkowy – grupa osób pilnujących porządku i kolejności kolejki, nieodzowna w przypadku powstania listy kolejkowej, na którą wpisywano wszystkich członków kolejki. Komitet kolejkowy informował o istnieniu listy te osoby, które pojawiały się po jej zapoczątkowaniu, zapisywał na nią i był odpowiedzialny za sprawdzanie listy obecności kolejkowiczów<ref name="Przybylik310">{{Cytuj książkę | |
* Komitet kolejkowy – grupa osób pilnujących porządku i kolejności kolejki, nieodzowna w przypadku powstania listy kolejkowej, na którą wpisywano wszystkich członków kolejki. Komitet kolejkowy informował o istnieniu listy te osoby, które pojawiały się po jej zapoczątkowaniu, zapisywał na nią i był odpowiedzialny za sprawdzanie listy obecności kolejkowiczów<ref name="Przybylik310">{{Cytuj książkę |nazwisko = Przybylik |imię = Marek |tytuł = To było tak. Dzień Targowy |wydawca = Instytut Wydawniczy Latarnik |miejsce = Warszawa |data = 2009 |strony = 310 |isbn = 978-83-60000-29-8}}</ref>. Osoby nieobecne w czasie sprawdzania listy były usuwane z kolejki<ref name="Przybylik310" />. Komitety kolejkowe zwalczały również tzw. kolejki nieuprawnione<ref name="Przybylik309" />. |
||
* Rezerwacja miejsca. |
* Rezerwacja miejsca. |
||
Powszechność kolejek sprawiła, że pojawił się zawód tzw. [[Stacz kolejkowy|stacza]], tj. osoby trudniącej się staniem w kolejkach za inne osoby<ref name="Przybylik310"/>. |
Powszechność kolejek sprawiła, że pojawił się zawód tzw. [[Stacz kolejkowy|stacza]], tj. osoby trudniącej się staniem w kolejkach za inne osoby<ref name="Przybylik310" />. |
||
{{Osobny artykuł|Stacz kolejkowy}} |
{{Osobny artykuł|Stacz kolejkowy}} |
||
W swoistych „kolejkach” (nie polegających jednak na fizycznym oczekiwaniu w jednym miejscu) [[Gospodarka mieszkaniowa w PRL|mieszkaniowych]] oczekiwano 15–25 lat, podobnie na instalację [[telefon]]u<ref name="Przybylik310"/>. Krócej oczekiwało się na przydział samochodu<ref name="Przybylik310"/>. |
W swoistych „kolejkach” (nie polegających jednak na fizycznym oczekiwaniu w jednym miejscu) [[Gospodarka mieszkaniowa w PRL|mieszkaniowych]] oczekiwano 15–25 lat, podobnie na instalację [[telefon]]u<ref name="Przybylik310" />. Krócej oczekiwało się na przydział samochodu<ref name="Przybylik310" />. |
||
== Kolejka w kulturze == |
== Kolejka w kulturze == |
||
Różnego typu formy kolejek prezentowane były w wielu filmach [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]], m.in. w ''[[Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz]]'' czy w serialu ''[[Alternatywy 4]]''. Motyw kolejki wykorzystany został także w kilku surrealistycznych [[skecz]]ach [[Latający cyrk Monty Pythona|Latającego cyrku Monty Pythona]]. |
Różnego typu formy kolejek prezentowane były w wielu filmach [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]], m.in. w ''[[Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz]]'' czy w serialu ''[[Alternatywy 4]]''. Motyw kolejki wykorzystany został także w kilku surrealistycznych [[skecz]]ach [[Latający cyrk Monty Pythona|Latającego cyrku Monty Pythona]]. |
||
Motyw kolejki stał się inspiracją do piosenki „Psalm stojących w kolejce” z tekstem [[Ernest Bryll|Ernesta Brylla]] (w wykonaniu [[Krystyna Prońko|Krystyny Prońko]]) oraz do gry planszowej [[Instytut Pamięci Narodowej|Instytutu Pamięci Narodowej]] „[[Kolejka (gra planszowa)|Kolejka]]”. |
Motyw kolejki stał się inspiracją do piosenki „Psalm stojących w kolejce” z tekstem [[Ernest Bryll|Ernesta Brylla]] (w wykonaniu [[Krystyna Prońko|Krystyny Prońko]])<ref>{{Cytuj |tytuł = Psalm stojących w kolejce - Utwory - Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki |data dostępu = 2020-11-17 |opublikowany = bibliotekapiosenki.pl |url = https://bibliotekapiosenki.pl/utwory/Psalm_stojacych_w_kolejce}}</ref> oraz do gry planszowej [[Instytut Pamięci Narodowej|Instytutu Pamięci Narodowej]] „[[Kolejka (gra planszowa)|Kolejka]]”<ref>{{Cytuj |tytuł = Sukces "Kolejki". Została "Grą Roku 2012" |data dostępu = 2020-11-17 |opublikowany = PolskieRadio.pl |url = https://polskieradio.pl/art3_617852}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = IPN sprzeda licencję na popularną grę planszową „Kolejka” |data dostępu = 2020-11-17 |opublikowany = dzieje.pl |url = https://dzieje.pl/edukacja/ipn-sprzeda-licencje-na-popularna-gre-planszowa-kolejka |język = pl}}</ref>. |
||
{{wikisłownik|kolejka}} |
{{wikisłownik|kolejka}} |
||
Wersja z 20:14, 17 lis 2020
Kolejka – grupa ludzi czekających na coś[1].
Niektóre instytucje publiczne prowadzą w sposób sformalizowany oficjalne kolejki oczekujących na dane limitowane świadczenie – np. kolejki mieszkaniowe w urzędach gminy, kolejki oczekujących na świadczenia zdrowotne finansowane przez NFZ.
W Wielkiej Brytanii oraz w jej byłych koloniach, kolejki tworzą się na przystankach autobusowych podczas oczekiwania na autobus[2]. Wiąże się to z faktem, że pasażerowie wpuszczani są tylko przednimi drzwiami[3], a kolejność w kolejce może mieć wpływ na wpuszczenie do autobusu (zdarza się, że kierowca nie wpuszcza całej kolejki do autobusu, gdy uzna, że w środku jest już za dużo osób).
Automaty kolejkowe
Ze względu na częste spory i nieścisłości co do kolejności obsługi petenta/klienta coraz powszechniej stosowane są automaty kolejkowe, gdzie o kolejności obsługi decyduje nadany przez automat przy wejściu numer. W przypadku obsługi wielostanowiskowej, przy kolejnych stanowiskach podawany jest kolejny numer klienta/petenta, który może być teraz obsłużony. Urządzenia te często stosowane są w urzędach czy na pocztach.
Kolejki w czasach PRL
Kolejka w znaczeniu opisywanym powyżej była nieodłącznym elementem codzienności w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL)[4]. Kryzys gospodarczy i braki w zaopatrzeniu sprawiały, że tam, gdzie pojawiał się potrzebny towar ustawiała się kolejka ludzi chętnych do zakupu. Kolejki te przyjmowały rozmiary niespotykane po tym okresie. W szczególności do historii przeszły kolejki do zakupu mięsa czy wędlin.
Kolejki formowały się często już przed dostawą pożądanego towaru. Niejednokrotnie oczekiwanie w kolejkach miało dramatyczny przebieg. W zatłoczonych sklepach, po długich godzinach oczekiwania wśród zmęczonych i rozdrażnionych ludzie dochodziło do konfliktów, przepychanek, awantur, a także wybijania przez napierający tłum szyb w oknach wystawowych. W skrajnych wypadkach interweniowała milicja.
W kolejkach stały na zmianę rodziny, grupy sąsiedzkie i pracownicze[5]. W wyniku powszechności zjawiska kolejek wykształciły się formy pomagające w ich organizacji i zarządzaniu. Były to:
- Lista kolejkowa – pomagająca w utrzymaniu porządku kolejki w przypadku, gdy termin udostępnienia dobra był przewidywany na czas dłuższy niż kilka godzin (np. dostawa towaru, na ogół przemysłowego w rodzaju sprzętu AGD czy mebli, miała nastąpić za kilka dni). Kolejność osób w kolejce była zapisywana, a każda taka osoba miała obowiązek stawić się o określonej godzinie i podczas odczytywania listy zgłosić swoją obecność. Niestawienie się powodowało wykreślenie z listy. Terminy obowiązkowej obecności zależały od długości oczekiwania – w przypadku okresu kilkudniowego było to na ogół 3-4 razy na dobę. Szczegóły zasad danej listy kolejkowej były ustalane w drodze konsensusu wśród osób, które zapoczątkowywały listę.
- Komitet kolejkowy – grupa osób pilnujących porządku i kolejności kolejki, nieodzowna w przypadku powstania listy kolejkowej, na którą wpisywano wszystkich członków kolejki. Komitet kolejkowy informował o istnieniu listy te osoby, które pojawiały się po jej zapoczątkowaniu, zapisywał na nią i był odpowiedzialny za sprawdzanie listy obecności kolejkowiczów[5]. Osoby nieobecne w czasie sprawdzania listy były usuwane z kolejki[5]. Komitety kolejkowe zwalczały również tzw. kolejki nieuprawnione[4].
- Rezerwacja miejsca.
Powszechność kolejek sprawiła, że pojawił się zawód tzw. stacza, tj. osoby trudniącej się staniem w kolejkach za inne osoby[5].
- Osobny artykuł:
W swoistych „kolejkach” (nie polegających jednak na fizycznym oczekiwaniu w jednym miejscu) mieszkaniowych oczekiwano 15–25 lat, podobnie na instalację telefonu[5]. Krócej oczekiwało się na przydział samochodu[5].
Kolejka w kulturze
Różnego typu formy kolejek prezentowane były w wielu filmach Stanisława Barei, m.in. w Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz czy w serialu Alternatywy 4. Motyw kolejki wykorzystany został także w kilku surrealistycznych skeczach Latającego cyrku Monty Pythona.
Motyw kolejki stał się inspiracją do piosenki „Psalm stojących w kolejce” z tekstem Ernesta Brylla (w wykonaniu Krystyny Prońko)[6] oraz do gry planszowej Instytutu Pamięci Narodowej „Kolejka”[7][8].
Przypisy
- ↑ kolejka – Słownik języka polskiego PWN [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Correspondent, Many bus stops in Mumbai not in ‘BEST’ shape [online], DNA India, 28 maja 2011 [dostęp 2020-11-17] (ang.).
- ↑ Chris Waywell , You can board London buses from the front again [online], Time Out London [dostęp 2020-11-17] (ang.).
- ↑ a b Marek Przybylik: To było tak. Dzień Targowy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2009, s. 309. ISBN 978-83-60000-29-8.
- ↑ a b c d e f Marek Przybylik: To było tak. Dzień Targowy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Latarnik, 2009, s. 310. ISBN 978-83-60000-29-8.
- ↑ Psalm stojących w kolejce - Utwory - Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki [online], bibliotekapiosenki.pl [dostęp 2020-11-17] .
- ↑ Sukces "Kolejki". Została "Grą Roku 2012" [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2020-11-17] .
- ↑ IPN sprzeda licencję na popularną grę planszową „Kolejka” [online], dzieje.pl [dostęp 2020-11-17] (pol.).