Luvice: Revizyonlar arasındaki fark

Luvice
Luvice
Luvili
Bölge	Anadolu, Kuzey Suriye
Ölü dil	M.Ö. 600'lerde
Dil ailesi	Hint-Avrupa Anadolu dilleri Luvice; ;
Dil kodları
ISO 639-3	Çeşitli:; xlu - Çivi yazısı; hlu - Luvi hiyeroglifleri
Glottolog	luvi1235
	Luvi dilinin konuşulduğu yerleşim merkezlerinden tespit edilebilmiş olanları

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 20.08, 3 Haziran 2023 tarihindeki hâli

Luvi dili veya Luvice, Anadolu halklarından olan Luvilerin konuşulmuş Hint-Avrupa dil ailesinin Anadolu dilleri grubuna mensup bir dildir.Alfabesi ise hiyerogliftir. Aynı zamanda Hititlerin hiyeroglif yazılarında kullandıkları dildir. Mısır ve Girit hiyeroglif yazısından farklı olan bu hiyeroglif yazısı, daha çok mühürlerde ve kaya anıtları gibi büyük yazıtlarda kullanılmıştır.

Luviler

Anadolu’nun Hitit-öncesi tarihi henüz tam olarak aydınlatılamamış olmakla birlikte 20. yy.’daki arkeolojik bulgular, Anadolu’ya yapılan Yunan göçünden çok daha önce bu topraklarda Anadolu’nun yerlileri sayılabilecek Luvilerin yaşadığını ortaya koymuştur.

Hititlerin çivi yazılı belgelerinde bu halktan Luvili (Luvian / Luwi’li) olarak söz edilmektedir. Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra Hititlerin çivi yazısının unutulmuş olmasına karşın, Luvi dili ve yazısı biraz değişikliğe uğramakla birlikte Anadolu’da varlığını sürdürmüştür. Pelasgus (Pelasgos) adı verilen dili konuşan insanlardan kalma tarihsel adların Luvi dili temeline dayandığı ortaya çıkmıştır.

Luvice

Yedinci Truva kentinin B katmanında bulunan Luvi dilindeki hiyeroglifik bronz mühürler

Anadolu’nun en eski dillerinden biri olan Luvi dilinin ve lehçelerinin çözülmesi kültürel gelişimin Mezopotamya’dan veya Yunan yarımadasından Anadolu’ya değil, Anadolu’dan daha güneye ve batıya doğru yayıldığı tezini güçlendirmiştir.

Luvi diliyle yazılan Hitit hiyeroglif yazısı H. T. Bossert’in katkılarıyla 1946 yılında çözülmeye başlanmış ve çözülme çalışması tam anlamıyla 1960'ta Emmanuel Laroche tarafından tamamlanmış olduğundan yer ve ilah adlarına ilişkin olarak Batı’da bu tarihten önceki etimolojik açıklama getiren yazılar, geçerliğini kaybetmeye başlamıştır. Makedonyalı İskender döneminde Anadolu’nun Luvi ve Hitit kökenli adları Helenleştirilmeye çalışılmışsa da esas yapılarını korumuşlardır. Anadolu ve Trakya’daki Yunanca yer adlarının yüzde yüzü olmasa da çok büyük bir kısmının Luvi dilindeki adlarından türetildiği anlaşılmış bulunmaktadır. Ayrıca Eski Yunanca sanılan pek çok kelimenin (dram, drama, tiyatro, komedya, tragedya v.s.) Luvi kökenli olduğu konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır.

Luvi dili üzerine en fazla araştırma yapmış isimler arasında Emmanuel Laroche, 1973’te bu dili "Luvi dili" olarak kabul edip tanıtan David Hawkins, Piero Meriggi ve Ali M. Dinçol sayılabilir.

Luvi sözcüğü Hitit dilinde “Işık İnsanı” anlamına gelir ki, Luvi dilinde "ışık, parıltı" anlamına gelen “LU” kökü birçok dile “ışık” anlamında geçmiş olup birçok dilde hâlen kullanılmaktadır (Örneğin, ilah Apollon’un Likyalı sıfatının kökeni Luvi dilinde ışık anlamına gelen, KURT anlamındaki “LYK” ya da "LU" sözcüğüdür ki sözcük, Latincede LUX biçimine dönüşmüştür. Ayrıca, Hellen dilinde hiçbir anlamı bulunmayan Apollon adının kökeni de Luvi dilinde "su" anlamına gelen "apa" sözcüğünden gelmekte olup ilk yazılışı Luvice ap(a)-ull(a)-wana’dır; bu ilah, Etrüskçede Aplu, Apulu ya da Aplum biçimlerinde belirtilmiştir).

Günümüzde Likçe denilen Likya dilinin Luvi dilinin bir türevi olduğu kabul edilmektedir.

Luvilerin yaşadığı kentlerden birinin Luvi dilinin konuşulduğu Truva (Troya) olduğu ileri sürülmüştür.^[2]^[3]^[4]

Luvi hiyeroglifleri

Dış bağlantılar

Luvi-Hitit hiyeroglifleri-1
Luvi-Hitit hiyeroglifleri-2^{[ölü/kırık bağlantı]}
Luvi-Hitit hiyeroglifleri-327 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Luvi-Hitit hiyeroglifleri-430 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Luvi-Hitit hiyeroglifleri-57 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Anadolu Uygarlıkları14 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Anatolianscripts.com - Luvi Hiyeroglifi

Kaynakça

Vikipedi'nin kardeş projelerinden ' *hakkında daha fazla bilgi edinin*
	Commons'ta dosyalar

^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "{{{name}}}". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
^ The Language of the Trojans In Selected Writings, Calvert Watkins, 1994, L. Oliver et al., sayı:2, 700–717, Innsbruck.
^ How to Kill a Dragon: Aspects of Indo-European Poetics, Calvert Watkins, 1995, s.144–51, New York and Oxford.
^ The Luwians, Craig Melchert 2003, s.265-70, Boston: Brill Academic Publishers, ISBN 90-04-13009-8.

Türkiye’deki Tarihsel Adlar, Bilge Umar.
Kayıp Yazılar ve Diller, Johannes Friedrich.
Luviler: Anadolu'nun Gizemli Halkı, H. Craig Melehert, Ç:Barış Baysal-Çiğdem Çidamlı, Kalkedon Yayınları.

[Glottolog-1] Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "{{{name}}}". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.

[2] The Language of the Trojans In Selected Writings, Calvert Watkins, 1994, L. Oliver et al., sayı:2, 700–717, Innsbruck.

[3] How to Kill a Dragon: Aspects of Indo-European Poetics, Calvert Watkins, 1995, s.144–51, New York and Oxford.

[4] The Luwians, Craig Melchert 2003, s.265-70, Boston: Brill Academic Publishers, ISBN 90-04-13009-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 72. satır: / 72. satır: @@
 }}
-'''Luvi dili''' veya '''Luvice''', [[Anadolu halkları]]ndan olan [[Luviler]]in konuşulmuş [[Hint-Avrupa dil ailesi]]nin [[Anadolu dilleri]] grubuna mensup bir dildir. Aynı zamanda [[Hititler]]in [[hiyeroglif]] yazılarında kullandıkları dildir. [[Antik Mısır|Mısır]] ve [[Girit Uygarlığı|Girit]] [[hiyeroglif]] [[yazı]]sından farklı olan bu hiyeroglif yazısı, daha çok mühürlerde ve kaya anıtları gibi büyük yazıtlarda kullanılmıştır.
+'''Luvi dili''' veya '''Luvice''', [[Anadolu halkları]]ndan olan [[Luviler]]in konuşulmuş [[Hint-Avrupa dil ailesi]]nin [[Anadolu dilleri]] grubuna mensup bir dildir.Alfabesi ise [[Hiyeroglif|hiyerogliftir]]. Aynı zamanda [[Hititler]]in [[hiyeroglif]] yazılarında kullandıkları dildir. [[Antik Mısır|Mısır]] ve [[Girit Uygarlığı|Girit]] [[hiyeroglif]] [[yazı]]sından farklı olan bu hiyeroglif yazısı, daha çok mühürlerde ve kaya anıtları gibi büyük yazıtlarda kullanılmıştır.
 [[Dosya:Anatolian Languages in 2nd millennium BC.jpg|küçükresim|270px|M. Ö. 2000 yılında Anadolu'da konuşulan diller. Sarı renkle '''[[Hititler|Hitit]]''' dilinin merkez bölgesi; mavi renkte [[ölü dil]] olan '''[[Luviler|Luvi]]''' dilinin Anadolu kolu; kırmızı renkli '''Palaiko''' adı verilip [[Hititler|Hitit İmparatorluğu]]’na bağlı olan ve onun kuzeye doğru uzantısı durumunda bulunan bölgede ise M. Ö. 1500 yılına kadar konuşulan ve daha sonra [[Kafkasya]]’dan gelen göçler neticesinde [[ölü dil]] durumuna düşen '''[[Palaca|Palaik]]''' dili gösterilmektedir.]]