Az-Zahir li-Iʼzaz dinillah: Versiyalar orasidagi farq
Oblakulova (munozara | hissa) Tahrir izohi yoʻq |
Oblakulova (munozara | hissa) Tahrir izohi yoʻq |
||
| Qator 1: | Qator 1: | ||
{{Qirollik bilgiqutisi |
|||
| embed = |
|||
| ismi = Az-Zahir li-Iʼzaz dinillah <br>{{lang-ar|الظاهر لإعزاز دين الله}} |
|||
| title = |
|||
| titletext = |
|||
| more = |
|||
| tur = |
|||
| image = File:Gold dinar of al-Zahir li-I’zaz Din Allah, AH 416.jpg |
|||
| tasvir_eni = |
|||
| alt = |
|||
| izoh = |
|||
| succession = [[Fotimiylar xalifaligi]] [[imom]]i va [[xalifa]]si |
|||
| moretext = |
|||
| reign = 1021–1036 |
|||
| reign-type = |
|||
| coronation = |
|||
| cor-type = |
|||
| oʻtmishdoshi = |
|||
| pre-type = |
|||
| davomchisi = |
|||
| suc-type = |
|||
| regent = |
|||
| reg-type = |
|||
| succession1 = |
|||
| moretext1 = |
|||
| reign1 = |
|||
| reign-type1 = |
|||
| coronation1 = |
|||
| cor-type1 = |
|||
| predecessor = Abu Ali al-Mansur |
|||
| pre-type1 = |
|||
| successor = Al-Mustansir Billoh |
|||
| suc-type1 = |
|||
| regent1 = |
|||
| reg-type1 = |
|||
| succession2 = |
|||
| moretext2 = |
|||
| reign2 = |
|||
| reign-type2 = |
|||
| coronation2 = |
|||
| cor-type2 = |
|||
| oʻtmishdoshi2 = |
|||
| pre-type2 = |
|||
| davomchisi2 = |
|||
| suc-type2 = |
|||
| regent2 = |
|||
| reg-type2 = |
|||
| succession3 = |
|||
| moretext3 = |
|||
| reign3 = |
|||
| reign-type3 = |
|||
| coronation3 = |
|||
| cor-type3 = |
|||
| oʻtmishdoshi3 = |
|||
| pre-type3 = |
|||
| davomchisi3 = |
|||
| suc-type3 = |
|||
| regent3 = |
|||
| reg-type3 = |
|||
<!-- succession4 to succession9 are also available --> |
|||
| tugʻilgan_paytidagi_ismi = |
|||
| tugʻilgan_sanasi = 1005-yil 20-iyun |
|||
| tugʻilgan_joyi = [[Cairo]], [[Misr]] |
|||
| vafot_sanasi = 1036-yi 13-iyun (30 yoshda)<br />Cairo, Misr |
|||
| death_place = Cairo, Misr |
|||
| dafn_etilgan_sana = |
|||
| dafn_etilgan_joy = |
|||
| turmush_oʻrtogʻi = |
|||
| turmush_oʻrtoq-tur = |
|||
| Farzandlari = |
|||
| consort = <!-- yes (ha) yoki no (yoʻq) --> |
|||
| issue = Al-Mustansir Billoh |
|||
| issue-link = |
|||
| issue-pipe = |
|||
| issue-type = |
|||
| toʻliq nomi = |
|||
| era name = |
|||
| era dates = |
|||
| shohlik ismi = |
|||
| posthumous name= |
|||
| temple name = |
|||
| uy = |
|||
| house-type = |
|||
| otasi = |
|||
| onasi = |
|||
| dini = [[Ismoiliylar|Ismoiliy]], [[shia]], [[islom]] |
|||
| kasbi = |
|||
| imzo_turi = |
|||
| imzo = |
|||
| modul = |
|||
}} |
|||
'''Abu al-Hasan''' ({{Lang-ar|أبو الحسن علي ابن الحاكم}}) (1005-yil 20-iyunda tugʻilgan – 1036-yil 13-iyunda vafot etgan) – [[Fotimiylar|Fotimiylarning]] yettinchi [[Xalifa|xalifasi]] (1021–1036). ''Az-Zahir li-I’zaz dinillah'' ({{Lang-ar|الظاهر لإعزاز دين الله||He Who Appears Openly to Strengthen the Religion of God}}{{Sfn|Brett|2017}}) laqabi bilan tanilgan. Az-Zahir hokimiyat tepasiga otasi [[Abu Ali al-Mansur]] gʻoyib boʻlganidan keyin kelgan. |
'''Abu al-Hasan''' ({{Lang-ar|أبو الحسن علي ابن الحاكم}}) (1005-yil 20-iyunda tugʻilgan – 1036-yil 13-iyunda vafot etgan) – [[Fotimiylar|Fotimiylarning]] yettinchi [[Xalifa|xalifasi]] (1021–1036). ''Az-Zahir li-I’zaz dinillah'' ({{Lang-ar|الظاهر لإعزاز دين الله||He Who Appears Openly to Strengthen the Religion of God}}{{Sfn|Brett|2017}}) laqabi bilan tanilgan. Az-Zahir hokimiyat tepasiga otasi [[Abu Ali al-Mansur]] gʻoyib boʻlganidan keyin kelgan. |
||
4-iyul 2024, 08:03 dagi koʻrinishi
| Az-Zahir li-Iʼzaz dinillah arabcha: الظاهر لإعزاز دين الله | |
|---|---|
| Fotimiylar xalifaligi imomi va xalifasi | |
| Saltanat | 1021–1036 |
| Oʻtmishdoshi | Abu Ali al-Mansur |
| Davomchisi | Al-Mustansir Billoh |
| Tugʻilishi |
1005-yil 20-iyun Cairo, Misr |
| Vafoti |
1036-yi 13-iyun (30 yoshda) Cairo, Misr |
| Farzandlari | Al-Mustansir Billoh |
| Dini | Ismoiliy, shia, islom |
Abu al-Hasan (arabcha: أبو الحسن علي ابن الحاكم) (1005-yil 20-iyunda tugʻilgan – 1036-yil 13-iyunda vafot etgan) – Fotimiylarning yettinchi xalifasi (1021–1036). Az-Zahir li-I’zaz dinillah (arabcha: الظاهر لإعزاز دين الله[1]) laqabi bilan tanilgan. Az-Zahir hokimiyat tepasiga otasi Abu Ali al-Mansur gʻoyib boʻlganidan keyin kelgan.
Hukmronligi
1021-yil 14-fevralda al-Hakim gʻoyib boʻlganida hokimiyat tizginini uning singlisi Sitt al-Mulk oʻz qoʻliga oldi. Amakivachchasi Abdurahim ibn Ilyos al-Hakim tomonidan merosxoʻr etib tayinlanganiga ham qaramasdan, uning oʻrniga al-Hakimning 16 yoshli oʻgʻli Alini taxtga koʻtardi. Ali 28-mart kuni az-Zahir li-I’zoz dinillah nomi bilan qasamyod qildi[2]. Uning raqibi Abulqosim oʻzi gubernatorlik qilayotgan Damashqdan Qohiraga chaqirib olindi. Oradan bir necha oy oʻtgach esa Abulqosim oʻz joniga qasd qilib, vafot etdi[2].
Sitt al-Mulk vafotiga qadar (1023-yil fevral) hokimiyatni tepasida turgan. Tarixchi Thierry Bianquisning soʻzlariga koʻra, Sitt al-Mulk haqiqiy davlat arbobi boʻlgan[2]. U Fotimiylarning birinchi monarxi boʻlib, boshqaruv mas’uliyatini oʻz amaldorlari zimmasiga faol ravishda yuklagan va oxir-oqibat, Fotimiy xalifalarining toʻliq siyosiy zaiflashuviga olib keluvchi tendensiyaning boshlanishiga sabab boʻlgan[2].
Bu tuzum davrida Fotimiylar davlati inqirozga uchragan. 1023-1025-yillarda Misrda ocharchilik va vabo anarxiyaga olib keldi. Falastin va Suriyada esa badaviylar (1024-1029) oʻrtasida qoʻzgʻolon koʻtarildi. Qoʻzgʻolonchilar koalitsiyasi Fotimiy diplomatiyasi tomonidan parchalanib ketdi, shundan soʻng, general Anushtakin al-Dizbariy uni harbiy yoʻl bilan magʻlub etishga muvaffaq boʻldi.
Shu bilan birga, 1028-yilda hukmron doiralardan biri Ali ibn Ahmad Jarjaroy oʻz hamkasblarini yoʻq qilib, vazirlik lavozimini egallashga muvaffaq boʻldi va ushbu lavozimni 1045-yilgacha saqlab qoldi. Jarjaroy Vizantiya imperiyasi bilan yaxshi munosabatlarga ega edi. Vizantiya va saltanatning nasroniy subyektlari bilan munosabatlarni yaxshilash maqsadida 1009-yilda vayron qilingan Muqaddas qabr cherkovini qayta qurish Vizantiya imperatori Roman III bilan tuzilgan shartnomada uning xalifaligi ostida ruxsat etilgan. Vizantiyaliklar tomonidan moliyalashtirilgan haqiqiy qurilish ishlari 1042-yilga qadar amalga oshirilgan.
Darziylarni taʼqib qilishi
Keyingi yetti yil davomida darziylar eʼtiqod masalasida yangi xalifa al-Zahir tomonidan qattiq taʼqiblarga duch kelishgan[3]. Ushbu taʼqiblar Fotimiylar xalifaligi ichidagi hokimiyat uchun kurash natijasi edi. Darziylar yangi xalifani oʻz imomlari sifatida tan olishdan bosh tortganliklari uchun ham ularga shubha bilan qaralar edi. Koʻpgina aygʻoqchilar, asosan, ad-Daraziy tarafdorlari darziylar jamoasiga kirib borish uchun unitarlik harakatiga qoʻshilishdi. Aygʻoqchilar muammo qoʻzgʻatishga va darziylarning obroʻsiga putur yetkazishga kirishdilar. Bu esa darziylar jamoasi va yangi xalifa oʻrtasida kelishmovchilikka sabab boʻldi. Tortishuvlar Antioxiyadan Iskandariyagacha boʻlgan hududga qadar yoyildi, u yerda oʻn minglab darziylar Fotimiylar armiyasi tomonidan oʻldirib yuborildi[4]. Eng katta qirgʻin Antioxiyada boʻlib, u yerda 5000 nafar, keyinchalik Halabda darziylarning taniqli vakillari oʻldirilgan[4]. Natijada, asirga olinganlar yo oʻz eʼtiqodlaridan voz kechishga majbur boʻlishgan yoki oʻlimga mahkum etilgan. Omon qolgan darziylar, asosan, Livan janubida va Suriyadan topilgan. 1038-yilda, az-Zahir vafotidan ikki yil oʻtgach, darziylar harakati qayta tiklanishi mumkin edi, chunki az-Zahirning oʻrniga hokimiyat tepasiga kelgan yangi rahbar kamida bir nafar darziylarning taniqli lideri bilan doʻstona siyosiy aloqalarga ega boʻlgan[3].
Oʻlimi va merosi
Al-Zahir li-Iʼzaz dinillah oʻn toʻrt yil davomida imomlik qilgan. Xalifa Ali 1036-yil 13-iyunda vabodan vafot etgach, uning oʻgʻli al-Mustansir sakkizinchi xalifa etib tayinlangan.
Yana qarang
Manbalar
- ↑ Brett 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bianquis 2002.
- ↑ 3,0 3,1 Rebecca Erickson. "The Druze". Encyclopedia of New Religious Movements. Archived from the original on 18 May 2015. https://web.archive.org/web/20150518085757/http://www.sacredtribesjournal.org/images/Encyclopedia/The_Druze.pdf.
- ↑ 4,0 4,1 Moukarim, Moustafa F, About the Faith of The Mo'wa'he'doon Druze, 26 April 2012da asl nusxadan arxivlandi
Adabiyotlar
- Bianquis, Thierry. Damas et la Syrie sous la domination fatimide (359-468/969-1076): essai d'interprétation de chroniques arabes médiévales. Deuxième tome (French). Damascus: Institut français de Damas, 1989. ISBN 978-2-35159131-4.
- "al-Ẓāhir li-Iʿzāz Dīn Allāh". Encyclopaedia of Islam (12 vols.) (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. 1960–2005. https://referenceworks.brillonline.com/search?s.q=al-%E1%BA%92%C4%81hir+li-I%CA%BFz%C4%81z+D%C4%ABn+All%C4%81h&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&search-go=Search.
- Brett, Michael. The Fatimid Empire, The Edinburgh History of the Islamic Empires. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2017. ISBN 978-0-7486-4076-8.
- "D̲j̲arrāḥids". Encyclopaedia of Islam (12 vols.) (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. 1960–2005. https://referenceworks.brillonline.com/search?s.q=D%CC%B2j%CC%B2arr%C4%81%E1%B8%A5ids&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&search-go=Search.
- Cappel, Andrew J. (1994). "The Byzantine Response to the ʿArab (10th–11th Centuries)". Byzantinische Forschungen (A. Hakkert) 20: 113–132.
- Gil, Moshe. A History of Palestine, 634–1099. Cambridge: Cambridge University Press, 1997. ISBN 0-521-59984-9.
- Lev, Yaacov „[[[:Andoza:Google Books]] Turks in the Political and Military Life of Eleventh-Century Egypt and Syria]“,. The Influence of Human Mobility in Muslim Societies Hidemitsu: . Kegan Paul, 2003 — 43–62 bet. ISBN 0710308027.
Az-Zahir li-Iʼzaz dinillah Tavalludi: 20 June 1005 Vafoti: 13 June 1036
| ||
| Humkdorlik unvoni | ||
|---|---|---|
| Oldingisi | Fatimid Caliph 13 February 1021 – 13 June 1036 |
Keyingisi |
| Shialik unvonlari | ||
| Oldingisi | Imam of Isma'ilism 13 February 1021 – 13 June 1036 |
Keyingisi |