Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Bộ Bọ ngựa”
Không có tóm lược sửa đổi Thẻ: Đã bị lùi lại Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động |
Thay tập tin Tropical_shield_mantis_(Choeradodis_rhomboidea)_2.jpg bằng Tập tin:Choeradodis_rhombicollis_(Anton_Valley,_Panama)2.jpg (yêu cầu bởi CommonsDelinker với lý do: File renamed: [[:c:COM:FR#FR3| |
||
(Không hiển thị 16 phiên bản của 13 người dùng ở giữa) | |||
Dòng 1: | Dòng 1: | ||
{{Bảng phân loại |
{{Bảng phân loại |
||
| fossil_range = {{fossil range|145|0}} [[kỷ Creta|Creta]] - gần đây |
| fossil_range = {{fossil range|145|0}} [[kỷ Creta|Creta]] - gần đây |
||
| image = European_praying_mantis_(Mantis_religiosa)_green_female_Dobruja.jpg |
|||
| image = Zorak-Mantis.png |
|||
| image_caption = Bọ ngựa tại [[Romania]], ảnh chụp vào tháng 8 năm 2022 |
|||
| image_width = 250px |
|||
| image_caption = [[Bọ ngựa Trung Quốc]] |
|||
| domain = [[Sinh vật nhân chuẩn|Eukaryota]] |
| domain = [[Sinh vật nhân chuẩn|Eukaryota]] |
||
| regnum = [[Động vật|Animalia]] |
| regnum = [[Động vật|Animalia]] |
||
Dòng 16: | Dòng 15: | ||
| ordo = '''Mantodea''' |
| ordo = '''Mantodea''' |
||
| subdivision_ranks = [[Họ (sinh học)|Các họ]] |
| subdivision_ranks = [[Họ (sinh học)|Các họ]] |
||
| subdivision = |
| subdivision = |
||
{{collapsible list| bullets = true |
|||
| [[Acanthopidae]] <br> |
| [[Acanthopidae]] <br> |
||
[[Amorphoscelididae]] <br> |
[[Amorphoscelididae]] <br> |
||
Dòng 33: | Dòng 33: | ||
[[Toxoderidae]] |
[[Toxoderidae]] |
||
}} |
}} |
||
| synonyms = |
| synonyms = |
||
*Manteodea <small>Burmeister, 1829</small> |
|||
*Mantearia |
*Mantearia |
||
*Mantoptera |
*Mantoptera |
||
}} |
}} |
||
'''Bộ Bọ ngựa''' |
'''Bộ Bọ ngựa''' ([[danh pháp|danh pháp khoa học]]: '''''Mantodea''''') là một [[bộ (sinh học)|bộ]] thuộc Liên bộ Cánh lưới ''Dictyoptera''. |
||
==Mô tả== |
==Mô tả== |
||
Dòng 48: | Dòng 49: | ||
== Phân loại == |
== Phân loại == |
||
[[File:European praying mantis (Mantis religiosa) green female Dobruja.jpg|nhỏ|[[Bọ ngựa châu Âu]] cái]] |
|||
[[File:Rhombodera_basalis_1_Luc_Viatour.jpg|nhỏ|''[[Rhombodera basalis]]'']] |
|||
[[File:Choeradodis rhombicollis (Anton Valley, Panama)2.jpg|nhỏ|''[[Choeradodis rhomboidea]]'']] |
|||
Bộ Bọ ngựa Mantodea hiện có 15 họ sinh tồn và 1 họ hóa thạch: |
Bộ Bọ ngựa Mantodea hiện có 15 họ sinh tồn và 1 họ hóa thạch: |
||
* |
* Acanthopidae |
||
* |
* Amorphoscelididae |
||
* |
* Chaeteessidae |
||
* |
* Empusidae |
||
* |
* Eremiaphilidae |
||
* [[Hymenopodidae]] |
* [[Hymenopodidae]] |
||
* |
* Iridopterygidae |
||
* |
* Liturgusidae |
||
* [[Họ Bọ ngựa|Mantidae]] |
* [[Họ Bọ ngựa|Mantidae]] |
||
* |
* Mantoididae |
||
* |
* Metallyticidae |
||
* |
* Sibyllidae |
||
* |
* Tarachodidae |
||
* |
* Thespidae |
||
* |
* Toxoderidae |
||
* [[Tuyệt chủng|†]] |
* [[Tuyệt chủng|†]]Santanmantidae |
||
==Thức ăn và săn mồi== |
==Thức ăn và săn mồi== |
||
Con non và trưởng thành đều ăn thịt các loài côn trùng nhỏ khác như ruồi, bướm, ấu trùng, bọ cánh, ong, gián, v.v... Nhưng thức ăn chủ yếu vào mùa hè và đông là lá cây non bởi khi đó côn trùng khan hiếm. Con trưởng thành thậm chí còn ăn cả chim nhỏ, thằn lằn, rắn, chuột. Bọ ngựa thường treo mình lơ lửng trên thân cây hay cành lá chờ con mồi đi ngang qua, rồi dùng hai chân trước có gai nhọn bắt và kẹp con mồi lại (hành động này diễn ra rất nhanh), con mồi sẽ không chết ngay và bọ ngựa ăn dần con mồi khi mồi vẫn còn sống. Đây cũng là điều đặc biệt của bọ ngựa, bọ ngựa không bao giờ ăn những con mồi đã chết. |
Con non và trưởng thành đều ăn thịt các loài côn trùng nhỏ khác như [[ruồi]], bướm, [[ấu trùng]], bọ cánh cứng, [[ong]], [[gián]], v.v... Nhưng thức ăn chủ yếu vào mùa hè và đông là lá cây non bởi khi đó côn trùng khan hiếm. Con trưởng thành thậm chí còn ăn cả chim nhỏ, thằn lằn, rắn, chuột. Bọ ngựa thường treo mình lơ lửng trên thân cây hay cành lá chờ con mồi đi ngang qua, rồi dùng hai chân trước có gai nhọn bắt và kẹp con mồi lại (hành động này diễn ra rất nhanh), con mồi sẽ không chết ngay và bọ ngựa ăn dần con mồi khi mồi vẫn còn sống. Đây cũng là điều đặc biệt của bọ ngựa, bọ ngựa không bao giờ ăn những con mồi đã chết. Rất nhiều bọ ngựa cái ăn thịt bạn tình của chúng sau và thậm chí ngay trong khi đang giao phối. |
||
Rất nhiều bọ ngựa cái ăn thịt bạn tình của chúng sau và thậm chí ngay trong khi đang giao phối. |
|||
Bọ ngựa được xem là loài côn trùng có lợi nhiều hơn có hại vì chúng tiêu diệt nhiều côn trùng có hại, đặc biệt chúng còn ăn rất nhiều các loài rệp hại cây (''[[Aphididae]]'').<ref name="svr">[http://www.vncreatures.net/chitiet.php?page=3&loai=3&ID=120 Bọ ngựa Manti religiosa Linnaeus, 1758], Sinh vật rừng Việt Nam </ref> |
|||
==Ảnh hưởng== |
==Ảnh hưởng== |
||
Bọ ngựa hầu hết có lợi và các loài côn trùng có ích cho các hoạt động sản xuất của con người vì chúng chỉ ăn các loại sâu bọ và không gây hại cho mùa màng. Tại Trung Quốc, người ta đã quan sát bọ ngựa săn mồi và từ đó nghĩ ra môn [[Đường lang quyền]] (đường lang trong tiếng Trung nghĩa là bọ ngựa). |
Bọ ngựa hầu hết có lợi và các loài côn trùng có ích cho các hoạt động sản xuất của con người vì chúng chỉ ăn các loại sâu bọ và không gây hại cho mùa màng. Tại [[Trung Quốc]], người ta đã quan sát bọ ngựa săn mồi và từ đó nghĩ ra môn [[Đường lang quyền]] (đường lang trong tiếng Trung nghĩa là bọ ngựa). |
||
==Tại Việt Nam và trên thế giới== |
==Tại Việt Nam và trên thế giới== |
||
[[Tập tin:Bonguavietnam.jpg|nhỏ|Một loài bọ ngựa ở Việt Nam]] |
[[Tập tin:Bonguavietnam.jpg|nhỏ|Một loài bọ ngựa ở Việt Nam]] |
||
Việt Nam: khắp trên lãnh thổ Việt Nam, theo các tài liệu đã tìm thấy |
[[Việt Nam]]: khắp trên lãnh thổ Việt Nam, theo các tài liệu đã tìm thấy loài bọ ngựa ''[[Bọ ngựa châu Âu|Mantis religiosa]]'' ở [[Lạng Sơn (định hướng)|Lạng Sơn]],[[Tuyên Quang]], [[Quảng Ninh (định hướng)|Quảng Ninh]], [[Ninh Bình (định hướng)|Ninh Bình]], [[Quảng Bình (định hướng)|Quảng Bình]], Đây là loài duy nhất thuộc bộ bọ ngựa Mantodea được đưa vào [[sách đỏ Việt Nam]].<ref name="svr"/> [[Thế giới]]: là loài phân bố rộng ở cả vùng [[ôn đới]] và [[nhiệt đới]] thuộc các [[châu lục]]: [[châu Âu]], [[châu Á]], [[châu Phi]], thậm chí cả ở [[Bắc Mỹ]] và [[Úc|Australia]]. |
||
Thế giới: là loài phân bố rộng ở cả vùng ôn đới và nhiệt đới thuộc các châu lục: châu Âu, châu Á, châu Phi, thậm chí cả ở Bắc Mỹ và Australia. |
|||
== Hình ảnh == |
== Hình ảnh == |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Dòng 96: | Dòng 100: | ||
{{thể loại Commons|Mantodea}} |
{{thể loại Commons|Mantodea}} |
||
*[http://www.vncreatures.net/kqtracuu.php?ID=1&tenloai=&Submit333=Tra+c%E1%BB%A9u&type=bo&ch=&loai=3&radio=V Tra cứu bộ Bọ ngựa trên SVRVN] |
*[http://www.vncreatures.net/kqtracuu.php?ID=1&tenloai=&Submit333=Tra+c%E1%BB%A9u&type=bo&ch=&loai=3&radio=V Tra cứu bộ Bọ ngựa trên SVRVN] |
||
*[http://www.vncreatures.net/event83.php Danh sách các loài bọ ngựa ''Mantodea'' ở Việt Nam]{{ |
*[http://www.vncreatures.net/event83.php Danh sách các loài bọ ngựa ''Mantodea'' ở Việt Nam] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120102064840/http://www.vncreatures.net/event83.php |date=2012-01-02 }}, phó giáo sư-tiến sĩ Tạ Huy Thịnh, phó viện trưởng Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật thực hiện 2010, NAFOSTED tài trợ |
||
{{Sơ khai Lớp Côn trùng}} |
{{Sơ khai Lớp Côn trùng}} |
||
{{Kiểm soát tính nhất quán}} |
{{Kiểm soát tính nhất quán}} |
Bản mới nhất lúc 18:44, ngày 17 tháng 7 năm 2023
Bộ Bọ ngựa | |
---|---|
Thời điểm hóa thạch: Creta - gần đây | |
Bọ ngựa tại Romania, ảnh chụp vào tháng 8 năm 2022 | |
Phân loại khoa học | |
Vực (domain) | Eukaryota |
Giới (regnum) | Animalia |
Phân giới (subregnum) | Eumetazoa |
Liên ngành (superphylum) | Ecdysozoa |
Ngành (phylum) | Arthropoda |
Phân ngành (subphylum) | Hexapoda |
Lớp (class) | Insecta |
Phân lớp (subclass) | Pterygota |
Phân thứ lớp (infraclass) | Neoptera |
Liên bộ (superordo) | Dictyoptera |
Bộ (ordo) | Mantodea |
Các họ | |
Danh pháp đồng nghĩa | |
|
Bộ Bọ ngựa (danh pháp khoa học: Mantodea) là một bộ thuộc Liên bộ Cánh lưới Dictyoptera.
Mô tả
[sửa | sửa mã nguồn]Bộ này gồm các loài bọ ngựa, xuất hiện khoảng từ 20 triệu năm trước. Là loài côn trùng cỡ lớn, dài 40 – 80 mm, có hai cánh trước và hai cánh sau phát triển rộng. Hai cánh sau trông như tấm kính và chỉ ở viền trước trên đầu mút, cánh có màu xanh lá cây nhạt hoặc nâu nhạt. Đốt ngực trước dạng ống kéo dài và ở phía trong các xương chậu của đôi chân trước có 1 chấm đen, thường với một điểm nâu sáng ở chính giữa. Đôi chân trước có dạng lưỡi kiếm, bờ trong có răng, dùng để bắt mồi và chiến đấu với kẻ thù. Con cái thường lớn hơn con đực (Cái 48 – 76 mm; đực 40 – 61 mm). Màu sắc thay đổi theo màu của nơi ở (nhất là khi rình mồi): màu thường xuất hiện xanh lá cây, màu cỏ úa hoặc vàng, nâu. Chúng có mắt được ghép bởi nhiều tế bào thị giác khác nhau giúp chúng có thể nhìn từ khoảng cách rất xa.
Phân loại
[sửa | sửa mã nguồn]Bộ Bọ ngựa Mantodea hiện có 15 họ sinh tồn và 1 họ hóa thạch:
- Acanthopidae
- Amorphoscelididae
- Chaeteessidae
- Empusidae
- Eremiaphilidae
- Hymenopodidae
- Iridopterygidae
- Liturgusidae
- Mantidae
- Mantoididae
- Metallyticidae
- Sibyllidae
- Tarachodidae
- Thespidae
- Toxoderidae
- †Santanmantidae
Thức ăn và săn mồi
[sửa | sửa mã nguồn]Con non và trưởng thành đều ăn thịt các loài côn trùng nhỏ khác như ruồi, bướm, ấu trùng, bọ cánh cứng, ong, gián, v.v... Nhưng thức ăn chủ yếu vào mùa hè và đông là lá cây non bởi khi đó côn trùng khan hiếm. Con trưởng thành thậm chí còn ăn cả chim nhỏ, thằn lằn, rắn, chuột. Bọ ngựa thường treo mình lơ lửng trên thân cây hay cành lá chờ con mồi đi ngang qua, rồi dùng hai chân trước có gai nhọn bắt và kẹp con mồi lại (hành động này diễn ra rất nhanh), con mồi sẽ không chết ngay và bọ ngựa ăn dần con mồi khi mồi vẫn còn sống. Đây cũng là điều đặc biệt của bọ ngựa, bọ ngựa không bao giờ ăn những con mồi đã chết. Rất nhiều bọ ngựa cái ăn thịt bạn tình của chúng sau và thậm chí ngay trong khi đang giao phối.
Bọ ngựa được xem là loài côn trùng có lợi nhiều hơn có hại vì chúng tiêu diệt nhiều côn trùng có hại, đặc biệt chúng còn ăn rất nhiều các loài rệp hại cây (Aphididae).[1]
Ảnh hưởng
[sửa | sửa mã nguồn]Bọ ngựa hầu hết có lợi và các loài côn trùng có ích cho các hoạt động sản xuất của con người vì chúng chỉ ăn các loại sâu bọ và không gây hại cho mùa màng. Tại Trung Quốc, người ta đã quan sát bọ ngựa săn mồi và từ đó nghĩ ra môn Đường lang quyền (đường lang trong tiếng Trung nghĩa là bọ ngựa).
Tại Việt Nam và trên thế giới
[sửa | sửa mã nguồn]Việt Nam: khắp trên lãnh thổ Việt Nam, theo các tài liệu đã tìm thấy loài bọ ngựa Mantis religiosa ở Lạng Sơn,Tuyên Quang, Quảng Ninh, Ninh Bình, Quảng Bình, Đây là loài duy nhất thuộc bộ bọ ngựa Mantodea được đưa vào sách đỏ Việt Nam.[1] Thế giới: là loài phân bố rộng ở cả vùng ôn đới và nhiệt đới thuộc các châu lục: châu Âu, châu Á, châu Phi, thậm chí cả ở Bắc Mỹ và Australia.
Hình ảnh
[sửa | sửa mã nguồn]Xem thêm
[sửa | sửa mã nguồn]Chú thích
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ a b Bọ ngựa Manti religiosa Linnaeus, 1758, Sinh vật rừng Việt Nam
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]Wikispecies có thông tin sinh học về Bộ Bọ ngựa |
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Bộ Bọ ngựa. |
- Tra cứu bộ Bọ ngựa trên SVRVN
- Danh sách các loài bọ ngựa Mantodea ở Việt Nam Lưu trữ 2012-01-02 tại Wayback Machine, phó giáo sư-tiến sĩ Tạ Huy Thịnh, phó viện trưởng Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật thực hiện 2010, NAFOSTED tài trợ