ʻO kekahi kahua kula kūikawā e kūkulu ʻia nei no ka pani hakahaka ʻana i ke kula ʻo King Kamehameha III Elementary School i luku ʻia, nāna e kōkua pū aku i nā haumāna kula kaiapuni. 

Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

E hoʻi mai ana nā haumāna kula kaiapuni he nui no Lahaina i ko lākou mau lumi papa ma ʻApelila. 

ʻO nā haumāna no Lahaina ma loko o Ka Papahana Kula Kaiapuni o ke Keʻena Hoʻonaʻauao, he hapakolu a ʻoi ka nui e hele kula nei ma o ka pūnaewele. 

  • Civil Beat stories ma ka ʻōlelo Hawaiʻi

I loko nō o ka wehe hou ʻia ʻana o nā kula kaiapuni ʻekolu ma Lahaina i ʻOkakopa, mau nō ka hopohopo o kekahi mau ʻohana i pili i ka palekana ʻāina, ka ʻāina hoʻi i kū kokoke i nā māhele ahi, a no ia mau ʻohana, mea ʻole hoʻi nā ʻōlelo hoʻēmi hopohopo a ka DOE i pili i ka palekana o nā kula a me ke ana ʻana i ke ʻano maikaʻi o ke ea, ka wai, a me ka lepo. 

Mai Kepakemapa aku, ua paipai akula nā ʻohana ma loko o ka papahana kaiapuni i nā koho no ke aʻo ʻokoʻa ʻana mai, i hiki i nā haumāna ke hele kino ʻole ma nā kula ma Lahaina. Ua ʻimi nā alakaʻi papahana i kahua kula hou ma Nāpili, kahi e lawelawe ʻia ai nā haumāna kaiapuni mai ka papa mālaaʻo a hiki i ka papa 12, akā, ua hōʻole ʻia ka noi. 

ʻĀnō, ke aʻo mai nei nā haumāna kaiapuni he 60, mai ka papa mālaaʻo a hiki i ka papa ʻewalu, ma o ka pūnaewele, wahi a Keith Hayashi, ke kahu kula nui ma ka hālāwai o ka Papa Hoʻonaʻauao i kēlā Pōʻahā aku nei. Akā, ma ke kau kupulau naʻe, e hiki ana i kēia mau haumāna ke hoʻi kino i ke kula no ke aʻo ʻana mai.

Paul Cheng is a Texas-based developer who is planning to build the Pulelehua affordable housing project in West Maui photographed Thursday, Dec. 7, 2023, in Lahaina. Cheng has a colorful history including spending time in prison. (Kevin Fujii/Civil Beat/2023)
ʻO ka papahana ʻo Pulelehua, nāna e hoʻolako ana i kahua kula no nā haumāna mai ke kula ʻo King Kamehameha III Elementary, ke kula hoʻi i luku ʻia e nā ahi ma ʻAukake. (Kevin Fujii/Civil Beat/2023)

E wehe ʻia ana kekahi kahua kula kūikawā ma ʻApelila ma ka papahana ʻo Pulelehua, he kahua kūkulu hale e kū nei ma waena o Kaʻanapali me Nāpili. E mālama ana ia kula i nā haumāna i hele i ke kula ʻo King Kamehameha III ma mua o nā ahi ʻino ma ka lā 8 o ʻAukake a me ka pau ʻana iho o ua kula nei. 

ʻO ke kula hou, ka mea e kūkulu ʻia nei e ka U.S. Army Corps of Engineers, a he $100 miliona ana paha ke kumukūʻai no ia kūkulu ʻana, na ia kula hou nō e mālama ana i nā haumāna he 650. 

Akā, i kēia manawa naʻe, ʻaʻole e piha pono ana ke kula inā hele mai nā haumāna no King Kamehameha Elementary School wale nō. Ma mua o nā ahi, he 600 haumāna o King Kamehameha III Elementary, akā, ua haʻalele kekahi o nā haumāna iā Maui, a i ʻole, ua neʻe lākou i kula ʻē aʻe. 

Wahi a Hayashi, eia ka hopena: e hoʻokaʻawale ʻia ana nā papa piha ʻole he ʻehā no nā haumāna kaiapuni. 

“E noke mau ana mākou, i hiki i ke keʻena ke mālama i nā haumāna a pau o mākou,” wahi a Hayashi. 

Hiki i nā haumāna pūnaewele ma Lahaina ke hoʻi kino mai e like me ka makemake, wahi a Nanea Kalani, ʻo ia hoʻi ka wahaʻōlelo no ke Keʻena Hoʻonaʻauao. Akā, wahi āna, pono i nā haumāna ke hele i ke kula a lākou i hele mua ai. 

Ma Nowemapa, ua komo nā haumāna he 150 no Lahaina i ka papahana aʻo pūnaewele a ka DOE. 

Elementary-age school children participate in a Hawaiian immersion school at Hanakao’o Park Wednesday, Oct. 18, 2023, in Lahaina. (Kevin Fujii/Civil Beat/2023)
ʻO nā haumāna me nā kumu kaiapuni ma nā kula haʻahaʻa a me nā kula waena, he nui ka helu o lākou i hoʻi ʻole mai i ke kula ma Lahaina ma ka wā i wehe hou ʻia ai ia kula ma ʻOkakopa. (Kevin Fujii/Civil Beat/2023)

ʻĀnō, ke hele kula nei kā Mikey Burke mau keiki ʻēhā ma o ka pūnaewele no ka papahana kaiapuni. ʻŌlelo maila ʻo Burke, nui ka mahalo i kona hiki ke hoʻouna i nā keiki i ke kula pūnaewele, akā, paʻa naʻe kona manaʻo, pono nō iā lākou ke noho me nā hoa papa a me nā kumu. 

“ʻAʻole kēia kūlana ka ʻoi kelakela no ke aʻo ʻana mai,” wahi a Burke. 

ʻAʻohe hoʻohiki e ʻāpono ʻia ana ka noho paʻa ʻana o nā haumāna kaiapuni ma ke kahua kula kūikawā o King Kamehameha III ma ke kau hāʻulelau. 

Ke nānā mai nei ka DOE i ka pono no kēlā kahua kula kūikawā i kēia makahiki aʻe, a ke nānā mai nei hoʻi inā e loaʻa ana ka lumi no nā haumāna kaiapuni, wahi a Hayashi. 

Eia naʻe, e ʻimi mau ana nā ʻohana kaiapuni i wahi aʻo ma waho o Lahaina nāna e mālama aku ana i nā haumāna, wahi a Burke. 

“Maopopo iā mākou, he kūlana paʻa ʻole kēia, akā, pono ke kahu kula nui a me ka DOE e hoʻomaopopo mai, e ʻauʻa mai ana mākou i mea e pili pū ai kā mākou mau keiki kekahi i kekahi,” wahi a Burke. “ʻO ka mea nui, ʻo ia nō ka hana ʻana ma Maui komohana ʻākau, a ʻaʻole ma nā kahua kula ma ke alanui ʻo Lahainaluna.” 

ʻO kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana i pili i ka hoʻonaʻauao, ke uku hapa ʻia e kekahi haʻawina kālā maiā Chamberlin Family Philanthropy.

ʻO kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana i pili i ke Kalana o Maui, ke uku hapa ʻia e nā haʻawina kālā mai ka Nuestro Futuro Foundation. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.

Do You Feel More Informed?

As a nonprofit newsroom, we rely on the generosity of readers like you to keep all of our stories and resources free during election season—and every day.

Make a gift today to help us keep our news free and accessible for everyone. And if you’re able, please consider a monthly gift to support our work all year-round.

 

About the Author