Monqollar

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Monqollar


Çingiz xanXubilay
Şirindambın NamnansurenSodnomın DamdinbazarDamdin Suxe-Bator
Ümumi sayı
~10 milyon
Yaşadığı ərazilər
Çin ÇXR ~5,8 milyon
Monqolustan Monqolustan ~2,4 milyon
Rusiya Rusiya ~1 milyon
Dili

Monqol dili, Buryat dili

Dini

Buddizm, Şamanizm, İslam, Xristianlıq, Tenqriçilik

Qohum xalqlar

Tibetlilər, Türklər

Monqollarmonqol dillərində danışan bütün xalqların tarixi adı.[1]

Subetnik qruplar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Monqol dillərində xalxlar, baoanlar, dunsyanlar, tular, daurlar, buryatlar, kalmıklar və bir neçə azsaylı digər xalqlar daxildir.

Monqolustan Respublikasının əsas əhalisi. Həmçinin Çin Xalq Respublikasında (əsasən kompakt şəkildə Daxili Monqolustan Muxtar Rayonunda) yaşayan xalq. Özlərini "Xalx" adlandırırlar. Yaxın etnik qruplarla (monqollar daxil olmaqla 14 etnik qrup)[2] birlikdə dünyada sayları təxminən 11.116 milyon nəfərdir.[3]

Dövlət Monqolustan Monqolustan
Muxtar ərazi
Xaqanlığa namizəd

Jebtsundamba-xutuxta X

Yaşadığı ərazilər
  • Çin: Haixi, Henan, Bayinqolin,
    Bortala, Hoboksar, Fusin, Harqin Zuoyi,
    Dorbod, Qian Qorlos, Subey, Veyçan
  • Rusiya: Agin-Buryat, Ust-Orda Buryat
Monqol dilinin
statusu
Çin Çin (Rəsmi status)
Digər böyük topluluq
və ya diaspor ölkələri

Cənubi Koreya Cənubi Koreya, ABŞ ABŞ,
Qırğızıstan Qırğızıstan

Çin Xalq Respublikasında 2000-ci ildə aparılmış siyahıya almanın yekunlarına əsasən Çin dövləti tərəfindən rəsmən tanınan 56 milli azlıqdan biri olan Monqolların sayı 5.823.947 nəfər olmuşdur[4].

İdarəetmə şəkli və birliklər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çingiz xanın təşkilatlandırdığı monqollarda əhaliyə ivgen, boya obop, ailə və ən kiçik birliklərə isə aymuğ və ya yasun deyilirdi. Ordu da bu üsula görə təşkilatlanmışdı. Ulus adlanan monqol qəbilə birliklərinin hər biri əsgər sayılırdı. Qəbilələr səfərə öz qadınları, çadırları, heyvanları ilə bir ordu kimi hərəkət edərdi. Hər qəbilə özünü idarə edərdi. Sənət bölükləri, idari komanda təşkilatları yox idi. Silahlarını özləri hazırlayardılar. İşğal etdikləri ölkələr bir mərkəzdən idarə olunmayacaq qədər genişləndi. Siyasi və idaretmə baxımından təcrübəsiz olan monqollar buna görə çətin vəziyyətə düşdülər. Dövlətin idarəedici və vergi toplayacaq məmurları yox səviyyəsində idi.

  1. Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: МисирПрадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 44.ASE
  2. "Ethnologue: Languages of the World : Altaic, Mongolian". 2008-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-31.
  3. "Joshua Project — Unreached Peoples of the World : Mongolian". 2007-10-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-31.
  4. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2011-03-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2009-06-01.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]